نقاشى انگشتى و نقش آن در رشد تخیلى کودک

نقاشى انگشتى و نقش آن در رشد تخیل کودک

محمدرضا مطهرى

 

 

 

نقاشى انگشتى(1)
نقاشى انگشتى یکى از بازیهاى تخیلى است که در آن کودکان اشکال و تصاویر بسیار ساده اى را با رنگهاى مختلف توسط انگشتان خود رسم مى کنند. کودکان از نقاشى انگشتى لذت فراوان مى برند و آن را دوست دارند. آنها به تناسب احساسات گوناگون و عواطف ضعیف و شدیدى که دارند, رنگهاى مختلف را براى نقاشى کردن انتخاب مى کنند.
نقاشیهاى کودکان را به آیینه هایى مى توان تشبیه کرد که عواطف و احساسات کودکانه را به آسانى منعکس مى سازند.(2) نقاشى با انگشت, زیر 6 سال کاربرد بیشترى دارد و در مهدکودکها بیشتر استفاده مى شود.
این نوع از نقاشى آزادى عمل زیادى به کودک مى دهد که با هیچ کدام از نوعهاى دیگر قابل مقایسه نیست. کودک با انگشتان خود در تماس مستقیم با کاغذ است, به همین خاطر نیز کودک بسیار محظوظ مى شود.
بعضى از آنان از دست زدن به نشاسته رنگین احساس خوشحالى مى کنند, برخى هم از اشکالى که به وجود مىآورند لذت مى برند و عده دیگر نیز از حرکات موزون دستها مسرور مى شوند. در این نوع نقاشى طرحهایى که کودکان به وجود مىآورند دایمى نیست و با هر حرکت دستها شکل تازه و بدیعى ایجاد مى شود. با بکار بردن هر دو دست در آن واحد, رنگ روى کاغذ هزار شکل به خود مى گیرد.
کودک مى تواند یکدفعه آنها را محو کرده و نابود سازد و یا اینکه دوباره آنها را خلق کرده و ترسیم کند و هرگاه علاقه مند به نگهدارى طرحى که به وجود آورده باشد, کافى است که ورقه نقاشى را مدت کمى کنار بگذارد تا خشک شود.(3)
در نقاشى انگشتى کودک دستهایش را درون رنگ مى مالد و افکار و احساسات خود را بر روى کاغذ آشکار مى کند و از اینکه مى بیند که افکار و تخیلات خویش را مى تواند مشاهده کند لذت برده و خرسند مى شود.
از طریق فشارى که با انگشتان بر روى کاغذ وارد مى کند مقدارى از تنشها و فشارهاى روحى و روانى را تخلیه کرده و احساس آرامش مى کند و همچنین, نقاشى انگشتى به کودک این فرصت را مى دهد که رنگها را بشناسد و راه ترکیب رنگها را فرا گیرد و بالاخره نقاشى انگشتى کمک مى کند تا بین حرکت چشم و فعالیت دستها سازگارى و تطابق لازم به وجود آید.
نظارت بر کار کودک در نقاشى انگشتى کارى مشکل است و طرز استفاده آن براى کودک نیز در بار اول کمى دشوار است.
کودک ممکن است رنگها را مخلوط کرده و رنگ قهوه اى و یا خاکسترى به وجود آورد ولى کم کم مهارت کاربرد آن را پیدا مى کند و مى تواند رنگهاى گوناگون با ترکیبات مختلف, بافتهاى متنوع (بکار بردن اثر ناخن و انگشت) اشکال زیبا و خوشرنگى ابداع نماید.(4)

