زنان در جمهورى اسلامى ایران، نگرش امام خمینى(ره)، مرورى دوباره‏

حسین شیدائیان‏

[نوع نگرش معمار کبیر انقلاب اسلامى حضرت امام خمینى(قده) به زنان، نه تنها بازیابى کرامت، ارزش و هویت زن معاصر مى‏باشد بلکه سرآغاز تحولى ژرف در نگاه اندیشمندان مسلمان به مقوله زن به شمار مى‏رود که تمامى حوزه‏هاى معرفتى و کارکردى را شامل شده است. از نگاه امام خمینى «صلاح و فساد جامعه در گرو صلاح و فساد زن‏ها است» لذا سامان‏یابى امور زنان مهمترین بستر توسعه انسانى به حساب مى‏آید. به لحاظ اهمیت دیدگاه حضرت امام در تاریخ تحولات وضعیت زنان مسلمان، تحلیل و گزارش جایگاه، نقش و کارکردهاى زنان مسلمان و انقلابى در نظام جمهورى اسلامى ضرورت دو چندان مى‏یابد.
دیدگاه امام نسبت به تساوى حقوق زنان با مردان، مسئولیت‏پذیرى و نقش تربیتى زنان، مشارکت فرهنگى، سیاسى و اجتماعى آنان و نقش بانوان در حفظ استمرار انقلاب و نظام اسلامى مهمترین محورهاى این مقاله است.]

مقدمه‏

استقرار نظام جمهورى اسلامى ایران به رهبرى امام خمینى(ره)، دستاوردهاى بى‏شمار مادى و معنوى براى ملت ایران به همراه داشته؛ یکى از دستاوردهاى معنوى آن بازیابى هویت، ارزش و کرامت‏هاى والاى انسانى زنان است.
زنان همزمان با اوج‏گیرى انقلاب و تثبیت نظام با هدایت‏هاى پیامبرگونه حضرت امام(قده) جایگاه واقعى و حقیقى خود را به دست آوردند و از دام‏هاى خطرناک دو اندیشه نادرست که همواره شخصیت دینى و اجتماعى‏شان را تهدید مى‏کرد، رهایى یافتند:
اوّل: کج‏اندیشان قشرى‏مسلک و متحجرانِ مقدس‏مآب که با استنباط و برداشت غلط و ضعیف از مفاهیم منابع و متون دینى، زنان را موجود بى‏ارزش و فاقد عقلانیت و کارآیى به شمار مى‏آوردند! اینان نه تنها فعالیت سیاسى اجتماعى را براى مردها مردود مى‏دانستند، بلکه حضور زنان را نیز در این عرصه‏ها حرام مى‏شمردند.
دوم: روشنفکرمآبان و مدرن‏طلبانِ غربگرا که با نگرش پست حیوانى و منفعت‏طلبى، زنان را به عنوان شى‏ء زیبا و لوکس، ابزارى براى تبلیغ تولیدات اقتصادى با ترویج آزادى غربى قلمداد نموده و از آنان سوء استفاده مى‏کردند.
وجه اشتراک دو دیدگاه این بود که زن به عنوان «بَردِه» باید به طور کامل در اختیار تمنّیات و خواسته‏هاى فکرى و ارادى آنان قرار مى‏گرفت.
سردمداران رژیم پلید پهلوى نیز با تخطئه مزوّرانه اندیشه متحجران و همسو با سیاست‏هاى دیکته شده سیاستمداران غرب و استکبار جهانى، به ساماندهى، تقویت و گسترش فرهنگ و رفتار فسادانگیز دسته دوم پرداختند. اینان از زنان به عنوان بزرگ‏ترین پایگاه سیاسى اجتماعىِ مخالفت با فرهنگ اسلام استفاده کرده و به فساد و تباهى جامعه دامن مى‏زدند و اجراى این گونه سیاست‏ها را به عنوان گامى در جهت اجراى پروژه رسیدن به دروازه «تمدن بزرگ» نام نهادند. اما دیرى نپایید که با بیدارى مردم و حضور باشکوه دلیرمردان و شیرزنان آگاه در عرصه مبارزات انقلاب اسلامى، طومار رژیم دو هزار و پانصد ساله در هم پیچیده شد و با وزش نسیم حیاتبخش اسلام ناب، تحولى شگرف در جامعه ایران اسلامى پدیدار شد و زنان همانند سایر اقشار جامعه از اسارت اجتماعى، فرهنگى و سیاسى رهایى یافتند. به تعبیر امام خمینى(ره):
«امروز به برکت نهضت اسلامى، زن عضو مؤثر جامعه و تا حدودى مقام خود را یافته است.»(1)

نگاه امام خمینى، گزارش و تحلیل‏

جامعیت و گستردگى افق اندیشه و دیدگاههاى تحلیلى امام به موضوعات، بیانگر شخصیت جامع و آگاه ایشان است. امام خمینى هر موضوعى را با توجه به ابعاد و جوانب مختلف آن بررسى و تحلیل کرده است.
نگاه امام خمینى به موضوع و مسائل زنان به طور کلى و عام و نگرش و تحلیل ایشان در باره کارکردهاى سیاسى، فرهنگى، اقتصادى و اجتماعى زنان در نظام جمهورى اسلامى به طور خاص، بر همین مبنا استوار است. امام خمینى اصولاً براى زنان، نقش کلیدى و محورى قایل بود و فراز و فرود جامعه انسانى را از نظر سعادت و شقاوت در گرو عملکرد و نقش اخلاقى و تربیتى و سیاسى زنان مى‏دانست و فرمود:
«صلاح و فساد جامعه در گرو صلاح و فساد زن‏هاست.»(2)
این مقاله در صدد آن است که در حد مقدور با بررسى و پژوهش در بیانات و پیام‏هاى امام‏خمینى(ره)، جایگاه، نقش و کارکردهاى زنان مسلمان و انقلابى در نظام جمهورى اسلامى را از نگاه ایشان تحلیل و گزارش کند.

