نویسنده

 

گفتگو با شخصیت‏هاى زن فلسطینى‏

فریبا انیسى‏

ماهى‏هاى ساحل مدیترانه ماهى‏هاى بى‏ترانه اسیرند ...

پیش‏درآمد

اولین همایش دانشجویى «نقش زن در انتفاضه فلسطین» با شرکت تعدادى از اندیشمندان ایرانى و مبارزان فلسطینى در روزهاى 16 و 15 مهرماه سال جارى در دانشکده فنى دختران شریعتى - تهران برگزار شد.
هدف از برگزارى این همایش از سوى روابط عمومى دانشکده فنى چنین اعلام شد: گسترش دید و نگرش نسل جوان به ویژه دانشجویان کشور، پرورش احساس مسئولیت و عمل؛ تکلیف در راستاى حدیث شریف «من اصبح و لم یتهم بامور المسلمین فلیس بمسلم» و تأکید بر این وظیفه واجب اسلامى، دشمن‏شناسى جهت حفظ امنیت و از بین بردن تفکر بى‏تفاوتى دانشجویان در رابطه با مسئله فلسطین، تأکید بر دشمنى عام صهیونیزم با همه ملت‏هاى مسلمان و انتقال تفکر دفاع از قضیه فلسطین به عنوان ارزش و آرمان خاص به نسل جوان کشور.
حجت‏الاسلام و المسلمین محتشمى‏پور، دبیر کل کنفرانس بین‏المللى حمایت از انتفاضه در مراسم افتتاحیه همایش گفت:
امروز هویت و ماهیت فلسطین و ملت فلسطین بستگى به انتفاضه دارد. اگر زنان و دختران شجاع فلسطینى در عرصه انتفاضه نباشند، انتفاضه شکست مى‏خورد و اگر انتفاضه نابود شود ملت فلسطین نابود مى‏شود و نقشه جغرافیایى فلسطین توسط اسرائیل و امریکا از صحنه جهان محو مى‏شود، پس زن فلسطینى محور فلسطین و محور آزادى فلسطین است.
حجت‏الاسلام و المسلمین کروبى، رئیس مجلس شوراى اسلامى در پیامى به همایش اعلام کرد: در دوران دفاع ملت فلسطین و انتفاضه مقدس نقش زنان فلسطینى کمتر از مردان آن دیار نبوده است. نگاهى گذرا به کار نامه انتفاضه، مؤید این مدعا است. ایشان همچنین از عموم نویسندگان و هنرمندان و شعرا خواستند تا نقش زنان را در جریان انتفاضه فلسطین به شایستگى ترسیم نمایند.
خانم‏ها فاطمه عامرى و مرضیه ذاکرى از دانشگاه امام صادق(ع) مقاله «تبلور زن در شعر مقاومت» را ارائه دادند و با اشاره به اشعار پیرامون زنان فلسطینى به بررسى نمونه‏هایى از این اشعار پرداختند.
دکتر رانیه ماضى، نماینده مرکز حمایت عمومى از فلسطین، ضمن بررسى نقش زنان در طول مبارزات، نقش زن و مرد فلسطینى را جدانشدنى توصیف کرد.
فریال شیخ‏سلیم؛ مدیر امور آوارگان و عضو پارلمان فلسطین، وضعیت زنان و کودکان فلسطینى را در برخى از اردوگاهها از جمله اردوگاههاى لبنان اسفبار خواند. به زعم ایشان سوء تغذیه شدید، تولد فرزندان بیمار و مرده، فشار اجتماعى و اقتصادى بر جامعه آوارگان فلسطینى زندگى را بسیار سخت نموده است.
دکتر حسنیه اصلاح‏جاد استاد دانشگاه در سرزمین‏هاى اشغالى، وضعیت آموزشى زنان و دختران را اسفبار خواند و آن را توطئه شوم صهیونیزم دانست.

