پیشگیرى از هپاتیت, بیمارى مهلک

دکتر حسین برهانى

هپاتیت به التهاب و تخریب نسج کبد, در اثر عوامل ویروسى, برخى داروها و سمـوم گفته مـى شـود. همان طـور که خـوانندگان عزیز مـى داننـد وقتـى نسج کبـد به هـر علتـى تخریب شود تمام فرآیندهاى سـوخت و ساز بدن مختل مـى شـود, پروتئیـن سازى مختل مى شـود, انعقاد خون صـورت نمـى گیرد و بیمار دچار خـونریزیهاى مکرر و غیر قابل کنترل مى شود.
دفع سموم بدن و برخـى داروهاى مصرف شده و مـواد زاید که دفع کبـدى دارند انجام نمى شود, آنزیمهاى ضرورى ساخته نمى شـوند یا کارشان مختل مى گردد و نهایتا بیمار دچار ((اغما)) یا ((کماى)) کبدى مـى شـود و ایـن همه عوارض, منجر به مرگ بیمار مى شـود. درست به همیـن دلیل است که پیشگیرى از ابتلإ به بیماریهاى کبدى ضرورى است و جنبه حیاتـى دارد; زیـرا مثل پیشگیـرى از سـایـر بیماریها, پیشگیـرى از هپاتیت نیز کارى ساده, آسان و کـم هزینه است ولـى اگر کبد به هپاتیت دچار گردد تمام سلـولها, دیواره هاى لبـولى و تمام ساختار طبیعى کبد در هـم فرو مى ریزد و دیگـر هیچ کـار مفیـد و مـوثـرى نمـى تـوان انجــام داد.
متإسفانه, گاهى اوقات ممکـن است بیمار به علتـى گرفتار هپاتیت شده باشد ولـى به دلیل سیر مرمـوز بیمارى کبـدى علایـم نیز با تإخیر بروز پیـدا کنـد. برخـى مواقع گرفتارى بسیار خفیف و گاهى شدید خودش را نشان مى دهد و ایـن موضوع از آن جهت حایز اهمیت است که هر چه در مرحله ابتدایى تر تشخیص داده شـود از سیر مهلک بیمارى جلوگیرى خواهد شد.
بعنوان مثال, بیمار اظهار مى کند: چند روزى است که حالـم بد و ناخـوش است. کمى حالت تهوع دارم. مدتـى است بـى اشتها شده ام و گاهـى زیر دنده هایـم در سمت راست شکـم (ربع فـوقانـى و خارجـى) درد مى کنـد. مـدتـى است شربت معده مـى خـورم اما ناراحتى ام ادامه دارد.
اینجا مرحله حساسـى است که بیمار تقریبا مـدتـى بعد از ابتلإ مراجعه کرده است ولـى هنـوز وقت و فـرصت بـراى نجـات او وجــود دارد.
پزشک از بیمار در مـورد مصرف داروها بخصـوص استامینوفـن باید سـوال کند. همان طـور که مى دانید بسیارى از مردم فکر مى کنند استامینـوفـن داروى بـى ضررى است و بـى مهابا آن را مصرف مى کنند; غافل از اینکه ایـن دارو مـى تـوانـد باعث هپاتیت شود. اما آنچه که اکنون مى خـواهیم درباره اش بیشتر تـوضیح دهیـم هپاتیت ویروسى است. هپاتیت ویروسى مى تـواند در اثر ویروسهاى مختلف ایجاد شـود. تاکنون 6 نوع ویروس مختلف به نامهاى هپاتیتA ـB ـC ـD ـE و به تازگـى ویـروسF شناخته شده اند که ابتلإ به هر کدام از آنها مى تـواند هپاتیت ایجاد کند. ویروس هپاتیت A از طریق مدفـوع دفع مى شود و از راه آلودگى دهان منتقل مى شـود و بیشتر موارد انتقال از طریق آلودگى آب و غذا به مدفوع حاوى ویروسA صـورت مى گیرد. پیشگیرى از ابتلإ به هپـاتیتA بسیـار سهل و آسان است. ایزوله کـردن و جـداسـازى فـرد مبتلا, ضـدعفـونـى کردن آب و سبزیجات, دفع بهداشتـى فاضلاب و استفاده از آب آهک براى ضدعفـونـى کردن دستشـویى و تـوالت بسیار مهم است و ایـن بیمارى را کنترل مى کند. از بیـن ویروسهاى مختلف که منجر به هپاتیت مى شود ویروسهاى عامل هپاتیت B و هپاتیتC مى باشد. هپاتیتB یکى از وخیـم تریـن انواع هپاتیت است که تقریبا همیشه از طـریق روشهاى غیـر خـوراکـى منتقل مـى شـود. ویـروس هپاتیتB در تمام مایعات بدن فرد مبتلا وجـود دارد. ویروس عامل هپاتیتB اکثر مواقع از طریق خون و فرآورده هاى خـونى منتقل مى شـود. عدم رعایت شرایط بهداشتـى در مراکز درمانى, خطر انتقال بیمارى هپاتیتB را به دنبال دارد. سرنگ آلوده و سـرسـوزن آلـوده, یکـى دیگـر از راههاى انتقـال عامل هپاتیتB است.
