تازه هاى پژوهش

تازه هاى جانداران
ماده چگونه زوج خود را انتخاب مى کنند
مطالعات گستـرده در فراگرد تطـور جانـداران نشان مـى دهـد که جانـوران ماده, زوج خـود را به شیوه اى انتخاب مى کنند که ژنهاى نسلى که از آنها پدید مىآید بیشتریـن شانس را براى بقا دارا باشد.
دانشمندان اکنـون دریافته اند که جانـداران ماده با استفاده از شبکه پیچیده اى از ادراکات غریزى و یافته هاى محیطـى انتخاب سرنـوشت ساز خـود را به انجام مى رسانند.
مـاهنامه علمـى سـاینتیفیک امـریکـن در ایـن مـورد مـى نـویسـد: یکـى از نخستیـن دانشمندانى که به فراگرد زوج یابى در جهان جانداران توجه کرد چارلز دارویـن بـود که در دو کتـاب ((هبـوط انسـان)) و ((گزینـش در روابط)) استـدلال کرد:
همان گونه که جانداران ماده در انتخاب زوجهاى خـود دقت و وسـواس به خرج مى دهند, جانداران نر نیز بر سر دستیابـى به بهتریـن زوج با یکدیگر به مبارزه برمى خیزند.
داروین ایـن فـرضیه را مطـرح کـرد که هر مشخصه ژنتیکـى که در یک جانـدار نر سبب بروز نوعى برترى در قدرت بارورسازى جاندار مى شـود, در جریان فراگرد تطـور تقویت مـى شـود و از نسلـى به نسل دیگـر منتقل مـى شـود.
دلیل این امر آن است که جاندارانـى با ایـن مشخصه بیـش از دیگر جانـداران همتاى خود فرزند تـولید مى کنند و بیشتر شانـس بقا و تداوم نسبت به دیگر اقران خـود به دست مىآورد.
پژوهـش داروین چنین استـدلال کـرد که علت ظهور بـرخـى از ایـن مشخصه ها احتمالا آن بـوده است که جاندار نـر قادر بـوده تـوجه جانـداران ماده را به خـود جلب کنـد.
طـى بیست و پنج سال گذشته, شمار زیادى از شـواهـد در جریان تحقیقات گوناگـون در خصوص گونه هاى مختلف از جانداران در تإیید این دیدگاه دارویـن جمعآورى شده است.
انباشت ایـن شـواهـد محققان را به فکـر کشف ایـن نکته انداخت که جانـداران ماده چگـونه و با استفاده از چه شگردهایـى انتخاب ظریف خـود را به انجام مـى رساننـد.
عوامل متعددى وجـود دارند که مـى تـوانند مانع از فعالیت جانـداران ماده در ایـن مسیر گردند. به عنوان مثال حضـور جاندارانى که شکارچى یک گـونه خاص از جانـوران به شمار مـىآیند و ممکـن است به جانداران ماده در ایـن گـونه فرصت ندهنـد که به دلخواه زوج مورد نظر خود را انتخاب کنند. در ایـن قبیل موارد منطق حکم مى کند که جانـدار مـاده اولیـن جـانـدار نـرى را که پیـدا کـرد به عنـوان زوج بـرگزینـد.
نکته دومـى که انتخاب را مشکل مـى کنـد آن است که جانـداران ماده معمـولا با چنـد جاندار نر از جنـس خود به طور همزمان روبه رو مى شوند. مطالعاتى که در ایـن زمینه صـورت گرفته نشان مى دهد که جانداران ماده قادرند مشخصات جانداران نر را با سرعت و بـر حسب سلسله مـراتبـى دقیق طبقه بنـدى کننـد.
اولیـن ملاکـى که جاندار ماده اعمال مى کند معمـولا برجسته تر بودن و مشهودتر بـودن یک جاندار نر در میان جمعى از آنان است. مثلا قـورباغه هاى ماده معمـولا در ابتـدا به سمت قورباغه هاى نرى جلب مى شـوند که صدایى بلندتر از دیگر قـورباغه ها دارند و بیش از بقیه آواز مى خوانند.
