راهکارهاى افزایش اعتماد به نفس در کودکان

بیشتر روان شناسان را باور بر این است که داشتن عزت نفس و محبوب بودن از عوامل بس مهم دلشادى و سازگارى در بچه ها شمرده مى شود. کودک در مراحل نخست زندگانى, پیش از اینکه مفاهیم واژه ها و ترغیب و تنبیه را در یابد, شکل دهى رهیافتها در مورد ارزش خویش را آغاز مى کند. او, به طور ذاتى, رفتار و کردارهاى پدر و مادرش را ثبت و ضبط مى کند. نکته اى که شایان اهمیت بسزایى مى باشد, این است که والدین, رفتارها و مطالبى را که کودکشان ثبت و ضبط مى کنند, مهم شمارند.
آنچه در پى مىآید, اساس و شالوده اعتماد به نفس در کودکان را در سالهاى اولیه زندگى تشریح و توصیه مى کند:

1ـ کودکتان را نزدیک خویش نگاه دارید
او را به طرزى نگه دارید که اهمیت ارتباطتان را با وى بنمایاند. زیاد متوجه اش باشید. در دیدگانش خیره شده و تماس چشمى برقرار سازید بویژه لحظه هایى که دارید به او شیر مى دهید.

2ـ تا سرحد امکان کودک را به حرف بگیرید
به هنگام صحبت, نامش را ببرید. در بند آن نباشید که هنوز معانى کلمه ها را نمى فهمد. کارشناسان رشد کودکان را عقیده بر این است که کودکان همانند جوانان از یک ماهگى به صداى پدر و مادرشان گوش مى سپارند و حرکات بدنشان را با ضرباهنگ آواى آنان دمساز مى کنند. با کودکتان آن گونه سخن بگویید که احساس آرامش مى کنید ولى به شیوه اى که لحن صدایتان ملایم و عاطفى باشد. تقریبا در 5 تا 6 ماهگى مى توانید طریقه حرف زدن او را با تکرار واژه هاى خودش بهبود بخشید. به وى لبخند بزنید و در آغوشش بگیرید تا پى برد که حرف زدنش را پذیرفته اید.

3ـ در برابر گریه کودکتان از خود واکنش نشان دهید
حتى آن زمان که خاطرجمع هستید پوشک بچه تان خشک و تمیز بوده, به اندازه کافى استراحت نموده و شیر خورده است, بگذارید حس کند که در کنارش هستید. به این ترتیب در مدت کوتاهى قادر مى شوید مفهوم اختلاف صداهاى گریه اى را که کودکتان ایجاد مى کند, دریابید. منظور آن است که مى توانید تشخیص دهید این صداى گریه او به خاطر تنهایى اش مى باشد یا مى خواهد بغلش کنید تا آرام گیرد. با نزدیک شدن به بالینش, اعتماد را به وى مىآموزید. نگران نباشید که شاید با این عملتان بدعادت و لوس شود. روان شناسان جملگى بر آنند که ممکن نیست کودک در سالهاى اولیه تولد بر اثر ابراز محبت و مهرورزى پدر و مادر ضایع گردد.

4ـ تا آنجایى که در توان دارید شخصیت کودکتان را شناسایى کنید
هر چند روان شناسان کردارهاى عمده و پایه اى نوزادان را به همدیگر تسرى مى دهند, اما با این حال تفاوتهاى فراوانى بین کودکان هست. شما باید هر چه زودتر عواملى را که کودکتان بدان خاطر سر و صدا راه مى اندازد و یا محیطهاى محرک و یا چیزهایى که بى قرارش مى کنند و یا اشکالاتى را که در خواب و تغذیه اش وجود دارد, معین سازید. در این صورت مى توانید با کودکتان ارتباط دلپذیر و مناسبى برقرار سازید به طورى که حس کند تمام دنیا را به او داده اند!

5ـ انجام امور روزانه و نظافت او را مثبت ارزیابى کنید
مثلا هنگامى که دارید پوشک کودکتان را عوض مى کنید, این عمل را به فرصتى براى صحبت با او, بازى با انگشتان پا یا شکمش بدل سازید. در ضمن مى توانید بازیهاى غلغلکى با او انجام دهید. به وى بگویید موقعى که پوشکش تمیز و خشک است, چقدر زیبا دیده مى شود و سپس به رویش لبخند بزنید. وقت حمام بردن هم فرصت دیگرى است که امور روزانه را به اوقات دلنشینى با یکدیگر تبدیل کرده و کمى با او آب بازى مى کنید.