تساوى حقوق با مردان‏

پیشینه پایمال کردن حقوق سیاسى اجتماعى زنان در ایران به دوران پیش از پیروزى انقلاب بازمى‏گردد. اکنون نیز در بسیارى از کشورها این حقوق رعایت نمى‏شود. منشأ تضییع به نوع نگرش غلط برخى عالمان و حاکمان در چگونگى آفرینش زنان بازمى‏گردد، در صورتى که مبدأ آفرینش و گوهر خلقت زن و مرد یکسان است و آیاتى در قرآن کریم بر این حقیقت دلالت دارند.(3) تفاوت‏ها مربوط به وضعیت جسمى و فیزیکى زنان است. همان گونه که امام به این مطلب اشاره دارند:
«از [نظر] حقوق انسانى، تفاوتى بین زن و مرد نیست زیرا هر دو انسانند و زن حق دخالت در سرنوشت خویش را همچون مرد دارد. بله، در بعضى از موارد تفاوت‏هایى بین زن و مرد وجود دارد که به حیثیت انسانى آنها ارتباط ندارد.»(4)
در جاى دیگر مى‏فرماید:
«اسلام زن را مثل مرد در همه شئون همان طور که مرد در همه شئون دخالت دارد، دخالت مى‏دهد.»(5) «در نظام اسلامى، زن همان حقوقى را دارد که مرد دارد. حق تحصیل، حق مالکیت، حق رأى دادن، حق رأى گرفتن. در تمام جهاتى که مرد حق دارد، زن هم حق دارد.»(6)
در نظام اسلامى برخلاف نظریه‏هاى افراط گرایانه فمینیستى، زنان همسان مردان از تمام حقوق سیاسى اجتماعى برخوردارند، فقط تفاوت‏هایى در برخى مسائل میان زن و مرد وجود دارد که فلسفه آن حفظ ارزش و کرامت زنان است اما تفاوت به معنى تبعیض نیست. بر همین اساس در قانون اساسى به حقوق زنان توجه خاصى شده و در مقدمه آن آمده است: زنان به دلیل ستم بیشترى که تاکنون از نظام طاغوتى متحمل شده‏اند، استیفاى حقوق آنان بیشترخواهد بود. در اصل بیست و یکم تأکید شده: دولت موظف است حقوق زن را در تمام جهات با رعایت موازین اسلامى تضمین کند.
پیشگام در رویدادها و مقدّم برمردها از نظر امام(ره) نقش تأثیرگذار و تحرک‏آفرین زنان در مبارزات و فعالیت‏هاى سیاسى بیشتر از مردان است و خطاب به بانوان مى‏فرماید: «شما هم فرقى با سایرین ندارید، بلکه مقدمید بر مردها.»(7) همچنین با بیان جملاتى مانند «سهم زنان در انقلاب بیشتر از مردان بود.»(8) «بانوان ایران در این نهضت و انقلاب سهم بیشترى از مردان دارند و امروز هم که در پشت جبهه‏ها مشغول فعالیت هستند، سهم آنها بیشتر از دیگران است.»(9) به تقدّم زن‏ها اشاره دارد. در وصیت‏نانه سیاسى الهى خویش مى‏فرماید:
«ما مفتخریم که بانوان و زنان پیر و جوان و خُرد و کلان در صحنه‏هاى فرهنگى و اقتصادى و نظامى حاضر، و همدوش مردان یا بهتر از آنان در راه تعالى اسلام و مقاصد قرآن کریم فعالیت دارند.»(10)
پیشتازى در عرصه‏هاى سیاسى اجتماعى داراى پیشینه تاریخى است، چنان که در نهضت تنباکو و جنبش مشروطیت نیز زن‏ها نقش و تأثیر بسزایى در موج‏آفرینى و گسترش قیام‏ها داشته‏اند. نکته دیگر اینکه از نظر روانى و عاطفى حضور زنان در فعالیت‏ها و مبارزات سیاسى و فرهنگى عامل تشویق مردان مى‏شود و عزم و اراده آنان را دوچندان مى‏سازد.
از دیدگاه امام برترى و پیشگامى زنان، زمانى و مکانى نیست، ارزشى و معنوى است که با توجه به جایگاه زنان در جامعه و نقش‏آفرینى آنان گزارش و تحلیل شده است.

مسئولیت پذیرى‏

در نظام آفرینش، انسان به عنوان یک عنصر مسئولیت‏پذیر و امانت‏دار الهى برگزیده شده است تا نسبت به حفظ امانت و انجام تکالیف خود عمل کند. حدیث شریف نبوى «کلّکم راع و کلّکم مسئول»(11) گواه بر این مدعاست که همه اقشار جامعه باید مسئولیت‏پذیر باشند.
امام خمینى با نام‏گذارى روز تولد حضرت فاطمه زهرا(س) به عنوان روز زن و توجه دادن اذهان و دیدگاهها به سیره عملى این گوهر یگانه آفرینش، مسئولیت‏پذیرى زنان را در نظام جمهورى اسلامى یادآور مى‏شود:
« ... این روز را روز زن قرار داده‏اند و باید که مسئولیتش را هم به عهده بگیرید. اگر شما پذیرفتید که روز بیستم جمادى‏الثانیه که روز تولد حضرت زهرا است، پذیرفتید که روز زن باشد، این روز را پذیرفتید، این به عهده شما خیلى مسائل را مى‏آورد.»(12)
مسئولیت‏پذیرى بانوان در نظام جمهورى اسلامى داراى ابعاد گسترده‏اى است که به بخشى از آنها اشاره مى‏شود.
1 - مسئولیت‏پذیرى در تربیت فرزندان صالح و شایسته؛
2 - حُسن معاشرت با همسر و همسردارى؛
3 - تعیین سرنوشت سیاسى اجتماعى و مشارکت عمومى؛
4 - دفاع از مملکت و ارزش‏هاى اسلامى و حفظ نظام.
پیدایش احساس مسئولیت در بانوان ایران اسلامى باعث دگرگونى روحى شد و این قشر عظیم که در دوران ستمشاهى اکثراً بى‏اعتنا بودند، قشر زنده، فعال و متعهدى شدند؛ به گونه‏اى که علاوه بر مسئولیت‏هاى فردى در تمام عرصه‏هاى گوناگون با اراده و عزم محکم پا به پاى مردان حضور یافتند.

الگوپذیرى‏

اسوه‏گیرى و الگوپذیرى از سیره عملى نخبگان و انسان‏هاى کامل و همگونى به ویژگى‏هاى اخلاقى و رفتارى آنان، یکى از راههاى رسیدن به کمال انسانى و اخلاق اسلامى است.
به فرموده حضرت على(ع):
«فَاِنَّهُ قَلَّ مَنْ تَشَبَّهَ بِقَوْمٍ اِلاَّ أَوْشَکَ أنْ یَکوُنَ مِنْهُمْ؛(13)
به درستى که کم پیش مى‏آید کسى خود را همسان قومى سازد و به آستانه یگانگى با آن قوم در نیاید.»
بانوان ایران اسلامى حضرت فاطمه زهرا و زینب کبرا سلام‏الله علیهما را الگوى خود قرار داده‏اند و در بسیارى از امور و ابعاد زندگى فردى، اجتماعى و سیاسى، سیره عملى این بزرگواران را راهگشا و هدایتگر خود مى‏دانند. امام خمینى، الگوگیرى از بزرگان دین را بزرگ‏ترین تحول روحى بانوان مى‏داند:
« ... این تحول یک تحولى است که بالاترین تحول است در جامعه. جامعه ما از بانوان - یعنى بعضى بانوان - زمان محمدرضا و رضاخان برگشتند به یک بانوانى که زینب‏گونه شدند و تابع فاطمه [سلام‏الله علیها].»(14)
دستاویزى بانوان به سیره این بزرگواران در ایثار مال و فرزندان در دوران دفاع مقدس بیش از سایر ابعاد هویدا بود، به گونه‏اى که امام در وصیت‏نامه سیاسى الهى خویش به وجود چنین شیرزنانى افتخار مى‏کند:
«ما مکرر دیدیم که زنان بزرگوارى زینب‏گونه - علیها سلام الله - فریاد مى‏زنند که فرزندان خود را از دست داده و در راه خداى تعالى و اسلام عزیز از همه چیز خود گذشته و مفتخرند به این امر، و مى‏دانند آنچه به دست آورده‏اند بالاتر از جنّات نعیم است، چه رسد به متاع ناچیز دنیا.»(15)
به همین دلیل وقتى که در تاریخ 9 بهمن 67 مصاحبه‏اى از رادیو جمهورى اسلامى پخش گردید و یک هنرپیشه زن بیگانه به عنوان الگوى زنان معرفى شد، غیرت دینى امام به جوشش آمد و در نامه‏اى توبیخ‏آمیز خطاب به مدیر عامل صدا و سیما فرمود:
«از صداى جمهورى اسلامى مطلبى در مورد الگوى زن پخش گردیده است که انسان شرم دارد بازگو نماید.»(16)
واکنش سریع امام، پاسدارى از الگوهاى جامعى بود که بانوان جمهورى اسلامى به آن تمسک جسته بودند و با پیروى از آنان، پایه‏هاى حاکمیت دینى را تحکیم مى‏بخشیدند.

