نگاهى کوتاه به وضع کنونى زنان در قطر

محبوبه پلنگى

تا چند سال قبل, دولتمردان قطر تحت تاثیر جامعه سنتى و انزواگراى کشور هیچ گونه نقش و یا حقوقى براى زنان قایل نبودند. اما با روى کار آمدن شیخ حمد بن خلیفه آل ثانى به عنوان امیر قطر, دولت این کشور در راستاى اجراى اقدامات دمکراتیک در کشور و برداشتن سانسور و نظارت دولت بر مطبوعات و بعضى از آزادیهاى فردى و اجتماعى, نسبت به برطرف کردن بعضى از قیود سنتى از زنان و استیفاى حقوق اجتماعى و مدنى آنان وعده داد.
در این میان خانم ((شیخه موزه)) بنت مسند, همسر امیر قطر نقش مهمى در ایجاد تحرک در جامعه زنان و آشنا نمودن آنان به نقش و وظایف اجتماعى اشان به عهده داشته است. تا کنون تحت اشراف و نظارت خانم ((شیخه موزه)) چند گردهمایى در رابطه با حقوق زن و نقش زنان در توسعه و سازندگى جامعه با حضور کارشناسان بین المللى در دوحه برگزار شده است. ضمن اینکه خانم ((موزه)) با شکستن سنتهاى متداول به عنوان اولین همسر یکى از رهبران منطقه در راس یک هیات فرهنگى و آموزشى غالبا متشکل از زنان روشنفکر قطرى از برخى کشورهاى غربى دیدار به عمل آورده و با روساى موسسات دانشگاهها و مراکز فرهنگى و آموزشى آن کشورها گفتگو کرده است. جالب توجه اینکه تا کنون اجازه چاپ تصویر همسر امیر و بعضى از اساتید و مسوولین زن قطرى در مطبوعات به علت عدم پذیرش جامعه (به نقل از محافل قطرى) وجود ندارد.
آنچه که به عنوان مهمترین اقدامات عملى دولت قطر در چند ساله اخیر در جهت اعطاى حقوق فردى و اجتماعى زنان در جامعه قطر صورت پذیرفته است را مى توان چنین شمارد:
ـ اجازه رانندگى و هدایت خودرو به زنان (فعلا به طور غیر رسمى این کار انجام مى شود). پیش از این تنها زنان اتباع سایر کشورها حق رانندگى داشتند.
ـ تعیین خانم شیخه المحمود اولین زن قطرى به عنوان قائم مقام وزارت آموزش و پرورش و فرهنگ از سوى امیر درسال 1375 (سابقه حضور زنان قطرى در پستهاى تصمیم گیرنده دولتى و خصوصى وجود ندارد.)
ـ برگزارى گردهمایى هاى بین المللى در دوحه با هدف دستیابى به راه حل مناسبى جهت ورود زنان قطرى به اجتماع و کسب حقوق فردى و اجتماعى.
ـ دستورالعمل هیات دولت به سازمانها و ارگانها و شرکتهاى دولتى و خصوصى جهت استخدام زنان تحصیلکرده قطرى.
ـ اجازه به زنان جهت شرکت و نامزدى در اولین دوره انتخابات شوراى شهرداریها در قطر (این تحول مهم در سخنرانى امیر قطر در مراسم افتتاحیه مجلس شوراى قطر در سال 76 اعلام گردید.)

نمونه هاى عینى مشارکت سیاسى و اجتماعى زنان
زنان و مجلس
مجلس قطر تنها از 35 نماینده مرد تشکیل شده که تماما توسط امیر براى یک دوره 4 ساله انتخاب مى شود. این مجلس ماموریت مشورتى دارد و حق استیضاح وزراى کابینه و مسوولین را ندارد. بنا به اظهارات غیر رسمى مقامات قطرى, قرار بر این بوده است پس از سال 2000 در خلال انتخابات آزاد مجلس شوراى این کشور تعدادى از زنان تحصیلکرده قطرى براى عضویت در مجلس نامزد شوند.

آموزش و بازار کار زنان
در سالهاى اخیر بیش از 70 درصد از مجموع دانشجویان و فارغ التحصیلان تنها دانشگاه قطر را زنان و دختران تشکیل مى داده اند. این امر به خاطر این است که مردان به راحتى جذب بازار کار مى شوند و اشتیاقى براى ادامه تحصیل ندارند. افزایش فارغ التحصیلان زن موجب بروز مشکلات عدیده اى براى دولت از جمله معضل بیکارى در بین اقشار تحصیلکرده زنان شده است. با توجه به لزوم رعایت تقیدات مذهبى و سنتى از سوى خانواده و اجتماع, پیدا کردن شغل مناسب براى زنان بسیار دشوار است. بنابراین تنها درصد محدودى از مجموع 1000 فارغ التحصیل زن قطرى جذب بازار کار مى شوند.

زنان و مشکلات اجتماعى در قطر
تعدد زوجات, طلاق و پدیده پیردخترى سه معضل اساسى جامعه زنان قطر را تشکیل مى دهند. این معضلات رابطه تنگاتنگى با هم دارند به طورى که تمایل مردان این کشور به اختیار کردن زنان متعدد و عدم کفایت به یک زن به عنوان شریک زندگى زناشویى, گروه قابل توجهى از دختران تحصیلکرده قطرى را وادار نموده است که از ازدواج با مردان چند همسره خوددارى نمایند, زیرا تجربه نشان مى دهد بسیارى از این ازدواجها منجر به شکست گردیده است. بر طبق آمار رسمى بیش از یک سوم از ازدواجها در سال 1996 میلادى در قطر به طلاق انجامیده است. این آمار نشان مى دهد میزان سرانه طلاق در قطر بیش از کشورهاى منطقه مى باشد. این پدیده نوظهور ارکان خانواده سنتى قطر را تهدید مى نماید. ضمن اینکه تعدد زوجات یکى از عوامل اصلى افزایش طلاق و معضلات غیر اخلاقى در این کشور مى باشد, تعدد زوجات تقریبا در میان تمام مقامات و مسوولین قطر رایج و شایع است. یکى دیگر از مشکلات مشترک خانواده ها در این کشور مساله تربیت کودکان و نسل آینده این کشور توسط خدمتکاران غیر مسلمان فیلیپینى, هندى و سریلانکایى مى باشد. تفاوت فرهنگى و مذهبى و زبان میان خدمتکاران و کودکان باعث عقب ماندگى بچه ها از لحاظ آشنایى با زبان عربى و آداب مذهبى مى گردد, ضمن اینکه وجود این خدمتکاران جوان در خانه باعث سست شدن بنیان خانواده و اختلافات بین مرد و زن در قطر گردیده است.