در بیانیه پایانى همایش تأکید شد:
به اعتراف تئوریسین‏هاى کهنه کار صهیونیست، شهادت‏طلبان فلسطینى، «پدیده‏اى هولناک» هستند که با خون خود «سلاح راهبردى» ساخته و به شکلى «معجزه‏آسا» بر تجهیزات و ادوات مدرن نظامى اسرائیلى و امریکایى چیره شده‏اند ... امروز زنان و دختران زینب‏گون فلسطینى همدوش و همپاى مردان و برادران خود، جامه سرخ احرام بر تن و اطراف معراج‏گاه پیامبر طواف مى‏کنند و بر گرد قبله اول مناسک حج خونین به جا مى‏آورند.
امروز کلید رمز شکست صهیونیزم و آزادى فلسطین، در گرو حمایت و پشتیبانى آگاهانه و هوشیارانه از نسل شهادت‏طلب فلسطینى است.
در این مراسم شاعران عبدالجبار کاکایى، استاد سبزوارى و علیرضا قزوه، به قرائت اشعار در این زمینه پرداختند.
آنچه مى‏خوانید گفتگوهایى است که در حاشیه این همایش با شخصیت‏هاى زن فلسطینى انجام شد.
* *
دانش‏آموزان من؛ خواب سنگ‏ها را بشکنید
آى دانش‏آموزان غزه‏
ما را بیاموزید مرد بودن را
که مردان ما سست و بى‏حال گشته‏اند
ما را بیاموزید که چگونه سنگ در دستان کودکان، الماس گرانبها شده است‏

لطفاً خود را معرفى نمایید.

حسنیه اصلاح‏جاد؛ داراى دکترا در رشته علوم سیاسى هستم که استاد دانشگاه بیرزیت در رام‏اللَّه در فلسطین اشغالى مى‏باشم. متأهل هستم، 51 سال دارم و سه فرزند به نام‏هاى ماهر، سرین و یاسمین دارم.

از چه زمانى وارد مبارزات سیاسى شده‏اید؟

از سن 14 سالگى.

در مورد آموزش زن فلسطینى بگویید.

همچنان که در مقاله‏ام ارائه دادم، زنان فلسطینى قبل از افتتاح مدرسه براى مردان در دوران قیمومت انگلیس در 1917، داراى مدرسه‏اى خاص بودند. اما به خاطر مسائل مربوط به دزدیدن دختران و رواج فساد و ... از رفتن به مدرسه جلوگیرى به عمل مى‏آمد به طورى که پس از 20 سال تنها چهار درصد زنان باسواد بودند. نقش زنان در این دوران صرفاً سنتى و دور از مسائل سیاسى و ... بود.

چگونه زنان وارد عرصه مبارزه شدند؟

گرچه صهیونیست‏ها از زنان استفاده مى‏کردند، زنان صهیونیست اسلحه حمل مى‏کردند و در اقدامات شهرک‏سازى شرکت مى‏کردند اما جنبش ملى توجه زیادى به زن نمى‏کرد. در 1936 زنان روستایى وارد مبارزات شدند اما حرکت جدى زنان در 1963 با تشکیل سازمان آزادى‏بخش فلسطین (ساف) بود. اما پس از فاجعه اسلو نقش آنان دوباره مورد اغماض قرار گرفت.

آیا فعالیت زنان یهودى هنوز هم ادامه دارد؟

در واقع چیزى که بین ما و آنها وجود دارد درگیرى است. البته اکثر زنان فلسطینى یهودى در این اقدامات شرکت نمى‏کنند اما زن یهودى صهیونیست مرتکب این اقدامات مى‏شود. البته در مبارزات، تمام اقشار شرکت مى‏کنند ولى ما خواستار جنگ نیستیم؛ ما خواستار سرزمین اجدادى خودمان هستیم؛ آنها از فرانسه از امریکا و از ... آمده‏اند و سرزمین ما را غصب کرده‏اند و با مسموم کردن زمین‏هاى کشاورزى، از بین بردن صنایع کوچک و ... سعى در فلج کردن اقتصاد و توان مالى فلسطینیان دارند.