تحول در فرهنگ ازدواج‏

یکى از ناهنجارى‏هاى اجتماعى و فرهنگى دوران جاهلیت مدرن ستمشاهى که به وسیله مطبوعات و فرهنگ غلط تبلیغ و ترویج مى‏شد، شیوه همسرگزینى و پیوند زناشویى بود. شهرت، ثروت، تجملات، اشرافى‏گرى و مدپرستى برجسته‏ترین معیارهاى رایج در امر ازدواج محسوب مى‏شد.
پس از انقلاب اسلامى که فرهنگ عمومى و اجتماعى جامعه با تحولى بنیادین روبه‏رو شد، معیارهاى پیوند خانواده تغییر کرد و ارزش‏هاى والاى انسانى و اسلامى جایگزین سنت غلط گذشته گردید. چه بسیار دخترانى که دیندارى، پارسایى، ایثار و اخلاص را ملاک پذیرش ازدواج با جوانان قرار دادند. امام خاطره‏اى جالب و فراموش نشدنى از این تحول ژرف در فرهنگ همسرگزینى را بیان مى‏کند:
«آنچه که براى من یک خاطره فراموش‏نشدنى است - با اینکه تمام صحنه‏ها چنین است - ازدواج یک دختر جوان با یک پاسدار عزیز است که در جنگ هر دو دست خود را از دست داده و از هر دو چشم آسیب دیده بود. آن دختر شجاع با روحى بزرگ و سرشار از صفا و صمیمیت گفت: «حال که نتوانستم به جبهه بروم، بگذار با این ازدواج دین خود را به انقلاب و دینم ادا کرده باشم. عظمت روحانى این صحنه و ارزش انسانى و نغمه‏هاى الهى آنان را نویسندگان، شاعران، گویندگان، نقاشان، هنرپیشگان، عارفان، فیلسوفان، فقیهان و هر کس را که شماها فرض کنید، نمى‏توانند بیان و ترسیم کنند و فداکارى و خداجویى و معنویت این دختر بزرگ را هیچ کس نمى‏تواند با معیارهاى رایج ارزیابى کند.»(17)
این خاطره مربوط به ازدواج خواهر بسیجى مهرى یزدانى با جانباز 70 درصد، مجید شاکرى است. اکنون چگونگى این پیوند مبارک را از زبان خانم یزدانى که آن را لطف الهى مى‏داند پى مى‏گیریم:
« ... گاهى فکر مى‏کنم که من کجا و این همه معنویت کجا؟ راستى چه کرده‏ام که لطف خدا این چنین شامل حالم شده است؟ گرچه من معتقدم که لطف خدا شامل همه بندگانش مى‏شود و این ما هستیم که باید این الطاف را ارج بگذاریم. اگر چنین کردیم، دست‏مان را مى‏گیرند و پله پله بالایمان مى‏برند.
روزى که با مجید خود را در حضور امام دیدم، مى‏دانستم که این توفیق را از مجید دارم و اگر او نبود من به چنین مراحلى دست نمى‏یافتم ... جانبازان بهشتیانى بودند که خداوند آنها را براى آزمایش ما به این دنیا فرستاده بود. من از پیش خودم این حرف را نمى‏زنم من از افکار مجید به این مسئله پى بردم. روزى که مجید روى مین رفته بود و دست‏ها و پاهایش را از دست داده بود، در پاسخ به کسانى که از او پرسیده بودند هنگام انفجار مین چه حالى داشتى، گفته بود در آسمان‏ها قدم مى‏زدم، ولى حیف کرد دست‏هایى دوباره مرا به این دنیا برگرداندند.» خود مجید هم خیلى آسان به این ازدواج تن نداد، اما هر بهانه‏اى که مى‏آورد، من پاسخى آماده داشتم و او نیز به خوبى حال مرا درک کرده بود. در حقیقت این او بود که به وصلت با من تن داد، نه من با او ... لحظاتى بعد او را در آغوش امام یافتم که سخت مى‏گریست.»(18)

گسترش ارزش‏هاى دینى‏

عشرت‏طلبى، مدگرایى و تقلید از فرهنگ منحط غرب از مشکلاتى بود که ایران پیش از پیروزى انقلاب با آن دست به گریبان بود و ارزش‏هاى دینى، حجاب، حیا و عفت در انزوا به سر مى‏برد، اما بانوان مسلمان در نظام جمهورى اسلامى همت گماشتند و ارزش‏هاى دینى را در جامعه زنده کردند و فرهنگ دینى، حجب و حیا و پاکدامنى را گسترش دادند. امام خمینى در مقایسه وضعیت فرهنگى بانوان دوران ستمشاهى با تحول معنوى و روحى این قشر در نظام جمهورى اسلامى مى‏فرماید:
«در رژیم سابق شأن و مرتبت، عبارت از آرایش مُهوّع و لباس‏هاى کذا و منزلگاههاى کذا بود. و امروز ارزش، ارزش انسانى است؛ ارزش اخلاقى است؛ ارزش انسانى است. به واسطه همین تحوّل در قشر بانوان، دیگر آنهایى که با آرایش‏هاى فاسد و لباس‏هاى فاخر مى‏خواستند فخرفروشى کنند در بین جامعه نسوان ما محکوم اند و خجالت‏زده‏اند. آن روز، بانوان اسلامى، خجالت مى‏کشیدند که با لباس اسلامى و لباسى که در آن مراعات شده باشد [ظاهر بشوند] طبقات ضعیف هم اگر این کار را مى‏کردند، خجالت مى‏کشیدند در بین قشرهاى فاسد و مرفه بروند. امروز امر به عکس است؛ آن اشخاصى که داراى آن طور کارهاى فاسد و آرایش فاسد و خودنمایى‏هاى مفسد بودند، آنها احساس شرم مى‏کنند.»(19)

