کمیسیون‏هاى امور بانوان؛ روند تشکیل، دستاوردها

مریم آقاشیخ‏محمد

[کمیسیون امور بانوان نهادى رسمى وابسته به وزارت کشور است که به ریاست معاون سیاسى - امنیتى استاندار در تمام استان‏هاى کشور تشکیل شده، برنامه‏ریزى و سازماندهى مسائل مربوط به زنان را به عهده دارند. اعضاى این کمیسیون که نمایندگان دستگاههاى اجرایى مى‏باشند دیدگاههاى کارشناسى خود پیرامون مسایل مختلف بانوان در زمینه‏هاى اجتماعى، سیاسى، آموزشى، اشتغال و ... را جهت تصمیم‏گیرى نهایى به شوراى اجتماعى استانها ارائه مى‏نمایند.
دفتر امور بانوان در وزارت کشور نیز هدایت و نظارت بر فعالیت این کمیسیون‏ها را عهده‏دار مى‏باشد. در این نوشتار روند تشکیل این کمیسیونها، فعالیت‏هاى انجام شده و مشکلات پیش‏رو بررسى شده است.]

برنامه‏ریزى و سازماندهى، براى جامعه بانوان نیازمند ایجاد تشکیلاتى منسجم و هماهنگ است. به همین منظور با عنایت به نبود سازمان اجرایى مستقلى جهت رسیدگى به امور زنان ضرورى مى‏نمود مجموعه‏اى فرهنگى اجتماعى، پدید آید و این وظیفه مهم را به عهده گیرد.
تأکید مدیران کل امور اجتماعى استاندارى‏ها در گردهمایى اردیبهشت 1369 و اعضاى کمیسیون اجتماعى در سمینار معاونان سیاسى استاندارى‏ها بر ضرورت پرداختن به مسایل بانوان و ایجاد تشکیلاتى به عنوان زیرمجموعه شوراى اجتماعى استان‏ها را مى‏توان زمینه‏ساز تشکیل کمیسیون امور بانوان به شمار آورد.
به دنبال پیشنهاد فوق و با استناد به بند «ز» ماده 2 آیین‏نامه شوراى اجتماعى استان‏ها (تشکیل کمیته‏هاى تخصصى در صورت ضرورت و ارجاع مسایل مطرح از شوراى اجتماعى استان به کمیته‏هاى مذکور جهت ارائه تحلیل‏ها، نظریات، پیشنهادها و راه‏حل‏هاى لازم) و مصوبه 23/10/1369 هیأت وزیران دستور عمل کمیسیون امور بانوان وزارت کشور به استان‏ها ابلاغ شد. براساس دستور عمل مجموعه‏اى وابسته به شوراى اجتماعى استان تحت عنوان کمیسیون امور بانوان شکل گرفت که ریاست آن بر عهده معاون سیاسى، امنیتى استاندار و دبیرخانه آن در دفتر امور اجتماعى استاندارى مستقر است. اعضاى این کمیسیون نمایندگان دستگاه‏هاى اجرایى هستند که با تکیه بر شناخت مسایل بانوان سعى در برنامه‏ریزى فراگیر و اساسى جهت ایجاد زمینه مساعد براى رشد شخصیت حقیقى زن و حل مسایل و مشکلات جامعه زنان را دارند.

روند و سیر دگرگونى کمیسیون‏هاى امور بانوان‏

پس از ابلاغ دستور عمل اجرایى، اولین استان «بوشهر» بود که نسبت به ایجاد کمیسیون امور بانوان اقدام و فعالیت خود را در 21/8/69 آغاز کرد و به ترتیب دیگر استان‏ها در 1369 به شرح زیر کار خود را شروع کردند:
2- هرمزگان 25/9/69
3- مازندران 18/9/69
4- همدان 22/9/69
5- خراسان 25/9/69
6- کهکیلویه و بویراحمد 27/9/69
7 و 8- آذربایجان شرقى و یزد 4/10/69
9- تهران 9/10/69
10 و 11- آذربایجان غربى، سیستان و بلوچستان 16/10/69
12- کرمانشاه 17/10/69
13- سمنان 1/10/69
14- فارس 8/11/69
15- لرستان 30/11/69.