تأثیر این همایش‏ها به نظر شما چگونه است؟

مهم این است که تجارب خود را با یکدیگر مبادله کنیم و به صورت علمى دشمن را بشناسیم. هر کس باید نقش خود را ایفا کند. یک دانشجوى صهیونیست از طرق مختلف مثل آموزش زبان عبرى، جمع‏آورى کمک‏هاى مالى از طریق اینترنت و ... در جنبش صهیونیسم شرکت مى‏کند. ما داراى قدرت بیشترى هستیم و با کمک به فلسطینیان در بند در سرزمین‏هاى اشغالى و ... مى‏توانیم عمر او را کوتاه کنیم.
فلسطین زخمى بگو چند صبح‏
به بیدارى شانه‏ها مانده است‏

در عرصه فعالیت‏هاى سیاسى، زنان فلسطینى نیز کار مى‏کنند، در تنظیم بیانیه، تدوین قطعنامه و ... آنها به هر درى مى‏کوبند تا مظلومیت فرزندان سرزمین خود را به گوش جهانیان برسانند.
* *

دکتر رانیه ماضى‏

من رانیه ماضى هستم نماینده مرکز حمایت عمومى از فلسطین. البته دکتراى من دکتراى افتخارى از ژنو مى‏باشد. به خاطر فلسطینیان مدت‏هاى زیادى را در سازمان ملل متحد و سازمان‏هاى وابسته فعالیت کرده‏ام.

اقدامات شما در سازمان ملل متحد چگونه بود؟

هنگامى که در سازمان ملل متحد کار مى‏کردم ابتدا خوشحال بودم که براى آزادى فلسطین اقدام مى‏کنم اما بعد ناراحت شدم چون خودم را در جنایات آنها شریک مى‏دانستم. گروه کارى مطالب را جهت قطعنامه‏ها جمع‏آورى مى‏کرد. سازمان ملل متحد 11 بار قطعنامه صادر کرد. از سال 1948 و قطعنامه 294 تاکنون یازده قطعنامه براى فلسطین صادر شده است اما فایده‏اى نداشت.
حالا ما چکار کنیم. منتظر باشیم تا ما را بمباران کنند. وقتى صدام به حلبچه حمله کرد همه رسانه‏ها اعلام کردند به مردم خودش حمله کرد و آنها را کشت. اما من شاهد بودم هواپیماهاى اسرائیلى مزارع فلسطینیان را با بمب‏هاى شیمیایى مورد حمله قرار دادند و مزارع و کشتزارهاى ما را نابود کردند اما صداى هیچ رسانه‏اى در نیامد. بنابراین فعالیت در حیطه‏هاى بین‏المللى جواب مناسب به ما نداده است.

در باره نقش زنان در انتفاضه چه نظرى دارید؟

زن فلسطینى در حجاب و در لباس‏
در صحبت و در سکوت‏
در تولد و در مرگ‏
من آتش شعله‏هاى شعر خود را آورده‏ام‏
به قول محمود درویش، درگیرى ما فرهنگى است. همین زن شهادت‏طلب که دختر 19 ساله بود، در اردوگاه جنین آموزش دید. پسرعمویش شهید شد و او شاهد جنایات رژیم صهیونیستى در جنین بود که چنین حماسه‏ساز شد. این مقاومت توان نظامى و کارآیى اسرائیل را از بین مى‏برد. اسرائیل نشان داده است که مرز نمى‏شناسد براى همین موضوع است که پس از این عملیات شهادت‏طلبانه به سوریه و لبنان حمله کرد. در صورتى که قبل از این عملیات احتمال حمله به کشورهاى دیگر را نمى‏دادیم. بنابراین وظیفه ما مقاومت است و زن فلسطینى همپاى مرد فلسطینى در این مبارزه شرکت مى‏کند، اما بیشتر فعالیت او در حوزه فرهنگى است.
مقاومت و انتفاضه، بهترین راه مبارزه در جبهه فرهنگى است. حتى پوشیدن لباس سنتى فلسطینى سلاح مبارزه است. در صورتى که قبلاً مادران فلسطینى مى‏گفتند مى‏ترسیم لباسى از رنگ‏هاى پرچم ملى فلسطین بپوشیم. ما با کتاب و ... توانستیم به آنها ثابت کنیم که این لباس مخصوص فلسطین و لبنان و لباس ملى ما است.
به قول محمود درویش:
درگیرى ما درگیرى زمین با زمین نیست‏
درگیرى آب با زمین نیست‏
درگیرى فرهنگ و تمدن است.
* *