نقش تربیتى‏

امام خمینى(ره) نقش تربیتى زنان را حساس‏تر و مهم‏تر از نقش فرهنگى و تربیتى مردان مى‏دانست و نقش تربیتى زن را همسان نقش تربیتى قرآن کریم ذکر کرده است:
«قرآن کریم، انسان‏ساز است و زن‏ها نیز انسان ساز هستند»(20)
ایشان معتقد بودند که اگر زنان نقش مادرى و تربیتى خود را به خوبى انجام دهند، نسل آینده نظام یک نسل سالم، مؤمن و معتقد خواهد بود که مى‏تواند جامعه دینى را از گزند آفت‏ها و تهاجمات فرهنگى بیگانگان پاس دارد.
«دامن شما، دامن عصمت و عفت و عظمت است. شماها مؤظف هستید که اولاد خودتان را خوب تربیت کنید. اسلامى تربیت کنید، انسانى تربیت کنید، مجاهد تربیت کنید.»(21)
«ممکن است که یک بچه‏اى که شما خوب تربیت بکنید یک ملت را نجات بدهد. توجه داشته باشید که بچه‏ها را خوب تحویل جامعه بدهید و آموزش‏تان با پرورش باشد.»(22)
«هر کدام بچه دارید، تربیت کنید. تربیت الهى بکنید؛ تربیت شیطانى نکنید.»(23)
از دیدگاه امام دامن مادران و بانوان اولین و مهم‏ترین مرکز تربیت فرزندان و آینده‏سازان جامعه فرداى ایران اسلامى است. سعادت و خوشبختى یا فساد و شقاوت جامعه، در گرو فعالیت‏هاى تربیتى و عاطفى مادران است. نمونه بارز نقش تربیتى، مادران سلحشوران دفاع مقدس‏اند. که امام را به تحسین و ارج‏گذارى از بانوان وا داشته است. مادران شهید و رزمندگان، فرزندان شجاع، مبارز و شهادت‏طلب تربیت کردند و هشت سال حماسه‏آفرینى دفاع مقدس را در کارنامه درخشان جمهورى اسلامى به ثبت رساندند.
امام در وصف آنان مى‏فرماید: «آفرین بر مادران و پدران متعهدى که چنین فرزندان سلحشور و عاشقى را در دامن پر برکت خود تربیت نمودند.»(24)
«در اَقْدام شریف مادران بزرگوارى که در دامن‏هاى مطهر خود چنین فرزندانى را تربیت کردند چه مى‏توان نثار کرد؟!»(25)
از نظر امام تلاش‏ها و زحمات تربیتى بانوان از نظر اهمیت و ارزش همطراز تلاش و ایثارگرى مجاهدان صحنه نبرد با دشمنان اسلام است.(26)

آموزش و پرورش (مشارکت فرهنگى)

یادگیرى علوم و آموختن دانش به بانوان در رشته‏هاى مختلف از نگاه امام یک وظیفه مهم به شمار مى‏رود. این امر در نظام جمهورى اسلامى تحقق یافت و بانوان در عرصه فرهنگ و علم و آموزش (که بخش مهم برنامه‏هاى فرهنگى حکومت جمهورى اسلامى است) حضور فعال پیدا کردند همواره مورد تقدیر امام قرار گرفتند: «درود بى‏پایان بر زنان متعهد که اکنون در سراسر کشور به تربیت نوباوگان و تعلیم بى‏سوادان و تدریس علوم انسانى و آموزش فرهنگ غنى قرآنى اشتغال دارند.»(27)
«شما شهر و روستایى را نمى‏یابید جز آنکه در آنها جمعیت‏هاى فرهنگى و علمى از زن‏هاى متعهد و بانوان اسلامى ارجمند به وجود آمده است.»(28)
افزایش مراکز علمى، فرهنگى و تبلیغى بانوان و نیز بالا رفتن درصد بانوانى که در عرصه دانش و فرهنگ و نوآورى‏هاى علمى و پژوهشى پیشرفت‏هاى چشمگیر داشته‏اند و در رقابت‏هاى علمى و المپیادهاى داخلى و خارجى امتیازات خوبى کسب کرده‏اند، نمونه‏اى از تلاش‏هاى علمى و آموزشى بانوان جمهورى اسلامى است.

فعالیت‏هاى تبلیغى‏

زنان در فعالیت‏هاى تبلیغى نقش بسیار مهم دارند. در جهان امروز که بحران‏هاى فرهنگى تحمیل شده از سوى دشمنان در صدد تهى کردن انسان‏ها به ویژه بانوان از معنویت و ارزش‏هاى اسلامى است، بانوان تحصیل‏کرده و آموزش‏دیده مى‏توانند در میان افراد جامعه خصوصاً زنان (با توجه به ویژگى‏هاى مخاطب‏شناسى و پیام‏رسانى و نیازسنجى) پیام دین را تبلیغ کنند و مبانى اعتقادى دختران جوان و دانشجویان را مستحکم نمایند و از دستبرد تهاجم فرهنگى مصون نگهدارند.
امام گستره فعالیت‏هاى تبلیغى زنان را نه تنها در همه کشور بلکه در خارج از کشور نیز مى‏داند: «امروز اینها (بانوان) مى‏توانند با حفظ همه جهات اسلام در همه جاى کشور تبلیغات بکنند، بلکه در خارج از کشور هم.»(29)

شرکت در مجامع بین‏المللى‏

پس از پیروزى انقلاب اسلامى براى خنثى‏سازى تبلیغات دشمنان که سعى در سیاه‏نمایى چهره نظام اسلامى داشتند، گروههاى تبلیغى براى معرفى انقلاب به مناطق مختلف جهان مسافرت کردند. یکى از راههاى رویارویى با تهاجم تبلیغاتى دشمن، پاسخ مثبت نظام اسلامى به دعوت مجامع بین‏المللى بود، از همین رو بانوان نیز دعوت کنفرانس‏هاى بین‏المللى را اجابت کرده و با حفظ رعایت شئون اسلامى در این مجالس شرکت مى‏کردند. یکى از آنها کنفرانس دهه زن در کپنهاک بود. امام این اقدامات ارزشمند در راه صدور انقلاب و ارزش‏هاى بانوان ایران را مى‏ستود و آنان را به مراقبت در رفتار و تأثیرگذارى مثبت در این مجامع دعوت مى‏کرد:
«این کارى که شما کردید بسیار ارزنده است و ان شاءالله که بسیار شما موفق باشید ... [زنان ]همان حیثت خودشان را حفظ کنند، تحت تأثیر آنهایى که در آنجا هستند و زن‏هایى که در آنجا هستند یا مردهایى که در آن جا هستند، تحت تأثیر اینها واقع نشوند ...، این کارهایى که شما گفتید کردید، کارهاى ارزشمندى بوده است و باز چنانچه مجالسى باشد، مردها هم بروند اما با تعهد.»(30)

فعالیت‏هاى هنرى‏

نقش رادیو، تلویزیون و سینما به عنوان مهم‏ترین ابزار گسترده فراگیر و همگانى تبلیغ بر کسى پوشیده نیست. حضور بانوان در این رسانه‏ها و فعالیت‏هاى هنرى آنان پس از پیروزى انقلاب اسلامى واکنش‏هاى مختلف برخى عالمان و بزرگان را به دنبال داشته است، خصوصاً در سال‏هاى 65 و 66 که فیلم‏هاى «آیینه»، «پاییز صحرا» و «نفوذ» از سیماى جمهورى اسلامى پخش شد و اعتراضاتى را در پى داشت، اما در پاسخ به استفتاى رئیس صدا و سیما و اعضاى سرپرستى آن، امام خمینى ضمن تأیید این فیلم‏ها و مثبت ارزیابى کردن نقش هنرى بانوان در این گونه سریال‏ها، ده نکته ضرورى و شرعى را تذکر دادند:
«نظر نمودن به این قبیل فیلم‏ها و نمایشنامه‏ها هیچ یک اشکال شرعى ندارد و بسیارى از آنها آموزنده است و پخش آنها نیز اشکالى ندارد ... لکن دو نکته باید مراعات شود: اوّل آنکه کسانى که گریم مى‏کنند باید محرم باشند و اجنبى حرام است چنین کارى را انجام دهد. دوم آنکه بینندگان از روى شهوت نظر نکنند.»(31)