بنابراین در سال 69 از مجموع 24 استان 15 استان (5/62%) شروع به فعالیت کرده و 8 استان (3/33%) هیچ گونه فعالیت نداشتند. در استان کرمان نیز کمیسیون راه‏اندازى شد، اما فعالیت خود را در زمینه تشکیل جلسات آغاز نکرد.
پس از گذشت چند ماهى از شروع فعالیت کمیسیون و جمع‏آورى اطلاعاتى در زمینه مسایل و مشکلات زنان در سطح استان‏ها، وزارت کشور درصدد برآمد از طریق معرفى و حضور نماینده‏اى در شوراى فرهنگى، اجتماعى زنان نسبت به بازتاب مسایل بانوان به این مرجع سیاستگذار اقدام کند، چرا که شورا به عنوان تنها مرجع سیاستگذار - و نه اجرایى - در 24 شهریور 1366 تشکیل شده بود. این مهم در آبان 1370 با معرفى اولین نماینده وزارت کشور در شوراى فرهنگى، اجتماعى زنان تحقق یافت و در اواخر 1370 کمیسیون امور بانوان از نظارت دفتر امور اجتماعى خارج شد.
همزمان با معرفى دومین نماینده وزارت کشور در شوراى فرهنگى اجتماعى زنان تصمیم بر آن شد به منظور هدایت و نظارت بر فعالیت کمیسیون‏هاى امور بانوان، دفترى در وزارت کشور تحت عنوان مشاور وزیر و رئیس کمیسیون‏هاى امور بانوان با زیرمجموعه 24 استاندارى تشکیل شود. از جمله برنامه‏هاى دفتر، مشارکت بیشتر زنان در امور اجتماعى، فرهنگى، آموزشى و اقتصادى با حفظ شئون خانواده و ارزش‏هاى والاى شخصیت اسلامى زن بود.
در تیر 1371 گردهمایى باحضور دبیران کمیسیون‏ها در مراکز استان برگزار شد و طى آن رهیافت‏هاى مناسبى براى رفع مشکلات، اتخاذ گردید و به صورت بخشنامه در هجدهم آذر همان سال جهت اجرا به استانداران ابلاغ شد. این بخشنامه به شرح زیر بود:
1- با توجه به ضرورت تحقیق و بررسى و انجام کار کارشناسى پیرامون مسایل مختلف بانوان در زمینه‏هاى اجتماعى، سیاسى، آموزشى، اشتغال، ازدواج، خانواده و مواردى از این قبیل، کمیسیون مى‏تواند با تشکیل کمیته‏هاى فرعى، مسایل ویژه زنان را در قلمرو و تخصص هر یک از آن کمیته‏ها بحث و بررسى کند و تصمیمات و طرح‏هاى پیشنهادى کمیته‏ها جهت بررسى و تصمیم نهایى به کمیسیون و شوراى اجتماعى ارجاع شود.
2- با توجه به ضرورت واگذارى انجام امور مربوط به دبیرخانه کمیسیون به خانم‏ها، مقتضى است یکى از پست‏هاى کارشناسى دفتر امور اجتماعى به کمیسیون امور بانوان اختصاص یابد.
3- با عنایت به اهمیت موضوع و لزوم پرداختن بیشتر به امور زنان ضرورى است استانداران به انتصاب فردى مناسب و صاحب‏نظر در مسایل اجتماعى، سیاسى، از بانوان و ترجیحاً به پیشنهاد اعضاى کمیسیون، به عنوان مشاور در امور زنان اقدام کنند.
4- به منظور رفع اشکالات و انجام کارشناسى بیشتر، موضوعات و طرح‏هایى که در دستور کار جلسات شوراى اجتماعى قرار مى‏گیرد و به گونه‏اى مرتبط با مسایل بانوان مى‏باشد، جهت بررسى و نظرخواهى به کمیسیون امور بانوان ارجاع و نظریات اعضاى کمیسیون گرفته شود. نیز برحسب موضوع از یکى از اعضاى کمیسیون در جلسه شوراى اجتماعى دعوت گردد.
5- به منظور بهبود کار و برداشتن گام‏هاى مؤثرتر در زمینه امور مربوط به بانوان، امکانات و تسهیلات لازم در اختیار کمیسیون قرار گیرد.
6- نماینده اداره کل کار و امور اجتماعى به اعضاى کمیسیون اضافه گردد. (بند ج).
در پى این ابلاغیه استانداران موظف به انتصاب فردى مناسب و صاحب‏نظر در مسایل سیاسى، اجتماعى از بانوان و ترجیحاً به پیشنهاد اعضاى کمیسیون به عنوان مشاور در امور بانوان شدند که اولین استان‏ها اصفهان، فارس، خوزستان، کرمان، گیلان و یزد، اقدام به انتصاب فردى با عنوان: مشاور استاندار و رئیس دبیرخانه کمیسیون امور بانوان کردند. کمیسیون‏ها داراى 14 عضو از ادارات و نهادهاى مختلف هستند.
همچنین راه‏اندازى کانون‏هاى فرهنگى، اجتماعى زنان به عنوان بازوهاى اجرایى کمیسیون‏هاى امور بانوان پس از طى مراحل خود در پاییز 1371 تصویب و اولین کانون در 4/3/72 در شهرستان اراک افتتاح شد. به دنبال آن 37 کانون در برخى از استان‏ها و شهرستان‏ها راه‏اندازى گردید.
- کمیسیون‏هاى امور بانوان با سرعت بسیار چشمگیرى گسترش یافت به گونه‏اى که طى سال‏هاى 1369 - 1370 در کل مراکز استاندارى‏ها و در 1371 علاوه بر مراکز استان‏ها در اکثر شهرستان‏ها نیز کمیسیون امور بانوان در فرماندارى‏ها و تحت عنوان دبیر کمیسیون امور بانوان فعالیت خود را آغاز کردند. بنابراین در مجموع 24 استان در استاندارى‏ها 24 کمیسیون امور بانوان و در شهرستان‏ها 151 کمیسیون امور بانوان فعالیت داشته‏اند.
- تا پایان دوره فعالیت دومین نماینده وزارت کشور در شوراى فرهنگى، اجتماعى زنان تعداد 175 دفتر امور بانوان و تعداد 37 کانون فرهنگى، اجتماعى بانوان در مراکز استان‏ها و شهرستان‏ها مشغول به فعالیت بوده‏اند.
