رایحه محبت اهل بیت(ع) در نگارخانه تهران

منیژه آرمین

در نگارخانه تهران هستیم و تماشاگر جلوه هایى از هنر زنان پیرو اهل بیت(ع).
در نگاه اول, با مجموعه اى فشرده از کارهایى در زمینه هاى مختلف هنرى از جمله, نگارگرى, تذهیب, سفال, معرق, مشبک, قطاعى, قلمزنى, و سایر رشته هاى صنایع دستى, و از سوى دیگر با تابلوهاى نقاشى رنگ و روغن, آبرنگ و حجمهاى سنگى و فلزى و سفالین رو به رو هستیم.
آنچه مى بینیم, قطره اى است از دریا و مشتى است از خروار; ولى همین اندک, نشان دهنده تواناییهاى گسترده اى است که در میان بانوان با گرایشهاى مذهبى وجود دارد.
فرصتى است مغتنم که پاى صحبت خانمهاى هنرمند بنشینیم ولى قبل از آن با خانم رکنآبادى که مجرى این طرح بودند از انگیزه ها و فرایند این حرکت مى پرسیم:
امور زنان مجمع جهانى اهل بیت(ع), در راستاى گرامیداشت سال امام(ع) و ایام پربرکت دهه فجر تصمیم به ایجاد نمایشگاه بین المللى آثار زنان پیرو اهل بیت(ع) گرفت. در واقع, این نمایشگاه, اولین حرکت گسترده امور زنان مجمع بود و سعى داشت تا آثار برتر هنرمندان زن ایرانى و زنان خارجى مقیم ایران را به شکلى جامع به نمایش بگذارد. مسوولین عالى رتبه مجمع جهانى اهل بیت(ع) به خصوص دبیر کل محترم مجمع, جناب آقاى دکتر ولایتى با توجه به بهره گیرى از پتانسیل مثبت و تواناییهاى زنان هنرمند و همچنین احیاى جایگاه زنان پیر و اندیشه اهل بیت(ع) با برگزارى این نمایشگاه موافقت نمودند.
در این رابطه, ما بر اساس تفکر ناب اهل بیت(ع) که همیشه تإکید بر نقش زن در حرکتهاى اصیل اجتماعى داشته اند و در انقلاب اسلامى جلوه اى از این اندیشه به ظهور رسید, این اندیشه را مطرح کردیم که زنان مى توانند با حفظ ارزشهاى اسلامى و انسانى منشإ تحولات جدى و اساسى در جامعه باشند. طبعا حذف این نیمه فعال در فعالیتهاى اجتماعى, پیکره جامعه به نوعى چالش دچار مى شود.
ما با این حرکت سعى کردیم جلوه اى از هنر زنان هنرمند را و نیز نقش مثبت آنان را در جامعه و در اعتلاى فرهنگ و هنرى که حامل افکار ناب اسلامى باشد را به ظهور برسانیم.

خانم رکنآبادى, در اجراى این حرکت با چه مشکلاتى رو به رو بوده اید؟
ما اراده کردیم و تصمیم گرفتیم و با توکل به خداوند کار را شروع کردیم.
همانطور که حضرت امام خمینى فرمودند که از حجم کار زیاد نترسید که حجم کار ما هر قدر هم که بزرگ باشد در مقابل اراده انسانى ناچیز است ; ما نیز دست به کارى بزرگ زدیم.
ما, ابتدا از هنرمندان دعوت به کار کردیم. طبق فرموده مقام معظم رهبرى ابزارهاى فردى به شکل رساترین و بلیغ ترین افراد جهت ابلاغ و تبلیغ پیام هستند و در واقع ایشان تإکید داشتند که هر اندیشه اى اگر در قالب هنر ریخته نشود, شانس نفوذ و گسترش را ندارد و ماندگار نخواهد بود. ما نیز, این بار تلاش کردیم با استفاده از ابزار هنر و ان شإالله در آینده تلفیق فرهنگ و هنر با یکدیگر به یک ابزار نوین و موثر جهت نشر فرهنگ اهل بیت(ع) دست پیدا کنیم. اعتقاد راسخ ما این است که هنر بدون اخلاق مذهبى و نگرشهاى ناب اسلامى هنرى عقیم و نارس است و حتى ممکن است تولید شرارت کند. در این راستا, ما سعى کردیم از هنرمندان متعهد دعوت داشته باشیم; البته با توجه به فرصت کم, از تمامى بانوان هنرمند نتوانستیم دعوت کنیم. آنچه شما در این نمایشگاه مى بینید قطره اى است از دریا و من امیدوارم در آینده بتوانیم به شکلى گسترده و غنى تر, از کارهاى هنرى بانوان بیشترى استفاده کنیم. ما چون این حرکت را به امید خدا و در مقابل حرکتهاى کور دشمنان اسلام و انقلاب شروع کردیم, مطمئنیم که دوستان هنرمند در این زمینه ما را یارى خواهند کرد.

