زنان و شش دوره نمایندگى مجلس شوراى اسلامى
مریم ارشدى
[بر اساس قانون اساسى همه مردم حق شرکت در انتخابات را دارند، چه زن و چه مرد. به جز ریاست جمهورى که مورد بحث است، زنان از نظر قانونى در سایر انتخابات مىتوانند همانند مردان با داشتن شرایط قانونى نامزد و انتخاب شوند. در شش دوره انتخابات مجلس شوراى اسلامى، منتهى به سال 1382، زنان هر چند نتوانستهاند کرسىهاى زیادى را در مجلس به دست آورند اما عدم محدودیت قانونى و حضور عملى آنان در هر شش دوره، حضور آنان در مجلس را امرى تثبیت شده مىنمایاند ولى طبعاً در رقابت براى نامزد شدن و رأى آوردن، مسیر آسانى را ندارند. در این مقاله به تفصیل به بررسى آمارى حضور زنان در شش دوره انتخابات تحصیلات، میزان آراء، مقایسهها و زنان منتخب به صورت جداگانه پرداخته شده است، هم در تهران و هم در شهرستانها.]
اشاره
انقلاب اسلامى فضاى جدیدى براى زنان ایران گشود. آرمانهاى انقلاب اسلامى، زنان را به عنوان هویتهاى انسانى برابر با مردان که از «خمیرمایه واحد» بر آمده و در پیشگاه خداوند برترین آنها، «باتقواترین» آنهاست، مطرح ساخته، همگام با اندیشههاى نوگرایانه نخبگان، عرصه جدیدى را تجربه کرد. زن مسلمان بر اساس اسطورههاى دینى صدر اسلام و زندگى حضرت فاطمه(س) و حضرت زینب(س) از حصارهاى تنگ خارج شده و پذیرش مسئولیت اجتماعى و نقش فعال را که در طول تاریخ به مردان تعلق داشت، نه تنها مجاز بلکه ضرورى یافت.
در الگوى طراحى شده در اندیشههاى متفکران انقلاب اسلامى براى حضور فعال زنان در عرصههاى مختلف اجتماعى، با رعایت ضوابط و شئون اسلامى، نقش معمار بزرگ انقلاب، حضرت امام خمینى(ره)، علماى روشنفکر و نهادهاى مدنى قابل توجه است.
بر اساس قانون اساسى جمهورى اسلامى ایران نیز همه مردم اعم از زن و مرد، به طور مساوى حق شرکت در انتخابات را دارند و هیچ تفاوتى براى رأى دادن، نامزد و انتخاب شدن بین زن و مرد وجود ندارد. بنابراین مشارکت سیاسى زنان و آنچه پیش از این، از دیدگاه عرف ناصواب به شمار مىآمد به عنوان شعور و شعار دینى مطرح شد. در این زمان امنیت اجتماعى و فعالیت در کنار مردان سبب شد که زنان، رهایىبخشترین صحنههاى مشارکت خود را تجربه کنند.
تأکید حضرت امام(ره) مبنى بر ضرورت مشارکت و حضور زنان در عرصههاى مختلف نیز موجب شد با آغاز فعالیتهاى انتخاباتى براى تشکیل اولین دوره مجلس شوراى اسلامى، زنان در فهرست نامزدهاى انتخاباتى بسیارى از گروهها و تشکلها قرار گیرند و شکل جدیدى از مشارکت سیاسى خود را آغاز کنند. هر چند تا دستیابى به جامعه مطلوب راهى دراز در پیش داریم اما امید است این مقاله که مرورى بر حضور زنان در مجلس شوراى اسلامى است مقولهاى براى ارائه اطلاعات بیشتر به مسئولان باشد تا در برنامهریزىهاى خود براى دستیابى بر حقوق انسانى زنان و رعایت عدالتى که معمار انقلاب اسلامى حضرت امام خمینى(ره) بدان معتقد بود، تلاش کنند.وضعیت زنان و مجلس، از آغاز تا دوره چهارم
در اولین دوره مجلس شوراى اسلامى که از چهارشنبه هفتم خرداد 1359، آغاز به کار کرد، چهار زن کرسى نمایندگى مردم را به خود اختصاص دادند. در این دوره نسبت زنان به مردان نماینده حدود 5/1% بود و راهیافتگان شامل خانمها مریم زعفرانى بهروز (بهروزى)، گوهرالشریعه دستغیب، عاتقه صدیقى(رجایى) و اعظم علایىطالقانى به ترتیب از تحصیلات سطح در دروس حوزوى، کارشناسى ارشد، ششم ابتدایى و کارشناسى برخوردار بودند.