اما در سال 1373 با تغییر مدیریت، کمیسیون‏ها به تعداد 228 و کانون‏هاى فرهنگى، اجتماعى بانوان به 113 کانون در مراکز استان‏ها و شهرستان‏ها افزایش یافت.
این تشکیلات در سال 1374 نیاز به تثبیت براى ادامه فعالیت داشت که با پیگیرى‏هاى مکرر دفتر امور بانوان وزارت کشور و مسئولان وزارتخانه به ویژه وزیر کشور، منجر به صدور ابلاغیه‏اى توسط سازمان امور ادارى و استخدامى کشور در 28 آذر 1374 شد. بر این اساس رئیس کمیسیون به مدیر کل دفتر امور بانوان تغییر یافته و با چهارده پست سازمانى به عنوان یکى از واحدهاى تابعه وزارتخانه وظایفى را عهده‏دار شد.
تثبیت دفتر امور بانوان در وزارت کشور با چهارده پست سازمانى تحت عنوان مشاور وزیر و مدیر کل دفتر امور بانوان با شرح وظایف مشخص و تعیین محل ردیف بودجه و در مرکز استاندارى‏ها با عنوان مشاور استاندار و دبیر کمیسیون امور بانوان و سه پست سازمانى کارشناسى مسئول، کارشناس و کاردان در زیرمجموعه معاونت سیاسى امنیتى در محل استاندارى‏ها و یک پست سازمانى کارشناس در فرماندارى‏ها صورت گرفت.
در سال 1376 با تغییر مدیریت و برنامه‏ها، این دفتر در زمینه‏هاى پژوهشى، حقوقى، فرهنگى، آموزشى و سیاستگذارى براى رشد تشکل‏هاى غیردولتى و ساختار و تشکیلات به فعالیت‏هاى خود ادامه داد. اما پس از تثبیت جایگاه دفتر امور بانوان، به شرح وظایف کمیسیون‏هاى امور بانوان در استاندارى‏ها و شرح وظایف کلیه پست‏هاى سازمانى ایجاد شده، همچنین جذب نیرو براى اشغال این پست‏هاى سازمانى نیاز بود.
نیز پس از بررسى‏هاى به عمل آمده ضرورت شرکت مشاوران در شوراى ادارى و اجتماعى استان و همچنین سایر شوراها در تاریخ 21/10/76 از استان‏ها خواسته شد. اقدامات بعدى دفتر درخصوص جذب نیروى انسانى منجر به موافقت سازمان امور ادارى و استخدامى کشور به صورت موردى شد که با جذب 16 نفر از نیروهایى که داراى اولویت ویژه بودند صورت گرفت.
- نیاز به ایجاد پست مشاور و تثبیت جایگاه آن نیز در تاریخ 4/4/79 با ایجاد پست سازمانى مشاور استاندار در امور بانوان و همچنین انتقال سه پست کارشناس مسئول، کارشناس و کاردان زیر نظر مشاور در حوزه استاندار موافقت و ابلاغ شد. طى این ابلاغیه سه پست سازمانى از زیر مجموعه معاون سیاسى، امنیتى خارج و زیرنظر مشاور استاندار قرار گرفت. از دیگر برنامه‏ها تجدیدنظر در شرح وظایف دفتر امور بانوان وزارت کشور بود که در تاریخ 2/8/79 اقدام و جهت اجرا ارسال شد.
همچنین در اواخر سال 1379 از سوى سازمان مدیریت و برنامه‏ریزى کشور به استناد تبصره (1) ماده 70 قانون برنامه سوم توسعه اقتصادى، اجتماعى و فرهنگى جمهورى اسلامى ایران، وظایف شوراى جوانان استان و کمیسیون امور بانوان استان‏ها ادغام گردید و رسیدگى به این وظایف به کارگروه کمیته زنان و جوانان به ریاست معاون سیاسى و امنیتى و دبیرى مشاور استاندار در امور بانوان و اعضاى آن واگذار شد. آخرین اطلاعات موجود در پایان سال 1379 در 28 استان و 291 فرماندارى نشان مى‏دهد که به گونه جداگانه در استاندارى‏ها چهار پست سازمانى: مشاور در امور بانوان، کارشناس مسؤول، کارشناس و کاردان و در فرماندارى‏ها یک پست کارشناس امور بانوان فعال بوده است.
فعالیت دفاتر امور بانوان در 1380 در 28 استان و 299 شهرستان در زمینه‏هاى پژوهشى، حقوقى، فرهنگى و آموزش‏هاى لازم براى خانواده‏ها و جوانان و تشکل‏ها از طریق اجراى طرح‏ها تداوم یافت. همچنین مسایل مربوط به ساختار تشکیلاتى این دفاتر شامل تدوین شرح وظایف دفاتر امور بانوان استاندارى‏ها و نیز شرح وظایف پست‏هاى سازمانى ایجاد شده و اشغال این پست‏ها از طریق جذب نیروى انسانى بوده است.
تعداد کل نیروها در سال 1380 در دفاتر امور بانوان استاندارى‏ها 434 نفر بوده که 4 نفر دکترا، 33 نفر فوق لیسانس، 234 نفر لیسانس، 48 نفر فوق دیپلم و 115 نفر دیپلم بوده‏اند.
از سال 77 به بعد با سیاست رشد تشکل‏هاى غیر دولتى با هدف گسترش مشارکت آگاهانه زنان و زمینه‏سازى افزایش مشارکت اجتماعى آنان، طرح و برنامه‏هاى مختلفى مطرح و اجرا شد که در جدول مربوطه ارائه شده است.
در سال 1381 فعالیت‏ها در 28 استان و 309 شهرستان تداوم یافته و با توجه به گستردگى کار و کمبود نیروى انسانى در فرماندارى‏ها قرار شد یک نفر با عنوان مشاور فرماندار (به صورت انشایى) فعالیت کند.
در سال 1382 و تا کنون نیز این فعالیت‏ها در 28 استان و 316 شهرستان تداوم یافته است.
اما آنچه تا اینجا به شرح آن پرداختیم نیازمند توضیحاتى است که گفتگو با مشاور وزیر کشور آن را میسر مى‏ساخت.

