از برلین تا هلسینکى

از برلین تا هلسینکى
عرصه اى براى گفتگو و حضور رهبران زن در همکارى جهانى
فریبا ابتهاج

فضاى غالب بر افکار عمومى جهان نسبت به ملتها, دولتها و حوادث و جریانهاى روز, فضایى است که به طور عمده توسط رسانه هاى پرقدرت بین المللى ایجاد مى شود. اما آنچه که این رسانه ها اغلب به شکلى متحد و با موضع گیرىهاى معمولا یکپارچه دیکته مى کنند از یک سو ناشى از سیاستهاى متخذه سرمداران زر و زور و متإسفانه از سوى دیگر به علت ساده اندیشى و سهل انگارى آنانى است که مى توانند و باید با تلاش, تدبیر و زیرکى این فضا را بشکنند.
دلیل این ادعا وجود افکار روشن, جستجوگر و زمینه فراهم و آماده اى است که در جمع اندیشمندان جهان مشاهده مى شود. زمینه آماده اى که اینک نه تنها در میان ملتها, بلکه حتى در میان برخى شخصیتهاى عالى رتبه دولتى در کشورهاى مختلف جهان وجود دارد. اما این با ماست که چگونه از فرصتها بهره ببریم و با تهدیدها مدبرانه مقابله کنیم.
در روزهاى میانى اسفند ماه گذشته دو اجلاس با عناوین ((توسعه فرهنگها و فرهنگ توسعه)) در شهر برلین آلمان و ((رهبران زن و محیط زیست)) در هلسینکى پایتخت فنلاند برگزار شد. برپایى این اجلاسها و نتایج حضور فعالانه هیإت اعزامى از جمهورى اسلامى ایران خود موید نکته قابل توجهى است که اشاره شد.

اجلاس توسعه فرهنگها و فرهنگ توسعه
آلمان ـ برلین ـ 13 و 14 اسفند ماه 1380
در پى دعوت وزیر توسعه و همکاریهاى اقتصادى آلمان, خانم ویچورک سویل از معاون رییس جمهور و رییس سازمان حفاظت محیط زیست, خانم دکتر معصومه ابتکار براى شرکت در این اجلاس بین المللى به عنوان سخنران کلیدى, هیإتى به سرپرستى وى عازم برلین شد.
اجلاس توسعه فرهنگها و فرهنگ توسعه با مشارکت وزارت توسعه و همکاریهاى اقتصادى آلمان, دفتر همکارى و سیاستهاى توسعه و بنیاد آلمانى توسعه بین المللى با هدف اجراى یک سیاست بین المللى براى گفتگو و با حضور کارشناسان و صاحب نظران مراکز تحقیقاتى و دانشگاهى حدود 30 کشور, به ویژه موسسات علمى آلمان برگزار مى شد.
شعار این اجلاس جمله اى از کوفى عنان, دبیر کل سازمان ملل متحد بود که: ((تفکر صلح در سر کسانى است که تنوع را اساس رشد و بهبود مى دانند.))
طرح این شعار خود رویکرد مثبتى در عرصه جهانى است. براى تفکر غربى که دیرى است به عارضه خودبرتربینى دچار شده و هر چه غیر خود و منش و روش خویش را عقب افتاده یا خارج از منطق و عقل گرایى مى پندارد, احترام به اصل تنوع فرهنگى قدم موثرى براى گفتگو و همگرایى است. به ویژه در شرایطى که سردمداران آمریکا تمام تلاش خود را براى تک قطبى کردن دنیا و حرکت جوامع به سوى جهانى شدن به مفهوم وجود یک فرهنگ, آن هم از نوع آمریکایى آن به کار گرفته اند.
در این حال برخورد طرفهاى مقابل تفکر غربى نیازمند تدبیر لازم است و تإکید بر نقاط اشتراک ـ اگر چه همراه پیامهاى مستقل و حرفهاى نو و جدید براى آن فرهنگ باشد ـ بى شک ادامه گفتگو را امکان پذیر و سودبخش مى سازد.