فلسطین، خاک آزادگان نجیب‏

لیلا خالد، دخترى از دهه 70 است. شرکت وى در عملیات هواپیماربایى که از سوى ارتش آزادى‏بخش فلسطین انجام گرفت براى دختران آن دوره حیرت‏انگیز بود.
او از زنان آزاده فلسطینى است، از مبارزان سنگر و خون.

لیلا خالد

من لیلا خالد هستم. در حیفا در فلسطین به دنیا آمدم. تحصیلاتم را در فلسطین و در جنوب لبنان ادامه دادم.

وضعیت خانوادگى‏تان چگونه است؟

متأهل هستم. به خاطر وضعیت همسرم که مدتى در زندان‏هاى اسرائیلى به سر برده بود و هم‏اکنون تبعید شده است، در اردن زندگى مى‏کنم. الان عضو پارلمان فلسطین، عضو مجمع عالى فلسطین، عضو کمیته مرکزى جبهه آزادى‏بخش فلسطین و عضو شوراى ادارى اتحادیه سراسرى زنان فلسطینى هستم و دو فرزند دارم.

اینک وضعیت زن فلسطینى چگونه است؟

زنان فلسطینى در دو قسمت هستند. زنان در سرزمین‏هاى اشغالى؛ مسئول حمایت از رزمندگان، تحریم کالاهاى اسرائیلى، پشتیبانى از خانواده هنگام هجوم دشمن، پشتیبانى از خانواده هنگام آوارگى و تخریب خانه، حمایت از خانواده‏هاى شهدا و به طور کلى مسئول تحکیم وحدت در فلسطین هستند و در خارج از سرزمین‏هاى اشغالى، حمایت از انتفاضه؛ تبلیغات براى حمایت از رزمندگان، جلب حمایت‏هاى بین‏المللى و جهانى و نیز جمع‏آورى کمک‏هاى مالى و ... بر عهده او است.
در هر صورت زندگى در سرزمین‏هاى اشغالى بسیار سخت شده است. وضعیت اقتصادى اجتماعى و سیاسى فلسطینیان بسیار نگران‏کننده است.

در باره همایش «زن در انتفاضه فلسطین» چه نظرى دارید؟

در مبارزات ما زن و مرد از هم جدا نیستند و براى یک هدف مبارزه مى‏کنند اما این همایش فقط نقش زن را در نظر گرفته است. امیدوارم این صحبت‏ها محدود به یک بیانیه و شعار نباشد بلکه تا حد عمل پیش رود. با توجه به اینکه مسئله فلسطین فقط خاص فلسطینیان نیست بلکه مربوط به تمام جهان است زیرا ایده‏هاى صهیونیزم مرز نمى‏شناسد. حضور زن هم یک پدیده اجتماعى است که آغاز و پایانى دارد و پایان این حضور تا وجود اشغالگر نمى‏تواند متوقف شود یعنى تا وقتى که اشغالگر خارج شود و پناهندگان به کشور بازگردند و یک دولت فلسطینى تشکیل شود این نقش ادامه دارد و همایش باید این پیام را به سراسر جهان برساند.