همچنین سوابق شغلى نمایندگان زن این دوره، تدریس در سطح مدارس، دانشسراها و دانشگاهها بوده، خانم مریم بهروزى به عنوان عضو شوراى مرکزى جامعه زینب(س) و خانم اعظم طالقانى به عنوان دبیرکل جامعه زنان فعالیتهاى سیاسى نیز داشتند.
در دوره دوم مانند دوره اوّل، چهار زن به مجلس راه یافتند که سه نفر آنان در دوره اوّل نیز نماینده بودند. در دوره دوم خانم اعظم طالقانى از فهرست نمایندگان مجلس خارج و خانم مرضیه حدیدچى معروف به دباغ وارد مجلس شوراى اسلامى شد.
تحصیلات وى نیز دروس حوزوى بود، لیکن سوابق سیاسى و اجرایى قابل توجهى چون چند سال مبارزه سیاسى با رژیم و زندان و زندگى خارج از کشور و فرماندهى سپاه پاسداران همدان را داشت. خانم دباغ همچنین به عنوان قائم مقام جمعیت زنان جمهورى اسلامى فعالیت مىکرد.
در دوره سوم مجلس شوراى اسلامى همانند دو دوره پیش، چهار نماینده زن از طرف مردم برگزیده شدند. این نمایندگان همان نمایندگان زن دوره دوم بودند. در این میان خانم مریم بهروزى طى دو دوره موفق به پایان رساندن دوره سطح در دروس حوزوى و دوره متوسطه شده بود.
چنان که از تعداد نمایندگان زن مشخص است در دورههاى دوم و سوم نیز درصد حضور نمایندگان زن نسبت به کل نمایندگان در حد 5/1% باقى ماند.
نکته قابل ذکر اینکه میزان رأى نمایندگان زن طى این سه دوره کاهش یافت، یعنى در حالى که خانمها بهروزى، دستغیب، صدیقى و طالقانى به ترتیب در دوره اوّل 5/75% (میاندورهاى)، 8/58% (مرحله دوم)، 1/87% (میاندورهاى) و 9/51% (مرحله اوّل) آرا را کسب کرده بودند، در دوره سوم خانمها بهروزى، دباغ، دستغیب و رجایى به ترتیب صاحب 5/33% (میاندورهاى اوّل)، 4/47% (مرحله دوم)، 2/42% (مرحله اوّل) و 39% (مرحله اوّل) آرا شدند.
دوره چهارم مجلس پس از پایان جنگ تحمیلى و رحلت حضرت امام خمینى(ره) شروع شد. در این دوره تعداد نمایندگان زن به نه نفر رسید و به 6/3% افزایش یافت. همچنین بر خلاف سه دوره پیش که کاندیداهاى انتخابى و برگزیدگان مجلس فقط از تهران بودند، در این دوره حضور نمایندگان زن از شهرستانهاى مشهد، کرمانشاه و تبریز نیز به چشم مىخورد و سهم نمایندگان زن شهرستان در دوره چهارم مجلس، 45% نمایندگان زن بود. در واقع پس از گذشت 12 سال از عمر مجلس شوراى اسلامى، زنان شهرهاى مختلف با باور به توانایىها و استعدادهاى بالقوه خود، مشارکت سیاسىشان را عینیت بخشیدند. خانمها فخرتاج امیرشقاقى (لیسانس زبان و ادبیات فرانسه) و فاطمه همایون مقدم (لیسانس و خارج فقه) از تبریز به ترتیب با 9/26% و 4/30% کل آراى آن شهر در مرحله دوم، خانم اختر درخشنده (فوق دیپلم) از کرمانشاه با 6/26% کل آرا در مرحله دوم، پروین سلیحى از اصفهان با 6/36% آرا در مرحله دوم و خانم دکتر قدسیه سیدىعلوى (جراح زنان و زایمان) از مشهد با 1/35% آراى مشهد در مرحله اوّل به مجلس شوراى اسلامى راه یافتند.
