فصلى براى شکفتن

نویسنده


 

فصلى براى شکفتن‏

زهره دهخدا

فصل تابستان و هنگام تعطیلى مدارس که فرا مى‏رسد، میلیون‏ها دانش‏آموز جوان و نوجوان از کلاس و درس فارغ مى‏شوند و خود را براى گذراندن دوره فراغت سه ماهه آماده مى‏سازند. در این فصل، اگر چه مدرسه‏ها تعطیل مى‏شوند، ولى روح سرشار از عشق، جستجو و پویایى این نسل کنجکاو و پرتحرک، تعطیل‏پذیر نیست و به بطالت گذراندن این دوره براى آنها، خسارت جبران‏ناپذیرى است که میزان واقعى آن قابل محاسبه نمى‏باشد.
این ایام براى نوجوان، بهانه‏اى مى‏باشد تا خستگى نُه ماه تلاش علمى را از تن به در کند و این بهانه، خود آغازى است براى شکفتنى دیگر.
دردِ دل اکثر دوستان عزیزمان حکایت از این دارد که در این فصل مسائلى از قبیل:
مشکلات مادى و خانوادگى، کمبود و گرانى وسایل ورزشى، نداشتن آزادى نسبى، کمبود امکانات فرهنگى و تفریحى، کمبود فضاى کتابخانه و عدم دسترسى به کتب مورد علاقه و مطبوعات، محدودیت‏هاى اجتماعى مخصوصاً براى دختران، محدویت‏هاى شرکت در کلاس‏هاى آزاد ورزشى، علمى، هنرى و ... باعث مى‏شود که بهترین لحظات عمر آنها به عبث و بیهودگى طى شود.
از طرفى بعضى از خانواده‏ها هم - به دلیل مشکلات اقتصادى - صرفاً در این ایام به فکر آن هستند که نوجوان یا جوان خود را به کارى اقتصادى مشغول کنند تا براى آنها منبع درآمدى باشد.
چند دوست نوجوان از همراهان و خوانندگان بخش «سنگ صبور»، در مورد تعطیلات تابستانى این طور برایمان درد دل کردند.
«راضیه» دختر 16 ساله‏اى است که در کلاس دوم دبیرستان درس مى‏خواند. او مى‏گوید: «همزمان با شروع فصل تابستان، مشکلاتم شروع مى‏شود. من به طراحى و خطاطى بسیار علاقه‏مندم، اما بزرگ‏ترهاى من معتقدند که این چیزها به درد یک دختر نمى‏خورد. از طرفى شهریه و هزینه بعضى کلاس‏هاى هنرى آنقدر زیاد است که از نظر اقتصادى، تأمین آن برایم مشکل مى‏باشد.
برخى سختگیرى‏ها و ایجاد محدودیت‏ها توسط والدینم، از دیگر مشکلاتى است که من در تابستان با آن روبه‏رو هستم و این سه ماه که از ابتدا با هزار برنامه‏ریزى شروع کرده‏ام بدون هیچ سود و ثمرى به پایان مى‏رسد. اینها همه به خاطر این است که نه خانواده با ما همکارى دارد و نه جامعه شرایط مطلوبى را ایجاد مى‏کند که همه قشرهاى نوجوان و جوان - در هر سطح مالى، بتوانند از اوقات فراغت خویش استفاده و بهره کامل ببرند.»
«مریم» نیز که یک نوجوان قمى مى‏باشد، در پاسخ به سؤال ما براى چگونه گذراندن اوقات فراغت تابستان این طور جواب مى‏دهد: «من علاقه زیادى به ورزش دارم ولى تاکنون نتوانسته‏ام رضایت مادرم را براى رفتن به باشگاه جلب کنم. او هر بار گرمى هوا را بهانه مى‏کند. من هم متأسفانه نتوانسته‏ام تاکنون او را متقاعد سازم. مادرم فکر مى‏کند که دختر قبل از هر چیزى باید به کارهاى هنرى مثل خیاطى و آرایشگرى وارد باشد تا یک رشته ورزشى. در صورتى که من از میان کارهاى هنرى به رشته‏هایى همچون: منبت‏کارى و معرّق‏سازى علاقه‏مندم که از نظر مادرم این رشته‏ها مهجور و عجیب است! با این اوصاف، الان چند سال است که تابستان‏هاى من هدر مى‏شود و من نه کار هنرى یاد گرفته‏ام و نه باشگاه رفته‏ام!»
«طاهره» نیز که 17 سال دارد و از فشار و سختگیرى‏هاى خانواده در تابستان نسبت به خودش و خواهرش ناراضى است، این گونه درد دل مى‏کند: «هنوز یک ماه به تابستان مانده، مادرم فورى یک دار قالى مهیا مى‏کند. مادرم تنها فکر و ذکرش این است که ما تابستان قالى را پایین بیاوریم و پدرم معتقد است که دختر در تابستان و هواى گرم و کوچه‏هاى خلوت، نباید از خانه بیرون برود. ساعت 5 صبح که مى‏شود، ما پشت دار قالى مى‏رویم و تا اذان مغرب قالى مى‏بافیم. بعد از پایان کار روزانه قالى‏بافى، باید به کارهاى خانه برسیم ... . مادرم هیچ وقت فکر نمى‏کند که ما نیازهاى دیگرى هم داریم و پس از یک سال تلاش براى درس‏خواندن، دلمان مى‏خواهد کمى استراحت کنیم.»