عناوین بخشها و زیر مجموعه هاى مورد بررسى در اجلاس ((توسعه فرهنگها و فرهنگ توسعه)) خود نشانگر زمینه اى است که براى بحثهاى جدى با احترام به دیدگاههاى متقابل فراهم شده است. این عناوین عبارت بودند از:
بخش 1 ـ آیا تنوع فرهنگى به عنوان قوه محرکه اى براى توسعه عمل مى کند؟
آیا روند جهانى شدن مى تواند به عنوان خطرى براى تنوع فرهنگى تلقى شود؟
تا چه حد دیدگاه مذهبى مى تواند در دولت و جامعه مد نظر قرار گیرد؟
تا چه حد نظریات کشورهاى جنوب (به معناى کشورهاى در حال توسعه) در مورد مشکلات ایجاد شده توسط کارتلها قابل قبول است.
تا چه حد گفتگوى تمدنها مى تواند منجر به تإمین صلح در آینده باشد؟
بخش 2 ـ آیا دیدگاههاى مختلف فرهنگى در مورد دولت و جامعه مى تواند در فرآیند جهانى شدن ادغام شود؟
چگونه فرهنگهاى مختلف با پیشینه متفاوت مى توانند در یک دولت و جامعه در کنار یکدیگر قرار گیرند؟
چه نوع ارزشهایى به عنوان پایه هاى استوار حکومت جهانى باید به طور قطع مورد توجه قرار گیرد؟
در بستر ((سال گفتگوى تمدنها)), توسعه ارتباطات جوامع به عنوان وظیفه جامعه جهانى مطرح شد. چگونه مى توان این امر را تحقق بخشید؟
بخش 3ـ اثرات سیاستهاى توسعه کدامند؟
چگونه مى توان بر تضاد میان سیاستهاى توسعه و تفکرات سنتى در یک جامعه فایق آمد؟
چه دیدگاههایى براى تطبیق مناسب ابعاد بین فرهنگى همکاریهاى توسعه اى لازم است؟
چگونه عکس العمل سیاستهاى توسعه با شرایط اجتماعى متفاوت و تنوع فرهنگى در کشورهایى که مایل به همکارى با یکدیگر هستند مى تواند به طور سیستماتیک متفاوت شود؟
چگونه همکاریهاى توسعه اى به تقلیل عدم تعادل مناسبات فرهنگى جهانى کمک مى کند؟

بخش 4ـ میز گرد تخصصى در مورد توسعه فرهنگى و فرهنگ توسعه.
چگونه تبادلات فرهنگى به توسعه بشریت کمک مى کند؟
آیا در دنیاى جهانى شده امروز یکسان سازى فرهنگها یک ایده ال است؟
آیا تمرکز بر روى الگوى غربى براى سایر الگوهاى توسعه ایجاد ناامنى کرده است؟
در دراز مدت چگونه مصوبات سازمان ملل متحد در مورد ارزشها مى تواند جنبه هاى اخلاقى متفاوت فرهنگها را تطبیق دهد؟
در این اجلاس, خانم دکتر ابتکار معاون رییس جمهورى اسلامى ایران در سخنرانى خود با عنوان دستاوردهاى سال بین المللى گفتگوى تمدنها خاطرنشان ساخت به رغم همه تلاشهایى که در جهت توسعه پایدار پس از اجلاس ریودوژانیرو و طى دهه گذشته صورت گرفته, مشکلات کشورهاى در حال توسعه رو به فزونى گذاشته و فاصله بین کشورهاى غنى و فقیر, تخریب روزافزون محیط زیست و افزایش تنشهاى سیاسى نظامى در دنیا, شرایط نامساعدى را به وجود آورده است.
