بچه ها را به حرف بگیرید
ترجمه: الف.امیردیوانى
Parents , April 99

یک حرف و دو حرف بر زبانم
الفاظ نهاد و گفتن آموخت
(ایرج میرزا)
حدود شش ماهگى, یعنى از لحظه اى که کودک شما شروع به قان و قون کردن مى کند, مى توانید به او یارى کنید تا با اعتماد به نفس با دیگران ارتباط برقرار کند. بچه ها با هم فرق دارند. ((پنلوپه لیچ)), کارشناس رشد کودک و نویسنده کتاب ((کودک و فرزند شما)) مى گوید:
پسران غالبا دیرتر از دختران زبان باز مى کنند. وانگهى, کودکانى که در خانواده هاى دوزبانه زندگى مى کنند, به احتمال زیاد براى آغاز صحبت, واژه هاى کمترى را به کار مى برند و بچه هاى نوپایى که خواهر یا برادر بزرگترى دارند, نیازشان به کلمه کلمه حرف زدن بیش از حد تصور ماست. توصیه اى که براى همگان داریم, یکسان است. به دیگر سخن هرچقدر کودکان با بزرگسالان بیشتر سخن بگویند, برایشان لذت بخش تر است.
در زیر پنج راهکار را براى افزایش مهارتهاى گفتارى کودکان یادآور شده ایم ولى باید در نظر داشت که زیاده روى در کاربرد آنها بى فایده است. کارى نکنید که فراگیرى به اقدامى اکراهآمیز بدل گردد.

اوقاتى را به کودکتان اختصاص دهید
بکوشید دست کم روزى 20 دقیقه را صرف فرزند نوپایتان کنید. به این ترتیب که دست به هیچ کارى نزنید, تنها کنارش بنشینید و با وى حرف بزنید و بازى کنید. ((آنجلا هاردینگ)), رییس مرکز زبان, کلام و شنوایى واقع در کریستوفر پلیس لندن, اظهار مى دارد:
پهلوى کودکتان بنشینید و به آنچه او انجام مى دهد بنگرید, اظهار نظر کرده و توضیح بیشترى دهید. بچه ها در این سن, هر دفعه تنها مى توانند در پى یک کار باشند. از این رو عوض اینکه حواسش را از انجام آن عمل پرت کنید, حرکاتش را کامل نمایید.

فراگیرى را به عملى سرگرم کننده بدل گردانید
همواره به جاى پرخاش کردن به بچه با وى حرف بزنید و به او الفبا یاد دهید و یا وادارش سازید اشیإ را پیش از اینکه در اختیارش بنهید, نام ببرد. بى تردید این کار, کمکى به صحبت کردنش نمى کند, اما برایش لذت بخش است. تقریبا از نه ماهگى در لحن, آهنگ و ضرب آهنگ کلام کودکتان, بهبودى پدید مىآید و او اصوات بازى همچون ((بنگ)) یا ((وووو)) را تقلید مى کند.
صداهاى بازى و ضرب آهنگهاى مبالغهآمیز شعرهاى مهد کودک به او کمک مى کند تا راهکارهایى جهت کاربرد صدا, بدون استفاده از واژه ها بیابد. در ضمن اشعار مهد کودک به وى یارى مى رساند تا انگاره ها (الگوها)ى گفتارى زمان مادریش را درک کند.
آوازهایى که نمایانگر اعمالى هستند, روش ارزشمند دیگرى در پیشرفت زبان فرزندتان شمرده مى شوند. پرداختن به فعالیتهایى از این دست نه تنها وى را ترغیب مى کند تا توجه فزون ترى به آنچه که مى گویید و اجرا مى کنید نشان دهد بلکه یادآورى کلمات هنگامى که توإم با کنشهایى باشند, برایش آسان تر است.

مدام غلطش را نگیرید
حدود یک سالگى, بعد از اینکه کودکتان نخستین کلمه ها را بر زبان آورد, بیش از پیش حرف مى زند. بى تردید آنچه که مى گوید, غالبا از نظر فنى غلط بوده و امکان دارد تلفظش نادرست باشد و تا دو سالگى دستور زبان را چندان درک نمى کند.
کودکان کمتر از دو سال, آواهایى همچون ((ش)) و ((ر)) را به سختى ادا مى کنند و براى توصیف چند چیز, تنها یک واژه را به کار مى برند. به طور مثال, براى تعریف حیوان پشمالوى چهارپا از واژه ((سگ)) استفاده مى کنند. این عمل, گسترش زیاده نام دارد که بخشى از رشد زبانى است.
اگر پیاپى از زبان کودک نوپایتان غلط بگیرید, سبب مى گردد که به اصطلاح ((زبان در بندد)) و لام تا کام حرف نزند. فرض کنید اگر شما در حال فراگیرى زبان بودید, در این صورت چه احساسى پیدا مى کردید. کارى که در حال حاضر باید صورت دهید, تکرار مو به موى واژه ها و دستور زبان است و اینکه بگذارید تا او به موقع خود از آنها بهره برد.

پایبند زمان و مکان باشید
اطفال و نوپایان کوچکترین تصورى راجع به گذشته یا آینده ندارند و به محض اینکه چیزى از جلوى چشمشان دور مى شود, از یاد مى برند (حتى پدر و مادرشان!). مثلا صحبت در باره سگ بزرگى که روز پیش در بوستان (پارک) دیده اید و یا روز پس از رفتن به خانه مادر بزرگ ... چیزهایى است که مفهوم چندانى برایش ندارند. وى بیش از هر چیز به امورى علاقه دارد که در دور و برش مى بیند.
کارهاى روزانه شما, خاستگاه ایدهآلى براى گفت و شنود هر دوى شما به حساب مىآید. مثل وقتى که مى گویید: ((بگذار کفشهایت را بپوشانم.)) یا ((موقع شیر خوردن است.)) اینها بدون معناست که او هر روزه واژه هاى مشخصى را مى شنود و احتمالا همین لغات هستند که اولین بار بر زبان جارى مى سازد. همچنین خواندن کتابهاى مصور و گفته هایى که همزمان با صرف غذا خوردن خانواده پیش مىآیند, زمینه را براى گفتار بیشتر فراهم مى سازند.

به شنوایى هرچه بهتر او کمک کنید
گوش دادن, یک مهارت حیاتى براى پیشرفت زبانآموزى کودک است. معهذا, حرف زدن را بدین گونه فرا مى گیرد. گوش دادن و اطلاع از نوبت گیرى, مهارتهایى هستند که وقتى کودک بزرگ شود, براى شرکت در یک گفت و گوى مناسب بدانها نیاز خواهد داشت. همگى مى دانیم که صحبت کردن با کودکى که هرگز یاد نگرفته به سایران گوش دهد, تا چه حد آزارنده است!
شما مى توانید با گسترش مهارتهاى شنوایى کودک یا فرزند نوپایتان, از طریق اختصاص وقتى به منظور نمایش آواهاى جالب چون وزوز زنبور یا صداى هواپیما در آسمان, وى را مدد کنید. تمام روز, رادیو یا تلویزیون را روشن نکنید چرا که این عمل تنها باعث مى گردد تا توجه اش از گفت و گوهاى روزمره منحرف شود. در ضمن مى توانید با گوش سپردن دقیق, سرمشق خوبى برایش باشید. به دیگر سخن آن زمانى که فرزندتان صحبت مى کند نوبت را رعایت کرده و آنقدر صبر کنید تا حرفش به پایان رسد.