برنامه آینده شما چیست؟
ما اصولا مى خواهیم این نمایشگاهها در سطح بین المللى باشد; و ما براى اولین بار خواستیم ببینیم چه تعداد هنرمندانى در داخل کشور داریم. البته در همین نمایشگاه هم خارجیهاى مقیم ایران را شرکت دادیم از جمله طلاب جامعه الزهراى قم همچنین طلاب خارجى مرکز جهانى علوم اسلامى و همچنین دانشجویان خارجى دانشگاه بین المللى امام خمینى و نیز عده اى از خانمهاى خارجى که به صورت پراکنده در سطح کشور سکونت داشتند. ما در برنامه هاى آینده این حرکت را در سطحى وسیع و با جبران نواقصى که در این نمایشگاه وجود داشت, انجام خواهیم داد.

صحبتى هم داریم با مدیریت نگارخانه تهران, آقاى مهندس ابوطالبى که ایشان نیزنکات جالبى را در جریان اجراى نمایشگاه عنوان مى کند:
نمایشگاه جهانى آثار هنرى زنان پیر و اهل بیت(ع) فى الواقع به این صورت شکل گرفت که در بهمن ماه سال 1378 آموزگار فرزانه سرکار خانم سوسن صدیق بازدیدى از آثار هنرى نگارخانه تهران داشتند که طى بازدید خود پیشنهاد نمودند نمایشگاهى ویژه بانوان هنرمند کشور که داراى مفاهیم ارزشى, اخلاقى و ادبى زنان هنرمند مسلمان پیرو ولایت باشد, برگزار گردد. نظر ایشان این بود که این آثار در قالبى متفاوت مطرح شود. ما از پیشنهاد ایشان استقبال کردیم و قرار شد با همکارى جمعى از هنرمندان و اساتید, این نمایشگاه شکل بگیرد; اما متإسفانه در آخرین روز سال 78 این بانوى فرهیخته و ایثارگر به سراى باقى شتافت و همه دوستان خصوصا دانشجویان و فرزندان شاهد را داغدار خود ساخت تا اینکه در اوایل سال 1379 طى نشستى که با سرکار خانم دکتر کاشانى عضو هیإت علمى دانشگاه و وکیل پایه یک دادگسترى داشتیم, ایشان پیشنهاد نمودند این زمان را به مجمع جهانى اهل بیت(ع) اختصاص دهیم و ثوابش را به روح این عزیز سفر کرده هدیه نماییم. ان شإالله مورد رضایت قرار خواهد گرفت و خانم فاطمه الزهرا(س) هم کمک خواهد کرد. بعد مقرر شد که ایشان با هماهنگى مجمع, موضوع را پى گیرى نمایند که خوشبختانه با پیگیرى ایشان, این حرکت صورت گرفت.
ما البته اهداف مختلفى را در این نمایشگاه دنبال کردیم از جمله:
1 ـ ترویج فرهنگ اهل بیت(ع) و آشنایى جامعه هنرمندان زن با این مضمون.
2 ـ جمعآورى آثار مرتبط با این مضمون در سطح بین المللى.
3 ـ آشنایى هنرمندان زن ایرانى با بانوان مسلمان خارج از کشور.
4 ـ رسیدن به تکنیکهاى برتر جهانى با حفظ ارزشهاى ولایتى مطابق با فطرت انسانى و الگوهاى اهل بیتى.
5 ـ ارزش گذارى بر تواناییهاى زنان مسلمان در عصر تکنولوژیهاى برتر الکترونیکى با حفظ حجاب و تقواى رفتارى.
ما, البته با دیدگاههاى هنر دینى در رشته هاى مختلف هنرهاى اسلامى, نمایشگاه را شکل دادیم. چون ما معتقدیم اصالت کار هنرى و ماندگارى آن به وفادارى ما به حفظ اصول و ارزشهاى تبیین شده در وصیت نامه الهى معمار کبیر انقلاب اسلامى حضرت امام خمینى و رهنمودهاى مقام معظم رهبرى در باب هنر و ادامه راه شهداى گرانقدر و والاى انقلاب اسلامى نهفته است. زنده یاد خانم سوسن صدیق هنرمند و معلم وارسته و تواناى شاهد عبارت زیبایى دارد:
انسانى که با عشق به مبدإ هستى و پرواز اندیشه به سوى خداوند, تمام احساس خود را در یکى از قالبهاى هنرى و در فرهنگ اهل بیت(ع) عرضه مى دارد, یک هنرمند جاویدان و اثرش پایدارترین اثر هنرى تمام عصرها خواهد بود.