در این دوره افزون بر افزایش درصد حضور نمایندگان زن در مجلس، سطح تحصیلات ایشان نیز از مراتب بالاترى برخوردار بود.وضعیت زنان در دوره پنجم مجلس شوراى اسلامى
در جریان انتخابات مجلس پنجم قانونگذارى در سال 75 فعالیت سیاسى زنان براى حضور در مجلس اوج گرفت. تاپیش از آن مشارکت سیاسى توده طى شرکت در تظاهرات و راهپیمایىها معنىدار مىشد و مشارکت در سطح نخبگان که مستلزم اعلام نامزدى و عضویت در مجلس قانونگذارى و نفوذ در نهادهاى سیاسى در سطوح بالاى تصمیمگیرى و پستهاى کلیدى است، در مرکز توجه عموم قرار نداشت. تا پیش از انتخابات مجلس پنجم تعداد نامزدهاى زن در انتخابات از مجموع 90 نفر بالاتر نرفت، ولى در دوره پنجم به یکباره 351 نفر زن در سراسر کشور براى حضور در صحنه انتخابات نامزد شدند که این رشد بسیارى را نشان مىداد. به نظر بسیارى از صاحبنظران، تا پیش از سال 75 حضور زنان در کانون قانونگذارى و سطوح مدیریتى، ناکافى و اندک بود و تجلى مشارکت سیاسى آنان بیشتر در پاى صندوقهاى رأى، حضور در تظاهرات و راهپیمایىها و مجالس مذهبى خلاصه مىشد. با گذشت این سالها مشارکت سیاسى زنان ایرانى را مىشد در دو سطح با تعریف زیر مشاهده کرد:
أ) سطح توده
مشارکت توده زنان ایرانى در فعالیتهاى سیاسى، اجتماعى، حضور در انتخابات ادوارى براى رأى دادن، شرکت در راهپیمایىها و عضویت در گروهها و انجمنها.
ب) سطح نخبگان
مشارکت سیاسى نخبگان در سه زمینه عمده شامل عضویت در مجلس قانونگذارى، شرکت در سطوح بالاى تصمیمگیرى در حوزههاى دولتى و بخش خصوصى در فعالیتهاى قوه قضائیه.
در تحقیقات موجود میزان علاقهمندى و تمایل زنان ایرانى به تعمیق و گسترش مشارکت سیاسى و اجتماعى، درصد قابل توجهى را نشان مىدهد. پیشفرضهاى کلى این پژوهشها آن است که پایگاه اقتصادى و اجتماعى زنان در این دوره ارتقا مىیابد و جایگاه سیاسى آنان براى پیوستن به دو عرصه رسمى فعالیت یعنى مجلس شوراى اسلامى و شوراهاى اسلامى کشور تقویت مىشود؛ که البته این حضور و مشارکت متأثر از افزایش سواد و تحصیلات زنان است.
بنابراین امکانات ایجاد شده براى ادامه تحصیل در اغلب رشتهها، به کارگیرى زنان در پستهاى مدیریتى و مشاوره، ایجاد و توسعه سازمانهاى غیر دولتى زنان و ... هر چند اندک، موجب حضور قوىتر زنان در دوره پنجم شد.
در این دوره 179 زن از سراسر کشور از بین 351 داوطلب، تأیید صلاحیت شده و مانند مردان براى ورود به مجلس، رقابت فشردهاى را آغاز کردند. این تعداد 6% از کل نامزدهاى کشور را تشکیل مىدادند. تهران با 50 کاندیداى زن و شهرهاى شیراز، اهواز و مشهد بیشترین داوطلبان نمایندگى را دارا بودند. از 196 حوزه انتخابیه، زنان در 84 حوزه قدم به میدان رقابت سیاسى گذاردند. این گروه نه تنها در شهرهاى بزرگ بلکه در شهرهاى کوچک و نقاط دورافتاده نیز به صحنه معادلات سیاسى کشور وارد شدند.
در تهران و شهرستانها شمار کمى مورد حمایت تشکلها و گروههاى سیاسى قرار گرفتند. در تهران روحانیت مبارز، کارگزاران سازندگى و جمعیت دفاع از ارزشهاى انقلاب اسلامى، 5/16% (پنج نفر)، ائتلاف گروههاى خط امام 3/8% (دو نفر) و جمعیت زنان 6/26% (هشت زن) را به عنوان کاندیداى خود در این دوره معرفى کردند.