6ـ به نشانه هاى غیر کلامى و بدنى کودکتان در ارتباط پى ببرید
زمانى که دارید به چشمان کودکتان مى نگرید, سرش را برمى گرداند, احتمالا به شما مى فهماند که براى مدت زمانى به استراحت احتیاج دارد. به علاوه, هنگام بغل کردن بدنش را سفت مى کند, شاید مى خواهد که وى را به زمین بگذارید. از طرفى در صورتى که مى خندد و یا وقتى که در مقابلش هستید, بازوانش را مى جنباند, منظورش این است که از شما درخواست بازى و بغل شدن دارد.

7ـ محیط زندگى کودکتان را به شکل دلخواه و زیبایى درآورید
مى توانید به وى وسایل ساده و متنوع بازى بدهید و یا لوازم خانگى ساده, بى خطر و سبکى را در اختیارش بنهید تا بتواند آنها را لمس و نگه دارد. پیش از اینکه از حیث رشد, آمادگى نیافته است, سعى نکنید که وى را اجبارا به این قبیل وسایل و اشیا علاقه مند سازید.
زمانى که کودک به طور طبیعى از آمادگى کافى برخوردار باشد, فراگیرى در مناسب ترین وقت ممکن رخ مى دهد. نقش شما صرفا ترغیب, تإیید و نیز فراهم ساختن انگیزه هاى جدیدى برایش مى باشد.

8ـ تقریبا از 5 تا 6 ماهگى, تدریجا کودکتان را با آشنایان روبه رو سازید
این عمل زمانى که او وارد اجتماع مى شود, سبب بروز اعتماد به نفسش مى گردد. در ابتدا کودک هنگامى که با غریبه ها رویارو مى گردد, احتمالا اندکى دلهره نشان مى دهد, لیکن وقتى که مجددا حضور شما را احساس مى کند, بار دیگر به اطرافیانش اطمینان خاطر دهید تا او سازگارى بیابد. موقعى که کودک از مادرش جدا مى شود, امکان دارد اندکى هراسان گردد. سعى نکنید که به زور او را اجتماعى کنید. بگذارید براى رویارو شدن با چنین امرى, آمادگى کافى بیابد.

9ـ به کودکتان یارى کنید تا استفاده از بدنش را فرا بگیرد
کودک را در بازیهاى ساده و فعالیتهایى که عضله هایش را به کار مى اندازد, شرکت دهید مثلا نگه داشتن برخى از بازیچه هاى سبک در دستانش به وى مدد مى کند تا ماهیچه هاى دست و بازویش تقویت شود. در سن 2 ماهگى یا بیشتر بچه احتمالا مى کوشد که بغلتد, نخست به پشتیبانى شما نیازمند است. در ماههاى آتى وى در مى یابد که قادر به نشستن است. سرگرمى واقعى موقعى آغاز مى شود که وى پى مى برد که مى تواند خودش به سمت جلو حرکت کند. در مراحل اولیه این عمل از طریق خزیدن بر روى شکم و آن گاه با چهار دست و پا خزیدن و بالاخره از راه کشیدن خودش به طرف بالا و ایستادن از طریق گرفتن مثلا دسته صندلى روى مى دهد.
حس قدرت حرکت, شادمانى فراوانى براى کودک به همراه دارد. وانگهى ترغیب کودک در توانمندىاش (به عنوان مثال ... جان, برو به طرف بابا, آفرین ...) اهمیت بسزایى دارد و شما باید یک آزادى منطقى برایش فراهم سازید تا بتواند به تواناییهاى خود پى ببرد. به طور مثال محل قرار گرفتن (پارک) بچه جایى است که کودک قادر است بدون صدمه زدن به خودش, در آن بالا و پایین برود و از میدان دید شما خارج نگردد.
از پیشرفتهاى کودکتان با نوازش, بوسیدن, در آغوش گرفتن و نظیر اینها قدردانى کنید و به وى نشان دهید که از کارهایش تا چه اندازه خشنود گشته اید.

10ـ سلامتى روانى خویش را در نظر بگیرید
در ماههاى پس از تولد کودک, گاه امکان دارد تحت قضاوتهاى احساسى دشوارى قرار گیرید, مثلا حس کنید که از حیث جسمى و روحى خسته شده اید, یا اینکه پى ببرید از لحاظ بودن یک پدر یا مادر ایدهآل بیش از اندازه نگران مى باشید. با این کار موجهاى قوى از ضعف خود را به طرف کودک مى فرستید و باید این نکته را در نظر داشته باشید که هیچ کس نمى تواند پدر یا مادرى کامل باشد!
توانمندیهایى را که یک پدر و یا یک مادر ممکن است داشته باشد, در خود بیابید, آنها را فهرست بندى کرده و به این امر اهمیت قایل شوید.