نویسنده

 

«در بزرگداشت بیست و پنجمین سال تأسیس دفتر تبلیغات اسلامى»
عملکرد 25 ساله دفتر تبلیغات اسلامى در حوزه زنان‏

مریم بصیرى‏

[گزارش عملکرد مراکزى که به موضوع زن و خانواده مى‏پردازند یکى از محورهاى این ویژه‏نامه مى‏باشد. دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم که زیر نظر مقام معظم رهبرى قرار دارد و امسال بیست و پنجمین سال تأسیس خود را پشت سر مى‏گذارد و مجله پیام زن وابسته به آن است، هر چند فعالیت آن که بسیار گسترده است و طیف وسیعى از موضوعات را شامل مى‏شود، اختصاص به مسائل زنان و خانواده ندارد، ولى پیشقدمى آن و حجم گسترده‏اى از دستاوردها در این زمینه و نیز در استقبال از بیست و پنجمین سال شکل‏گیرى آن، مجله را بر آن داشت که به انگیزه بازگویى و ارزیابى عملکرد دفتر در موضوع زنان، گزارشى پیش روى خوانندگان بگذارد. آنچه، حتى برخى جزئیات عملکرد و دستاوردهاى دفتر در این زمینه را اهمیتى دوچندان مى‏دهد، این است که این مرکز، نهادى است برخاسته از حوزه علمیه قم که فعالیت آن نیز در کنار حوزه و براى آن است و طبعاً نوع و حجم پرداختن آن به مسائل زنان از اهمیت ویژه‏اى برخوردار خواهد بود، بخصوص که مسؤولان و سیاستگذاران و دست‏اندرکاران اصلى آن عمدتاً از عالمان و فرهیختگان حوزوى هستند و هزاران نفر از روحانیون و طلاب را در قم و شهرستان‏ها پوشش آموزشى، پژوهشى و تبلیغى مى‏دهد و گروه زیادى از بهترین صاحب‏نظران، پژوهشگران و نویسندگان علوم اسلامى را در اختیار دارد و تاکنون هزاران اثر علمى، آموزشى، فرهنگى و تبلیغى را تقدیم کرده است و نقش آشکار و ماندگارى در تحولات فکرى، فرهنگى و علمى حوزه‏ها به ویژه حوزه علمیه قم داشته است.]

دفتر تبلیغات اسلامى در بهار سال 1358 با موافقت حضرت امام خمینى و کمک ایشان فعالیت خود را آغاز کرد. این دفتر که در آغاز نام «دفتر تبلیغات امام» را داشت توسط هیأت مدیره‏اى اداره مى‏شد که رئیس آن مرحوم آیت‏اللَّه محمدواعظ عبایى خراسانى بود که نمایندگى حضرت امام(قده) را در دفتر داشت. اینک هیات امناء و شوراى برنامه‏ریزى و ارزیابى، در شکل‏گیرى ساختار سازمانى، تدوین اساسنامه، شرح وظایف و گسترش فعالیت‏هاى فرهنگى، آموزشى و هویت‏دهى به تلاش‏هاى دفتر، سهم بسزایى دارد.
از سال 1373 با تغییر مدیریت و انتخاب هیأت مدیره جدید به حکم مقام معظم رهبرى، توسعه گسترده‏اى در برنامه‏هاى دفتر به وجود آمد. در ساختار جدید دفتر در سال 1381 هیأت امنا به حکم معظمّ‏له جایگزین هیأت مدیره شد. اهداف و عمده فعالیت‏هاى دفتر تبلیغات اسلامى در راستاى تبیین و تدوین عقاید دینى و ارائه خدمات آموزشى و تحقیقاتى به حوزه‏هاى علمیه است. شناسایى، جذب، آموزش و اعزام روحانیون براى تبلیغ، تهیه و انتشار کتاب و نشریه و ایجاد بانک‏هاى اطلاعاتى و تدوین اندیشه سیاسى اسلام و مسائل نوآمد فقهى و ... از دیگر هدف‏هاى این نهاد است.
در حال حاضر دفتر تبلیغات زیر نظر هیأت امنا اداره مى‏شود. حجج اسلام آقایان محمد جعفرى‏گیلانى، سیدحسن ربانى، فاضل هرندى، سیدعباس صالحى، محمدتقى سبحانى، حمید پارسانیا، عبدالرضا ایزدپناه، علیرضا اعرافى، علیرضا امینى، نبوى، محسن قمى و سیدمهدى خاموشى و سیدطه هاشمى 13 عضو این هیأت هستند.
علاوه بر حوزه ریاست، پنج معاونت پژوهش و تحقیقات، آموزش، فرهنگى و هنرى، تبلیغ و اعزام مبلّغ، و معاونت ادارى و مالى به ترتیب توسط آقایان حجج اسلام محمدتقى سبحانى (رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامى)، حمید پارسانیا (رئیس دانشگاه باقرالعلوم)، مظفر سالارى (سردبیر فصلنامه آفرینه)، رضا اسکندرى و قباد سلیمانى اداره مى‏شود.
مدیریت حوزه ریاست، توسعه و برنامه‏ریزى، شوراى مطبوعات، روابط عمومى، اطلاع‏رسانى، مرکز انتشارات، چاپخانه، دفتر سیاسى، مدیر امور استان‏ها، امور حقوقى و مجلس، و صندوق قرض‏الحسنه از جمله ده مدیریت دفتر تبلیغات مى‏باشد.
علاوه بر دفتر اصلى این مرکز در قم، سه شعبه دیگر دفتر در شهرهاى مشهد، اصفهان و ایرانشهر دایر است که کما بیش چون دفتر قم فعالیت کرده و از آن الگوگیرى مى‏کنند. در بیست و پنجمین سال تأسیس دفتر و پس از گذشت ربع قرن از پیروزى انقلاب اسلامى، قصد ما این است که طى گزارش، نگاهى گذرا داشته باشیم به فعالیت‏هایى که در طول این مدت در واحدهاى مختلف دفتر قم در حوزه مسائل زنان انجام شده است. در همین جا از کلیه معاونت‏ها، مدیریت‏ها و واحدهاى دفتر که در تهیه این گزارش همکارى کردند، سپاسگزارى مى‏کنیم. همچنین از همراهى خانم زهره دهخدا در تهیه این گزارش متشکریم.