در دوره پنجم مجلس شوراى اسلامى، باور تشکلها براى حضور زنان در مجلس حداقل 3/8% و حداکثر 6/26% و اراده مردم 20% از نمایندگان تهران (شش نفر) و در شهرستانها 3/3% (هشت نفر) و در مجموع 14 نفر از کل نمایندگان بود.
انتخابات این دوره نشان مىدهد که رأى مردم به زنان بر مبناى بررسى پیشینه و عملکرد آنان یعنى شایستگى و صلاحیتشان، نیز تنوع حضور زنان نماینده بوده و انتخاب، جنسى و فقط به خاطر زن بودن آنها صورت نگرفت. به هر حال در دوره پنجم 14 نماینده زن به مجلس راه یافتند که این رقم بالاترین میزان را در طول ادوار ششگانه مجلس به خود اختصاص داده است.
نمایندگان زن در این دوره از لحاظ تخصص، نسبت به دورههاى پیشین، تنوع و برترى بیشترى دارند، به طورى که میانگین تحصیلى آنان در این دوره بیش از لیسانس بود و کیفیت تحصیلى و تخصص زنان در این دوره مهمتر از کمیت آنان قابل طرح است. گرچه شمار زنان نماینده این دوره نسبت به دورههاى دیگر نیز مورد توجه قرار مىگیرد. ایشان به طور عمده از مدارج عالى تحصیلى برخوردار بوده و حدود 70% آنها در سطح دکترا بودند.
میانگین سنى زنان نماینده در این دوره کاهش نشان مىدهد که به نظر برخى کارشناسان، کاهش سن رأىدهندگان به 16 سال، موجب جوانگرایى در انتخاب این قشر شده است.مجلس ششم و وضعیت زنان نماینده
انتخابات ششمین دوره مجلس شوراى اسلامى در شرایطى بود که داوطلبان زن نمایندگى مجلس، مشارکت سیاسى خود را با شعارهاى تبلیغاتى جدیدى که نشان از لزوم اصلاح و بازنگرى در همه سطوح قانونگذارى، ترویج فرهنگ شایستهسالارى، دانایىمحورى، تقویت نگرش جنسیتى و ارتقاى رشد شاخصهاى توسعه انسانى داشت، مطرح ساختند. در این دوره باور عمومى هم بر محور انسانسالارى و انتخاب بر اساس دانایى تأکید مىورزید. به همین دلیل داوطلبان زن نمایندگى مجلس شوراى اسلامى در دوره ششم با 44% افزایش نسبت به دوره پیش به 504 نفر رسید که از این تعداد 11 نفر در مرحله اوّل و 2 نفر در انتخابات مرحله دوم موفق به حضور در حوزه قانونگذارى شدند.
در مجموع 3/7% داوطلبان ششمین دوره انتخابات مجلس را زنان تشکیل دادند که 5/4% از کرسىهاى نمایندگى این دوره را به خود اختصاص دادند.
از ویژگىهاى بارز این دوره آن است که براى اولین بار نمایندگان زن مجلس، در هیئت رئیسه عضویت مىیابند و در فراکسیونها و کلیه کمیسیونهاى مجلس نقشى فعال ایفا مىکنند، به طورى که مجموعاً در ده کمیسیون امنیت ملى و سیاست خارجى، انرژى، اصل 90، اجتماعى، عمران، برنامه و بودجه، کشاورزى، فرهنگى، آموزش و تحقیقات، بهداشت و درمان عضویت داشتند.نگاهى مقایسهاى به نمایندگان شش دوره
یافتههاى تحقیقى در مورد ادوار ششگانه مجلس شوراى اسلامى نشان مىدهد مشارکت سیاسى زنان در شش دوره، از جهات گوناگون با فراز و فرودهایى روبهرو بوده است. توزیع نسبى زنان داوطلب در دورههاى مختلف، سیر صعودى تعداد کاندیداها را نشان مىدهد و این بدان معنى است که زنان ایرانى به دلیل افزایش خودباورى و ارتقاى سطح دانشآموختگى و تخصص، نیز علاقهمندى به مشارکت در زمینههاى مختلف تصمیمگیرى به ویژه در سطوح قانونگذارى، آگاهانه به عرصه سیاست قدم گذارده و سبب افزایش آمار داوطلبان زن براى حضور در مجلس شده است.
