نوع مقاله : کلید
شب یلدا
شب یلدا یا شب چلّه، آخرین شب آذرماه است که بلندترین شب سال است. شب یلدا، قدمتی چندهزارساله دارد و علاوه بر ایران، در برخی از اقصا نقاط جهان این شب را مهم می‌دانند. برگزاری جشن شب یلدا، سنتی قدیمی‌ست که شاید این روزها بهانه‌ای باشد که در «هیاهوی زندگی مدرن» و «هجمۀ عصر تکنولوژی» و «انبوه مشغله‌ها»، افراد چند ساعتی را دور هم، با نشاط و شادکامی، لختی بیاسایند و یک دورهمی خودمانی به دور از «غذاهای مدرن» را تجربه کنند.
در باستان، اهمیت این شب برای این بوده که بشارت روزهای بلندتر را داشته و اول دی‌ماه، روزی خرّم معرفی شده و در برخی منابع روز «میلاد خورشید» نام گرفته است.
مرسوم است که در شب چلّه، از تنقلات بومی و سنتی مانند خشکبار، شیرینی سنتی مانند پشمک و غذاهای سنتی تناول شود.
پیشنهادهایی برای شب یلدایی پرخاطره
اغذیه
یکی از بخش‌های جذاب در شب یلدا، تنقلات سنتی‌ست؛ پیشنهاد می‌شود:
- تنوع محصولات آن‌قدر زیاد نباشد که سبب آزرده‌شدن سیستم گوارش افراد گردد. بهتر است تنوع محصولات در حدی معقول باشد.
- صرف وقت و هزینه برای تزئین تنقلات، می‌تواند از یک سو سبب اتلاف و اسراف وقت و هزینه شود و از سوی دیگر، سبب خستگی میزبان گزدد. یک سفره یا پارچه با طرح سنتی و چند ظرف و پیالۀ شکیل و زیبا بهترین، ساده‌ترین و سریع‌ترین روش است.
- برای این‌که میزبان راحت‌تر بتواند این مهمانی را مدیریت کند، بعضی از مهمان‌ها می‌توانند انجام یا تهیۀ برخی موارد را تقبل کنند. مهمان‌های علاقه‌مند، فراخور شرایط و امکانات طی هماهنگی با میزبان، پیشنهاد بدهند که مواردی را تهیه می‌کنند و می‌آورند. اغلب این اقدام از سوی میزبان کهن‌سال یا پرمشغله استقبال می‌شود و سبب می‌گردد که مراسم با خستگی مفرط و خاطره‌ای تلخ برای میزبان نباشد.
- در برنامه‌ریزی غذاها و تنقلات، شرایط رژیم غذایی همۀ حضار ـ به‌ویژه خردسالان و کهن‌سالان ـ در نظر گرفته شود.
- میزبان از تهیۀ غذاهای زمان‌بر و سخت که سبب خستگی شود، پرهیز کند.
محتوای فرهنگی
فال حافظ، جزء رسوم این شب است. متناسب با سن و سلایق فرهنگی حضار، می‌توان موارد زیر را پیشنهاد داد:
- خواندن بخش‌هایی منتخب از کتب ادبیات کهن، مانند شاهنامه، مثنوی، گلستان و...
- قبل از مراسم برای یادبود، روی مقواهای رنگی یا کاغذهایی زیبا، جملات یا ابیاتی از مشاهیر ادبی، دینی، علمی و... نوشته و بین مهمان‌ها دورگردان شود تا هر کس برگه‌ای را بردارد، بخواند و به یادگار نگه‌دارد.
- خواندن بخش‌هایی از کتب یا متون روایی از ائمه که در زندگی کاربرد داشته باشد؛ برای مثال صحیفۀ سجادیه و...
- محصولات فرهنگی تهیه و به افراد هدیه شود.
- برگزاری مسابقه با طرح معما، پانتومیم، مشاعره و...
- با دعای تک‌تک حضار، می‌توان این شب را زیبا و دل‌نشین کرد.
نکتۀ طلایی: مطالعه و برنامه‌ریزی اولیه برای محتوای فرهنگی، بر غنای آن می‌افزاید.