* *

گفتگو با مشاور وزیر کشور و رئیس دفتر امور بانوان‏

خانم فخرالسادات محتشمى‏پور اینک به عنوان مشاور وزیر کشور و نیز رئیس‏دفتر امور بانوان وزارت کشور مشغول فعالیت است. اگر چه بسیارى او را از فعالان عرصه غیردولتى‏ها و امور اجتماعى، علمى و پژوهشى مى‏دانند.
در دفتر وى در وزارت کشور و بدون دردسرهاى مرسوم با او به گفتگو مى‏نشینیم. خانم محتشمى‏پور بدون اتلاف وقت سخن را آغاز مى‏کند:
«دفتر امور بانوان وزارت کشور در ساختار تشکیلاتى وزارت کشور در حوزه وزارتى تشکیل شده؛ یعنى مستقیماً زیر نظر وزیر است و این وضعیت پشتوانه محکمى را براى آن ایجاد مى‏کند. این دفتر ارتباط تشکیلاتى با بخش‏هاى مختلف حوزه‏هاى مالى - ادارى، پشتیبانى، رفاهى دارد و به لحاظ موضوعى با حوزه‏هاى سیاسى، امنیتى و اجتماعى مرتبط است. در نمودار تشکیلاتى آن مدیر کل، یا یک معاون و 14 پست سازمانى تعریف شده است. طى مطالعات انجام شده با توجه به حجم فعالیت‏هاى دفتر که باید متناسب با شرایط اجتماعى جامعه، افزایش مأموریت‏ها و تنوع کار متناسب باشد، پیشنهاد بهینه‏سازى اداره امور بانوان را داشته‏ایم. اداره امور بانوان با 20 پست سازمانى، 2 معاونت و 4 مدیریت پیشنهاد شده است. اما تا رسیدن به نقطه مطلوب فاصله زیادى داریم، اگر چه در سال گذشته توانستیم پست سازمانى 2 معاونت را قطعى کنیم و نیروهایى را به شکل پروژه‏اى به خدمت اهداف حوزه‏هاى فرهنگى - که بسیار هم پر کار است - درآوریم.»

