نظام اسلامى و کارآمدى براى زنان

نظام جمهورى اسلامى ایران تاکنون چه دستاوردهایى را براى زنان داشته است؟ این پرسشى است اساسى و قابل توجه که طبعا نیازمند تبیین و تحلیل جامعى مى باشد.
اینک, پس از 22 سال از پیروزى انقلاب اسلامى و در آستانه 12 فروردین, سالروز استقرار نظام جمهورى اسلامى, این پرسش مى تواند ما را وارد مجموعه اى از عمده ترین مباحث در باره کارآمدى انقلاب اسلامى و نظام برآمده از آن, کند. ما در باور اسلامى خود تردیدى در کارآمدى دین, براى ساماندهى امر زندگى و جامعه و حیات طیبه انسانى نداریم. انقلاب اسلامى و رهبرى دینى و مردمى آن توانست براساس باورهاى اسلامى در این سرزمین در زمانى کوتاه به بار بنشیند, نظام جمهورى اسلامى که ساختار آن را قانون اساسى به تصویر کشیده, با تلاش عمده ترین صاحب نظران دین و جامعه بر اساس باورهاى دینى, و با بهره جستن از اجتهاد شیعى, واقعیتهاى جامعه ایرانى, نظامهاى سیاسى موجود و مصلحت سنجیهاى کارشناسانه, شکل گرفته است. تنها نگاهى جامع و منصف و ژرف بین است که مى تواند تصویرى اجمالى و واقعى از تجربه اى 22 ساله با انبوهى از مسایل و آن همه مباحث ارائه دهد و این براستى که امرى دشوار است.
اینکه ما در کجا ایستاده بودیم, چرا حرکت کردیم و چون سیل خروشان, بنیان رژیم ستمشاهى را از میان برداشتیم, انتظار ما از انقلاب و نظام مقدس برخاسته از آن, چه بود, دشواریها و موانع چه بود, و اینک در کجا ایستاده ایم, و دورنماى این حرکت مقدس چیست, همه, پرسشهایى است که هر یک از ما به اجمال یا تفصیل پاسخهایى را براى آن در ذهن خویش داریم و هیچ نگاه منصفى نمى تواند و نباید به خاطر برخى کاستیها, تجربه مبارک جمهورى اسلامى و دستاوردهاى گران آن را نادیده انگارد و اهداف دست نایافته و برخى ندانم کاریها و کوتاهیها را عذر ناسپاسى نسبت به جایگاه کنونى نظام و انقلاب و کارآمدى و خدمات آن بداند.
مبحثى که بخش نخست آن در این شماره مجله و در استقبال از 12 فروردین در قالب یک میزگرد ارائه شده, به انگیزه تبیین و تحلیل کلى کارآمدى انقلاب و نظام در مسایل زنان تهیه شده است. اینکه این بحث چقدر بتواند به هدف خود برسد موضوعى است که خوانندگان محترم با ملاحظه هر دو قسمت میزگرد داورى خواهند کرد. اما در بررسى کارآمدى نظام اسلامى و در این فرصت لازم است به اختصار تمام, و در اشاره به برخى مباحث مطرح شده در میزگرد, حداقل به دو نکته اساسى اشاره شود:
O این واقعیت که انقلاب و رهبران آن در مرحله مبارزه, فرصت این را نیافته باشند که مسایل زنان را به تفصیل تئوریزه و تبیین و تدوین کنند, امرى طبیعى است. دوران مبارزه شرایط خاص خود را دارد و این امر اختصاص به جایگاه و حقوق بانوان ندارد; دیگر بخشهاى اجتماعى و مسایل مدیریت جامعه نیز همین گونه است. به عنوان مثال, حضور و نقش تعیین کننده کارگران در انقلاب پس از تبیین تفصیلى حقوق و جایگاه آنان در فرداى پیروزى نبوده است و این خدشه اى در انتخاب صحیح و حرکت آگاهانه آنان در پیوستن به صفوف مبارزه وارد نمى کند. آنچه تعیین کننده بود آگاهى موجود و اعتماد کامل به رهبران مبارزه و در رإس آنان حضرت امام خمینى(ره) بود. رهبران فکرى انقلاب نیز حتى اگر طرح تفصیلى مشخص و از پیش تعیین شده اى در ذهن خود یا در میان خود نداشتند, اما تردیدى نیست که همه خود را تابع دین و احکام و دریافتهاى روشمند از آن, که در چارچوب اجتهاد شیعى مى گنجد, مى دانستند و از این رو طرح اجمالى عمده مسایل را لااقل در ذهن خود و یا مباحث چند نفرى خویش ترسیم کرده بودند, هر چند اساسا امکان طرح و تبیین تفصیلى آن را در جامعه تحت سلطه رژیم دست نشانده نداشتند. شاهد آنکه تنها چند ماه پس از پیروزى انقلاب توانستند طرح تفصیلى مدیریت سیاسى جامعه را در قالب قانون اساسى و به عنوان ساختار نظام اسلامى به تصویب برسانند.
O O ما نظامى را دینى و اسلامى مى شماریم که برخاسته از باورهاى دینى و ارزشهاى اسلامى و بر اساس دین باشد. طبعا بخشى از ساختار نظام دینى, عناصرى تحول پذیرند که نیازها و مصلحت سنجیهاى روز آن را مشخص مى کند, اما خاستگاه و شاکله اصلى یک نظام دینى, قهرا باورها و ارزشهاى دینى است. به صرف اینکه انسانهاى شایسته و دیندار در رإس مدیریت سیاسى جامعه قرار گیرند, آن مدیریت تبدیل به نظام دینى نمى شود. ساختار نظام دینى باید براساس دین, و عملکرد آن در چارچوب دین باشد و مدیران و کارگزاران آن, بسته به نقش خویش, از شایستگان جامعه باشند. البته آنچه در این میان نقش اصلى و راهبردى دارد اجتهاد صحیح و جامع شیعى است که با شناخت درست مکتب و شناخت درست جامعه و مدیریت جامعه, بتواند به ایفاى نقش بپردازد. اگر منظور از نفى خاستگاه و ساختار ایدئولوژیک نظام اسلامى, این امر باشد پر واضح است که پذیرفتنى نیست. البته اینکه معیار دینى بودن نظام و از آن جمله, نحوه پرداختن به مسایل زنان را تنها براساس یک برداشت بشماریم و هر چه جز آن را خارج از حوزه دین و طبعا بیرون از نظام دینى معرفى کنیم, این نیز پذیرفتنى نیست.

روزهایى که در پیش داریم روزهاى سوگوارى سرور آزادگان جهان حضرت سیدالشهدا(ع) و یاران و خاندان شریف و با وفاى ایشان مى باشد. 12 فروردین, سالروز رسمیت یافتن جمهورى اسلامى ایران, نه یک کلمه کم و نه یک کلمه زیاد, است, این روزها را گرامى مى داریم. پیام زن, آغاز سال نو و رویش دوباره طبیعت را به خوانندگان عزیز خود تبریک مى گوید و سالى پربار, همراه با خوشبختى و شادکامى و موفقیتهاى پى در پى را براى امت اسلامى به ویژه مردمان خوب این سرزمین آرزو مى کند و امیدوار است در دهمین سال فعالیت خود نیز همچنان, مشمول لطف الهى و همراهى خوانندگان با وفاى خود باشد. ان شإالله.((سردبیر))