وسایل مورد نیاز
کاغذ مخصوص نقاشى با انگشتان باید سطحى صاف و براق داشته باشد تا آب رنگ را جذب نکند. شومیز سفید براق براى این کار مناسب است ولى کمى گرانتر تمام مى شود. البته از کاغذهاى مشابه ارزان قیمت نیز مى توان براى این منظور استفاده کرد. قطع کاغذها باید 30*45 سانتى متر یا بیشتر باشد.(5)
یک روپوش پلاستیکى یا مشمعى براى محافظت لباسهایشان
ظرف آب براى مرطوب ساختن کاغذ, یک اسفنج مرطوب یا تکه اى پارچه
رنگ مخصوص نقاشى انگشتى آماده شده یا رنگ خشک چسب مانند که مخلوط مى شود با مایع آهار یا مایع صابونى براى ساختن مخلوط غلیظ
قفسه یا طاقچه اى براى خشک کردن کارهاى تمام شده (قفسه هاى مخصوص ترجیح داده مى شود)
یک دستشویى داراى شیر آب گرم و سرد براى شستن دستها و نظافت
براى نقاشى انگشتى, میزها باید با کف پوشى نرم یا پلاستیک پوشیده شود تا شستشو و تمیز کردن آن آسان باشد.(6)

طرز ساختن رنگ نقاشى انگشتى
الف: نقاشى انگشتى نشاسته و صابون:
نشاسته نصف فنجان
آب جوش یک و یک سوم فنجان
گرد صابون نصف فنجان
گلیسیرین یک قاشق غذاخورى
پودر رنگ به مقدار کافى

طرز تهیه:
نشاسته را در کمى آب سرد حل کرده تا خمیر شود. آب جوش را به آن اضافه کنید و روى آتش ملایم قرار دهید تا به آرامى بپزد. بعد از پختن, اجازه دهید تا خنک شود. سپس پودر صابون و گلیسیرین را به آن اضافه کنید. در مواقع لازم و زمانى که مى خواهید از رنگ استفاده کنید, پودر رنگ به آن اضافه کنید. این مقدار را مى توان با توجه به تعداد کودکان کم و یا زیاد درست کرد.(7)

ب) نقاشى انگشتى آرد و نمک پخته شده:
آرد گندم 2 فنجان
آب سرد 2 فنجان
آب گرم (جوش) 2 فنجان
نمک 2 قاشق سوپخورى
رنگ غذایى (در شیرینى و آشپزى استفاده مى شود) یک و نیم قاشق سوپخورى (به مقدار دلخواه)

طرز تهیه:
نمک را به آرد اضافه کنید, سپس آب سرد را به تدریج در آن بریزید و مخلوط کنید. پس از آن آب گرم را اضافه کنید تا جلادار شود, مخلوط سردشده را با رنگ مخلوط مى کنیم.

ج) نقاشى انگشتى نشاسته خمیرى:
نشاسته خمیرى مایع (قابل دسترسى در مغازه بقالى)
پودر رنگى

روش تهیه:
نشاسته خمیرى مایع را روى کاغذ خشک پهن کنید. پودر رنگى را روى کاغذ تکان بدهید و با دستها پهن کنید.

د) نقاشى انگشتى رنگ لعابى:
رنگ لعابى خشک نصف فنجان
نشاسته مایع یا مایع ظرفشویى نصف فنجان

روش تهیه:
رنگ لعابى را با نشاسته یا مایع ظرفشویى مخلوط کنید. نشاسته را به تدریج اضافه کنید تا به غلظت دلخواه برسد.(8)

1ـFinger Painting.
2ـ قاضى قاسم, سه گفتار و یک آزمون, ص59.
3ـ ویلز کلاریس د ـ استجمن ویلیام. ه$, زندگى در کودکستان, ص205 ـ 204.
4ـ هزاوه اى هادى, آموزش هنر, ص54.
5ـ منبع شماره 2, ص206.
Mayesky Mary, Creative Activities For Young Children, P.p 154 _ 155. 6 . * 7ـ انگجى لیلى, ترکمان منوچهر, کارهاى دستى و هنرى کودکان, ص17 و 16.
8ـ منبع شماره 5, ص157 ـ 156.