این نمایشگاه در مقایسه بانمایشگاههاى دیگرى که در این نگارخانه برپا شده, چه ویژگیهایى داشته است؟
این نمایشگاه, به عنوان اولین حرکت مجمع جهانى که با پشتیبانى آقاى دکتر ولایتى, در این فاصله کوتاه برپا شد, کار ارزنده اى بود و ما شاهد نمایش آثارى بودیم که بعضى از آنها در سطح بین المللى حرفهایى را براى گفتن داشتند.
اما مجمع جهانى اهل بیت(ع) مى بایست دو نکته را در شکل گیرى نمایشگاه در نظر مى گرفت; یکى داشتن و به کار بستن تجربه هایى از این قبیل و انتخاب مشاورین خوب, دوم اینکه بهتر بود با این موضوع برخوردى همه جانبه مى کردند.

نظر هنرمندان در رابطه با نمایشگاه چگونه بود؟
هنرمندان, در کل راضى بودند ولى نقطه نظرهاى متفاوتى داشتند. بعضى, سطح انتظارشان بالا بود. بعضیها پیشنهادهاى جالبى داشتند. نظرشان این بود که براى برگزارى این نمایشگاه, قبل از اینکه به ابعاد برون مرزىاش نگاه کنیم, این نمایشگاه را در سطح استانهاى کشور در طول یک سال برنامه ریزى کنیم و محصول و آثار آنها را در نمایشگاهى در تهران برگزار نماییم و در مرحله بعد در سطح بین المللى شرکت کنیم و فراخوان را در سطح کشورهاى مختلف داشته باشیم و این ارزشها را مى بایست تدوین کرده باشیم. نکته اى که مجمع باید مد نظر داشته باشد این است که بخشهاى مختلف, هماهنگى منسجم تر داشته باشد و همچنین در فراخوان مى بایست اهداف مورد نظر براى هنرمند شرکت کننده روشن باشد.

در نمایشگاه حاضر, فکر مى کنید تا چه حد اهداف مذهبى براى مخاطب مطرح شده است؟
در کارهاى ارائه شده تا حدى نوع تفکر هنرمند داراى ویژگیهاى اهل بیتى بود بعضى از آثار نیز قالبهاى عرفانى به خودش گرفته بود; اما اشخاصى که کار در این نمایشگاه ارائه داده بودند, عموما داراى طرز تفکر اهل بیتى بودند. به نظر من باید تعریف درستى از محتوا و قالب این کارها کرد. وگرنه برگزارى این گونه نمایشگاهها با دیگر نمایشگاهها تفاوتى نخواهد داشت مثل آنچه در موزه هنرهاى معاصر به عنوان نمایشگاه جهان اسلام مطرح شد. یعنى تنها داشتن پسوند اسلامى گویاى کارى با محتواى ارزشهاى اسلامى نیست.
ما تلاشمان در هنر باید این باشد که با زبان فطرت بین المللى سخن بگوییم و عارف دین را از پرده بیرون بیاوریم و ترسیم کنیم. قصه یوسف صدیق(س) را قرآن, هنرمندانه بیان کرده است و جز درس عفاف چیزى از آن برنمىآید یعنى هنر دینى, اگر فطرت باشد معارف غیب را به صورت محسوس در مىآورد که هم ادراک حسى, نیازش برآورده شود و هم نیروهاى ادراکى و به دنبال آن نیروهاى تحریکى و بعد وضو بگیرد و به امامت عقل, نمازى عاقلانه بخواند. آنگاه عقل به دنبال وحى نماز عاشقانه مى خواند و بعد سراسر آن مى شود هنر و زیبایى.