خانم محتشمى‏پور مى‏افزاید:
«در بحث بهینه‏سازى نیز، اداره امور بانوان در ادارات وزارت کشور در حال بررسى است و پیشنهادهایى براى بهبود وضعیت دفاتر امور استانى مطرح است. در واقع تصویب شرح وظایف مشاوران و کارشناسان امور بانوان در دست اقدام است.
فکر مى‏کنم اگر بتوانیم جایگاه دفتر را به لحاظ تشکیلاتى محکم کنیم، بسیارى از مشکلات اجرایى حل مى‏شود. اما در عین حال به‏طور قاطع نمى‏توان گفت که همه مشکلات مربوط به تشکیلات است.»

فرآیند راه‏اندازى‏

از وى پرسیدیم: روند تاریخى تشکیلات زنان در وزارت کشور و فراز و نشیب‏هاى آن چگونه بوده است؟

پاسخ: شکل‏گیرى دفتر امور بانوان در وزارت کشور حاصل روندى تاریخى پس از انقلاب اسلامى است. مسئله زنان همیشه در کشور ما وجود داشته، ولى هیچ سازمانى به‏صورت متمرکز عهده‏دار امور زنان نبود. وقتى براى اولین بار قرار شد موضوع زنان به‏طور ویژه در کمیسیون امور اجتماعى وزارت کشور مورد بررسى قرار گیرد امیدوارى‏هایى به‏وجود آمد. نگاه ویژه موجب شد که کمیسیون امور بانوان در زمان وزارت آقاى عبدالله نورى تشکیل شد. افراد صاحب‏نظرى عضو کمیسیون بودند و برنامه‏ریزى‏هاى اساسى براى زنان در این کمیسیون انجام شد. پس از مدتى باز ضرورت‏هاى اجتماعى باعث شد که بحث ایجاد کمیسیون‏هاى امور زنان در استان‏ها مطرح شود و اولین کمیسیون امور زنان در شهرستان قم ایجاد شد و مورد استقبال قرار گرفت. سپس طى مدت کوتاهى کمیسیون‏هاى امور بانوان در استان‏ها و شهرستان‏ها شکل گرفتند.
طى بررسى که در قالب یک پژوهش انجام شد، روند شکل‏گیرى و فعالیت‏هاى کمیسیون‏هاى امور بانوان بسیار منطقى و متناسب با شرایط و تأثیرگذار بوده است. به‏ویژه کانون‏هاى فرهنگى اجتماعى زنان که بازوهاى اجرایى کمیسیون‏ها بوده‏اند به‏خوبى توانستند مسائل و مشکلات زنان را شناسایى و راه‏حل‏هایى نیز براى آنها بیابند. در بسیارى از موارد خودشان در حل مشکلات پیشگام شده‏اند. براى گروه محققان این طرح بسیار عجیب است که بعضى از مسائل کنونى بعد از گذشت چند سال در سطح ملى در دستور کار دولت قرار گرفته ، در حالى که کمیسیون‏هاى امور بانوان در مناطق دورافتاده سال‏هاى پیش نسبت به آن توجه نشان داده و راهکارهاى مثبتى را ارایه داده‏اند.
طبیعى است که هر تشکیلاتى متناسب با دوران خود مى‏تواند تأثیرگذار باشد و اگر از انعطاف لازم برخوردار نبوده و در مواقع لازم دگرگونى و تحولات را پذیرا نباشد، قطعاً کارآیى خود را از دست مى‏دهد. کمیسیون‏هاى بانوان توانستند مشارکت زنان را افزایش دهند، اما متأسفانه نتوانستند نقش لازم را در تصمیم‏گیرى‏هاى کلان ایفا کنند چون در قانون و برنامه‏هاى توسعه جایگاهى نداشتند.
پیشنهاد تشکیل کارگروه زنان و جوانان به این منظور بود که مدیران استانى درگیر مسایل زنان شوند و بتوانند تصمیم‏گیرى‏هاى لازم را در مقاطع مختلف داشته باشند. اما کارگروه‏ها زمانى موفق خواهد بود که بتوانند از نظریات کارشناسى و تخصصى اعضاى کمیسیون‏هاى پیشین بهره‏مند شوند. در عین حال حوزه‏هاى زنان در استاندارى به‏عنوان تشکیلات زیرمجموعه استاندار تعریف گردند تا بتوانند تمامى برنامه‏هاى زنان را در سطح استان هدایت، کنترل و نظارت کنند.