مشارکت سیاسى‏

در اندیشه سیاسى امام دین و سیاست یک مجموعه به هم پیوسته و غیر قابل تفکیک است، بنابراین دخالت در امر سیاست براى مسلمانان، ضرورت دینى شمرده مى‏شود. بر زنان نیز تکلیف است در صحنه‏هاى سیاسى همواره حضور فعال داشته باشند. امام خمینى از بانوان ایران مى‏خواهد همان گونه که در مبارزات ضد رژیم فعالانه شرکت داشته‏اند، در دوران تثبیت و توسعه سیاسى نظام اسلامى نیز فعالیت‏هاى سیاسى خود را بیشتر کنند:
«امور سیاسى مخصوص یک طبقه نیست ...، زن‏ها هم باید دخالت کنند و جامعه را حفظ کنند. زن‏ها هم باید در فعالیت‏هاى اجتماعى و سیاسى همدوش مردها باشند.»(32)
یکى از بارزترین مصادیق مشارکت سیاسى، انتخابات مهم و سرنوشت‏ساز ریاست جمهورى، مجلس شوراى اسلامى و شوراى شهر و روستا است، بنابراین از نگاه امام زنان نیز باید در حضور پرشور و حماسى در انتخابات و دقت در انتخاب اصلح فعالیت بیشترى داشته باشند و با رأى دادن به چنین کاندیداهایى سرنوشت جامعه را رقم بزنند.
«همان طورى که مردها فعالیت مى‏کنند براى انتخابات، خانم‏ها هم باید فعالیت بکنند، براى اینکه فرقى مابین شما و دیگران در سرنوشت‏تان نیست. سرنوشت ایران، سرنوشت همه است.»(33)
«شما خانم‏ها یک نقش بسیار فعال داشته باشید که خداى نخواسته، مجلس یک مجلسى نشود که به واسطه ورود بعضى عناصر غیر صالح به تدریج کشانده بشود به طرف شرق یا غرب.»(34)

نظارت عمومى‏

امام خمینى براى استحکام ارکان نظام و پیشگیرى از انحرافات سیاسى و مدیریتى در ساختار حاکمیت دینى و جلوگیرى از بازگشت از اصول کلى نظام، از همان ماههاى آغازین پیروزى انقلاب اسلامى تا پایان حیات طیبه خویش بر اجراى اصل نظارت همگانى تأکید داشت. از این‏رو در اکثر بیانات خویش زنان را همطراز و همسان مردان به اجراى این اصل اجتماعى فرا مى‏خواند و خواستار نظارت بانوان بر رفتار و موضع‏گیرى‏هاى مسئولان نظام اسلامى بودند:
«باید همه زن‏ها و همه مردها در مسائل اجتماعى، در مسائل سیاسى وارد باشند و ناظر باشند. هم به مجلس ناظر باشند، هم به کارهاى دولت ناظر باشند، اظهار نظر بکنند.»(35)

گسترش فعالیت‏هاى تشکیلاتى در راستاى اهداف نظام‏

یکى از جنبه‏ها و ابعاد مشارکت و فعالیت سیاسى زنان، شرکت در گروهها و انجمن‏هاى اسلامى است. این گروهها دولتى یا غیر دولتى و با عضویت زنان، همراه با عضویت مردان است و یا فقط ویژه بانوان مى‏باشد.
امام در باره توسعه مشارکت سیاسى و فعالیت‏هاى تشکیلاتى در راستاى تأمین اهداف نظام و ارتقاى شخصیت و جایگاه بانوان مى‏فرماید:
«مجالس خود را باز هر چه شکوهمندتر در همه جا توسعه بدهید که زن‏ها بیدار بشوند.»(36)
تشکیل بسیج خواهران، کمیسیون امور بانوان وزارت کشور، جمعیت زنان جمهورى اسلامى، جامعه زینب، امور زنان نهاد ریاست جمهورى، مرکز مطالعات و تحقیقات زنان، و ...(37) از جمله نمونه‏هاى گسترش فعالیت سیاسى بانوان در نظام جمهورى اسلامى است که هر کدام براى فعالیت در ابعاد و جنبه‏هاى مختلف سیاسى، فرهنگى و دفاعى در راستاى اهداف نظام تشکیل یافته‏اند.

مشارکت در توسعه و سازندگى

در تعریف توسعه آمده است: «فرآیندى که کوشش‏هاى مردم و دولت را براى بهبود اوضاع اجتماعى و فرهنگى و اقتصادى هر محل هماهنگ کند.»(38)
دیدگاه امام در باره مشارکت زنان در توسعه پایدار و سازندگى جامعه و استفاده از ظرفیت‏ها و کارآیى و توانمندى آنان در نظام اسلامى چنین است:
«در نظام اسلامى زن به عنوان یک انسان مى‏تواند مشارکت فعال با مردان در بناى جامعه اسلامى داشته باشد.»(39)
«زنان از نظر اسلام نقش حساسى در بناى جامعه اسلامى دارند و اسلام زن را تا حدى ارتقاى مى‏دهد که او بتواند مقام انسانى خود را در جامعه باز یابد و از حد شى‏ء بودن بیرون بیاید و متناسب با چنین رشدى مى‏تواند در ساختمان حکومت اسلامى مسئولیت‏هایى را به عهده بگیرد.»(40)
«امروز زنان در جمهورى اسلامى، همدوش مردان در تلاش سازندگى خود و کشور هستند.»(41)
فعالیت‏هاى ادارى، صنعتى، کشاورزى و دامدارى، از عوامل توسعه و تقویت نظام ادارى و تولیدى کشور توسط بانوان است. حدود 13 کارکنان دولت را تا سال 1375 زنان تشکیل مى‏دادند(42) و اکنون نیز در تمام ارگان و سازمان‏هاى دولتى در سطوح مختلف از مدیریت تا کارمند عادى حضور مؤثر و فعال دارند.

جهاد مالى‏

یکى از فضیلت‏ها و ارزش‏هاى برجسته انسانى زنان، کمک‏هاى مالى براى سازندگى کشور و ایثار ذخیره‏هایى است که پشتوانه زندگى و یا منبعى براى درآمدشان محسوب مى‏شد. اموال و دارایى‏ها را خالصانه و صادقانه براى کمک به مستضعفان و بازسازى کشور اهدا مى‏کردند:
«زن‏ها پول‏هایشان را دادند، - عرض مى‏کنم که - جواهرات‏شان را، اقشار مختلف و زیادى از زن‏ها آمده‏اند آن چیزهایى که در عمرشان ذخیره کرده‏اند، حالا براى مستضعفین دارند مى‏دهند که خانه بسازند.»(43)
ایثار مال و اهداى اندوخته‏هاى زندگى یادآور ایثارگرى‏هاى انصار در صدر اسلام است که قرآن کریم در وصف آنان مى‏فرماید:
«وَ یُؤثِروُنَ عَلى‏ اَنْفُسِهِمْ وَ لَوْ کانَ بِهِمْ خَصاصَةٌ؛(44) هر چند خودشان احتیاجى [مبرم ]دارند، آنها (مهاجران) را بر خود مقدّم مى‏دارند.»
در دوران دفاع مقدس نظام اسلامى شاهد اوج ایثارگرى و جهاد مالى زنان بودیم که امام بارها به آن اشاره داشته‏اند:
«ما هر روز شاهد زنانى هستیم که ماحصل عمرشان، یک سکه طلا را مى‏آورند و در راه خدا و جنگ انفاق مى‏کنند.»(45)
«آن پیرزن‏ها که آن چیزى که در طول عمرشان تهیه کردند، حالا مى‏آیند براى اسلام مى‏دهند.»(46)
بسیارى از اجناس و تدارکات جبهه که از کمک‏هاى مردمى فراهم آمده بود، دارایى‏ها و اجناس و کالاهاى زنان بوده است که در جهاد مالى تقدیم رزمندگان جبهه‏هاى نبرد مى‏گردید.