در مورد مردم ایران چه نظرى دارید؟

مردم ایران به ما کمک زیادى کرده‏اند من فراموش نمى‏کنم که اولین شهادت‏طلب انتفاضه یک ایرانى بود به نام آقاى مظفر. هم‏اکنون ایرانیان کمک‏هاى زیادى به ما مى‏رسانند حتى بورس تحصیلى به مردم فلسطین براى ادامه تحصیل داده‏اند، مجروحین ما را در بیمارستان‏ها پذیرفته‏اند و ... . من از ملت ایران با تمام وجود تشکر مى‏کنم.
* *
در انتفاضه عشق به تعبیر مى‏رسد
این سرزمین مقدس شهادت مى‏دهد
قصه آتش و خون را
و قصه بى‏پناهى دخترکان عروسک گم‏کرده را

فریال شیخ‏سلیم، مدیر امور آوارگان و عضو پارلمان فلسطین‏

فریال شیخ‏سلیم؛ مدیر امور آوارگان و پناهندگان فلسطین، در این زمینه در انجمن‏هاى فلسطینى فعالیت مى‏کنم و هم‏اکنون در لبنان ساکن هستم.

در باره وضعیت پناهندگان چه توضیحى دارید؟

در اردن وضعیت آوارگان فلسطینى تا حدى خوب است. اگر شناسنامه اردنى دریافت کنند مى‏توانند در زمینه‏هاى مختلف فعالیت داشته باشند. در سوریه آوارگان داراى شناسنامه، داراى حقوق شهروندى مثل شهروندان سورى هستند حتى مى‏توانند در زمینه‏هاى سیاسى فعالیت داشته و عضو ارتش باشند و تحصیلات عالیه خود را در کشور سوریه ادامه دهند. اما در برخى کشورها این طور نیست.

در صحبت‏هاى خود اشاره به وضعیت آوارگان در لبنان داشتید. مى‏توانید در این زمینه توضیح دهید.

در لبنان، وضعیت آوارگان فلسطینى کاملاً متفاوت است به طورى که فلسطینیانى که در لبنان هستند اجازه کار کردن و فعالیت اقتصادى ندارند. حتى اگر فردى 55 سال در لبنان به سر برد براى کار کردن و انجام فعالیت‏هاى اقتصادى و اجتماعى باید از دولت لبنان اجازه داشته باشد و اگر غیر از این باشد او را به اردن اخراج مى‏کنند. آنها قادر به تردد و ورود و خروج از اردوگاه نمى‏باشند. براى مسافرت باید شناسنامه، برگه تردد و مجوز عبور دولت لبنان ارائه دهند. حتى ورود مصالح ساختمانى براى انجام ساخت و ساز در خانه‏هایى که در اردوگاه احتیاج به تعمیر دارد ممنوع است.

دلیل این همه سختگیرى چیست؟

افراد خاص و مسئول در لبنان مسیحى هستند و نمى‏خواهند تعداد مسلمانان در لبنان زیاد شود بنابراین به ما مجوز رسمى بودن حقوق شهروندى نمى‏دهند. با آنکه ما اعلام کرده‏ایم مى‏خواهیم به سرزمین‏هاى خودمان بازگردیم و مى‏خواهیم داراى «حق بازگشت» باشیم، اما آنها به این مسئله اهمیتى نمى‏دهند و اعتقاد دارند که احتمال دارد در سرزمین لبنان باقى بمانیم و تعداد مسلمانان را افزایش دهیم و این امر خطرى براى مسیحیان در کشور لبنان باشد. در واقع شرایط را طورى در نظر مى‏گیرند که فلسطینیان راضى به ترک سرزمین لبنان شوند. آوارگان تأمین اجتماعى و بهداشتى ندارند و پس از مجروح شدن از کار برکنار مى‏شوند، صاحب خانه نمى‏شوند، حق ارث براى فرزند و حق ایجاد ارگان‏هاى اجتماعى را ندارند. این خیلى سخت است.

