بهار و تکثیر گیاهان ساختمانى
مهندس مجتبى شریعت پناهى

بهار یعنى زمان رویش, سبز شدن و جوانه زدن گل و گیاه, از آنجایى که در این فصل از سال درجه حرارت و رطوبت مناسب براى ازدیاد گیاهان فراهم مى گردد مى توانیم با کمى صرف وقت اغلب گیاهان آپارتمانى را تکثیر کنیم.
همان طور که مى دانید اغلب گیاهان آپارتمانى به روش قلمه زدن ازدیاد مى یابند. شما نیز اگر علاقه مندید تا از این روش براى تکثیر گیاهان خود استفاده کنید, وقت را غنیمت شمرده و از این فرصت مناسب بهره ببرید.
مهمترین گیاهان آپارتمانى که به روش قلمه زدن ازدیاد مى یابند عبارتند از:
کروتون, دیفن باخیا, انواع فیلودندرون, پتوس و بابا آدم, پاپیتال, کلرودندرون, دراسنا, آبوتیلون, آرالیا, اشوریا, مارانتا, شمعدانى و سینگونیوم.
توجه داشته باشید زمانى از این کار یعنى قلمه زدن نتیجه خوبى به دست خواهیم آورد که قلمه ها از پایه هاى قوى و سالم تهیه شده باشند. پس قبل از هر چیز پایه مادرى خوب و عارى از بیمارى که رشد کافى داشته انتخاب نموده و براى ازدیاد آن دست به کار شوید.
اما آماده نمودن بستر قلمه ها نیز موضوع پراهمیتى است.

آماده نمودن بستر کاشت
به طور کلى قلمه ها باید در خاک سبک کاشته شوند. مناسبترین بستر کاشت ظرفى است که از ماسه یا مخلوطى از ماسه و تورب پر شده باشد. بهتر است ماسه را خوب بشویید تا تمیز شود. براى پرورش قلمه ظرفى را انتخاب کنید که خیلى گود نباشد. کف ظرف را سوراخ کنید تا آبهاى اضافه خارج شوند, یک لایه سنگریزه در کف ظرف ریخته و روى آن ماسه بریزید.
موضوع مهمى که در سلامت قلمه ها اهمیت دارد این است که بستر کاشت همواره از رطوبت مناسب برخوردار باشد اما نباید آب در این بستر جمع شود. قلمه ها به آب زیاد حساس هستند و زود دچار پوسیدگى مى شوند. به طور کلى دو عامل رطوبت و درجه حرارت مهمترین عوامل ریشه زایى قلمه ها هستند.
هر قدر کف بستر گرماى بیشترى داشته باشد قلمه ها زودتر ریشه دار خواهند شد. براى اینکه رطوبت نسبى محیط را افزایش دهید مى توانید روى قلمه ها را با نایلون بپوشانید. در مناطق مرطوب مانند شهرهاى شمالى کشور رطوبت نسبى به اندازه کافى در هوا وجود دارد اما در مناطق خشک و نیمه خشک با استفاده از کیسه هاى پلاستیکى شفاف به آسانى محیط قلمه مرطوب مى گردد. گاه گدارى باید نایلون را کنار بزنیم تا هواى کافى به قلمه ها بخورد.

گرما و نور
در بهار گرماى مناسب براى ازدیاد گیاهان وجود دارد اما اگر هوا باز هم سرد باشد مى شود گیاهان آپارتمانى را در محل گرم تکثیر نمود. در هر حال نکته اى که باید به آن توجه داشته باشید این است که قلمه ها نباید در مقابل نور شدید آفتاب قرار بگیرند.

جدا نمودن قلمه ها
بریدن قسمتى از ساقه گیاه که اصطلاحا آن را گرفتن قلمه یا جدا نمودن قلمه از پایه مادرى مى گویند نیاز به مهارت دارد. براى این کار باید ده سانتى متر از ساقه جدا شود. ساقه اى را انتخاب کنید که حداقل داراى دو تا سه برگ یا جوانه باشد قلمه را به صورت مورب ببرید.
در مورد ساقه هاى بلند سینگونیوم مى شود به این صورت عمل کرد: ابتدا ساقه بلند گیاه را از آن جدا نموده و سپس به قطعات ده سانتى مترى تقسیم کنید. مواظب باشید در موقع کاشت قلمه ها سر و ته کاشته نشوند. در مورد ساقه هایى که از آنها شیرابه خارج مى شود بهتر است یک یا دو ساعت بعد از بریدن آنها صبر کنید تا شیرابه ها خارج گشته و محل برش کمى خشک شود.

ضدعفونى
همه وسایلى که با آن کار مى کنیم مانند چاقو و قیچى و نظایر آن باید قبلا به وسیله آب جوش یا مواد ضدعفونى کننده ضدعفونى شوند. این کار از انتشار و سرایت بیماریهاى ویروسى جلوگیرى مى کند. حتى ته قلمه ها را نیز مى توانیم به مواد ضدعفونى آغشته کنیم تا دچار پوسیدگى نشوند.

هورمون
هورمونهاى ریشه زا موادى هستند که موجب تسریع ریشه زایى مى گردند. این مواد را از گل فروشیها یا مراکز فروش کود و سم تهیه کنید. قاعده قلمه را براى مدت دو ثانیه در هورمون ریشه زا قرار دهید.

قلمه در آب
بعضى از خانواده ها علاقه مندند که قلمه ها را در آب ریشه دار کنند. از آنجایى که بسیارى از گیاهان آپارتمانى نسبت به آب حساسند در مورد همه آنها نمى توان از آب استفاده کرد با این همه اگر خواستیم چنین کارى انجام دهیم بهتر است از آب جوشیده سرد شده استفاده کرده و همه روزه آب را عوض کنیم.

مراقبت از قلمه ها
اگر به قلمه اى پوسیده یا در حال پوسیدگى برخورد کردید آن را از بستر کاشت خارج کنید. علفهاى هرزى را که در کنار قلمه ها مى رویند جدا نموده و آبیارى را به دقت و با آرامى انجام دهید. موقعى که قلمه ها ریشه دار شدند آنها را به بستر مناسبى که قبلا تدارک دیده شده منتقل کنید. لابد مى دانید خاکى که براى گیاه ریشه دار تهیه مى شود با بستر کاشت قلمه که بسترى سبک و مملو از ماسه بود فرق مى کند. خاکى که براى گیاهان ریشه دار تهیه مى شود مخلوطى است از خاک باغچه, شن و خاکبرگ. دو قلمه ریشه دار را در گلدان کوچکى بکارید زمانى که رشد کافى کردند به گلدان بزرگتر منتقل کنید.