وى با تإکید بر لزوم گفتگو با هدف برقرارى ثبات و امنیت و تحقق یک زندگى بهتر و توسعه پایدار براى همه جوامع و ملتها گفت: در جهان کنونى انحصارگرایى تحت عنوان جهانى شدن در بعد فرهنگى و سیاسى, دنیا را به سوى ناپایدارى و تقابل پیش مى برد و در چنین شرایطى باید براى گفتگو و درک متقابل بیشتر تلاش کرد. در این چارچوب توجه جدى و رسیدگى به مشکلات کشورهاى در حال توسعه به عنوان یک مسوولیت جهانى باید مد نظر قرار گیرد. سال گفتگوى تمدنها در ایجاد یک چنین درک مشترکى در شرایطى که بدترین تهدیدات تروریزم, جنگ و سلطه طلبى در دنیا رخ داد, جوامع فرهنگى و سیاسى را به تلاش براى حل این معضلات ترغیب کرد. شرایط کنونى دنیا نشانگر این است که گفتگوى تمدنها به عنوان تنها نقطه امید مى بایست تداوم یابد.
پس از سخنرانى چند تن دیگر از مدعوین, میز گردى با حضور خانم سویل و خانم دکتر ابتکار برگزار شد.
فضاى موجود در جلسه میز گرد, مطالب و سوالات و پاسخهاى ارائه شده نشان داد که محققین و متفکرین جوامع مختلف به مفاهیم و مطالب بیش از آنچه فضاى سیاسى حاکم بر جهان مى خواهد, مى اندیشد و بدون واهمه از برچسبهاى ناخوشایند, به ارائه نظرات خود مى پردازد.
در جلسه میز گرد دفاع از معنویت و مذهب توسط شخصیتهاى علمى از کشورهاى مختلف جهان مطرح و به دنبال آن انتقاد از سیاستهاى آمریکا و به ویژه دفاع از ملت فلسطین و مبارزات آنها مورد استقبال جمع قرار گرفت.
سوال یکى از روساى مراکز تحقیقاتى آلمان نمونه اى بارز از این فضاى روشن بینانه و جستجوگر بود. وى پرسید: با توجه به مباحث موجود در بین احزاب اروپایى در خصوص لزوم بازگشت به اخلاقیات, آیا ایران مى تواند به عنوان الگویى از تلفیق دین و دموکراسى درسهایى را براى اروپا داشته باشد؟

پیش از شرکت در این اجلاس, معاون رییس جمهورى کشورمان در دیدارى یک ساعته با خانم سویل وزیر توسعه و همکاریهاى اقتصادى آلمان به گفتگو و تبادل نظر در مورد دیدگاههاى فلسفى و اجتماعى طرفین پرداختند.
خانم سویل که یکى از شخصیتهاى بانفوذ هیإت حاکمه آلمان به شمار مىآید در این ملاقات به محتواى منشور حقوق بشر اشاره کرد و دستورات ادیان مبنى بر حرمت جان انسانهاى بى گناه را مورد تإکید قرار داد.
دکتر ابتکار نیز با اظهار نگرانى از کشتار افراد بى گناه به استانداردها و برخوردهاى دو گانه اى که به جوامع مختلف بشرى با تبعیض و دو گانگى مى نگرد و اعتمادها را از بین برده است, اشاره کرد. وى در این مورد بر لزوم برخورد عادلانه تإکید کرده و نقش گفتگوى فرهنگها براى دستیابى به عدالت و صلح پایدار را مهم عنوان کرد.
طرفین همچنین امکان فعالیتهاى مشترک تحقیقاتى و آموزشى در زمینه محیط زیست را مورد بررسى قرار داده و در مورد زمینه این همکاریها در افغانستان گفتگو کردند.
پس از این جلسه دو طرف در یک کنفرانس مطبوعاتى مشترک شرکت کردند. خانم سویل در این جلسه در پاسخ به سوالى در مورد مواضع اخیر جرج بوش رییس جمهور آمریکا در مورد ایران که کشور ما را یکى از محورهاى شرارت خوانده است, در حالى که دست خانم ابتکار را گرفته و به گرمى مى فشرد گفت: ما و اتحادیه اروپا بناى همکارى و دوستى با ایران را داریم.
شایان ذکر است از جمعیت حدود 80 میلیون نفرى آلمان بیش از 3 میلیون نفر مسلمان هستند که اکثریت آنها را ترکها تشکیل مى دهند. در آلمان 114 هزار ایرانى زندگى مى کنند.

