هنر انتخاب اسباببازى
محمدرضا مطهرى
کودک موجودى است مانند آیینه، صاف و بدون تیرگى، برگ سفیدى که چیزى در آن نوشته نشده و آماده نقشپذیرى است. دقت والدین و مربیان در تعلیم و تربیت در این مرحله، مىتواند از او انسانى والا و مفید براى جامعه بسازد و بر عکس، بىدقتى در اداى این مهم، چه بسا از او انسانى نامتعادل و زیانآور به حال خود و جامعه بسازد.
در تعلیم و تربیت کودکان روشهاى گوناگونى به کار گرفته مىشود که یکى از این روشها روش غیر مستقیم است. کودکان عموماً به اسباببازى علاقه فراوانى نشان مىدهند و به این سبب مىتوان از اسباببازىها به عنوان ابزارى براى تعلیم و تربیت استفاده کرد.
شاید بیشتر مردم ندانند که شیوه انتخاب و خرید اسباببازى ممکن است به ایجاد دگرگونىهاى اساسى در زندگى عاطفى، عقلى و اجتماعى کودک منجر مىشود.
از آنجا که امروزه خرید اسباببازى براى کودکان عمومیت یافته است، والدین باید در این مورد دقت کافى مبذول دارند تا اسباببازىاى را انتخاب نمایند که با سن، رشد عقلى، روانى و اجتماعى کودک متناسب باشد.(1)
به طور کلى والدین را به هنگام خرید و انتخاب اسباببازى مىتوان به سه دسته تقسیم کرد:
الف) گروهى از والدین به هنگام خرید و انتخاب اسباببازى براى کودکانشان سلیقه و عقیده شخصى خود را دخالت مىدهند و تمایلات و خواستههاى کودکان را در درجه دوم اهمیت به حساب مىآورند. حتى بعضى از آنها گمان مىکنند که مثلاً هر گاه یک اسباببازى لوکس و گرانقیمتى براى کودکان خریدارى کنند خدمت بزرگى به آنها کردهاند و خوشحالتر خواهند شد و شاید هم بدین وسیله مىخواهند از طریق نوعى رقابت، برترىِ وضع اقتصادى خود و کودکشان را به
دیگران نشان دهند و حال آنکه این امر، خود، از دو لحاظ زیانآور است:
اولاً از نظر اقتصادى مقدارى از پول خود را بیهوده خرج مىکنند. ثانیاً پس از خرید اسباببازى چون به میل کودک انجام نگرفته است کودک از آن خوشش نمىآید و «دلزده» مىشود و پس از مدت کوتاهى آن را به گوشهاى مىاندازد.(2)
ب) گروه دیگرى از والدین فقط ذوق و خواسته کودک را مورد توجه قرار مىدهند و او را در خرید اسباببازى آزاد مىگذارند. با توجه به اینکه اسباببازى بر روى قواى عاطفى، روانى و اجتماعى کودک تأثیر مىگذارد، لذا نمىتوان در رابطه با انتخاب چنین وسایلى به کودک اختیار تام داد که هر نوع اسباببازى را که مىخواهد انتخاب نماید.
ج) گروه دیگرى از والدین متأسفانه گمان
مىکنند که اسباببازىها فقط براى تفریح و بازى و سرگرمى کودکان درست شده است، لذا وقتى به اسباببازىفروشى مىروند بیشتر از این بُعد به اسباببازىها نگاه کرده و در واقع سراغ اسباببازىهایى مىروند که بتوانند کودک را ساکت نگه دارند تا به کارشان برسند. این گروه به راحتى تسلیم خواستههاى کودکان شده و یا اینکه وقتى خودشان اسباببازى مىخرند بیشتر به جنبه سرگرمکنندگى آن توجه دارند تا جنبههاى آموزشى، فکرى، روانى و اجتماعى آن.
د) گروهى دیگر از والدین به هنگام انتخاب اسباببازى ذوق و سلیقه و آرزوهاى سرکوبشده دوران کودکى خویش را ملاک قرار داده و فکر مىکنند که اگر همان اسباببازىها را تهیه نمایند و به کودک خود هدیه دهند او را غرق در خوشحالى خواهند
کرد. ولى وقتى اسباببازى مورد نظر را تهیه مىکنند با کمتوجهى کودک مواجه مىشوند.رهنمودهایى براى والدین
- روزى گردشکنان کودک را به دیدن اسباببازىها از پشت ویترین ببرید، واکنشهایش را به خاطر بسپارید و براى انتخاب اسباببازى از عکسالعملهاى کودک کمک بگیرید.
- براى خرید اسباببازى بهتر است که قبلاً به اسباببازىفروشى بروید و اسباببازىهاى مناسب را شناسایى کنید، سپس با فرزندتان براى خرید به اسباببازىفروشى مراجعه کنید تا در انتخاب آنها راهنماى خوبى باشید.
- براى اینکه قدرت انتخاب و تصمیمگیرى کودک رشد کند و به او آزادى داده باشیم بهتر است چهار یا پنج نوع اسباببازى را به او معرفى کنیم و به او
بگوییم یکى از اینها را انتخاب کن.
- بعضى مواقع که احساس مىکنید اسباببازى مناسب کمترى وجود دارد بهتر است که از بین اسباببازىهاى مورد نظر، کودک را در انتخاب رنگ آن آزاد بگذارید تا از هر رنگ که مىخواهد انتخاب کند.
- وقتى با کودک به خیابان مىروید، اگر براى خرید مىروید قبلاً با آگاهى و برنامهریزى این کار را انجام دهید ولى اگر به دلیل مسائل اقتصادى قصد خریدن چیزى ندارید، اگر کودک شما دستتان را گرفت و به سوى ویترین اسباببازى برد و با اصرارو سماجت و پاکوبیدن و گریه، خواست شما را وادار کند که برایش چیزى بخرید، تسلیم خواسته کودک نشوید، زیرا براى کودک عادت مىشود و همیشه به همین نحو به خواسته خویش مىرسد.
- بهتر است در انتخاب اسباببازى، ترکیبى از اسباببازىهاى مختلف (آموزشى، اجتماعى، عاطفى و احساسى) را براى کودک تهیه نموده و همچنین در انتخاب آن نیز، هم نظر والدین و هم نظر کودک تأمین شود.پىنوشتها: -
1) چراغى، على، مجله رشد تکنولوژى آموزشى.
2) پیوند، مردادماه 1359، ص25.
)