سردرد یکى از شایعترین شکایتهاى مردم است اما اینکه بیماران به چه علتى و با چه کیفیتى دچار درد سر مى شوند موضوعى بسیار پیچیده و مستلزم بررسیهاى مختلف است. سردرد غالبا گذرا و به علل بسیار ساده ایجاد مى شود و گاه ناشى از یک بیمارى سخت و دشوار است مثلا حدود 13 بیماران دچار تومور مغزى اولین شکایتشان سردرد است.
بعضى بیماران معمولا سردرد را جدى نمى گیرند و با آن به نوعى مى سازند و با استفاده از انواع مسکن و داروها و مواد غیر مجاز اقدام به خوددرمانى مى کنند و دچار انواعى از سردردهاى مزمن و مقاوم مى شوند و در نهایت با تابلوى نگران کننده اى به پزشک مراجعه مى کنند و مى پرسند که چرا به این گونه سردردى گرفتار شده اند؟

شدت, کیفیت و موضع درد
در مورد سردرد همه بیماریها نیز باید به شدت و کیفیت و موضع درد توجه کنیم و زمان شروع و طول مدت این علامت مهم را از بیمار بپرسیم. دانستن این مطالب به تشخیص علت و درمان صحیح سردرد کمک مى کند. پیدایش سردرد در آدمى که سالها باطراوت و سلامت زندگى کرده و هیچ گاه شکایتى از سردرد نداشته است ما را به فکر یک ضایعه درون جمجمه اى مى اندازد.
یک سردرد ناگهانى توإم با علایم افزایش فشار داخل جمجمه و تهوع و استفراغ, ممکن است نشانه یک تومور مغزى باشد.
زمان شروع درد, طول مدت سردرد و شدت و تخفیف آن نکته مهم دیگرى است. آیا بیمار از یک سردرد مداوم رنج مى برد؟ و یا دچار یک سردرد ضربان دار حمله اى است؟ آیا درد مثل یک کمربند دور تا دور سر بیمار را فرا مى گیرد؟ و یا در یک نقطه متمرکز است؟
اکثر سردردها ممکن است به دنبال ضایعات خارج از مغز ایجاد شوند و بنابراین, پیشآگهى خوبى دارند. لذا براى هر سردردى لازم نیست کارهاى پرهزینه تشخیصى از قبیلMIR و غیره انجام داد. مگر اینکه شک قوى به وجود یک ضایعه داخل جمجمه اى داشته باشیم.

آیا رهنمود خاصى در مورد آشنایى با انواع سردرد وجود دارد؟
به طور کلى رهنمودهایى در مورد سردرد وجود دارد که توجه به آنها مى تواند در تشخیص و درک پیامدهاى آن به ما کمک کند.
1ـ وقتى بیمارى دچار سردرد مى شود بخصوص اگر درد در خواب و اشتها و سایر اعمال فرد اختلال و یا تغییرى ایجاد کند توصیه مى شود که به پزشک مراجعه کند.
2ـ یک شرح حال خوب به پزشک کمک مى کند تا بتواند تشخیص مناسبى براى بیمار مطرح نماید و بیمار نیز باید تاریخچه کاملى از بیمارى را براى طبیب بازگو نماید.
3ـ اگر چه اغلب اوقات سردردها نیاز به معاینات فیزیکى و بررسیهاى پرهزینه ندارد اما بهتر است پزشک از بیمار خود معاینات کاملى به عمل آورد.
4ـ در موارد خاصى از سردرد, لازم است از بیمار نوار مغز یا الکتروانسفالوگرافى EEG)) و سى تى اسکن و گاهMIR به عمل آید.
5ـ در مورد سردردهایى که به طور حاد همراه با تب شروع شوند و یا بسیار شدید و ناتوان کننده باشند و بى قرارى زیاد ایجاد کنند, یا با استفراغ غیر قابل کنترل همراه باشند, آزمایش مایع مغزى نخاعى الزامى است. این مورد در باره سردردهاى عفونى و ناشى از مننژیت انجام مى شود.
6ـ در موقع بروز سردرد اقدام به خوددرمانى خطرناک است بخصوص سردردهایى که با علایم دیگر همراهند و کار روزمره و سایر جنبه هاى زیستى و اجتماعى و فردى بیمار را مختل مى کنند از نظر مراجعه و تشخیص و درمان بموقع از اهمیت خاصى برخوردارند.
حال به طور خلاصه در مورد انواع سردرد توضیح مى دهیم. یکى از انواع شایع سردرد, سردرد تنشى یاTension Headache مى باشد. این نوع سردرد با یک درد یکطرفه یا دو طرفه بدون نبض شروع مى شود. محل اصلى درد معمولا در ناحیه استخوان پس سرى است ولى گاهى در ناحیه گیجگاهى و پیشانى هم, درد احساس مى شود. سردرد تنشى داراى کیفیتى فشارنده و ثابت است که در اثر استرس و فشارهاى روانى اجتماعى, سر و صدا و نور زیاد شدت پیدا مى کند و یا شروع مى شود. همان طور که گفتیم, سردرد در ناحیه پشت سر شدیدتر است ولى سردرد معمولا تمام سر را در بر مى گیرد. این نوع سردرد, تنها سردردى است که به طور مداوم روزها و حتى ماهها طول مى کشد. سردرد فشارى یا ((تنشى)) در خانمها و در شخصیتهاى اضطرابى و حساس شایع تر است. کسانى که به واسطه شغلى یا خصلتى دایما عضلات صورت و گیجگاهى و پیشانى آنها در حالت انقباض و گرفتگى مداوم است و یا اسپاسم عضلات پشت گردن دارند دچار سردرد تنشىHeadache Tension مى شوند. در جریان افسردگى شدید یا سایر اختلالات روانى هم سردردهایى مشابه سردرد فشارى دیده مى شود. سردردهاى فشارى یا تنشى, تشابه زیادى با سردردهاى میگرنى دارند و گاهى هر دو توإما وجود دارند. بعضى اوقات هم مفصل فکى ـ گیجگاهىTMG) ) دچار التهاب و درد مى شود که همراه با سردردهاى یکطرفه یا دو طرفه در ناحیه گیجگاهى همراه مى گردد که اغلب انتشار درد به گوش کشیده مى شود. تنشنTension به طور وسیعى خانمهاى حساس و مضطرب را که اغلب دچار افسردگى مزمن هستند مبتلا مى کند.
گاهى نیز بعد از ضربه به سر این نوع سردرد ایجاد مى شود.
از نظر درمانى سردردهاى تنشى ممکن است به مسکنهاى معمولى پاسخ دهند در غیر این صورت تجویز یک داروى آرامبخش مى تواند مفید واقع شود. در اکثر موارد یاد شده با انجام آرامش سازى و ریلاکسیشنRelaxation سردرد تنشى رفع مى شود. ماساژ پوست سر بخصوص در نواحى شقیقه ها و استحمام با آب ولرم بسیار موثر است. کشف زمینه هاى اضطرابى و رفع علل اضطراب به درمان این سردرد کمک مى کند.