چگـونه از ابتلا به زخـم معده پیشگیـرى کنیـم؟

دکتر حسین برهانى

زخـم معده وقتـى ایجاد مـى شـود که تعادل بیـن تـرشحات اسیـدى و مقاومت مخاطى معده به هـم مى خورد. در نتیجه عوامل دفاعى سیستـم گوارشى مختل مى شوند و زخـم معده ایجاد مى شود. از دیرباز عواملى را شناخته اند که مى تـوانند باعث کـم شدن مقاومت دیـواره مخاطـى معده شـونـد. داروهاى مختلف, از جمله آسپـریـن, بـروفـن و سایر داروهاى ضد التهاب و ضد درد در ایجاد زخـم معده بسیار مـوثرند.
مصرف کورتونها مثل قرص پرونیزولون هـم مى تـواند باعث زخـم معده شـود. امروزه باکترى خاصى به نام هلیکـوباکترپیلورى شناخته شده است که در ایجـاد حـدود 80 درصـد زخمهاى معده دخالت قطعى دارد.
درمان زخـم معده بـا آنتـى بیـوتیک در مـواردى که علت زخـم کاملا شناخته شـده است, یعنـى از تـرشحات معده یا مخاط معده بـاکتـرى هلیکـوبـاکتـرپیلـورى را پیـدا کـرده انـد به صـورت قابل تـوجهى مـوفقیتآمیز بـوده است و از عود مکـرر زخـم جلـوگیرى شـده است.
البته هلیکـوباکتـرپیلـورى در معده بسیارى از افـراد سالـم نیز ممکـن است وجـود داشت باشد; اما همان طور که گفتیـم سطح مقاومت مخاط معده و میزان تـرشح اسیـد معده نیز در ایجـاد زخـم دخـالت دارند و هر کـدام به تنهایـى, به نـدرت و کمتر باعث ایجاد زخـم مى شوند.
در طـول زندگـى, شیـوع زخـم معده حـدود ده درصد مـى باشد و ایـن اعتقـاد وجـود دارد که زنـان و مـردان به یک نسبت به زخـم معده دچار مى شوند. زخم معده معمولا کمتر از زخـم اثنى عشر دیده مى شود.
دیده شده که زخـم معده با افزایش سـن ارتباط دارد و با افزایـش سـن بروز ایـن بیمارى نیز افزایـش مـى یابد. استعمال دخانیات از جمله سیگار احتمالا از طریق افزایـش ترشحات لـوزالمعده در ایجاد زخـم معده و اثنـى عشـر دخـالت دارد. تنشهاى روانـى و هیجـانــى مى تـوانند باعث افزایـش ترشح معده و زخـم در ایـن ناحیه شـوند.

علایم زخم معده شامل
یکى از علایـم درد است که غالبا بیمار کیفیت ایـن درد را مالشـى یا سـوزشى تـوصیف مى کند. محل درد معمولا در قسمت فـوقانى شکـم و زیـر جناغ واقع مـى بـاشـد که گاهـى ایـن درد به دلیل انتشار به نـاحیه قفسه سینه بـا درد قلبـى ممکـن است اشتبـاه شـــــــود.
معمولا زخـم معده با خـوردن غذا ارتباطى ندارد یعنى گرسنگى باعث ایجاد درد نمى شود و گاهى بلافاصله پس از صرف غذا ایـن درد ایجاد مـى شـود و ممکـن است با استفراغ و تخلیه معده و ترشحات اسیدى و صفراوى باعث بهبود درد شود.
زخـم معده مـى تـواند باعث ایجاد علایـم سـوءهاضمه از قبیل تهوع, استفـراغ, نفخ و آروغهاى بیـش از حـد شـود.
گاهـى اوقات افـراد دچار زخـم معده, دچار کاهـش وزن مـى شـونـد.
نکته اى که جـدیدا مطرح شده است و اهمیت اساسـى در پیشگیرى دارد ایـن است که زخم معده بخصوص به علت باکترى هلیکوباکترپیلورى به علت ایجاد گاستریت و التهاب دیـواره مخاطى معده, استعداد زیادى به سرطان معده پیدا کرده و ممکـن است به سرطان معده تبدیل شود.
بنابرایـن توصیه مـى شـود که به مـوارد پیشگیرى کننده زیر تـوجه شود.
ـ هر گونه دردى در ناحیه فوقانى شکـم و در انتهاى تحتانى جنـاغ جـدى گـرفته شـود و به پزشک مـراجعه شود.
ـ در مورد رژیـم غذایى مناسب اقدام شـود و از مصرف برخـى مـواد غذایـى محـرک از قبیل مـواد سلـولزى (سبزیجـات و میـوه هاى خام)
پرهیز شود.
ـ از استعمـال دخـانیـات بخصـوص سیگـار خـوددارى شود.
ـ از هیجـانـات و اضطـراب و عوامل استـرس زا اجتنـاب شود.
ـ از پرخورى پرهیز نموده و از گرسنگى طولانى نیز خـوددارى شـود.
ـ از مصـرف دارو بـدون نسخه و تجـویز پزشک جـدا خـوددارى شـود.