صورت مسئله را پاک نکنیم‏

زهره دهخدا

مضطرب و نگران در افکار و اوهام خویش به سر مى‏برد. راننده چند بار اعلام کرد که خانم، آخر مسیر است، تا زن به خود آمد و از تاکسى پیاده شد. پشت سر زن، من نیز از تاکسى پیاده شدم. مى‏خواستم بروم اما وجدان و عواطف انسانى‏ام اجازه نداد تا بى‏توجه از کنار زن درمانده بگذرم. برگشتم تا چنانچه امکان دارد به او کمک کنم. پیش او رفتم و پرسیدم: «ببخشید مادر، مشکلى پیش آمده است؟ مى‏توانم کمکى به شما بکنم؟» بغضش شکست و قطرات اشک روى گونه‏هاى پر چین و چروکش سرازیر شد. به سختى خود را کنترل کرد و گفت: «مادر جان کمک ... نمى‏دانم فقط برایم دعا کنید و ...»
از او خواستم تا آرامش خود را حفظ کند. آهى کشید و گفت: «کدام آرامش! یعنى من مى‏توانم دیگر روى آرامش را ببینم؟ با چه سختى و بدبختى این دختر را پس از مرگ آن مرحوم (پدرش) بزرگ کردم. چقدر خانه‏هاى مردم را تمیز کردم تا مخارجش را تأمین کنم و او از هم‏سن و سال‏هایش کم و کسر نداشته باشد و ...»
امروز صبح از کلانترى به من اطلاع دادند که بروم آنجا. گفتند دخترم را با سه تا از دوستانش موقع مصرف مواد در خانه یکى از همان دوستانش دستگیر کرده‏اند و ... . خدا مى‏داند این چند ساعت چگونه بر من گذشته است.
زن دیگر نتوانست ادامه بدهد. بى‏آنکه بخواهد، قطرات اشک از حصار چشم‏هایش رها مى‏شدند. زن سعى مى‏کرد بدبختى‏ها و نگرانى‏هایش را زیر قدم‏هاى پر شتاب و سریع رهگذران بى‏توجه گم کند.
اعتیاد، درد خانمانسوز و بلایى است که پیر و جوان، پسر و دختر، فقیر و غنى، تحصیلکرده و غیر تحصیلکرده و ... نمى‏شناسد و همه را در دام خود گرفتار مى‏کند.
البته گرفتار شدن در این دام یک باره و طى مدت کوتاهى صورت نمى‏گیرد، بلکه اسیر شدن در آن، زمان و شرایط مساعد مى‏طلبد.
این زمینه‏ها و شرایط اغلب در دختران در سنین نوجوانى و با بحران بلوغ شروع مى‏شود و کم کم این دختران به جایى مى‏رسند که براى تأمین مواد و مصرف آن به انواع بزهکارى‏ها و خلاف‏ها مثل سرقت، کیف‏زنى، جیب‏برى و حتى فروش اثاث منزل به دور از چشم پدر و مادر اقدام مى‏کنند.
همچنین با توجه به اینکه دختران درآمدى ندارند و از طرفى فشار روانى براى استعمال این مواد در خود احساس مى‏کنند، تحت تأثیر این فشارها به اعمال خلاف و غیر قانونى و نامشروع دست مى‏زنند و نهایتاً به مرحله‏اى مى‏رسند که تنها راه نجات‏شان ماندن در مراکز بازپرورى و درمان‏شان از طریق مراجع ذى‏صلاح مى‏باشد.
علل بسیارى وجود دارد که در جامعه امروزى ما و در خانواده‏هایى که در مورد دختران تعصب و حساسیت و محدودیت‏هاى زیادى هست، این دختران به سمت اعتیاد کشیده مى‏شوند.
گرفتارى‏هاى ناشى از خانواده و آشفتگى‏ها و نابسامانى‏هاى آن، عامل مهمى براى پناه بردن دختران به اعتیاد و نهایتاً فراموش کردن جنگ و جدال‏هاى خانواده مى‏باشد.
در کنار این عامل مهم، بسیارى از دختران در ایام فراغت و بیکارى به دلیل عدم اشتغال و عدم امکانات تفریحى و محدودیت‏هاى خانواده در این زمینه به این معضل روى مى‏آورند.
مسائل اجتماعى و فردى همچون: نگرانى‏هاى عصبى و روانى، نقایص و دردهاى جسمانى، شکست در زمینه تحصیل و مخصوصاً کنکور، از دست دادن فرد مورد علاقه و میل به فراموشى، عدم اعتماد به نفس، در دسترس بودن مواد مخدر، وجود دوستان ناباب، عدم آگاهى از عوارض خطرناک اعتیاد، ضعف مبانى اعتقادى و دینى و ... از دیگر عوامل گرایش دختران به این مسئله مى‏باشد.
دختران پس از آلوده شدن به اعتیاد دچار حالت‏هاى متفاوتى مى‏شوند. افسردگى، دلهره و اضطراب آنها را تهدید مى‏کند و آنها براى فرار از این حالات و رسیدن به یک خوشى کاذب و موقت به استعمال مکرر مواد پناه مى‏برند. این مصرف بیش از حد، آنها را به وابستگى شدید به مواد و انزواى اجتماعى بیشتر مى‏کشاند. آنها اعتماد به نفس خود را از دست مى‏دهند و احساس بى‏ارزشى و پوچى مى‏کنند و از قبول مسئولیت‏هاى خانوادگى و اجتماعى مى‏ترسند و طفره مى‏روند.