از اینک خانم رکن آبادى و آقاى مهندس ابوطالبى در این فرصت فشرده, وقتى را در اختیار ما گذاشتند تشکر مى کنیم. اینک پاى صحبت هنرمندان عزیزى که کارهایشان را در این نمایشگاه ارائه دادند مى نشینیم.

در مورد سوابق هنرى و کارى که اینجا ارائه داده اید توضیح بفرمایید:

خانم عطیه صدیق:
من بازنشسته وزارت ارشاد اسلامى هستم. تحصیلات ابتدایى خود را در هنرستان هنرهاى زیباى دختران فرا گرفتم و ده سال در خدمت ایشان بودم و هفت سال شاگرد استاد فرشچیان و حسن الطافى و استاد مقیمى, استاد نصرت الله یوسفى و بعد استاد باقرى. اینها کسانى بودند که واقعا با محبت آنچه در هنر ملى ایران هست, به ما یاد دادند و بعد دانشگاه تربیت معلم را تمام کردم و بعد به انستیتو امور هنرى رفتم و خودم شروع به تدریس کردم. حدود سى ودو سال تدریس کردم. شاگردان زیادى را تربیت کردم. من تاکنون در 95 نمایشگاه شرکت کردم. همیشه با عشق کار مى کنم و حتى تا دیر وقت شب, متوجه گذشت زمان نمى شدم و کار مى کردم. تا کنون در کشورهاى ایتالیا, الجزایر, بلژیک, ترکیه و سریلانکا و قزاقستان نمایشگاه داشتم. آخرین نمایشگاه هم در سوریه به مناسبت روز تولد حضرت فاطمه الزهرا(س) بود. ضمنا کارهایى که براى بى نیال ژوها نسیورک داده بودم, کار من به عنوان اول انتخاب شد.

خانم فاطمه پناهیان پور:
تابلویى که اینجا ارائه دادم گره سرنوشت و سوره مبارکه حمد است که استاد آذر که بهترین ثلث نویس هستند, انجام دادند. ویژگى این کار در این است که تشعیر و تذهیب با هم به کار رفته است. گره سرنوشت, مجموعه تذهیب و تشعیرى است و همه چیز را به او ختم مى کند. بنابراین, آن گره اى که در تذهیب وجود دارد در پاى آهوان به وجود آوردم و آنها را با گره, شبیه گره تذهیب متصل نمودم.
من این فنون را بیشتر نزد استاد باقرى تعلیم گرفتم و طراحى سنتى را نزد استاد هندرى و گره چینى را نزد استاد حسین لرزاده آموختم.
در این کار از رنگهاى سنتى استفاده شده است,از قبیل لاجوردى, یشم, فیروزه و رنگهاى مختلف و طلاى ناب.