اجلاس رهبران زن و محیط زیست
فنلاند ـ هلسینکى ـ 16 و 17 اسفند ماه 1380
بیش از 30 تن از وزراى محیط زیست در کشورهاى مختلف جهان, زن هستند و این رقم در ردیف بالاترین مناصب عالى رتبه تحت مسوولیت زنان است. اجلاس رهبران زن و محیط زیست در هلسینکى میزبان این گروه بود.
این اجلاس در آستانه برگزارى نشست سران براى توسعه پایدار که قرار است در شهریور 1381 در ژوهاسنبورگ برگزار شود و اقدامات ده ساله اخیر کشورها در زمینه حفظ محیط زیست و دستیابى به توسعه پایدار را مورد بررسى قرار دهد, برگزار شد.
اجلاس رهبران زن و محیط زیست همچنین همزمان با روز جهانى زن (8 مارس) با فرا خواندن وزراى زن محیط زیست اقدام به تهیه بیانیه اى خطاب به نشست سران ژوهاسنبورگ نمود. در این اجلاس 20 وزیر زن و 40 تن از زنان شاخص مانند اولین زن رییس جمهور دنیا از ایسلند و زنان رهبر و مسوول سازمانهاى غیر دولتى زیست محیطى و آژانس سازمان ملل شرکت داشتند. برگزارکنندگان اصلى اجلاس, وزارت محیط زیست فنلاند, شوراى زنان رهبر جهان و اتحادیه جهانى حفاظت از محیط زیست, همچنین موضوعات اصلى اجلاس ((جهانى شدن)) و ((فقر)) در رابطه با محیط زیست بود.
در پى دعوت خانم ساتوهاسى وزیر محیط زیست فنلاند از خانم دکتر ابتکار رییس سازمان محیط زیست کشورمان به عنوان سخنران کلیدى این اجلاس و نیز به مقصود دیدار با مقامات بلندپایه فنلاندى, هیإتى به ریاست وى پس از اجلاس برلین عازم هلسینکى شد.
گروههاى طرفدار محیط زیست بر این نکته اتفاق نظر دارند که زنان ((مادران زمین)) هستند. حس مادرى و نگرانى از آینده فرزندان, نقش محورى زن در تهیه غذا, اقتصاد خانواده, الگوى مصرف و انتقال و گسترش آن در سطح خانه و جامعه و تمایل عاطفى و فطرى او به طبیعت, همچنین آسیب پذیرىاش در مقابل فقر و نقش متقابل فقر و محیط زیست در مجموع جایگاه ویژه اى را به زنان در روند حفاظت یا تخریب محیط زیست بخشیده است.
بنابراین از جمله زمینه هاى مستعد گفتگو و همگرایى در سطح جهانى, چارچوب زنان و محیط زیست است که فعالیت دهها مقام عالى رتبه و مسوول در این خصوص خود بر استعداد آن افزوده است.
دردهاى مشترک فراتر از موضوعات و دیدگاههاى صرفا فمنیستى ـ که متإسفانه به نظر مى رسد بسیارى از مواقع با اهداف سیاسى دنبال مى شود ـ در عرصه محیط زیست زمینه مناسبى براى درک متقابل است ـ چنانچه در اسناد منتشره این اجلاس به هدف ایجاد فرصتى براى گشودن باب گفتگو میان شمال (به معناى کشورهاى توسعه یافته) و جنوب (کشورهاى در حال توسعه) اشاره شده است. همچنین ایجاد فرصتى براى تشکیل شبکه اى از رهبران زن جهان که به موضوع توسعه پایدار بپردازند.
خانم دکتر ابتکار طى سخنانى در این اجلاس با اشاره به گسترش فقر, بى عدالتى و تخریب محیط زیست گفت: در عصر جهانى شدن براى برقرارى صلح و توسعه پایدار, جهان نیازمند روح جدید نظام و درک مشترک است.
وى افزود: مصرف بى رویه و مادىگرایى مفرط, انسان معاصر را تهدید مى کند و ریشه کنى فقر و توجه به نیازهاى کشورهاى در حال توسعه لازمه حفظ محیط زیست و توسعه جهانى است. این در حالى است که بى عدالتى و فقر سبب بى اعتمادى مردم کشورهاى در حال توسعه به تعهدات جهانى و عملکرد دنیاى صنعتى شده است.