پاسخگویى به خواسته‏هاى بانوان‏

آیا جایگاه فعلى مشاوران زن استانداران در استان‏ها مى‏تواند پاسخگوى خواسته‏هاى زنان در کشور باشد؟

پاسخ: متأسفانه جایگاه فعلى مشاوران استانداران به‏هیچ وجه پاسخگوى اوضاع امروز و خواسته‏هاى زنان نیست، زیرا امروزه زنان نسبت به حقوق خود آگاهى بیشترى پیدا کرده‏اند و به‏همین نسبت درخواست‏هاى آنها افزایش پیدا کرده است. از سوى دیگر دختران جوان وارد عرصه‏هاى اجتماعى شده‏اند و عدم برنامه‏ریزى درست براى بهره‏بردارى از توانمندى‏هاى آنها مى‏تواند منجر به بحران‏هاى اجتماعى شود. اگر قرار است در استان‏ها حوزه‏هاى زنان این مسائل را ساماندهى کند، نیاز به تشکیلات، اختیارات، جایگاه و اعتبارات دارد. این مسئله‏اى است که در همه اجلاس‏هاى مشاوران مورد تأکید قرار مى‏گیرد. در آخرین اجلاس هم این موضوع مطرح شد و طى نامه‏اى از وزیر کشور درخواست شد که براى جایگاه مدیریتى مشاوران در حوزه‏هاى استانى تعیین تکلیف شود.

پاسخ وزیر به نامه چه بود؟

البته نامه اخیراً ارسال شده و وزیر هنوز پاسخ نداده‏اند. اما باید بگویم خوشبختانه ایشان با دیدگاه‏هاى روشنى که نسبت به مسئله دارد آمادگى خود را براى حل مشکلات - البته پس از این‏که کارشناسى‏هاى لازم در حوزه‏هاى مربوطه انجام شود - اعلام کرده است. مسئله اصلى این است که بعد از اتفاق نظر وزارت کشور بر ضرورت بهینه‏سازى تشکیلات، مى‏بایست سازمان مدیریت و برنامه‏ریزى در این زمینه اقدام کند. متأسفانه اقدامات قبلى این سازمان چندان امیدوارکننده نبوده است. با این‏حال نهایت تلاش را براى توجیه ضرورت و اهمیت مسئله خواهیم کرد.

همکارى با مشاوران زن‏

آیا مدیران‏استانى با مشاوران زن استانداران همکارى لازم را دارند؟

مدیرانى که عضو کارگروه زنان و جوانان هستند از زمانى که برنامه توسعه مشارکت فرهنگى اجتماعى با اعتبار 25 صدم درصد بودجه در دستگاه‏ها از طریق سازمان مدیریت و برنامه‏ریزى به دستگاه‏هاى ملى و استانى ابلاغ شد، نسبت به موضوع، همکارى بیشترى نشان مى‏دهند، چرا که موظف هستند برنامه‏هایى را متناسب با وظایف و مأموریت سازمان خود ارایه دهند و روند کار را گزارش کنند. اما این کافى نیست. مشاوران استانداران عضو کار گروه‏هاى دیگر استان مانند کارگروه اجتماعى، کارگروه پژوهش و فن‏آورى، کارگروه گردشگرى و غیره نیز هستند که باید به‏طور طبیعى پیشنهادهاى تخصصى خود را در آنجا ارایه دهند. اما متأسفانه تعامل زیادى در این حوزه‏ها وجود ندارد.

بودجه و اعتبار

در اختصاص بودجه به امور زنان چه روندى را طى کردید؟

اختصاص اعتبار ویژه براى برنامه‏هاى زنان موضوع چالش‏برانگیزى بود که مدتها میان فراکسیون زنان مجلس ششم، مرکز امور مشارکت زنان و بخش‏هاى زنان در وزارتخانه‏ها با سازمان مدیریت و برنامه‏ریزى بحث و گفتگو شد. رده‏هاى کارشناسى و مدیریتى سازمان مدیریت و برنامه‏ریزى هیچ گونه اعتقادى به تخصیص اعتبار نداشتند. به نوعى به بخش‏هاى مربوطه در سازمان مدیریت و برنامه‏ریزى تکلیف شد که این اتفاق بیفتد. در واقع مشکلاتى که امروزه در چگونگى هزینه‏کرد اعتبار در سطح کلى و استانى وجود دارد، ناشى از عدم نگرش جنسیتى میان مدیران و کارشناسان سازمان مدیریت و برنامه‏ریزى و سایر دستگاه‏ها است.