اعتیاد، انسانیت و شعور و عقل و گوهر باارزش عاطفه آنها را زایل مى‏کند و آنها را مصداق این آیه مبارکه مى‏کند که:
«أوُلئکَ کَالاَنْعامِ بَلْ هُمْ اَضَلُّ اوُلئکَ هُمُ الْغافِلون؛
آنها همچون چهارپایانند، بلکه گمراه‏تر، اینها همان غافلانند.» (سوره اعراف، آیه 179)
اعتیاد، این سم مهلک و کشنده، همه چیز آنها را از بین مى‏برد و آنان را بى‏رحم و سنگدل مى‏کند. حتى معتاد، مرتکب اعمال وحشیانه‏اى نسبت به خانواده‏اش، به خاطر رسیدن به مواد مى‏شود. اما پیشگیرى از اعتیاد مخصوصاً اعتیاد دختران و پسران همکارى تنگاتنگ میان خانواده و واحدهاى مختلف جامعه همچون مدارس، دانشگاهها، رسانه‏ها و مطبوعات و ... را مى‏طلبد.
در این میان، نقش خانواده به علت مهم‏ترین مأوا و پناهگاه عاطفى براى جوانان و اهمیت روابط افراد در درون آن حساس‏تر و ملموس‏تر است. عدم ابراز عاطفه و مهر و محبت به دختران مى‏تواند آنان را به محبت‏هاى خیالى و کاذب و دروغین وابسته کند. متأسفانه برخى خانواده‏ها آنقدر درگیر مسائل مادى و فردى خود هستند که ارتباط و ابراز عواطف و احساسات در آن به حداقل مى‏رسد و خانه صرفاً یک فضاى فیزیکى براى زیستن و بودن در کنار همدیگر مى‏شود، در حالى که این افراد به ظاهر در کنار هم با یکدیگر بیگانه‏اند و هیچ تعلق خاطرى نسبت به هم ندارند.
دختران در خانواده اکثراً از خلاء عاطفى و شخصیتى رنج مى‏برند و این والدین هستند که باید به آنها کمک کنند تا این کمبودها را جبران نمایند. شخصیت او را درک کنند تا احساسات خود را به سوى فعالیت‏هاى سازنده و مناسب سوق دهد و به تناسب استعدادهایش رشد کند.
در کنار خانواده، جامعه و واحدهاى مختلف آن نیز نقش مهمى در پیشگیرى از این معضل اجتماعى دارند که البته این نقش و وظیفه نباید به صورت پاک کردن صورت مسئله انجام پذیرد.
وقتى یک جوان (دختر و پسر) به اعتیاد آلوده مى‏شود، چیزى جز این نیست که این سم بر پیکر جامعه تزریق شده و جامعه آلوده شده است.
پس مسئولان و دست‏اندرکاران جامعه باید با برنامه‏ریزى درست و صحیح براى جوانان، آنها را به سمت ایده‏آل انسانى و کمال‏بخش پیش ببرند. اگر جامعه با توجه به محدودیت‏هایى که اکثراً در مورد دختران اعمال مى‏شود، برنامه‏ریزى مناسب براى کار، ایام فراغت، آموزش‏هاى صحیح و بموقع جهت آگاهى از عوارض اعتیاد و ... انجام ندهد، امکان آلوده شدن به اعتیاد و خطر انحراف و بزهکارى وجود دارد. همراه با خانواده و جامعه، فرزندان نیز در جهت پیشگیرى از این مشکل مسئول هستند و مى‏توانند با اراده قوى و سلاح اعتماد به نفس از گرفتار شدن در این مهلکه، دورى کنند.
دختران نوجوان و جوان باید به آموزش‏ها و آگاهى‏هایى که از طریق رسانه‏ها، مطبوعات و دیگر عوامل جهت پیشگیرى از این مسئله ارائه مى‏شود توجه کافى داشته باشند.
سعى کنند با والدین و مخصوصاً مادر خود ارتباطى صمیمانه و دوستانه برقرار کنند و چنانچه گرفتارى و یا مشکلى براى آنها پیش آمد، حتماً والدین خود را آگاه سازند تا به مسائل و دردسرهاى جدى‏تر دچار نشوند.
همچنین در صورت عدم دسترسى به پدر و مادر و یا نداشتن ارتباط دوستانه با آنها، در صورت بروز مشکل به مشاور و یا یک فرد مورد اطمینان جهت مشاوره مراجعه کنند.
دوستان خود را بشناسند و از دشمنان «دوست‏نما» دورى و پرهیز کنند. اعتیاد بسیارى از جوانان نشان مى‏دهد که ابتدا با سیگارهاى تعارفى از طرف دوستان شروع شده است.
نسبت به انجام فرایض دینى و مخصوصاً نماز اول وقت پاى‏بند و متعهد باشند، چرا که ارتباط دوستانه و عمیق با «بهترین دوست»، عامل مهمى در جهت پیشگیرى از مفاسد و بزهکارى‏ها به شمار مى‏رود.
به امید آنکه هیچ گاه بلاى خانمانسوز اعتیاد، فرزندان خوب کشورمان را گرفتار نکند.