صاحبنظران این روند رو به رشد را، نمادى از توسعهیافتگى بخصوص در زمینه شاخصهاى توسعه انسانى در کشورها تلقى مىکنند.
اما فاصله تعداد داوطلبان با منتخبان جاى تأمل دارد. بىشک عدم حمایت احزاب، گروهها و ائتلافهاى انتخاباتى از زنان داوطلب در این امر بىتأثیر نبوده است؛ چنان که اکثر قریب به اتفاق مردان راهیافته به دورههاى مختلف مجلس از همین طریق و به صورت مشخص از یک فهرست وارد مجلس شوراى اسلامى شدند.
متأسفانه طى شش دوره انتخابات هرگز تعداد نامزدهاى زن به طور مثال در فهرستهاى 30 نفره از شش تن تجاوز نکرده و اغلب در حد چهار نفر بوده است.
برخى تحلیلگران معتقدند این تعداد نیز نه براساس اعتقاد احزاب و گروهها بلکه با توجه به افکار عمومى و ضرورت رعایت نظر و خواسته خیل عظیم زنان رأىدهنده و کسب آراى آنها بوده است.توزیع نسبى زنان داوطلب و برگزیده انتخابات مجلس شوراى اسلامى
داوطلبان برگزیدگان دوره نفر درصد نفر درصد اوّل 90 02/3 4 66/1 دوم 32 98/1 4 66/1 سوم 47 99/1 4 6/1 چهارم 86 3 9 6/3 پنجم 351 43/6 14 6/5 ششم 504 3/7 13 4/4 بر اساس اطلاعات و آمار ارائه شده از سوى ستاد انتخابات کشور در شش دوره قانونگذارى مجلس، زنان حضورى فعال در امر انتخابات داشتهاند اما میزان حضور آنان در جایگاه تصمیمگیرى و به عنوان نماینده مجلس ضعیف بوده است.
در دوره ششم مجلس شوراى اسلامى درصد نمایندگان زن نسبت به کل نمایندگان در مقایسه با دوره پنجم کاهش یافت. روند نزولى شمار زنان در مجلس ششم (4/4 درصد) جاى تأمل دارد.
در مورد سن نمایندگان زن، قریب به اتفاق آنها در دورههاى مختلف مجلس شوراى اسلامى، در میانسالى براى نمایندگى مجلس انتخاب شدهاند. در طول ادوار ششگانه مجلس پایینترین سنى که یک نماینده زن به نمایندگى مجلس انتخاب شده، 28 سالگى و بالاترین، 59 سالگى است. بررسى میانگین سن نمایندگان زن طى شش دوره انتخاباتى مجلس، نشان مىدهد که در یک جمعبندى کلى، دامنه تغییر میانگینها از رقم 10 سال تجاوز نمىکند.فراوانى، میانگین سنى نمایندگان زن مجلس شوراى اسلامى، طى هفت دوره انتخاباتى
دوره مجلس تعداد نمایندگان زن میانگین سنىزنان در هنگام انتخاب شدن دوره اوّل 4 5/38 دوره دوم 4 5/43 دوره سوم 4 7/48 دوره چهارم 9 6/41 دوره پنجم 14 5/40 دوره ششم 13 8/41 مأخذ: ستاد انتخابات کشور
بررسى وضعیت سطوح تحصیلات نمایندگان زن، حکایت از افزایش قابل توجه میزان تحصیلات آنان در دورههاى آخر نسبت به دورههاى نخست دارد. همچنین سوابق شغلى و تنوع آن به ویژه فعالیتهاى اجرایى - باگذشت سالها از پیروزى انقلاب و دورههاى اوّل که اغلب راهیافتگان زن سوابق آموزشى داشتند - نشان از ورود زنانى دارد که در عرصههاى مختلف کارآزمودهتر و صاحبنظرتر بودهاند.
در طى شش دوره مجلس شوراى اسلامى، کمترین سطح تحصیلات نمایندگان زن در حد ششم ابتدایى و بالاترین میزان تحصیلات دکتراى فوق تخصصى عنوان گردیده است.