نگرش جنسیتى‏

فکر مى‏کنید بالاخره با نحوه نگرش چه باید کرد؟

ایجاد نگرش صحیح مستلزم آموزش‏هاى اجبارى است تا نیاز جامعه و خواسته‏هاى زنان به آنان منتقل شود و با دریافت دانش تخصصى به نگرش و بینش لازم دست پیدا کنند. خوشبختانه در این زمینه سازمان مدیریت و برنامه‏ریزى 60 ساعت آموزش ضمن خدمت را براى کارکنان دولت تصویب کرده است که امیدواریم در اولویت برنامه‏هاى آموزشى دستگاه‏ها قرار گیرد. وزارت کشور نیز این مسئله را به عنوان امرى مهم و ضرورى تلقى کرده و با همکارى مرکز آموزش سیاسى، برنامه‏ریزى‏هایى در این زمینه خواهد شد.

چگونگى اختصاص بودجه‏

چگونگى تخصیص بودجه امور زنان مناسب و بجا بوده است؟

ارزیابى که سازمان مدیریت و برنامه‏ریزى، مرکز امور مشارکت زنان و خود ما از چگونگى هزینه‏کرد اعتبار داشته‏ایم، منفى نبوده است. اما قطعاً مواردى از تخلف در آئین‏نامه اجرایى مربوطه وجود داشته که امیدواریم با نظارت جدى دبیران کارگروه‏ها که مشاوران استانداران در امور بانوان هستند تکرار نشود.
البته در استان‏هایى که با اهتمام استاندار و همراهى مدیران سازمان مدیریت و برنامه‏ریزى، برنامه‏ها به‏صورت متمرکز برنامه‏ریزى شده، مشکلات کمترى وجود داشته است که همین الگو باید در سال 83 در سایر استان‏ها پیاده شود، یعنى اعتبار 30228 الزاماً تعلق به رفع تبعیض از زنان دارد و وظایف ذاتى دستگاه‏ها توسط این اعتبار نباید انجام شود. این موضوعى است که همکاران ما در استان‏ها با دقت و توجه بسیار دنبال مى‏کنند.

عدم انتخاب استاندار زن‏

بسیار خوب خانم محتشمى‏پور، از ساختار و بودجه کمى فاصله بگیریم. بگویید چرا تاکنون استاندار زن انتخاب نشده است؟

به همان دلیلى که وزیر زن نداریم. اگر از وزرا سئوال کنید که چرا معاون خانم ندارید مى‏گویند اگر این‏امکان وجود داشت رئیس‏جمهور که اعتقاد راسخ به توان، قابلیت و مدیریت زنان دارد در کابینه خود از وزارت زنان بهره مى‏برد. وقتى از استانداران در مورد نحوه به کارگیرى زنان در پست‏هاى مدیریتى سئوال مى‏کنیم، همین پاسخ را مى‏دهند.
وزیر کشور طى مصاحبه‏اى که در ویژه‏نامه هفته زن زنان ایران یعنى خبرنامه داخلى دفتر امور بانوان وزارت کشور چاپ شد، در پاسخ به این سؤال که آیا قصد انتصاب استاندار زن را دارد، جواب منفى داده است. اما همان طور که مى‏دانید این وزارتخانه در به کارگیرى زنان در پست‏هاى مدیریتى پیشتاز بوده و در حوزه‏هاى ستادى، معاون وزیر، مشاوران وزیر، مدیران کل، معاونان مدیران کل و رؤساى ادارات، زنان را به کار گرفته است. در استان‏ها نیز در سطح مدیرکل، رئیس اداره، فرماندار، معاون فرماندار و بخشدار از زنان بهره‏مند شده است. گزارشى آمارى در این زمینه تهیه شده و بر مبناى این گزارش وزیر محترم در اجلاس استانداران در خراسان، مؤکداً از آنان خواست که نسبت به قابلیت‏هاى مدیریتى زنان توجه بیشترى نشان دهند. این تأکید بى‏تأثیر نبوده است. اگر به اخبار انتصاب مدیران زن در نشریه ماهانه زنان مراجعه کنید، تأثیر را مى‏بینید.

