هنر انتخاب اسباب بازى

نویسنده


 

هنر انتخاب اسباب‏بازى‏

محمدرضا مطهرى‏

کودک موجودى است مانند آیینه، صاف و بدون تیرگى، برگ سفیدى که چیزى در آن نوشته نشده و آماده نقش‏پذیرى است. دقت والدین و مربیان در تعلیم و تربیت در این مرحله، مى‏تواند از او انسانى والا و مفید براى جامعه بسازد و بر عکس، بى‏دقتى در اداى این مهم، چه بسا از او انسانى نامتعادل و زیان‏آور به حال خود و جامعه بسازد.
در تعلیم و تربیت کودکان روش‏هاى گوناگونى به کار گرفته مى‏شود که یکى از این روش‏ها روش غیر مستقیم است. کودکان عموماً به اسباب‏بازى علاقه فراوانى نشان مى‏دهند و به این سبب مى‏توان از اسباب‏بازى‏ها به عنوان ابزارى براى تعلیم و تربیت استفاده کرد.
شاید بیشتر مردم ندانند که شیوه انتخاب و خرید اسباب‏بازى ممکن است به ایجاد دگرگونى‏هاى اساسى در زندگى عاطفى، عقلى و اجتماعى کودک منجر مى‏شود.
از آنجا که امروزه خرید اسباب‏بازى براى کودکان عمومیت یافته است، والدین باید در این مورد دقت کافى مبذول دارند تا اسباب‏بازى‏اى را انتخاب نمایند که با سن، رشد عقلى، روانى و اجتماعى کودک متناسب باشد.(1)

به طور کلى والدین را به هنگام خرید و انتخاب اسباب‏بازى مى‏توان به سه دسته تقسیم کرد:
الف) گروهى از والدین به هنگام خرید و انتخاب اسباب‏بازى براى کودکان‏شان سلیقه و عقیده شخصى خود را دخالت مى‏دهند و تمایلات و خواسته‏هاى کودکان را در درجه دوم اهمیت به حساب مى‏آورند. حتى بعضى از آنها گمان مى‏کنند که مثلاً هر گاه یک اسباب‏بازى لوکس و گران‏قیمتى براى کودکان خریدارى کنند خدمت بزرگى به آنها کرده‏اند و خوشحال‏تر خواهند شد و شاید هم بدین وسیله مى‏خواهند از طریق نوعى رقابت، برترىِ وضع اقتصادى خود و کودک‏شان را به
دیگران نشان دهند و حال آنکه این امر، خود، از دو لحاظ زیان‏آور است:
اولاً از نظر اقتصادى مقدارى از پول خود را بیهوده خرج مى‏کنند. ثانیاً پس از خرید اسباب‏بازى چون به میل کودک انجام نگرفته است کودک از آن خوشش نمى‏آید و «دلزده» مى‏شود و پس از مدت کوتاهى آن را به گوشه‏اى مى‏اندازد.(2)
ب) گروه دیگرى از والدین فقط ذوق و خواسته کودک را مورد توجه قرار مى‏دهند و او را در خرید اسباب‏بازى آزاد مى‏گذارند. با توجه به اینکه اسباب‏بازى بر روى قواى عاطفى، روانى و اجتماعى کودک تأثیر مى‏گذارد، لذا نمى‏توان در رابطه با انتخاب چنین وسایلى به کودک اختیار تام داد که هر نوع اسباب‏بازى را که مى‏خواهد انتخاب نماید.
ج) گروه دیگرى از والدین متأسفانه گمان
مى‏کنند که اسباب‏بازى‏ها فقط براى تفریح و بازى و سرگرمى کودکان درست شده است، لذا وقتى به اسباب‏بازى‏فروشى مى‏روند بیشتر از این بُعد به اسباب‏بازى‏ها نگاه کرده و در واقع سراغ اسباب‏بازى‏هایى مى‏روند که بتوانند کودک را ساکت نگه دارند تا به کارشان برسند. این گروه به راحتى تسلیم خواسته‏هاى کودکان شده و یا اینکه وقتى خودشان اسباب‏بازى مى‏خرند بیشتر به جنبه سرگرم‏کنندگى آن توجه دارند تا جنبه‏هاى آموزشى، فکرى، روانى و اجتماعى آن.
د) گروهى دیگر از والدین به هنگام انتخاب اسباب‏بازى ذوق و سلیقه و آرزوهاى سرکوب‏شده دوران کودکى خویش را ملاک قرار داده و فکر مى‏کنند که اگر همان اسباب‏بازى‏ها را تهیه نمایند و به کودک خود هدیه دهند او را غرق در خوشحالى خواهند
کرد. ولى وقتى اسباب‏بازى مورد نظر را تهیه مى‏کنند با کم‏توجهى کودک مواجه مى‏شوند.

رهنمودهایى براى والدین‏

- روزى گردش‏کنان کودک را به دیدن اسباب‏بازى‏ها از پشت ویترین ببرید، واکنش‏هایش را به خاطر بسپارید و براى انتخاب اسباب‏بازى از عکس‏العمل‏هاى کودک کمک بگیرید.
- براى خرید اسباب‏بازى بهتر است که قبلاً به اسباب‏بازى‏فروشى بروید و اسباب‏بازى‏هاى مناسب را شناسایى کنید، سپس با فرزندتان براى خرید به اسباب‏بازى‏فروشى مراجعه کنید تا در انتخاب آنها راهنماى خوبى باشید.
- براى اینکه قدرت انتخاب و تصمیم‏گیرى کودک رشد کند و به او آزادى داده باشیم بهتر است چهار یا پنج نوع اسباب‏بازى را به او معرفى کنیم و به او
بگوییم یکى از اینها را انتخاب کن.
- بعضى مواقع که احساس مى‏کنید اسباب‏بازى مناسب کمترى وجود دارد بهتر است که از بین اسباب‏بازى‏هاى مورد نظر، کودک را در انتخاب رنگ آن آزاد بگذارید تا از هر رنگ که مى‏خواهد انتخاب کند.
- وقتى با کودک به خیابان مى‏روید، اگر براى خرید مى‏روید قبلاً با آگاهى و برنامه‏ریزى این کار را انجام دهید ولى اگر به دلیل مسائل اقتصادى قصد خریدن چیزى ندارید، اگر کودک شما دست‏تان را گرفت و به سوى ویترین اسباب‏بازى برد و با اصرارو سماجت و پاکوبیدن و گریه، خواست شما را وادار کند که برایش چیزى بخرید، تسلیم خواسته کودک نشوید، زیرا براى کودک عادت مى‏شود و همیشه به همین نحو به خواسته خویش مى‏رسد.
- بهتر است در انتخاب اسباب‏بازى، ترکیبى از اسباب‏بازى‏هاى مختلف (آموزشى، اجتماعى، عاطفى و احساسى) را براى کودک تهیه نموده و همچنین در انتخاب آن نیز، هم نظر والدین و هم نظر کودک تأمین شود.

پى‏نوشتها: -
1) چراغى، على، مجله رشد تکنولوژى آموزشى.
2) پیوند، مردادماه 1359، ص‏25.