روند رو به رشد سطح سواد عمومى و تحصیلات زنان نماینده در شش دوره مجلس نشاندهنده مشارکت سیاسى آگاهانه زنان ایران است. همین امر در طى دهههاى اخیر، بر افزایش علاقهمندى آنها در ورود به عرصه مشارکت سیاسى تأثیر بسیار داشته است. همچنین افزایش میزان باسوادى و رشد دانشآموختگى زنان، حکایت از ارتقاى پایگاه اقتصادى و اجتماعى زنان دارد؛ نیز تغییرى مثبت و به لحاظ آمارى معنىدار، با عامل تعداد فعالان سیاسى را داراست.
عضویت فعال زنان نماینده، در کمیسیونهاى مختلف در طى شش دوره مجلس، تصویب قوانینى گوناگون با رویکرد جنسیتى در مجلس، تأثیر کلام و قلم نمایندگان زن در کاهش نابرابرىهاى جنسیتى در قوانین و دقت عملى نمایندگان زن در ایجاد هماهنگى و تعامل بین نمایندگان مجلس، به ویژه در دو دهه اخیر، جمهورى اسلامى ایران را در دستیابى به رشد شاخصهاى توسعه انسانى موفق گردانده است.
بنابراین زنان آگاه، اندیشمند و پرتلاش کشور چه آنها که متعهدانه از عهده مدیریتهاى کلان برآمدهاند و چه کسانى که به دلایل مختلف در صحنه سیاستگذارى، تصمیمگیرى و برنامهریزى حضور نداشتهاند، باید با افزایش اعتماد به نفس و خودباورى، از موقعیتهاى پیشرو و وضع فراهم آمده، بیش از پیش بهره برده، چالشهاى فراروى رشد و ترقى را بررسى و تحلیل کنند و نسبت به حل آنها اقدام نمایند.منابع و مآخذ: -
1- مقاله دکتر شیرین احمدنیا با عنوان «بررسى ارتباط ویژگىهاى اقتصادى - اجتماعى زنان با فعالیت سیاسى ایشان»، نشریه ندا، شماره 385 - دىماه 1382.
2- مقاله گ. ملکى با عنوان «زنان در مجلس، از ابتدا تا کنون»، نشریه پیامزن.
3- کتاب «اسامى نمایندگان ششمین دوره مجلس شوراى اسلامى»(سال سوم)، چاپ 1380، مجلس شوراى اسلامى.
4- معرفى نمایندگان مجلس شوراى اسلامى از آغاز انقلاب شکوهمند اسلامى ایران تا پایان دوره پنجم قانونگذارى، چاپ 78، مجلس شوراى اسلامى.
5- گزارش اجتماعى وضعیت زنان بر اساس آخرین آمار و اطلاعات موجود، معاونت طرح و برنامه مرکز امور مشارکت زنان.
6- زندگینامه نمایندگان زن در مجلس سنا و شورا (دوران قبل و بعد از انقلاب اسلامى)، مرکز امور مشارکت زنان، زمستان 80.
7- ادوار مجلس و حقوق زنان ایرانى، دکتر الهه کولایى، روزنامه شرق، 21 مهر، 1383.فهرست مشخصات نمایندگان زن، طى شش دوره مجلس شوراى اسلامى
نام نماینده
دوره مجلس حوزه انتخابیه تحصیلات تخصص
عضویت در کمیسیون گوهرالشریعه دستغیب اوّل - دوم - سوم تهران فوق لیسانس ادبیات فرهنگ آموزش و پرورش - دیوان محاسبات بودجه
اعظم علائىطالقانى اوّل تهران لیسانس ادبیات فارسى اصل نود عاتقه صدیقى(رجایى) اوّل - دوم - سوم تهران ششم ابتدایى تدریس و سخنرانى امور ادارى و استخدامى مرضیه حدیدچى(دباغ) دوم - سوم - پنجم تهران - همدان بالاتر از سطح تدریس و سخنرانى اصل نود امور دفاعى مریم زعفرانى(بهروز) اوّل - دوم - سوم - چهارم تهران خارج فقه و اصول تدریس و سخنرانى اصل نود - قضایى - حقوقى نفیسه فیاضبخش چهارم - پنجم تهران دکترا الهیات، فلسفه و حکمت آموزش و پرورش - حقوقى و قضائى آموزش و تحقیقات پروین سلیحى چهارم تهران فوق لیسانس بهداشت مادر و کودک بهدارى و بهزیستى مرضیه وحید دستجردى چهارم - پنجم تهران دکترا متخصص زنان بهدارى و بهزیستى منیره نوبخت چهارم - پنجم تهران فوق لیسانس معارف اسلامى فرهنگ و آموزش عالى اختر درخشنده چهارم باختران فوق دیپلم دبیر - تدریس آموزش و پرورش فخرتاج امیرشقاقى چهارم تبریز لیسانس زبان و ادبیات فرانسه اصل نود فاطمه همایونمقدم چهارم تبریز لیسانس خارج فقهمبانى حقوق اسلامى مدیریت آموزشى و برنامهریزى فرهنگ و آموزش عالى شهربانو امانى(زنگنه) پنجم - ششم ارومیه لیسانس مدیریتبرنامه، بودجه و محاسبات اقتصاد و دارایى و تعاون بىبىقدسیه علوى چهارم - پنجم مشهد دکترا جراح زنان و زایمان بهدارى و بهزیستى مرضیه صدیقى پنجم مشهد مهندسى راه و ساختمان مسکن و شهرسازى و راه و ترابرى فائزه هاشمى پنجم تهران لیسانس تربیت بدنى - علوم سیاسى شوراها و امور داخلى کشور فاطمه رمضانزاده پنجم تهران دکترا جراح و متخصص زنان بهدارى و بهزیستى سهیلا جلودارزاده چهارم - ششم تهران مهندس نساجى پلیمر کار و امور اجتماعى - هیئت رئیسه فاطمه حقیقتجو ششم تهران دکترا مشاوره آموزش و تحقیقات فاطمه راکعى ششم تهران دکترا زبانشناسى فرهنگى اکرم مصورىمنش ششم اصفهان لیسانس زبان انگلیسى منشى اوّل فرهنگى طاهره رضازاده شیرازى ششم شیراز لیسانس علوم سیاسى انرژى وحیده علائىطالقانى ششم تهران دکترا داروساز نایب رئیس دوم بهداشت و درمان حمیده عدالت ششم دشتستان دکترا حشرهشناسى نایب رئیس اوّل کشاورزى آب و منابع طبیعى الهه کولایى ششم تهران دکترا روابط بینالملل امنیت ملى و سیاست خارجى جمیله کدیور ششم تهران دکترا علوم سیاسى امنیت ملى و سیاست خارجى اصل 90 مهرانگیز مروتى ششم خلخال فوق دیپلم آموزش ابتدایى بهداشت و درمان سیدهفاطمه خاتمى ششم مشهد فوقتخصص نوزادان بهداشت و درمان نیره اخوانبیطرف پنجم اصفهان فوقلیسانس روانشناسى قضایى داوطلبان انتخابات مجلس
استانها
1376 1382 مرد زن مرد زن آذربایجان شرقی 978 22/2 4/92 64/7 آذربایجان غربی 4/95 58/4 8/91 22/8 اردبیل 7/95 30/4 5/92 50/7 اصفهان 9/95 08/4 5/90 51/9 ایلام 9/93 06/6 3/98 72/1 بوشهر 7/92 33/7 9/91 14/8 تهران 0/93 99/6 8/83 18/16 چهار محال و بختیاری 2/93 81/6 9/94 13/5 خراسان 9/96 05/3 8/90 20/9 خوزستان 2/94 78/5 5/92 49/7 زنجان 8/92 17/7 5/93 52/6 سمنان 8/98 23/1 3/97 67/2 سیستان و بلوچستان 9/93 12/6 7/94 26/5 فارس 8/94 24/5 4/91 57/8 قزوین 1/97 86/2 5/88 46/11 قم 0/96 0/4 7/94 26/5 کردستان 0/100 000 2/93 78/6 کرمان 0/100 000 7/92 32/7 کرمانشاه 3/95 65/4 1/90 86/9 کهلیلویه و بویر احمد 7/93 30/6 8/97 17/9 گلستان 8/93 15/6 4/95 56/4 گیلان 2/95 76/4 9/88 07/11 لرستان 0/100 000 6/95 37/4 مازندران 6/90 43/9 7/91 30/8 مرکزی 2/91 77/8 4/91 56/8 هرمزگان 2/89 81/10 9/88 11/11 همدان 2/94 76/5 2/91 76/8 یزد 7/94 26/5 9/97 06/2 کل کشور 8/93 17/6 1/90 90/9
)