دفاع (جهاد دفاعى)

دیدگاه فقهى امام خمینى مانند سایر فقیهان، جهاد ابتدایى را براى زنان واجب نمى‏داند، اما مسئله دفاع داراى شرایطى غیر از جهاد ابتدایى است و حضور زنان مانند سایر اقشار واجب مى‏باشد. امام آموزش‏هاى نظامى و دفاعى و حضور در بسیج را براى زنان لازم مى‏داند.(47) در دوران دفاع مقدس، بانوان شجاع و دلیر و متعهد، ضمن فراگیرى فنون نظامى و آمادگى دفاعى در خطوط مختلف جبهه، در پشتیبانى و امداد و تدارکات شرکت گسترده و تأثیرگذار و روحیه‏بخش داشته‏اند.

شهادت‏طلبى‏

شهادت‏طلبى میوه شجره طیبه اعتقاد به «احدى الحسنین» است و ترویج فرهنگ شهادت و شهادت‏طلبى، مؤثرترین سلاح و برجسته‏ترین راه مبارزه با دشمنان و حفظ ارزش‏هاى انقلاب اسلامى است که دشمنان اسلام را به زانو در آورده است. دستیابى به فیض شهادت از بهترین آرزوهاى زن و مرد سلحشور ایران اسلامى است.
امام برخى خاطرات خود از روحیه شهادت‏طلبى زنان و دختران جوان تازه‏عروس تا دیگر بانوان را در بیانات خود نقل مى‏کند:
«بعضى از خانم‏ها مى‏آیند مى‏گویند که شما دعا کنید ما شهید بشویم.»(48)
«یک عقدى اینجا خواندم بین یک جوانى و یک دخترى، این دختر بعد که مى‏خواست برود یک کاغذى داد ... آخرش نوشته بود «من عاشق شهادتم.»(49)
دیدگاه و تحلیل امام از افزایش روحیه شهادت‏طلبى بانوان این بود که استقامت ملت در برابر فشارهاى دشمن بیشتر مى‏شود و آینده نظام بیمه مى‏گردد.(50)

جلوه‏هاى ایثار و فداکارى‏

اعزام جوانان به جبهه‏هاى نبرد و شکیبایى و بردبارى شنیدن خبر شهادت فرزندان و آمادگى براى قربانى کردن خود یا دیگر اعضاى خانواده براى حفظ اسلام و نظام، شگفتى همه را برانگیخته بود.
« ... در عین حالى که مادران، جوانان‏شان در جبهه شهید شده‏اند با کمال خوشرویى و افتخار، افتخار مى‏کنند به اینکه جوان آنها در راه اسلام شهید شده است و باز هم پیشنهاد مى‏کنند که جوانان دیگر هم داریم و به اسلام تقدیم مى‏کنیم.»(51)
مقام معظم رهبرى در یکى از خاطرات خود از این نمونه اسوه‏هاى ایثار و فداکارى بانوان مى‏فرماید: «در شهرى سخنرانى داشتم، بعد از پایان سخنرانى، همین که خواستم سوار ماشین شوم، دیدم خانمى پشت سر پاسدارها خطاب به من حرف مى‏زند، گفتم راه را باز کنید تا ببینم این خانم چه کار دارد، خانم آمد و گفت: از قول من به امام بگویید بچه‏ام اسیر دشمن بود و اخیراً مطلع شدم که او را شهید کرده‏اند، به امام بگویید فداى سرتان، شما زنده باشید، من حاضرم بچه‏هاى دیگرم نیز در راه شما شهید شوند.»(52)
«در یکى از دیدارهاى خانواده شهدا با امام خمینى، مادرى با لهجه خرمشهرى فریاد مى‏زد: اى امام، سه پسر داشتم و هر سه شهید شدند، دیگر فرزندى ندارم تا در راه اسلام قربانى کنم، خدا مرا فداى تو کند.»(53)

اسوه‏هاى استقامت و ایمان‏

پایدارى و تحمل سختى‏هاى دوران دفاع و از جان‏گذشتگى بسیارى بانوان، از آنان الگو و اسوه‏هاى استقامت و تعهد ایمان براى پیروى ملت در رزمندگان به وجود آورده بود، به گونه‏اى که امام نیز متواضعانه خود را پیرو آنان مى‏دانست:
« ... اقتدا کنیم به این زن‏ها و بانوان و بچه‏هاى پشت جبهه و آنهایى که در خود شهرهاى مخروبه، نیمه‏مخروبه حاضرند. ماها باید از اینها اخلاق اسلامى، ایمان و توجه به خدا را یاد بگیریم.»(54)
حملات شدید دشمن بعثى به شهرهاى مرزى براى تخلیه شهرها توسط مردم در ماههاى آغازین جنگ باعث شد برخى از اهالى این مناطق به جاى امن‏ترى کوچ کنند اما بسیارى از زنان و مردان مقاوم براى پیشگیرى از تصرف شهر توسط دشمن، استقامت کرده و در خانه‏هاى خود زیر آتش شدید دشمن به زندگى عادى ادامه دادند.
یکى از پرستاران در باره خانم باردارى که با وجود وضعیت بد جسمانى در یکى از روستاهاى مرزى استقامت کرده بود مى‏گوید: «این زن با اینکه اقوامش روستا را ترک کرده بودند مانده بود ... شوهرش مى‏گفت هر کارى کردیم او را از روستا خارج کنیم قبول نکرد ... مى‏گفت ما باید اینجا را حفظ کنیم. آنقدر ماند تا لحظه وضع حملش رسید و تا آمدیم او را به بیمارستان برسانیم، بچه به دنیا آمد و او از دنیا رفت.»(55)

تأثیر عاطفى فعالیت‏هاى پشت جبهه‏

احساس و عواطف مادرى بانوان در خطوط مختلف جبهه‏ها، همراه با فعالیت‏هاى امدادى و پشتیبانى، تأثیر بسیار مثبتى در توان دفاعى و رزمى دلاورمردان دفاع مقدس داشت. حضور بانوان براى کمک به رزمندگان در مناطق جنگى و در خطوط تدارکاتى، اثرات عاطفى فراوانى بر مردان مى‏گذاشت:
«عواطفى که در بانوان هست مخصوص خودشان است و در مردها این عواطف نیست و لذا آن چیزى که در پشت جبهه از روى عواطف از بانوان صادر مى‏شود، بیشتر و بالاتر و ارزنده‏تر است از آن چیزى که از مردها صادر مى‏شود، به موجب عواطفى که بانوان دارند، آنها براى جبهه کارهاى بسیار مفید انجام داده‏اند.»(56)
حضور یکى از مادران شهید در کنار رزمندگان که در قسمت ارسال مواد غذایى و دارویى خدمت مى‏کرد، تأثیر فراوانى از نظر عاطفى بر رزمندگان داشت. یکى از رزمندگان که مدت‏ها مادر خود را ندیده و براى او نامه‏اى نوشته بود، هنگامى که فعالیت و حضور مهربانانه این مادر شهید را مشاهده مى‏کند، نامه را از جیبش در آورده و پاره مى‏کند، وقتى علتش را پرسیدند، گفت: «حس کردم مادرم به جبهه آمده است. از آن به بعد رزمندگان او را مادر صدا مى‏کردند.»(57)