خانم ساکت مزیدى:
من مشبک کار هستم و موقعى که از من دعوت کردند تا در این نمایشگاه شرکت کنم, با توجه به شناختى که از خانم رکنآبادى و نیز توجهى که آقاى ابوطالبى داشتند, با اشتیاق در نمایشگاهى که به نام اهل بیت(ع) بود شرکت کردم, در حالى که از آمریکا و فرانسه از بنده دعوت کردند, نرفتم; چون هدف اصلى من سى جزء قرآن بود و من همه کارهایم توإم با مذهب است. من از هجده سالگى شروع به کار کردم و الان که پنجاه و دو سال دارم, تقریبا صد تابلو دارم. روى چوب و استیل و برنج بریده ام و ظرافتى که من به کار برده ام, بى سابقه است. قبل از انقلاب, بارها و بارها از من خواستند که براى هتلهاى آنچنانى مثل هتل شاه عباس اصفهان که حالا هتل عباسى شده کار کنم ولى نکردم و الان هم نمى کنم. در حال حاضر بنده یک کارمند ساده هستم. امیدوارم جناب آقاى دکتر ولایتى حرفهاى ما را بشنوند و امکاناتى در اختیار من بگذارند که بتوانم سى جزو قرآن را که واقعا عشق من است, کار کنم. دلم مى خواهد اثرى از من به جا بماند که بگویند خدا بیامرزدش.

خانم صبا جعفرى:
من متولد 1342 هستم و از سال 65 ـ 64 کار قلم زنى را نزد استاد احمد پورسیاه به مدت چهار سال کار کردم. بعد از سازمان بیرون آمدم و به صورت آزاد کار کردم. در بیش از صد نمایشگاه شرکت کردم. دو نمایشگاه انفرادى داشتم. یک بار به دعوت سازمان فرهنگ و ارتباطات به ژاپن سفر کردم و نمایشگاهم مورد علاقه ژاپنیها قرار گرفت. در حال حاضر در دانشکده میراث فرهنگى و دانشکده سوره در رشته صنایع دستى به تدریس اشتغال دارم. مدت شش ماه به خاطر احیإ رشته قلمزنى در غرب کشور, چون مهد هنر فلزکارى است, در کرمانشاه و همدان بودم و به حدود سى هنرجو درس دادم که تعدادى از آنها جذب بخشهاى مختلف شدند.

خانم فروه درخشان:
من متولد 1355 و لیسانس رشته صنایع دستى از دانشگاه سوره هستم. از سال 75 وارد رشته صنایع چوب با گرایش معرق شدم در نمایشگاه هاى متعددى شرکت نکرده ام ولى به معرق و تذهیب علاقه دارم و در اینجا تابلوى معرق ارائه داده ام.

خانم حمیده خان محمدى:
فارغ التحصیل رشته صنایع دستى از دانشگاه سوره هستم. کارى که در این نمایشگاه ارائه دادم در زمینه قطاعى است. قطاعى, یکى از شاخه هاى کتابآرایى است که در قدیم براى جلدسازى از آن استفاده مى شد که مقواى رنگى یا چرم را مى بریدند. شیوه کارش هم به این صورت است که مقواها را با روش سنتى و یا گیاهانى که بشود از آنها رنگ گرفت, رنگ مى کنیم. من کار خودم را با پوست گردو, پوست بادمجان, گل گاوزبان و زرشک رنگ کردم. بعد اینها با ابزار مخصوصى بریده مى شود و پشت آن سمباده مى خورد و چسبى هم که از آن استفاده مى شود, سریش است. بعد هم زیر پرس قرار داده مى شود تا روى صفحه زیر کار قرار بگیرد. این کارى که اینجا ارائه دادم, قبلا هم در نمایشگاه قرآن شرکت داده بودم. در نمایشگاههاى قبلى من کار نگارگرى و تذهیب بیشتر بود.

