تب رماتیسمى

دکتر حسین برهانى

تب رماتیسمى به دنبال یک عفونت چرکى گلو به وسیله میکروب ((استرپتوکک بتاهمولیتیکA )) ایجاد مى شود. این بیمارى یک بیمارى سیستمیک حاد ـ تحت حاد و یا مزمن است که مى تواند به اعضإ مختلفى آسیب جدى وارد کند اگرچه تب رماتیسمى گاهى به طور خود به خود بهبود مى یابد اما گاهى به صورتى مرموز و پیش رونده منجر به عوارضى در بدن مى شود که یا تهدیدکننده زندگى فرد بیمار است و یا اینکه بیمار مبتلا تا مدتهاى طولانى و حتى تا آخر عمر مریض احوال باقى خواهد ماند و مجبور خواهد بود تا زمان نامحدودى دارو مصرف بنماید. یکى از این عوارض خطرناک گرفتارى دریچه هاى قلب مى باشد. همچنین در اثر این بیمارى مفاصل متعددى دچار درد و التهاب خواهند شد. در کشورهاى فقیر شایع ترین عامل بیماریهاى قلبى در سنین کمتر از 50 سال همین تب رماتیسمى است. تب رماتیسمى در مردان مختصرى شایع تر از زنان است. قبل از 4 سالگى ندرتا تب رماتیسمى ممکن است دیده شود; همین طور بعد از سن 50 سالگى نیز این بیمارى به ندرت اتفاق مى افتد. اوج و قله تب رماتیسمى و در واقع شایع ترین سن ابتلا به این بیمارى در سنین بین 5 تا 15 سالگى مى باشد. که به مدت 4 ـ 1 هفته بعد از عفونت گلو به وسیله میکروب ((استرپتوکک بتاهمولیتیک نوعA )) بروز مى کند. این بیمارى در اقشار محروم و پایین از نظر اجتماعى و اقتصادى بیشتر دیده مى شود.

چگونه بیمارى تب رماتیسمى تشخیص داده مى شود؟
متإسفانه گاهى با انجام یک آزمایش خون و به محض اینکه دیده مى شود مثلا میزان A.S.O (آنتى استرپتولزینO ) بالاست به بیمار به غلط گفته مى شود که او دچار تب رماتیسمى است بدون اینکه از بیمار سابقه گلودرد چرکى اخیر پرسیده شود و یا بیمار مورد معاینه دقیق مفاصل و پوست و قلب قرار بگیرد. واضح است که بیمار با شنیدن نام این بیمارى دچار نگرانى و استرس مى شود و خود را مجبور مى بیند که داروهاى مختلف و تزریقات متعددى را تا مدتها مصرف کند. در حالى که واقعا بیمار دچار تب رماتیسمى نیست. پس چه باید کرد؟
براى تشخیص تب رماتیسمى معیارهاى تشخیصى خاصى وجود دارد. تعدادى از این معیارها به عنوان معیارهاى اصلى یاMagor)) )) شناخته مى شوند و تعدادى دیگر به عنوان معیارهاى فرعى یا کوچک یاMynor)) )) معروف مى باشند. تشخیص تب رماتیسمى موقعى قطعى است که حداقل دو تا از معیارهاى اصلى یا ماژور وجود داشته باشد و یا اینکه یک معیار ماژور به اضافه دو معیار فرعى و سابقه وجود یک عفونت چرکى گلو توسط میکروب استرپتوکک بتاهمولیتیکA باید وجود داشته باشد.
علایم ماژور یا اصلى عبارتند از:

1ـ کاردیت: یعنى التهاب در لایه ها و پرده هاى پوشاننده قلب; مثلا لایه پریکارد قلب دچار التهاب ناشى از رماتیسم شود و در واقع پریکاردیت اتفاق بیفتد. یکى دیگر از اشکال کاردیت, بزرگ شدن قلب مى باشد که در رادیوگرافى قفسه سینه مشخص مى شود. همچنین ممکن است نارسایى قلب به طور واضح روى دهد که در نهایت باعث بزرگى و حساسیت کبد هم مى شود و بالاخره یکى از شدیدترین گرفتاریهاى رماتیسمى قلب, التهاب دریچه هاى آئورت و میترال است. آرتیمى هاى قلب و تاکیکاردى یا افزایش ضربان قلب نیز در اثر ناراحتى رماتیسمى قلب هم روى مى دهد.
2ـ یکى دیگر از علایم اصلى به نام ارتیم مارژیناتومErythema Marginatam یا قرمزى حاشیه اى پوست است. ارتیم حاشیه اى به صورت ضایعات حلقوى است که سریعا به شکل هلالى یا دایره اى توسعه پیدا مى کنند.
3ـ علامت دیگر که جزو علایم ماژور است ندولهاى زیر جلدى است که به صورت دانه هاى زیر پوستى بوده و در کودکان شایع تر از افراد بالغ است. تعداد این دانه هاى زیر پوستى ممکن است معدود یا زیاد باشد اغلب قطرشان کمتر از 2 سانتى متر است. قوام این دانه ها سفت و سخت بوده ولى در لمس حساس و دردناک نیستند. این دانه هاى زیر پوستى روزها یا هفته ها دوام مى یابند و معمولا عود مى کنند.
4ـ علامت اصلى بعدى ((کره سیدنهایم)) است. این علامت ممکن است به تنهایى دیده شود و به صورت ناگهانى اتفاق بیفتد. این علامت در دختران شایع است اما در بالغین کمتر دیده مى شود. ((کره سیدنهایم)) جزو علایم کمیاب تب روماتیسمى است ولى تقریبا وجودش براى تب رماتیسمى اختصاصى است.
5ـ پولىآرتریت یا ورم و التهاب مفاصل علامتى است که معمولا در تب رماتیسمى از اهمیت خاصى برخوردار است. ورم و التهاب مفاصل در تب رماتیسمى به طور ناگهانى یا تدریجى ظاهر مى شود و به طور متناوب مفاصل بزرگ را مبتلا مى کند که اصطلاحا به آن آرتریت مهاجر مى گویند; یعنى ورم و التهاب از این مفصل به مفاصل دیگر سرایت کرده و مفاصل بزرگ متناوبا گرفتار مى شوند. به این صورت که همزمان با از بین رفتن التهاب و ورم و درد در یک مفصل, آثار گرفتارى و التهاب به شکل قرمزى, ورم و درد در مفصل دیگر شروع مى شود.