بینش دینى و سیاسى‏

فهم صحیح از مشکلات پیچیده سیاسى کشور و سختى‏هایى که توسط دشمنان به نظام تحمیل مى‏شود، آشنایى کامل به وضعیت سیاسى داخلى و منطقه‏اى و بین‏المللى، نیز آمیختگى این بینش با ارتقاى سطح دانش دینى، از مهم‏ترین ویژگى‏هاى جامعه زنان جمهورى اسلامى است که همواره امام آن را تصدیق کرده است:
« ... بحمدالله مشغول فعالیت دینى هستید و بینش سیاسى هم در بین شماها هست و در بین بانوان ایران. هم بینش دینى هست و هم بینش سیاسى.»(58)
بررسى دقیق و هوشمندانه مسائل روز، دشمن‏شناسى، تحلیل حوادث و آشنایى با تکالیف دینى و سیاسى، رهایى از شبهه‏زدگى را در پى دارد. کسانى که به حوادث با دقت و از روى آگاهى و بصیرت بنگرند، هیچ گاه به دام شبهات نمى‏افتند. امام صادق(ع) مى‏فرماید:
«اَلعالِمُ بِزَمانِهِ لا تَهْجُمْ عَلَیهِ اللَّوابِسْ؛(59) بر آگاه به زمان خود، افکار آلوده و شبهات هجوم نخواهد آورد.»

خنثى‏سازى توطئه‏هاى فرهنگى دشمن‏

تلاش دشمنان اسلام براى رویارویى با جوامع اسلامى در گذشته و حال به صورت‏هاى مختلف انجام مى‏شود. اما تمرکز تلاش‏ها و شدیدترین حملات به اسلام به صورت تهاجم فرهنگى صورت مى‏گیرد، تا هویت انسانى و اسلامى نیروهاى متعهد جامعه را تغییر دهد و آنان را استحاله معنوى و فرهنگى کند. یکى از ابزارهایى که به عنوان سلاح کارآمد در تهاجم فرهنگى به شمار مى‏آید، استفاده ابزارى از زنان و ترویج فساد، فحشا، لاابالى‏گرى و بى‏حجابى است. در نظام اسلامى ایران زنان به عنوان مقاوم‏ترین پایگاه در برابر تهاجمات فرهنگى بیگانگان به شمار مى‏آیند و با تأثیر عمیق تربیتى که در خانواده دارند توانسته‏اند بسیارى از خانواده‏ها را از گزند تهاجم فرهنگ بیگانه در امان نگاه دارند، نیز با پرورش فرزندان پاکدامن، توطئه‏هاى دشمنان را خنثى کرده و نسل انقلاب را به سلامت حفظ کنند.
«[بانوان‏] ثابت کردند که در دژ محکم عفت و عصمت هستند و جوانان صحیح و نیرومند و دختران عفیف متعهد به این کشور تسلیم خواهند کرد. هیچ گاه نخواهند در آن راههایى که قدرت‏هاى بزرگ براى تباه کردن این کشور پیش پاى آنها گذاشته بود به آن راهها نخواهند رفت.»(60)

حفظ و استمرار انقلاب و نظام اسلامى‏

برجسته‏ترین مؤلفه شکل‏گیرى و پیروزى انقلاب و استوارى نظام اسلامى، حضور همه اقشار در صحنه سیاسى اجتماعى و تکلیف‏نگرى آنان براى حفظ و گسترش اسلام بوده، یکى از راهکارهاى حفظ نظام، تقویت همان مؤلفه‏ها و حضور زن و مرد در عرصه‏هاى مختلف است. امام رمز آسیب‏ناپذیرى نظام و انقلاب اسلامى را استمرار روحیه استکبارستیزى، شهادت‏طلبى و وحدت اقشار مختلف بخصوص بانوان مى‏داند که قشر عظیمى از جمعیت ایران اسلامى را تشکیل مى‏دهند:
«ملتى که بانوانش در صف مقدم براى پیشبرد مقاصد اسلامى هست، آسیب نخواهد دید. ملتى که بانوانش در میدان جنگ با ابرقدرت‏ها و با مواجه شدن با قواى شیطانى، قبل از مردها در این میدان‏ها حاضر شدند، پیروز خواهند شد. ملتى که شهید در راه اسلام هم از بانوان دارد و هم از مردها و شهادت را، هم بانوان طلب مى‏کنند و هم مردها آسیب نخواهد دید ... شما بانوان محترم براى خدا قیام کردید، براى خدا این صف‏هاى خودتان را فشرده‏تر کنید و انقلاب را حفظ کنید و به پیش ببرید.»(61)
امام خمینى(قده) زمان متعهد را بهترین پشتوانه سیاسى اجتماعى براى تداوم و استمرار نهضت اسلامى مى‏داند و خطاب به آنان مى‏فرماید:
« ... تمام جهات اسلامى را در نظر بگیرند و با اسلحه ایمان و تعهد به اسلام این پیروزى را به پیش ببرند و پشتوانه این انقلاب باشند.»(62)

رعایت حجاب و عفت اسلامى‏

نکته بسیار مهمى که با تمام مباحث گذشته ارتباط پیدا مى‏کند و امام تأکید فراوان بر آن داشته‏اند رعایت شئون ارزشى و دینى در تمام فعالیت‏هاى سیاسى، اجتماعى، فرهنگى و نظامى است. از دیدگاه امام اصلى‏ترین و محورى‏ترین ویژگى‏هاى روحى و اخلاقى زنان، رعایت عفت و حجاب اسلامى است که سایر فعالیت‏ها بِدان ارزش پیدا مى‏کند. بارزترین مشخصه زن مسلمان ایرانى در نظام جمهورى اسلامى، پاکدامنى، عفت، حجاب و رعایت شئون اسلامى است که کامل‏کننده و متمِّم نقش‏آفرینى در فعالیت‏هاى سیاسى اجتماعى آنان است. امام چه در استفتائات و چه در بیانات و پیام خود بر این مهم تأکید داشته‏اند:
«امروز باید خانم‏ها وظایف اجتماعى خودشان را، وظایف دینى خودشان را باید عمل بکنند و عفت عمومى را حفظ بکنند و روى آن عفت عمومى کارهاى اجتماعى و سیاسى را انجام دهند.»(63)
«در آن محیطى که شما تعلیم نظامى مى‏بینید، باید محیط صحیح باشد، محیط اسلامى باشد، همه جهات عفاف محفوظ باشد، همه جهات اسلامى محفوظ باشد.»(64)
«زن‏ها هم باید در فعالیت‏هاى اجتماعى و سیاسى همدوش مردها باشند، البته با حفظ آن چیزى که اسلام فرموده است، که بحمدالله امروز در ایران جارى است.»(65)

الگودهى به زنان کشورهاى اسلامى‏

از ثمرات بزرگ انقلاب اسلامى، دگرگونى معجزه‏آسا در اندیشه و عملکرد زنان بود. این قشر بزرگ اجتماع (که نسبت به وظایف و مسئولیت‏هاى دینى و سیاسى خود بى‏اعتنا بودند و یا بسیارى از آنان بازیچه سیاست‏هاى فرهنگى و در راستاى نابودى هویت ملى و دینى جامعه ناآگاهانه فعالیت داشتند) در پرتو عنایات الهى به عنصر فعال، شجاع، آگاه و کارآمد تبدیل گردیدند.
امام تحول شگرف انسانى و ایمان بانوان را مایه عبرت زنان سایر کشورهاى اسلامى (که در دام فریب سیاست‏هاى استکبارى گرفتار آمده‏اند) مى‏داند و آنان را به پیروى از شیوه فعالیت‏هاى زنان جمهورى اسلامى براى اصلاح جامعه خود فرا مى‏خواند:
«امید است که زنان سایر کشورهاى اسلامى، از تحول معجزه‏آسایى که براى زنان ایران در اثر انقلاب بزرگ اسلامى حاصل شد، عبرت گرفته و بکوشند تا جامعه خود را اصلاح نمایند و کشورهاى خود را به آزادى و استقلال برسانند.»(66)