اوقات فراغت باید براى نوجوان ساعاتى باشد که بدون اجبار صرف امورى شود که به آن تمایل دارد و تا حد ممکن نباید خانواده‏ها به عنوان زمان منبع درآمد به این ایام بنگرند. بیشتر نوجوانان دوست دارند که این ایام براى آنان منجر به کسب لذت، ایجاد سرگرمى و فراهم آمدن زمینه‏هاى رشد فکرى و جسمى بشود.
بى‏شک بسیارى از نوجوانان خواستار آن هستند که والدین‏شان با درک نیازهاى روحى، مادى و معنوى آنها، شرایط مطلوبى را برایشان فراهم کنند تا بتوانند با یک برنامه منظم و هدفدار از اوقات فراغت خویش استفاده کنند و به نتیجه مطلوب و لذت‏بخشى برسند.
بنابراین وظیفه والدین نه تنها فراهم آوردن شرایطى مناسب براى پر کردن و چگونه گذراندن این دوره سه ماهه مى‏باشد، بلکه باید از اجبار فرزندان به رشته‏ها و کارهایى خاص بپرهیزند. البته اگر برنامه‏اى براى آنها در نظر دارند باید با استدلال و منطق و اینکه این برنامه بر اساس خیرخواهى و عاقبت‏اندیشى آنان طراحى شده، آنها را تا حد ممکن قانع سازند.
بیشتر دوستان نوجوان اذعان دارند که ممکن است خانواده‏هاى آنها در سطح مالى بسیار بالایى نباشند و هزینه‏هاى بسیارى از کلاس‏هاى هنرى، علمى، ورزشى و ... هم بالا باشد، اما این امر نباید باعث بى‏تفاوتى والدین‏شان نسبت به ایام تعطیلات آنها باشد. بسیارى از امور همچون راهپیمایى و گردش‏هاى دوستانه، کوه‏پیمایى، فعالیت‏هاى مذهبى و اخلاقى، گردهمایى‏هاى دید و شنودى مفید و دوستانه - که بدون هزینه و یا با هزینه‏هاى بسیار کمى مى‏باشد - مى‏تواند براى آنها بسیار مفید و لذت‏بخش باشد. این گونه نوجوانان مخصوصاً دختران، معتقدند که خانواده‏هایشان مى‏توانند بدون سختگیرى نسبت به آنها اجازه شرکت در چنین برنامه‏هایى را بدهند.
از طرفى انتظار جوانان و نوجوانان از مسئولین محترم و دست‏اندرکار امر، این مى‏باشد که با گسترش امکانات ورزشى، فرهنگى، آموزشى و تفریحى، گسترش فضاهاى کتابخانه‏ها و مراکز علمى، بهتر کردن برنامه‏هاى صدا و سیما، ایجاد ارتباط جمعى و صمیمى بین اولیاء مدارس و دانش‏آموزشان و والدین و در نظر گرفتن علاقه و سلیقه‏هاى قشر جوان، براى پر کردن اوقات فراغت آنها، برنامه‏ریزى درست و متعادل داشته باشند.
مطمئناً برنامه هدفدار و جامع براى این نسل و وجود تناسب میان علایق فرهنگى آنان، گامى براى کسب ارزش‏هاى معنوى و خودسازى خواهد بود که این امر بدون شناخت و بررسى همه‏جانبه و دقیق میسر نخواهد بود.
در قبال این خواست‏ها و انتظارات دانش‏آموزان که مطمئناً وظایف سنگینى را به عهده والدین و مسئولین مى‏نهد، نوجوانان عزیز نیز باید با تبعیت و پذیرش گفته‏هاى والدین و عمل بر اساس برنامه‏ریزى خیرخواهانه آنها از این اوقات به نحو احسن استفاده کنند.
دوستان عزیز باید به دور از چشم و هم‏چشمى و توقعات بى‏جا، شرایط خانواده و محیط اجتماعى پیرامون خویش را در نظر بگیرند و به همین اندازه از جامعه و والدین خویش متوقع باشند. گاهى اوقات متأسفانه دوستان بدون در نظر گرفتن این مسائل، ارزش زحمات و کارهاى والدین و مسئولین را نادیده مى‏گیرند. حتى از امکانات فراهم‏شده استفاده لازم را نمى‏برند و به بهانه پایین بودن سطح امکانات، اوقات خود را به بطالت مى‏گذرانند و گناهش را به گردن این و آن مى‏اندازند. اینکه انسان‏ها باید دنبال شرایط مطلوب‏تر و بهتر باشند تا به اهداف متعالى خویش برسند، بسیار نیکو است، ولى این نمى‏تواند بهانه‏اى باشد تا از حداقل شرایطى هم که با زحمت و برنامه‏ریزى زیاد فراهم شده، استفاده نکرد.
با آرزوى گذراندن تابستانى سرشار از موفقیت براى همه دوستان.