سازمان‏هاى فعال در امور زنان و انجمن‏ها چگونه در لبنان شکل مى‏گیرند؟

انجمن‏ها و سازمان‏ها در داخل کشور لبنان اگر مجوز قانونى از دولت لبنان نداشته باشند تحت پیگرد قرار مى‏گیرند. بنابراین فعالان لبنانى مجوز فعالیت انجمن مى‏گیرند و تشکیل مى‏شوند. در این انجمن‏ها فلسطینى‏ها مى‏توانند عضو شوند و با مشارکت لبنانى‏هاى مسلمان به فعالیت خود ادامه دهند. البته باید آگاهانه و منطقى در این انجمن‏ها و سازمان‏ها عمل نمود و از طریق آنها با سازمان‏هاى حقوق بشر و دیگر سازمان‏هاى بین‏المللى رابطه برقرار نمود. در غیر این صورت فعالیت فایده‏اى ندارد.

معناى اسم فریال چیست؟

نمى‏دانم. پدربزرگ من به عثمانى‏ها نظر خوبى نداشت و به همین دلیل نام فرزند ملک مصر (پدر ملک فاروق) را بر من گذاشت؛ «فریال». اما بعد از ازدواج همسرم نام مرا عوض کرد و سمیرا گذاشت. اما به خاطر فعالیت‏هاى سیاسى و براى اینکه بتوانم گذرنانه شخصى بگیرم و راحت تردد نمایم به نام «فریال شیخ‏سلیم» معرفى مى‏شوم.

با تشکر از وقتى که در اختیار ما گذاشتید، آرزوى موفقیت شما را داریم.

* *
شاهد باشید؛ این زن در طره گیسویش؛ تفنگ نهفته دارد
صاحبان اصلى فلسطین، مردمى هستند که با خون خود اشغالگران غاصب را از سرزمین خود بیرون مى‏کنند و یادگارهاى گمشده را از سینه دشمن بیرون مى‏کشند، یادگار سرزمین خون و قیام را، آزادى را ...

خدیجه شیخ‏على، مادر شهید

من خدیجه شیخ‏على هستم. در فلسطین در جوره عسگران به دنیا آمدم. پسرم در رام‏اللَّه بعد از مقاومت 72 ساعته در برابر یورش نظامیان رژیم اشغالگر قدس به شهادت رسید.

چه احساسى دارید از اینکه هم‏اکنون در ایران به سر مى‏برید؟

دولت ایران یعنى دولت اسلام و اسلام انتفاضه را در فلسطین تأیید کرده است. حامى انتفاضه و فلسطین است و ما از این عمل آنها تشکر مى‏کنیم.

در باره وضعیت زندگى در فلسطین اشغالى بگویید.

ما در فلسطین در شرایط اسفبارى به سر مى‏بریم. از نظر فرهنگى، اقتصادى و اجتماعى وضعیت ما خیلى دشوار است. مردم ما کوچک و بزرگ، پیر و جوان، زن و مرد در زیر بمباران به سر مى‏برند. سربازان در یورش‏هاى خود زمین‏هاى کشاورزى را از بین مى‏برند و خانه‏هاى ما را خراب مى‏کنند. شرایط آموزشى و اقتصادى ما بسیار سخت است.

به عنوان حرف آخر چه صحبتى با ملت ایران دارید؟

مراتب تقدیر و تشکر خود را از ملت، دانش‏آموزان و دانشجویان اعلام مى‏کنیم که با برگزارى همایش و مراسم ویژه به ما احترام و شخصیت مى‏بخشند.

فاطمه شریف، مادر چهار شهید

از چشمانش غم مى‏بارد و عشق. یک دنیا غصه را از لابه‏لاى کلامش درمى‏یابى و عشق مى‏ماند در برابر این غصه. سرزمین غصب‏شده، خانه ویران‏شده، فرزندان شهید و ... به قدرى آرام و ساکت است که مى‏توانى خروش نهفته را در سینه‏اش بشنوى.

من فاطمه شریف هستم. مادر چهار شهید.

فقط مى‏گویم تمام جوانان فلسطینى آماده جهاد هستند. هر مجاهد یک رمز است بین خود و خداى خود. خداوند تمام جوانان را رحمت کند.
فاطمه شریف ساکت مى‏شود. در دستانش عکس‏هایى از شهیدانش است. در حال سجده، در نماز، ... سکوت او عمق فاجعه را نشان مى‏دهد. خداوند صبرش دهد.