ماهیهاى ماده نیز ابتـدا به سـراغ مـاهیهاى نـرى مـى رونـد که رنگهاى زنـده تـر و چشـم نـوازترى در بدنشان دیده مى شـود. اما اگر از میان دو ماهى نر یکى با رنگهاى درخشانتر و دیگرى با رنگهاى کمتـر درخشنـده ولـى در مقابله با جانـوران شکارچـى شجاعت بیشتـرى از خـود نشان دهـد, آنگاه ماهى ماده, به سراغ ماهـى دوم مـى رود و اولى را به حال خود رها مى کنند.
به این ترتیب به نظر مـى رسد که هر چند جانـوران ماده در اولیـن قدم براى گزینـش زوج خـود از ملاکهایـى استفاده مـى کننـد که مشهودتر و چشـم گیرتر است, اما فراگرد واقعى گزینـش زوج تا به مرحله نهایـى برسـد, مراحل بسیار پیچیده تر و ظریفترى را طى مى کند.
به عنوان مثال در یک مطالعه گسترده در پاریـس دانشمندان متـوجه شدند که نوعى از چلچله هاى ماده به سراغ چلچله هاى نرى مـى روند که دم بلندتـرى دارنـد. بـررسـى در مـورد ایـن نوع چلچله ها نشان داد که آنها کمتر از دیگر چلچله ها در معرض ابتلا به کرمهاى ریز خونخـوارى هستند که عمـدتا به سراغ چلچله هاى دم کـوتاه تر مـى رونـد و خونشان را مى مکند.
امـا نکته جالب تـر اینکه تحقیقـات نشـان داده است در مـواردى که جـانـداران نـر امتیاز ظاهرى مشخصـى ندارند, جانـوران ماده به سـراغ نرهایـى مـى رونـد که ژنهاى سالمترى در بدن دارند.
سـوال ایـن است که ماده ها چگـونه ایـن ژنهاى سالـم را شناسایـى مـى کننـد و چـرا جانوران نر نمى تـوانند با تزویر و تقلب خود را به عنوان زوجهاى مناسب جا بزنند.
تحقیق در ایـن زمینه نشان داده که جانـوران نر مناسب, داراى مشخصه هایى هستند که تولید و تکثیر و تقلید آنها کار بسیار پرزحمتى است و توجه به همیـن مشخصه ها است که جانوران ماده را به سمت آنها رهنمـون مى شـود. به عنـوان مثال شجاعت در برابر خطر یکى از این مشخصه هاست.
دانشمندان به ایـن نکته پـى برده انـد که مشخصه هاى بـرتـر جانـوران نر و به طـور همزمان بـا رجحان و گـرایـش جانـور ماده به ایـن مشخصه ها, تطـور پیـدا مـى کنـد.
در یک آزمایـش جالب محققان سیزده نسل از مگسهاى میـوه را در دو گروه مجزا با دو نـوع مشخصه متفاوت پرورش دادند. مگسهاى نر گروه اول داراى چشمهاى درشت تر بـودند و مگسهاى نر گروه دوم از چشمهاى کوچکتر برخـوردار بـودند. وقتى ایـن دو گروه از مگسها در یک محیط مشترک قرار داده شدنـد و مشاهـده شـد که مگسهاى ماده متعلق به گروه اول به مگسهاى نر با چشـم بزرگ تمایل نشان مى دادند و مگسهاى ماده گروه دوم به مگسهاى نر با چشم کوچک.
اما جالب تریـن نکته اى که در طى چند سال اخیر بر دانشمندان مکشـوف گردیده آن است که برخلاف آنچه که در گذشته تصور مى شد صرفا عوامل ژنتیکى در گزینـش جانوران ماده تإثیـر نـدارنـد بلکه عوامل و فاکتـورهاى اجتماعى نیز در ایـن زمینه نقـش بازى مـى کننـد. یکـى از عوامل تقلید از همجنسان است. در یک آزمایـش بـدیع, گروهـى از محققـان در یک دریاچه, در اطـراف یک غاز نـر شمارى غازهاى مـاده پلاستیکـى قـرار دادند تا چنین وانمود کننـد که ایـن غاز نر مـورد تـوجه غازهاى ماده قرار گرفته است. به زودى مشاهده شـد که دسته هاى غازهاى مهاجر که از اطراف دریاچه مـى گذشتند در همان نزدیکـى فرود مـىآمـدند و شمار زیادى از غازهاى ماده در ایـن دسته ها به سراغ غاز نر نشان شده مىآمدند.