خانم دکتر ابتکار در این اجلاس نیز خاطرنشان ساخت که برخوردهاى دو گانه, سلطه جویى, تسلط سیاستهاى نظامى و استکبارى و یک جانبه گرایى, حیات بر روى کره زمین را نگران کننده کرده است.
وى تصریح کرد که براى اعتمادسازى, ترویج صلح و برقرارى فرهنگ, معنویت و احساس مسوولیت باید به نقش موثر زنان بیش از این بها داد و از آن بهره مند شد.

مذاکرات دو جانبه دکتر ابتکار با خانم هاسى وزیر محیط زیست فنلاند طى ضیافت نهار وى براى معاون رییس جمهور کشورمان انجام شد.
اهم مطالب مطرح شده در این مذاکره موضوع وجود اورانیوم در ابزارهاى جنگى, فناوریها و صنایع پیشرفته نفتى در ایران, یارانه انرژى, وضعیت زنان در ایران و همکاریهاى آموزشى بود.
خانم هاسى با ابراز نگرانى از وجود اورانیوم در ابزار جنگى و به کارگیرى آنها به عنوان مثال در منازعات کوزوو خاطرنشان ساخت که طى نامه اى در این خصوص به اتحادیه اروپا هشدار داده است. خانم ابتکار نیز به احتمال وجود این مشکل در عراق و افغانستان اشاره و تإکید کرد وزراى محیط زیست باید این موضوع را از طریق یونپ پیگیرى کنند.
با سوال خانم هاسى در مورد وضعیت زنان ایرانى, معاون رییس جمهور کشورمان توضیحات مبسوطى را در خصوص فعالیتهاى سیاسى و اجتماعى آنها, پیشرفتهاى تحصیلى و حضور در کابینه, مجلس و شوراهاى اسلامى ارائه کرد.
وزیر محیط زیست فنلاند اظهار امیدوارى کرد این مذاکرات بتواند گفتگوى میان زنان شمال و جنوب را تسهیل کند.

هلسینکى شهرى در میان دریا و جنگل است. این شهر پایتخت فنلاند, کشورى با حدود 5 میلیون نفر جمعیت است. در سال 534ه$.ش در اولین حمله سوئد به فنلاند این کشور در قلمرو پادشاهى سوئد درآمد و در سال 1188, پادشاه سوئد آن را به روسیه تحویل داد. از آن زمان تا سال 1296 که فنلاند استقلال یافت, به عنوان یک دوک نشین نسبتا خودمختار تحت سلطه امپراطورى روسیه تزارى قرار داشت.
نظام حکومتى فنلاند پس از استقلال در سال 1298 با تصویب نخستین قانون اساسى خود به جمهورى تغییر نام یافت. فعالیتهاى اجتماعى و سیاسى زنان در فنلاند داراى سابقه اى بسیار طولانى است. به طورى که در دهه 1900 میلادى زنان وارد مجلس این کشور شده و در دهه 1930 اولین وزیر زن فنلاندى که تصدى وزارت کار و امور اجتماعى آن کشور را به عهده داشت و خود از کارگرى به این مقام رسیده بود وارد کابینه آن کشور شد.
هم اکنون رییس جمهور و رییس پارلمان این کشور, خانمها تاریاهالونن از حزب سوسیال دمکرات و اسوکانین از حزب محافظه کار هستند.

در مراسم افتتاحیه اجلاس رهبران زن و محیط زیست از نمایندگان کشورها خواسته شد تا از میان کشورهاى هم قاره خود نماینده اى را انتخاب و به گروه ((دوستان رییس)) معرفى کنند تا مجموعه این گروهها بر روى پیش نویس بیانیه کار کرده و آن را براى تصویب در جلسه عمومى, نهایى نمایند.
از آنجا که از قاره آسیا تنها سه کشور ایران, کره جنوبى و گرجستان در این اجلاس حضور داشتند, نقش قاره آسیا ـ اگر چه بدون هر گونه تعمدى ـ آرام و بى صدا در حال حذف شدن بود. شاید هم سخنگوى اجلاس هنگام درخواست تشکیل گروهها فراموش کرد نام قاره آسیا را به زبان آورد.