به همین مناسبت بگویید آخرین انتصاب در این حوزه چه بوده است؟

انتصاب مشاور امور زنان استاندار اصفهان به سمت مدیر کل امور اجتماعى استان.
یکى از وظایف اصلى من در موقعیت کنونى شناسایى زنان توانمند و معرفى آنها براى حضور در عرصه‏هاى مدیریتى است که در این زمینه در حوزه‏هاى ستادى و صف پیشنهادهایى را مطرح کرده‏ام، اما لزوماً همه پیشنهادها مورد قبول واقع نشده است. به‏نظر من خانمى که در حوزه اجرایى پیشینه خوبى داشته و از دانش و بینش لازم برخوردار است، فارغ از جنسیت مى‏تواند استاندار خوبى باشد. همان‏طور که فرماندار و بخشدار خوبى بوده‏اند. اما همه کسانى که باید در انتخاب استاندار نظر دهند لزوماً مانند من فکر نمى‏کنند.
در هر حال مدیریت امرى مردانه نیست، باید اجازه داد زنان امتحان خود را در عرصه‏هاى مختلف پس دهند. همان طور که آقایان مدیر فعلى همگى مدیر متولد نشده‏اند، بلکه مراحلى را طى کرده‏اند تا به موقعیت کنونى رسیده‏اند. شاید سیاستگذاران نگران توان زنان در مدیریت بحران باشند اما الزاماً همه استان‏هاى ما بحران‏خیز نیستند.

چگونگى گزینش مشاوران‏

نحوه انتخاب مشاوران زن استانداران چگونه است؟

کاملاً بر اساس سلیقه استانداران محترم، چرا که هنوز شرح‏وظایف مشخصى براى آنها پیش‏بینى نشده و همچنین شرایط احراز پست آنها تعیین نشده است.
استاندارانى که از نگرش جنسیتى برخوردار هستند در انتخاب مشاور دقت و حساسیت بیشترى نشان مى‏دهند و اگر پیش از انتخاب با ما مشورت مى‏کنند، معمولاً بهترین گزینه را انتخاب مى‏کنند. اما ممکن است بعضى از این عزیزان در انتخاب خود دقت لازم را نداشته باشند که مشکلاتى را براى ما و استان‏ها به‏وجودمى‏آورد. چرا که برنامه‏هاى ما بیشتر بر اساس هم‏اندیشى و اتفاق‏نظر همکاران تنظیم مى‏شود و ترجیحاً هر کس که در تنظیم برنامه نقش داشته باشد مى‏بایست در اجراى آن هم سهیم باشد. صرف ابلاغ بخش‏نامه‏ها و دستور عمل‏ها براى ایجاد هماهنگى و وحدت رویه، براى اجراى مطلوب برنامه‏ها کافى نیست. البته امیدواریم مشاورانى که طى مدت کوتاهى در این مسئولیت بوده‏اند با آموزش‏هاى غیرمستقیمى که در دوران خدمت خود دیده‏اند بتوانند در ترویج فرهنگ شایسته سالارى و عدالت‏سالارى در هر جایى که هستند نقش‏آفرینى کنند.

موانع در پیش رو

مهم‏ترین موانعى که اینک پیش رو دارید؟

عمده‏ترین مانع فعالیت‏هاى ما و همکاران براى بهبود وضعیت زنان، موانع فرهنگى است و این‏که فهم درست و منطقى نسبت به جایگاه زنان و مسایل آنان وجود ندارد. به همین دلیل، گاه سوء برداشت‏هایى از این نوع فعالیت‏ها مى‏شود. ما بارها اعلام کرده‏ایم برنامه‏هایمان را با تکیه بر تعالیم اسلامى که زن و مرد را در آفرینش و در راه رسیدن به رشد و کمال و کسب کمالات والاى انسانى و اخلاقى برابر مى‏داند و نیز با الهام از قانون اساسى تنظیم مى‏کنیم.
وظایف اصلى ما بررسى مسایل و مشکلات زنان و ارایه راهکارهاى لازم براى حل چالش‏ها و نیز توانمندسازى آنان براى حضور در عرصه‏هاى مختلف اجتماعى است. حال اگر صاحبان نگرش‏هاى خاص این برنامه‏ها را نمى‏پسندند باید تکلیف خود را با نظامى که همخوان با دیدگاه‏هاى بنیانگذار جمهورى اسلامى امام راحل(ره) شکل گرفته است روشن کنند. ما نمى‏توانیم بر اساس سلیقه عده‏اى خاص برنامه‏ریزى کنیم. آنچه براى ما مهم است انتظارات جامعه زنان است و البته با اعتبارات محدود چندان در پاسخگویى به انتظارات نمى‏توانیم موفق باشیم. مخصوصاً اگر اعتباراتى هزینه شود تا اندیشه خیرخواهانه و خدمتگزارانه همکاران ما را نامطلوب جلوه دهند.