یکـى دیگر از جاهایـى که باعث انتقال بیمارى هپاتیتB مـى شـود مراکز و مطبهاى دنـدانپزشکى است. متإسفانه در بعضـى از ایـن مـراکز, وسایل و تجهیزات پزشکـى مربـوطه را استریل نمـى کنند و گاهـى مشاهده شـده است که از یک وسیله براى چند نفر استفاده مى شود یا فقط به شستشـوى وسایل با آب معمـولـى اکتفا مى کنند و به عوارض مهلک و وحشتناک این اعمال بى تـوجهى مى نمایند. در اینجا وظیفه مسـوولیـن نظارت بر امور درمانى, بسیار حساس و مهم است. ایـن بیمارى (هپاتیتB ) از طریق تماس نزدیک و مداوم اشخاص با هم, بى بند و باریهاى جنسى و شرکإ جنسى, هـم جنـس بازى, معتادان به داروهاى تزریقى و مـواد مخدر تزریقـى, آرایشگاهها, نـوزادان مادران آلـوده به ویروس هپاتیتB , بیماران دیالیزى و تالاسمـى نیز به سایریـن, قابل سـرایت و انتقـال است. کـارکنـان مـراکز پزشکـى نیز به واسطه ارتباط بـا بیمـاران مبتلا به هپـاتیتB , در معرض خطـر قـرار دارند.
پیشگیرى از انتقال بیمارى هپاتیتB در عیـن حال که امـرى سهل و آسان است, اما به دقت و حساسیت و احساس مسوولیت عمومى و به یک نظارت دلسوزانه و مسـوولانه بر مـراکز درمـانـى نیـازمنـد است!؟ متـإسفـانه به دلیل عدم رعایت اصــول اولیه بهداشتـى, آمـار مبتلایـان به هپـاتیتB در کشـور افزایـش پیـدا کـرده است.
یادآورى راههاى انتقال, یکى از آموزشهاى ضرورى جهت آگاهى عمـومى براى پیشگیرى به هپاتیت ویروسىB مى باشد.
واکسیناسیـون نـوزادان اقـدام بسیار خـوب و مـوثرى بـراى پیشگیرى از هپاتیتB مى باشد.
واکسـن هپـاتیتB هـم اکنـون جزء واکسنهاى معمـول قـرار گـرفته است.
یکـى دیگر از عوامل ویروسـى هپاتیت, ویروس عامل هپاتیتC مى باشد. ایـن بیمارى نیز مثل بیمارى هپاتیتB بیشتـر از طـریق غیر خـوراکـى منتقل مـى شـود. امروزه هپاتیتC , اصلـى تریـن علت هپاتیت ویروسـى به دنبال انتقال خـون یا فرآورده هاى خونى است. همچنین هپاتیتC در بین معتادیـن به مواد مخدر تزریقى, به طور شایع دیده شده است.
هپاتیتE نیز به طـور وسیع از طریق آب آلوده باعث همه گیرى مى شـود. بنابرایـن, رعایت اصـول بهداشتـى در همه زمینه هـا و ابعاد مـى تـوانـد از ابتلإ به این بیمـاریها و عوارض مهلک آنها پیشگیــرى به عمل آورد.
در پایان تـوصیه مـى شـود بـراى مبارزه با گسترش بیمارى هپاتیتB و پیشگیرى از ابتلإ به آن, اقـدام به واکسینـاسیـون نمـاییــد.
واکسـن هپـاتیتB در سه نـوبت انجـام مـى شـود.
امید است مراکز بهداشتى و درمانى کشـور به راحتـى امکان ارایه ایـن خدمت بزرگ را پیدا کنند. هنـوز براى هپاتیتC واکسـن و یا روش درمانى دیگرى شناخته نشده است. بنابرایـن, در مـورد پیشگیرى از انتقال و ابتلإ به بیمارى هپاتیتC و به طـور کلى انـواع هپاتیتهاى ویروسـى, باید همه مردم به دستورات بهداشتـى تـوجه دقیقى داشته باشند.