خانم فیروزه مصریان:
متولد 1349 هستم. از کودکى به نقاشى علاقه داشتم. حدود 15 سال است که به نقاشى مشغولم. مشوق من پدرم بوده است. اگرچه رشته ام مترجمى زبان انگلیسى است, اما علاقه شخصى ام نقاشى است. استادان من خانم چنگیزیان و استاد والى و استاد کاتوزیان هستند. در حال حاضر دو کارم در نمایشگاه پذیرفته شده که یکى از آنها گل و مرغ و دیگرى سه گل زنبق است که با تکنیک پرداز, کار کرده ام. این دومین نمایشگاه من است. اولین نمایشگاهم به مناسبت روز زن در نیاوران برگزار شد.
خانم مژگان خوش صورت مظفرى:
خداوند توفیق داد که از پنج سال پیش به همراه خانم زهرا اسماعیل تبار کار انستالاسیون(1) را به صورت جدى شروع کنم و در این پنج سال احساس مى کنم که چند برابر شده ام. ما کار را ابتدا از طبیعت گرایى شروع کردیم بعد امپرسیونیسم, اکسپرسیونیسم و سبکهاى مختلف را تجربه کردیم تا به انتزاع محض رسیدیم و بعد از آن هم در کارشناسى ارشد, این کار را شروع کردیم. ذهنیت ما این بود که به نوعى کارها از محتواى معنوى خالى مى شود; ما فکر مى کردیم و دلمان مى خواست که به نوعى معنویت را در کارمان مطرح کنیم و به نوعى از المانها و عناصرى استفاده کنیم که کاملا ایرانى باشد. این بود که سعى کردیم روى عناصر ایرانى بیشتر فکر کنیم و کار کنیم. اتودهایى زدیم, کارها را به صورت کاملا پى گیر طى پنج سال اجرا کردیم و در نهایت به کار یخها رسیدیم که اجرایى هم در اردیبهشت ماه داشت و هم در روز دوازده بهمن در گالرى تهران, و خوشحالیم که با معرفى یکى از دوستان که ما را قابل دانستند, در مجمعى که اسم اهل بیت(ع) داشت, کارمان را ارائه دادیم.

خانم زهرا اسماعیل تبار:
از سال شصت و هشت کار هنرى را شروع کردم. در رشته نقاشى کارشناسى ارشد اخذ کردم. تقریبا حدود پنج سال است که کار انستالاسیون را انجام مى دهیم که با چیدن بلوکهاى یخ با فاصله هاى معین, فرم و فضاى جدیدى را ایجاد مى کند. در واقع زمان در کار ما وارد مى شود. فرمها و تکرار فضاهایى داشتیم که در کار خیلى مهم است. همان طور که فرمها تغییر مى کند.
به پیشنهاد یکى از خانمهاى تهیه کننده صدا و سیما قرار شد کارى مذهبى را انجام دهیم. موضوع اصلى ما همین یخها و آب است. به هر حال براى واژه اى بود که با عنوان عاشورا در ایام محرم در اردیبهشت ماه کار کرده بودیم. اتودهایى زده شده بود و کارهایى انجام داده بودیم که اجراى نهایى اش را اینجا داشتیم. نکته مهم این است که یخهاى ما دیگر آن کارکرد قبلى خودش را ندارد, آن شىء روزمرگى خودش و آن شناختى که ما از یخ داریم, جدا شده و هویتى جدید در این فضا پیدا کرده است. در اینجا خاصیت فرم مطرح مى شود و مى تواند معنا و هویت پیدا کند.

خانم صدیقه آقانسب:
متولد سال 54 هستم و فارغ التحصیل هنر از مرکز تربیت معلم شهید شرافت. به تدریس هنر اشتغال دارم. نزدیک به سه سال است در زمینه سفال کار مى کنم و تاکنون پنج نمایشگاه داشته ام.
کارى که اینجا ارائه دادم, نقش برجسته اى بود که از مجموعه اى از نقطه هاى سفالینى به وجود آمده بود و نام مبارک حضرت على(ع) را نشان مى داد. قصد دارم در آینده با این شیوه کارهاى متنوعى ارائه دهم.

خانم عطیه صدیق:
کارى را که در این نمایشگاه ارائه دادم تابلوى خیام است. من شاگرد استاد حسین بهزاد هستم. هنوز هم وقتى دارم کارى انجام مى دهم, با همان شیوه استاد بهزاد کار مى کنم و کارم همیشه به عشق آمیخته است. استاد بهزاد همیشه براى من مثل یک پدر مهربان و یک همدم بوده اند. کار دوم من که کوزه و یک جام است, به شیوه تذهیب و با طلاى اصل کار شده و به شیوه استاد یوسفى انجام داده ام. البته بعضى کارهاى من به شیوه استاد باقرى است. البته من کارهاى زیادى را با محتواى مذهبى دارم. ضمنا از اینکه مجمع اهل بیت(ع) نمایشگاهى را با عنایت به بانوان هنرمند ایرانى برپا کرده از ایشان سپاسگزارم.