نکتۀ نقره‌ای: سورپرایزهای ویژه، جذابیت برنامه را چندبرابر می‌کند. این سورپرایز، می‌تواند یک مهمان خیلی ویژه باشد یا یک هدیه و یا...
برنامه‌های ویژه
برنامه‌های جذاب و ویژه، می‌تواند از یک سو با ادخال سرور، خاطرات خوبی را رقم بزند و از سوی دیگر سبب تلطیف روابط بین نسل‌ها شود. چند برنامه پیشنهاد می‌شود:
- صندلی داغ: یک نفر از حضار بر صندلی منتخب بنشیند و بقیه هر کدام در چند جملۀ کوتاه، صفات خوبِ فرد را بیان کنند. در این برنامه، تأکید شود که فقط هدف بیان صفات خوب است و از طرح دلخوری و نقد پرهیز شود.
- خاطره‌گویی.
- لطیفه‌گویی.
مدعوان
- این روزها تعداد افراد قابل توجهی هستند که برحسب شرایط کاری و خانوادگی، در شهر محل تولد و در کنار اقوام زندگی نمی‌کنند. در برخی از فامیل‌ها نیز، بزرگ‌ترها فوت کرده‌اند و برخی دیگر از بزرگ‌ترها نیز، شرایط مدیریت یک مهمانی را ندارند؛ اما می‌توان منتظر نماند که بزرگ‌تر فامیل، میزبان برنامه باشد. جوان‌ترها و افرادی که دور از اقوام زندگی می‌کنند، می‌توانند میزبان یک دورهمی خوب باشند.
- برخی افراد این زمان را در مأموریت کاری یا شیفت شبانه به سر می‌برند. می‌توان حتی دور از خانه و خانواده نیز، در یک دورهمی دوستانۀ چندساعتی، به خودمان فرصت دهیم تا از غذاهای سنتی تناول کنیم و چند سطری کتاب بخوانیم.
مدیریت زمان
شب یلدا، فقط یک دقیقه از شب قبل و بعد، طولانی‌تر است و قرار نیست به بهانۀ شب یلدا، ساعت خواب و استراحت افراد آن‌قدر تغییر داشته باشد که فردا روزی کسالت‌بار باشد؛ لذا:
- ساعت شروع و اختتام برنامه، همراه با جزئیات آن برای دعوت‌شدگان مشخص شود.
- زمان صرف شام، در آخر نباشد و در اواسط برنامه تعبیه شود تا اگر فردی به دلایلی، تمایل داشت که زودتر مجلس را ترک کند، بتواند بدون ملاحظات دغدغۀ میزبان این کار را انجام دهد.
- اگر فردای شب چلّه روزی کاری‌ست، ساعت خواب دانشآموزان و کارمندان در نظر گرفته شود.
ظرافت‌های اخلاقی
قرار است در مراسم شب چلّه با حضور یاران در سردی زمستان، روحی و شوری تازه بیافرینید؛ پس:
- از آزار زبانی (تمسخر، غیبت، طعنه، دروغ و...) پرهیز شود.
- از آزار عاطفی (کم‌توجهی یا بی‌توجهی به برخی از حضار، تعارف بیش از حد و...) پرهیز شود.
- از تشریفات، تجملات و چشم‌وهم‌چشمی پرهیز شود.
- با مهربانی و خوش‌خلقی با همه، لذت هم‌دلی پایدار نگه‌داشته شود.
- سعۀ صدر دربارۀ شرایط اطرافیان، اتحاد و دل‌گرمی بیشتری را همراه دارد.
همدلی‌های غیرحضوری
در این ایام هستند افرادی که غریب، تنها، دل‌شکسته یا در بستر بیماری هستند.
ـ اگر برای‌مان مقدور است، این افراد را به جمع خودمان دعوت کنیم؛
ـ اگر مقدور نیست با یک تماس تلفنی و سلام و علیک گرم، یادآوری کنیم که دلمان همراه‌شان است و دعای خیرمان بدرقۀ راه‌شان.
رعنا شکوهی ستا
)