در این حال نمایندگان جمهورى اسلامى ایران موضوع را پیگیرى کرده و با رایزنیهاى لازم به عنوان نماینده آسیا وارد جریان نهایى کردن بیانیه اجلاس شدند. نتیجه اینکه محورهاى مورد نظر جمهورى اسلامى ایران به این بیانیه اضافه شد. این محورها عبارت بودند از توجه به گفتگوى تمدنها به عنوان ابزارى مفید براى حل مسایل زیست محیطى, جایگزینى اخلاقیات به جاى دیدگاههاى صرف مادى, تإکید بر نقش رسانه ها در ترویج فرهنگ پایدارى و مسوولیت پذیرى, ترویج آموزشهاى فنى و حرفه اى به ویژه براى دختران و زنان و تإکید بر مسوولیت کشورهاى توسعه یافته در قبال تعهدات زیست محیطى خود.
جملات پایانى بیانیه به طور کامل از پاراگراف آخر متن سخنرانى معاون رییس جمهور کشورمان استخراج شده بود. این جملات عبارت بودند از:
ما زنان خواهان جهانى هستیم که به تواناییهاى ذاتى ما با توجه به تنوع فرهنگى احترام گذاشته و با اصول مشترک محبت, برابرى, همبستگى, احساس مسوولیت, مشارکت, عزت و احترام عجین باشد. ما نیازمند اخلاقى هستیم که بیش از کسب و جمعآورى ثروت, براى ما زندگى با کیفیت بهتر را به ارمغان آورد. ما زنان به منظور دستیابى به توسعه پایدار براى آشتى میان قدرتهاى ذهنى, علمى و فناورى با آرامش قلب, روح و طبیعت و خلقت تلاش مى کنیم.
سایر بندهاى این بیانیه بر نکاتى چون افزایش اطلاعات و آگاهیهاى عمومى زیست محیطى, اقدامات لازم براى دسترسى برابر به منابع مالى و ژنتیکى, توسعه سیاستهاى فقرزدایى, تواناسازى افراد فقیر براى دستیابى به شاخصهاى زندگى مطلوب با در نظر گرفتن حفظ منابع طبیعى و اجراى سیاستها و اقدامات لازم کشورها براى رسیدن به توسعه پایدار تإکید دارد.
به عنوان نمونه به چند بند از بیانیه اجلاس رهبران زن و محیط زیست اشاره مى شود:
ـ این اجلاس با تإکید مجدد بر تعهد دولتها نسبت به بیانیه و دستور کار 21 ریو (دستور کار براى کشورها به منظور حفظ محیط زیست و توسعه پایدار) طى ده سال گذشته و با توجه به شروع بسیارى از فعالیتها توسط کشورها در این خصوص, معتقد است هنوز راه زیادى براى تحقق سیاستهاى زیست محیطى, اقتصادى و اجتماعى باقى مانده است.
زنان تلاش و چالش منحصر به فردى براى رسیدن به توسعه پایدار داشته اند. تجارب, مشارکت و رهبرى آنها براى موفقیت اجلاس جهانى توسعه پایدار از اهمیت ویژگى خاصى برخوردار است.
نشست ژوهاسنبورگ فرصت دیگرى است که تعهد جهان را نسبت به توسعه پایدار مساوى و عادلانه براى همگان تقویت نماید. به طورى که مشترکات آنها را تثبیت و مسوولیتهاى آنها را نسبت به این هدف مشخص نماید.
ـ از میان مهمترین چالشهاى زیست محیطى که جهان با آن روبه روست باید از تغییر آب و هوا (که در حال حاضر در قالب پروتکل کیوتو دنبال مى شود و آمریکا مانع انجام آن است), عدم دسترسى به آب و انرژى تجدیدپذیر و تخریب روزافزون منابع طبیعى نام برد. پیشرفت در این زمینه ها در جهت امحإ فقر و رسیدن به توسعه پایدار ضرورى است.