ارزش‏گذارى و تجلیل از بانوان (سربازان گمنام)

ارج نهادن به تلاش‏هاى خالصانه مردم، یکى از شاخصه‏هاى سیره عملى و نظرى امام است. ایشان در وصف اخلاص در زحمات شبانه‏روزى زنان خصوصاً در دوران دفاع مقدس مى‏فرماید:
«من وقتى در تلویزیون مى‏بینم این بانوان محترم را که اشتغال دارند به همراهى کردن و پشتیبانى کردن از لشگر و از قواى مسلح، ارزشى براى آنها در دلم احساس مى‏کنم که براى کسى دیگر نمى‏توانم این طور ارزش قائل بشوم. آنها کارهایى که مى‏کنند یک کارهایى است که دنبالش توقع اینکه یک مقامى داشته باشند و یک پستى را اشغال کنند یا یک چیزى را از مردم خواهش کنند هیچ این مسائل نیست، بلکه سربازان گمنامى هستند که در جبهه‏ها باید گفت مشغول به جهاد هستند ... باید قدر این نعمت را بدانیم و اقتدا کنیم به این زن‏ها و بانوان.»(67)

سخن پایانى

مطلبى که نمى‏توان از آن صرف نظر کرد و بیان آن براى اداى حق مطلب ضرورى به نظر مى‏رسد این است که دگرگونى معجزه‏آسا و شگفت‏انگیزى که در قلب و اندیشه ملت پدید آمد، مرهون هدایت‏هاى پیامبرگونه امام است. این همه جوشش، جنبش، حماسه و ایثار، فداکارى و اخلاص در رفتار زن و مرد، جوان و پیر کشور، پرتوى از برکات وجود امام بود. انفاس مسیحایى و قدسى امام، کالبد فسرده ملت را جانى تازه بخشید.
اگر احکام فقهى روشنگر و نظریات دینى اصیل و به دور از باورهاى کهن امام که با شجاعت و صراحت آن را بیان مى‏کرد وجود نداشت، امروز زنان در رشد و پیشرفت جامعه سهمى نداشتند. تأکیدات پیوسته و مکرر امام بر حضور مؤثر زنان در عرصه‏هاى مختلف باعث شد روح تازه‏اى در قشر زنان دمیده شود و حیات اجتماعى و سیاسى جدیدى بر مبناى آموزه‏هاى دینى براى بانوان پدید آید. رشد، شکوفایى، اعتماد به نفس و گسترش مشارکت زنان در زمینه‏هاى علمى، فنى، آموزشى، ورزشى، هنرى و تبلیغى، مرهون تلاش، شجاعت‏ها و زمینه‏سازى امام خمینى رضوان‏الله تعالى علیه مى‏باشد.

پى‏نوشتها: -

1) صحیفه نور، ج‏12، ص‏72، سازمان مدارک فرهنگى انقلاب اسلامى، چ اوّل، 1361.
2) همان، ج‏16، ص‏125.
3) براى توضیح بیشتر ر.ک: زن در آیینه جلال و جمال الهى، آیت‏اللَّه جوادى آملى، مرکز نشر فرهنگى رجاء، چ دوم، سال 1371، ص‏36 - 33.
4) صحیفه نور، ج‏3، ص‏49.
5) همان، ج‏5، ص‏153.
6) همان، ج 4، ص 34 و 33.
7) همان، ج 5، ص 177 و 207.
8) همان، ج 14، ص 230.
9) همان.
10) همان، ج 21، ص 397، مؤسسه آثار امام، چ اوّل، 1378.
11) بحارالانوار، ج 72، ص 38، چ الوفاء، بیروت.
12) صحیفه نور، ج 20، ص 6.
13) نهج‏البلاغه، کلمه 198، خورشید بى‏غروب، ترجمه عبدالمجید معادیخواه، ص 444، چ اوّل، 1373.
14) صحیفه نور، ج 14، ص 198.
15) همان، ج 21، ص 398.
16) همان، ص 251.
17) همان، ج 16، ص 194.
18) بالین نور، سیدامیر معصومى، ص 51 - 50 - 49، نشر حدیث، چ دوم، 1375.
19) صحیفه نور، ج 14، ص 198.
20) همان، ج 6، ص 300.
21) همان، ج 5، ص 261.
22) همان، ج 6، ص 18.
23) همان، ج 5، ص 62.
24) صحیفه امام، ج 16، ص 246.
25) همان، ج 19، ص 40.
26) همان، ج 17، ص 360.
27) صحیفه نور، ج 14، ص‏203.
28) همان، ج 12، ص 72.
29) همان، ج 18، ص 99.
30) صحیفه امام، ج 13، ص 192.
31) همان، ج 20، ص 446 .
32) همان، ج 18ص 403.
33) همان.
34) همان.
35) همان، ج 13، ص 192.
36) همان، ص 193.
37) مشارکت سیاسى زنان در ایران، نسرین مصفا، ص 131 - 129، مؤسسه انتشارات وزارت امور خارجه، چ اّول، 1375.
38) فرهنگ - سیاسى، آقابخشى، ص 90، مرکز اطلاعات و مدارک علمى ایران، چ اوّل، 1374.
39) صحیفه نور، ج 3، ص 92.
40) همان، ص 101.
41) صحیفه امام، ج 7، ص 340.
42) مشارکت سیاسى زنان در ایران، ص 145.
43) صحیفه نور، ج 6، ص 226.
44) سوره حشر (59)، آیه 9.
45) صحیفه نور، ج 16، ص 176.
46) همان، ج 17، ص 64.
47) استفتائات، ج 2، ص 503 به بعد؛ صحیفه نور، ج 19، ص 281 و ج 11، ص 275.
48) صحیفه نور، ج 9، ص 266.
49) همان، ج 11، ص 177.
50) همان، ج 16، ص 48 و ج 19، ص‏126.
51) همان، ج 14، ص 231.
52) حدیث ولایت، ج 1، ص 26، مجموعه رهنمودهاى مقام معظم رهبرى، سازمان تبلیغات اسلامى، چ اوّل، 1376.
53) آشنایان ناآشنا، ص 79، فرزانه مافى، کنگره نقش زنان در دفاع و امنیت، 1376.
54) صحیفه نور، ج 14، ص 133.
55) بالین نور، ص 21.
56) صحیفه نور، ج 14، ص 230.
57) منظومه زینبیه، ص‏23، معاونت انتشارات مرکز فرهنگى سپاه، 1376.
58) صحیفه امام، ج 17، ص 361.
59) اصول کافى، کلینى، ج 1، ص 27، دارالصعب، بیروت.
60) صحیفه نور، ج 14، ص 231.
61) همان، ج 13، ص 31.
62) همان، ج 14، ص 330.
63) همان، ج 18، ص 264.
64) همان، ج 19، ص 280 .
65) همان، ج 18، ص 264.
66) همان، ج 14، ص 202.
67) همان، ص 133.