خانم اسعدى:
در رابطه با کار سنگ, تاکنون در نمایشگاههاى گروهى متعددى که از طرف دولت بوده شرکت کرده ام. براى اولین بار نمایشگاه انفرادى در مجسمه هاى سنگى در دىماه برگزار نمودم. در این نمایشگاه, چهل اثر را شرکت دادم. به نظر من, سنگ, برخلاف تصور عامه نه تنها جسم سختى نیست بلکه جسمى کاملا منعطف و شکل پذیر مى باشد. به نظر من, سنگها سخن مى گویند و با هنرمند و بیننده ارتباط برقرار مى کنند. اسم نمایشگاه انفرادىام را گذاشته بودم: ((سنگها سخن مى گویند.)) تا عکس العمل بازدیدکنندگان و چگونگى برقرارى ارتباط با این شیوه را ببینم. پیشنهادى که به خانمها دارم این است که در این زمینه فعالیت کنند.
به نظر من این نمایشگاه, حرکت خوب و مثبتى بود; منتها باید نمایشگاههاى متعددى به این شکل برگزار شود. مخصوصا در خارج از کشور تا کشورهاى دیگر نیز با زنان هنرمند ایرانى و چگونگى فعالیت آنها آشنا بشوند. به هر صورت امیدوارم که آنچه در این نمایشگاه گذشت, تجربه اى باشد براى نمایشگاههاى بعد. در نهایت از برگزارکنندگان این نمایشگاه خانم رکنآبادى, خانم مهدىپور و خانم بنى على و دیگران کمال تشکر را دارم و آرزوى موفقیت براى همه را دارم.

چند تن از هنرمندان در مورد نحوه برگزارى نمایشگاه اظهار نظر مى کنند:

خانم عطیه صدیق:
در مورد حال و هواى این نمایشگاه باید بگویم که هر ایرانى و هر زن هنرمندى با توجه به عشق و علاقه به خاندان اهل بیت(ع) دلشان مى خواست در این نمایشگاه شرکت کند. خوشبختانه این نمایشگاه با روال خوب و زیبایى که مى بینید شکل گرفت.

خانم فاطمه پناهیان پور:
با تإیید سخنان خانم صدیق اضافه مى کنم که حرکت بسیار زیبایى بود و شاید این اولین تجربه اى بود که ابتدا, در مورد داورى اشکالاتى پیش آمد که خوشبختانه خیلى زود مسإله حل شد و ما انتظار داریم در نمایشگاههاى آینده براى هر رشته, کارشناسى, خاص همان رشته به داورى بپردازد.

خانم صبا جعفرى:
زحمت زیادى کشیده شده است. ما ظاهر قضیه را مى بینیم ولى مشخص هست که پشت برنامه اى که اینجا مى بینیم تک تک افراد چه برنامه وسیعى داشتند. کارها بسیار زیباست و از معنویت برخوردار است. البته هنرمند دوست دارد در جایى شرکت کند که احترام کارش حفظ شود. هنرمندان حاضر بودند حتى از دل و جان مایه بگذارند و در زمینه چیدن این مجموعه کمک کنند. به هر حال امیدوارم که براى کار هنرمندان ارزش و احترام قایل شوند.

خانم زهرا اسماعیل تبار:
کار, چون کار متفاوتى است, حتى گزینش آنها نیز با بقیه کارها فرق مى کرد. البته کسانى که در مجمع جهانى اهل بیت(ع) بودند از کار ما خوششان آمد, چون در کار ما خلاقیت و نوآورى وجود داشت. منتها, کار براى مخاطبین جا نیفتاد و متإسفانه فرصتى نشد تا ما در مورد کارمان توضیح کافى بدهیم. البته از این کار عکسها و فیلمها و گزارشى از نحوه اجرإ باقى مى ماند.

از کلیه هنرمندان ودست اندرکاران مجمع جهانى اهل بیت(ع) آرزوى توفیق داریم وامیدواریم بانوان هنرمند را در عرصه هاى مختلف داخلى وخارجى در اوج موفقیت ببینیم.

1ـInstallation .