ـ مقابله با این چالشها مستلزم مشارکت کامل همگان است. این خود نیازمند دسترسى برابر به اطلاعات و شفافیت در فرآیند تصمیم سازى و نیز جلوگیرى از تإثیرات منفى بحرانهاى زیست محیطى بر زنان است. ما نیازمند ایجاد و تداوم شاخصهاى قابل اندازه گیرى براى پیشرفت در این زمینه هستیم.
ـ ارتقإ سطح گفتگو و درک میان فرهنگها و تمدنها از اهمیت بسزایى برخوردار است. ما بر نقش کلیدى زنان در پیشگیرى از منازعات و حفظ صلح به عنوان پیش شرط توسعه پایدار تإکید مى کنیم.
ـ به منظور تضمین پایدارى فعالیتهاى اقتصادى, باید دولتها را وادار سازیم براى کلیه اقشار بخصوص زنان زمینه حمایتهاى مالى, فنى و ظرفیت سازى را فراهم آورند.
نکته قابل توجه در بحث بیانیه اینکه اگر ایران در این اجلاس حضور نداشت یا به طور غیر فعال شرکت مى کرد, محورهاى مورد نظر در بیانیه نهایى نمىآمد. اما با حضور لازم, نمایندگان سایر کشورها نیز نشان دادند در مقابل منطق و قوت نظر مقاومت نمى کنند.

هیإت ایرانى پیش از اعزام به فنلاند پیشنهاد نمایش خلاصه اى از فیلم مریم مقدس را به اجلاس داده و با هماهنگى هاى به عمل آمده, همچنین همکارى مسوولانه تهیه کننده این فیلم آقاى على اکبرى, نسخه اى 25 دقیقه اى تهیه شد. این نسخه داستان زندگى حضرت مریم را اگر چه خلاصه, ولى به شکلى جذاب نشان مى داد.
فیلم مریم مقدس بر اساس برنامه از پیش مشخص شده و پس از توضیحاتى در مورد سینماى ایران در سالن اصلى اجلاس به نمایش در آمد و مورد استقبال حاضرین قرار گرفت. آنها در دقایق نمایش فیلم سراپا چشم و گوش به فیلمى مى نگریستند که طرح آن به لحاظ محتواى مذهبى در چنین اجلاسهایى متداول نبود. اما آیا در نشستى که رهبران زن گرد هم آمده بودند, یاد زن بزرگى چون مریم(س) لازم نبود؟ چه کسى باید در اندیشه احیاى چنین شخصیتهایى به عنوان الگوهاى عرضه شده از سوى ادیان براى بشر, باشد؟
ایران در این اندیشه بود. یاد مریم(س) به این اجلاس راه یافت. کسى معترض نشد و جایگاه زن از نگاه دینى در میان جمعى که نسبت به جایگاه و ارزش زن حساسیت زیادى دارد, در قالبى لطیف و زیبا, بى صدا و فارغ از شعار, در عین حال با اشاره به چهره اى آشنا براى مخاطبین مطرح شد.
نکته سنجى, خود مقوله اى پیچیده و پرفایده در روابط بین الملل است.
در لابه لاى جلسات اجلاس و یک روز پس از خاتمه آن, خانم دکتر ابتکار دیدارهاى متعددى را با مقامات عالى رتبه فنلاند از جمله رییس جمهور, نایب رییس مجلس خارجه آن کشور داشت. بازدید از موسسه تحقیقات و توسعه محیط زیست, مصاحبه هاى اختصاصى و کنفرانسهاى مطبوعاتى و سخنرانى در دانشگاه هلسینکى نیز از دیگر برنامه هاى این سفر بود.
پروفسور آنتیلا, استاد نسبتا جوانى در دانشگاه هلسینکى است که به رغم مسیحى بودن, قرآن کریم را به زبان فنلاندى ترجمه کرده است. وى بانى سخنرانى خانم دکتر ابتکار در جمع دانشجویان و اساتید دانشگاه هلسینکى بود.
