نویسنده

 

خطرات ناشى از کاهش آب بدن در نوجوانان‏

ترجمه: شهرام آبابایى‏
منبع: Teen health.org

عصر گرم یک روز جمعه است و شما در زمین فوتبال در حال بازى هستید. خسته و تشنه‏اید و عرق فراوانى کرده‏اید. با پایان یافتن تمرین، فرصت کافى دارید که حمام کنید. لباس خود را عوض کرده و براى خوشبو شدن بدن‏تان مقدار زیادى عطر مصرف کنید.
به نظر مى‏رسد که انجام یک کار، فراموش شده است؟ شما هیچ وقتى را براى تأمین آب از دست رفته بدن خود در نظر نگرفتید. در هنگام فعالیت‏هاى شدید مثل ورزش، بدن مقدار زیادى از مایعات موجود را از دست داده و دچار کم‏آبى مى‏شود. کم‏آبى یا Dehydration، زمانى رخ مى‏دهد که بدن شخص بیش از آنچه مایعات دریافت کند، آن را به صورت ادرار و عرق از دست دهد.
براى رسیدن به شرایط مناسب بدنى، نیاز دارید که مایع از دست رفته را جایگزین نمایید. البته کم‏آبى به اندازه‏اى که براى اطفال و کودکان خطرناک است، براى نوجوانان مشکلى جدى پدید نمى‏آورد. ولى اگر نوجوانى به رفع تشنگى بى‏اهمیت باشد، کم‏آبى تشدید شده، مى‏تواند مشکلات جدى را پدید آورد.

مهم شمردن تشنگى‏

کم‏آبى به معناى کاهش آب بدن در حد کمتر از مقدار استاندارد و تعیین‏شده است. لازم به یادآورى است که دوسوم وزن بدن را آب تشکیل مى‏دهد. کاهش محدود آب، مشکل خاصى را ایجاد نمى‏کند و در بیشتر مواقع به آن توجهى نمى‏شود. کاهش آب بدن به سه صورت بروز مى‏کند:
1- کم: به میزان سه تا پنج درصد وزن بدن؛
2- ملایم: 6 تا 9 درصد وزن بدن؛
3- شدید: 10 درصد وزن بدن و بیش از آن.

دلیل رایج بروز کم‏آبى در نوجوانان بیمارى‏هاى روده و معده است که برخى مواقع تب معده نامیده مى‏شود. زمانى که دچار تب معده مى‏شوید، به دلیل بروز حالت استفراغ و اسهال آب زیادى از دست مى‏دهید. (بیمارى‏هاى معده و روده دلیل اصلى بروز کم‏آبى هستند ولى مسمومیت‏هاى غذایى و یا مصرف زیاد الکل که باعث استفراغ در مدت زمانى کوتاه مى‏شوند نیز مى‏توانند از عوامل بروز کم‏آبى باشند). این حالات باعث مى‏شود تا شما وقت زیادى را در دستشویى بگذرانید که این وضعیت نیز مى‏تواند به کاهش میل به خوردن و آشامیدن در شما مؤثر باشد!!
البته انجام فعالیت‏هاى فیزیکى و عدم جایگزینى آب از دست رفته نیز از عوامل بروز کم‏آبى هستند. اگر چه به ندرت اتفاق مى‏افتد که در حین ورزش یا فعالیت‏هاى روزانه میزان کم‏آبى بدن حتى به حالت ملایم برسد.
رژیم غذایى خاص نیز مى‏تواند میزان آب ذخیره شده در بدن را کاهش دهد، زیرا این نوع رژیم‏ها تعادل بین خوردن و آشامیدن را تغییر مى‏دهد. از رژیم‏هاى کاهش وزن بدن که بر روى کاهش آب بدن تأکید مى‏کنند، اجتناب کنید. برخى نوجوانان ورزشکار، براى کاهش سریع وزن خود پیش از مسابقات مهم ورزشى از طریق عرق کردن در سونا و یا مصرف قرص‏هاى ملین و یا مدرّ (ادرارآور) به این مهم دست مى‏یابند.
اما این کار، کارآیى آنها را کاهش داده و مشکلات جدى مثل ناهنجارى در میزان پتاسیم و نمک بدن ایجاد مى‏کند. این تغییرات مى‏توانند مشکلات حادترى مثل اختلال در ریتم قلب را باعث شوند.