پژوهشگران بر ایـن اعتقادند که جانـوران ماده با تقلید از یکـدیگر مـى کـوشند با صـرف کمتـریـن میزان انـرژى و در حـداقل زمـان به انتخـاب منـاسب دست یـابند.
اما ایـن سـوال مهم مطرح مى شـود که انتخاب جانـوران ماده تا چه اندازه بر مبناى ساختار ژنتیکـى است و تا چه حـد به تقلید بستگـى دارد. در آزمایشـى که در مـورد ماهیهاى دریاچه هاى آب شیریـن به عمل آمد به یک ماهـى ماده اجازه داده شـد تا از میان دو ماهى نر که یکـى داراى رنگهاى براق و درخشان بـود و دیگرى از رنگهاى با درخشنـدگـى کمتـرى بهره منـد, اولـى را انتخاب کنـد. آنگاه بـا قـرار دادن شمارى ماهیهاى ماده ساختگى چنیـن وانمود شد که ماهیان ماده, ماهى نر دوم را که رنگهاى بـدنـش از درخشنـدگـى کمتـرى بـرخـوردار بـوده انتخـاب کـرده اند.
نتیجه اى که از ایـن آزمایـش به دست آمد بسیار آموزنده بـود. در هنگامى که تفاوت رنگ بدن دو ماهى نر بسیار فاحش نبود, مثلا بیـن 12 درصد تا 25 درصد تفاوت به چشم مى خورد ماهى ماده, به سراغ ماهى نرى مى رفت که ماده دیگران را گزینـش کرده بـود.
یعنى ماهى نر با رنگهاى کمتر درخشنده.
اما اگر تفاوت رنگ میان دو ماهى نر بیـش از 40 درصد بـود, در آن صورت ماهى ماده به سـراغ مـاهـى نـرى مـى رفت که رنگهاى بـدنـش درخشـان بـود.
به این ترتیب در ایـن مـوارد ماهـى ماده تـوصیه نامناسب دوستان خـود را نادیـده مى گرفت.
به گزارش نشریه ساینتیفیک امریکـن دانشمندان معتقدند که مـى تـوان با بررسیهایـى که در مـورد نحـوه گزینـش زوج در جهان جانوران صـورت گرفته است, شناخت بهترى از این فـراگـرد در جهان آدمیان به دست آورد, هر چنـد که در ایـن نکته نیز تـردیـد ندارنـد که پیچیدگـى عوامل تإثیرگذار در ایـن مـورد به مراتب گسترده تر از جهان حیوانات است.

دانشمنـدان مـوفق به تهیه واکسـن پـوسیـدگـى دنـدان شـدنـد
دانشمندان انگلیسى موفق به تهیه یک واکسـن مـوثر, سالـم, و بدون دردى شده اند که از پـوسیـده شـدن دندانها پیشگیـرى مـى کنـد. ایـن واکسـن بـدون رنگ و طعم است و نیـاز به چـرخ کـردن و پـر کـردن دنـدانها را رفع مـى کنـد.
دکتـر جـولیان ما, یکى از اعضاى گروه تحقیقاتـى دانشکـده دنـدانپزشکـى بیمارستان گایز در لندن مى گوید: ایـن واکسـن بر روى دندانها مالیده مى شود و براى کودکان و بزرگسالان ضررى ندارد.
ایـن واکسـن, حاوى پادتنهایى است که خود را به باکترى عامل پـوسیدگى دندان متصل مى کنند و از چسبیدن باکتریها به دندان جلـوگیرى مـى نمایند. ایـن واکسـن از طریق اصلاح ژنتیکـى گیـاهـان بـراى تـولیـد پـادتـن تهیه شـده است.
مهندسى ژنتیک گیاهان, داراى تواناییهاى عظیمى براى تـولید پادتـن است که به طور طبیعى تـوسط سیستـم ایمنى بدن براى محافظت در برابر عفـونتها ساخته مى شـود و در تمامى ترشحات بدن یافت مى شود.
پروفسـور تام لهنر, یکى دیگر از محققان مى گـوید: ایـن روش امکانات بى حدى را براى تـولید واکسـن براى دسته وسیعى از عفـونتها از جمله بیماریهاى مقاربتـى و ویروس ایدز فراهـم کرده است. پـوسیدگى یا کرم خـوردگـى دنـدانها دومیـن بیمارى شایع در انسان است.