خانم ابتکار طى سخنانى در این جمع با اشاره به تحولات سیاسى و اجتماعى جهانى گفت: گرچه توسعه پایدار در اجلاس ریو به عنوان جهت گیرى اصلى جامعه جهانى تعریف شد, اما ده سال بعد آمار و شاخصهاى موجود حاکى از عدم تحقق بسیارى از شعارها و اهداف مورد نظر مى باشد.
وى تإکید کرد: تنها راه حل منطقى این روند, عزم و اراده جهان کنونى و توجه به خواسته هاى ملل در حال توسعه است که متإسفانه تلاشهاى صورت گرفته براى تسلط یک فرهنگ, سیاست و اقتصاد خاص بر دنیا, بر خلاف این جریان است.
خانم دکتر ابتکار افزود: موضوع گفتگوى تمدنها, افق جدیدى را براى بازنگرى شیوه ها و سیاستهاى گذشته بر روى جهان معاصر گشود.
از جمله سلطه یک نگرش مادى بر بخشهاى فرهنگى و اقتصادى دنیا شاید علت بسیارى از روندهاى ناپایدار و تخریبى در ابعاد اجتماعى و زیست محیطى باشد. براى توسعه پایدار و حفاظت از محیط زیست, اصلاح نگرشهاى مادى موجود و توجه به اخلاقیات و مسوولیت هر انسان در قبال عملکرد خود ضرورى است.
وى گفت: گفتگوى تمدنها فرصتى است براى تفاهم بیشتر بین ملل و تبادل تجربیات و استقرار یک نگرش عادلانه در دنیا. این نگرش مى تواند مانع افزایش تنشها و بى ثباتى در دنیا شده و صلح و توسعه پایدار و همه جانبه را براى دنیا به ارمغان آورد.
دکتر ابتکار افزود: از آنجا که مردم سالارى از مولفه هاى تعیین کننده در توسعه پایدار مى باشد, حکومتهاى مستبد و غیر مردمى نمى توانند پایدارى توسعه را تضمین نمایند.
وى با اشاره به نظام سیاسى ایران گفت: نمونه اى از مردم سالارى دینى که در ایران شکل گرفته و براى تحقق آرمانهاى بلند و اعتلاى مادى و معنوى انسان تلاش مى نماید, حکومت جمهورى اسلامى است. فرآیند اصلاحات و گفتگویى که در حال حاضر در میان جامعه ایران و بین جناحهاى مختلف در جریان است حاکى از فضاى باز و دمکراتیک در این کشور است.
در پایان, خانم دکتر ابتکار به سوالات متعدد حاضرین پاسخ گفت.

خانم تاریاهالونن رییس جمهور فنلاند در دیدار با دکتر ابتکار, پیام رییس جمهورى اسلامى ایران را دریافت داشت و ضمن اظهار خشنودى و تشکر از این پیام, از اظهارات جرج بوش رییس جمهور آمریکا علیه ایران ابراز تعجب کرد. وى گفت: از قرار دادن نام ایران در کنار برخى کشورها متعجب شده ام.
در مجموع این دو سفر به ویژه در سفر فنلاند دو نکته مهم دیگر حایز اهمیت و قابل طرح است:
1ـ نحوه فعالیت نمایندگیهاى جمهورى اسلامى ایران در کشورهاى مختلف, تدبیر, دقت, روشن بینى و تلاش براى دستیابى به فرصتها و از دست ندادن کمترین آنها, نقش بسیار موثرى را در عرصه بین المللى ایفا مى کند.
2ـ زنان فرهیخته و کاردان کشور مى توانند نقش بسیار مهمى را در فعال کردن دیپلماسى خارجى کشور و روابط بین المللى ایفا نمایند. این نکته اى است که بیش از همه وزارت امور خارجه باید بدان توجه لازم را نشان دهد. در جهان به ویژه در اروپا و بخصوص به خاطر حضور تعداد قابل توجهى مسوولین زن در کشورهاى مختلف آن, چنین حرکتهایى بازتابهاى بسیار مثبتى خواهد داشت. فراموش نکنیم یکى از دو سفیر حضرت امام(ره) در تنها هیإتى که از سوى ایشان براى ارسال پیام به رییس جمهور شوروى سابق به خارج از کشور اعزام شد, یک زن بود.