چگونه کم‏آبى بدن را رفع کنیم؟

براى مقابله با این حالت، ذخیره کردن آب به میزان کافى در بدن ضرورى است. ابتدا باید مشکل را تشخیص دهید. تشنگى، اولین نشانه کم‏آبى است. اگر به این احساس بى‏توجه باشید، پس از مدتى نشانه‏هاى زیر نیز بروز مى‏کنند:
* احساس سرگیجه و سنگینى سر؛
* خشک‏شدن دهان و بینى؛
* کاهش میزان ادرار؛

با شدت حالات مذکور، تنفس سریع و عمیق شده و گودرفتگى و خشکى چشم‏ها بروز مى‏کنند. اگر شخصى چند روز بدون آب سپرى کند، دماى بدن او کاهش یافته و تعرّق افزایش مى‏یابد. فشار خون نزول کرده و ماهیچه‏ها منقبض مى‏شوند. مشکلات کلیوى منجر به اختلال در عملکرد کلیه‏ها نیز به تدریج خود را نشان مى‏دهد.
آسان‏ترین روش مقابله با کاهش آب بدن، نوشیدن آب به مقدار زیاد در طول روز است. نوشیدن شش تا هشت لیوان آب در روز مقدار مناسبى است. البته میزان دریافت آب توسط بدن بستگى به عواملى همچون مقدار آب دریافت‏شده از غذاها و دیگر مایعات و همچنین مقدار عرق ناشى از فعالیت‏هاست.
به خاطر داشته باشید که ممکن است شما نیاز به هشت لیوان آب نداشته باشید ولى بدانید که نوشیدن آب مقدار کالرى رژیم غذایى را افزایش نمى‏دهد و براى سلامتى مفید است.
زمانى که گرفتار ناراحتى‏هاى معده هستید، میل به خوردن در شما ضعیف مى‏شود. اما هرگز فراموش نکنید که نیاز شما، نوشیدن است! نوشیدن جرعه‏هاى زیاد آب را فراموش نکنید و اگر باز هم احساس کردید که نیاز به نوشیدن دارید از مایعاتى استفاده کنید که نمک از دست رفته بدن را نیز تأمین کنند.
از نوشیدن چاى، مورا (نوشابه) و قهوه که معمولاً حاوى کافئین هستند، خوددارى کنید زیرا کافئین ماده‏اى مدرّ است (این ماده باعث دفع ادرار بیش از مقدار معمول مى‏شود).
اگر قصد دارید تا در یک روز گرم از منزل بیرون رفته و بدوید، لباس مناسب بر تن کنید. پوشیدن لباس گشاد و گذاشتن کلاه نقاب‏دار شما را خنک نگه داشته و تعرق را کاهش مى‏دهد. اگر احساس گرمازدگى یا سرگیجه مى‏کنید، براى چند دقیقه فعالیت خود را قطع کنید، در سایه یا جایى خنک بنشینید و آبى بنوشید!

چه زمانى به پزشک نیاز است؟

کم‏آبى معمولاً با استراحت و نوشیدن مایعات رفع مى‏شود. اما اگر دچار ضعف و غش شدید و یا میزان ادرار کاهش شدید یافت مى‏بایست به یک پزشک مراجعه نمایید. احتمالاً پزشک نیز نوشیدن مایعات به مقدار زیاد را تجویز مى‏کند. ولى اگر کاهش آب بدن شدید باشد، جهت تأمین آن نیاز به دریافت مایعات به شکل سرم را دارید. در برخى مواقع کاهش آب بدن نشانه مسائل جدى‏ترى مانند دیابت است. لذا پزشک معالج شما جهت تشخیص این قبیل بیمارى‏ها، از شما آزمایشاتى به عمل مى‏آورد.
به طور معمول، کاهش آب بدن موضوع جدى نیست. پس فکر خود را به آن مشغول نکنید. ولى به خاطر داشته باشید، مقدار لازم آب را براى ثابت نگه داشتن سطح آب بدن و حفظ سلامتى بنوشید.