در آزمایـش مقـدماتـى بر روى 15 دانشجـوى دنـدانپزشکـى و سایر داوطلبان, دو بار در هفته و به مـدت سه هفته اقـدام به چکانـدن واکسـن بـر روى دنـدانهایشان شـد.
سپـس درمان, متـوقف شد و مشخص شـد که بعد از گذشت چهار ماه, دنـدانهاى دواطلبان دچار پـوسیدگى نشده است. ایـن دانشمندان معتقدند مصـونیت مى تـواند تا مدت بسیار بیشترى دوام داشته باشد.
آزمایشهاى بالینـى بزرگتر بر روى دندانها قرار است اواخر امسال آغاز شـود. لهنر انتظار دارد این واکسن به ریشه کنى پـوسیدگـى دندانها بیانجامد. ایـن واکسـن ظرف مـدت 4 سال آینـده در اختیار عمـوم قرار خـواهـد گرفت. ایـن پیشرفت حاصل 25 سال تحقیقات دانشمندان است.
محققان از طریق اصلاح ژنتیکـى گیاهان توتون, بـراى حمل پادتنها به استـرپتـوکـوک میوتانـس, که عامل 95 درصد موارد پوسیدگى دندانها است ایـن واکسـن را ساخته اند.
90 درصد عفـونتهاى انسانى در سطح غشإ مخاطى مثل گلـو, ریه و روده آغاز مى شـود.
با این روش مـى تـوان پادتنهاى دیگـرى در گیاهان ساخت تا از بـروز ایـن عفـونتها جلوگیرى کند.

طـراحـى و تـوسعه ((شـش پلاستیکـى مصنـوعى)) بـراى استفـاده بیمـاران
گروهـى از محققان, امیدوارند با تـوسعه کامل ((شـش مصنـوعى)) از آن براى کمک به بیمارانى که به دلیل بیماریهاى ششـى مانند سرطان شـش در آستانه مرگ قرار دارند, استفاده کنند.
ایـن دستگاه, ((شـش مصنوعى)), که تـوسط محققان آمریکایى طراحى شده است, جانشینى نسبت به استفاده از عضـو اهدایـى در جراحیهاى پیـوندى و یا به کار بردن بافتهاى حیوانى محسوب مى شود.
ایـن در حالى است که عضو اهدایى انسانى همیشه با خطر پـس زده شدن توسط بدن بیمار پیونـدى روبه رو است و استفاده از بافتهاى حیـوانـى نیز مخاطـره انتقال ویروسهاى حیوانى به انسان را مطرح مى سازد.
هفته نامه ساندى تایمز انگلستان طى گزارشى در ایـن مـورد مى نویسد: ((شـش پلاستیکى مصنـوعى)) که ایتـالItal)) )) نام دارد, جعبه کـوچکـى است که در داخل قفسه سینه جاسازى مى شـود. در داخل ایـن جعبه, شبکه اى از لوله هاى فیبرى منفذدار وجـود دارد که اکسیژن منتقل مى کنند.
شبکه دومى از لـوله ها هستند که دىاکسید کربـن را خارج مـى سازند. ایـن دستگاه تا کنـون در داخل خـوک جـاسـازى شـده و بـا مـوفقیتهاى نسبـى روبه رو بوده است.
طراحان شـش پلاستیکـى مصنوعى مـى گـویند: هنـوز نقایصـى در ایـن دستگاه, در اجراى وظایف کامل یک شش وجود دارد. به عنوان مثال, ایـن محققان هنوز نتوانسته اند تمام فرآیندهاى پیچیده شیمیایـى را که شـش براى رفع نیازهاى انرژى بدن انجام مـى دهد, بازسازى نمایند.
پروفسور ((لایل ماکروس)), مى گوید: ما اعتقاد داریـم ایـن دستگاه شـش مصنوعى موثر خـواهـد بـود, امـا هنـوز مشغول تـوسعه بیشتـر آن هستیم.
وى اظهار امیدوارى مـى کند: در ابتدا, شـش مصنـوعى بتـواند مـورد استفاده افرادى قـرار گیـرد که در انتظار دریـافت عضـو اهـدایـى بـراى پیـونـد هستنـد.
در حال حـاضـر از دستگـاه قلب مصنـوعى نیز در افـرادى که در انتظار دریـافت قلب اهـدایـى بـراى پیـونـد هستنـد, به صـورت مـوقت استفـاده مـى شود.