* * *

حوزه ریاست دفتر

رئیس دفتر تبلیغات اسلامى، حجت‏الاسلام والمسلمین سیدحسن ربانى است که با حکم مقام معظم رهبرى به این سمت منصوب شده است. بخش اصلى مسئولیت ایشان از طریق معاونت‏هاى مربوطه اعمال مى‏گردد و ریاست شوراى معاونان نیز بر عهده وى مى‏باشد. به جز معاونت‏هاى یاد شده، بخش‏هاى دیگرى نیز وجود دارد که مستقیماً زیر نظر ایشان و به عنوان قسمت‏هاى مربوط به حوزه ریاست فعالیت مى‏کنند. مرکز انتشارات (بوستان کتاب)، مرکز تربیت مربى کودکان و نوجوانان، واحد امور شهداى روحانیت، روابط عمومى دفتر و مجله پیام زن از جمله واحدهایى هستند که زیر نظر مستقیم حوزه ریاست کار مى‏کنند. در بخش نخست گزارش، به فعالیت و عملکرد این بخش مى‏پردازیم و سپس به سایر معاونت‏ها.

مرکز انتشارات (بوستان کتاب):

مرکز انتشارات دفتر تبلیغات با 27 نمایندگى در سطح کشور از سال‏1361 با چاپ بیش از دو هزار و سیصد عنوان کتاب فارسى و عربى تا به حال، 12 بار ناشر برگزیده کشور شده و 135 اثر چاپ شده در آن به عنوان آثار برگزیده در جشنواره‏هاى کشورى معرفى شده است.
حجت‏الاسلام «سیدمحمدکاظم شمس» مسئول انتشارات «بوستان کتاب» دفتر مى‏باشد. وى در مورد نحوه پذیرش اثر تألیف شده و یا ترجمه، توسط خواهران براى چاپ مى‏گوید:
«در حوزه انتشارات براى ما فرقى نمى‏کند متقاضى مرد باشد یا زن. هر چند خانم‏هایى که تقاضاى چاپ کتاب دارند بسیار زیاد شده‏اند. اما در شوراى کتاب ملاحظه‏اى در مورد جنسیت نگارنده در رد و یا قبول اثر نیست. خانم‏هاى بسیارى پایان‏نامه‏هاى کارشناسى ارشد و دکتراى خود را در رشته‏هاى علوم قرآنى و انسانى، فلسفه، عرفان، الهیات و ... براى چاپ مى‏آورند. کم‏سن‏ترین خانم نویسنده‏اى که کتابش را چاپ کردیم «فاطمه توفیقى» بود که چهار کتاب براى کودکان ترجمه کرده بود. در هنگام چاپ آثار وى، این مترجم 16 سال بیشتر نداشت و پیشتر هیچ کتابى از وى چاپ نشده بود. از نظر ما مهم نوع کارى است که ارائه مى‏شود. معروف بودن و یا نبودن مؤلف شرط ما براى پذیرش چاپ کتاب نیست.»

توضیحى در مورد ترکیب اعضاى شوراى تصویب کتاب و نحوه پذیرش آثار رسیده بدهید.

اعضاى شورا هفت نفر هستند که اساتید حوزه و دانشگاه مى‏باشند و دست‏کم در یکى از رشته‏هاى علمى و دینى تخصص دارند. این افراد از لحاظ فرهنگى شناخته شده هستند و در شوراى تصویب کتاب در دیگر سازمان‏ها هم عضو مى‏باشند و داوران کتاب سال دانشجویى یا حوزه هم بوده‏اند؛ کتاب بدون هیچ پیش‏داورى توسط اعضا سنجیده شده و کتاب‏هاى ضعیف رد مى‏شوند. البته چون متخصص ادبیات داستانى و آثار کودک و نوجوان در شورا نداریم، این آثار توسط دوستانى بیرون از شورا بررسى مى‏شوند و ارزیاب بسته به نظریات، کار را ارزیابى کرده و به شورا تحویل مى‏دهد.

چرا در جمع هفت نفره شوراى انتخاب کتاب هیچ خانمى حضور ندارد؟

متأسفانه در شورا کارشناس زن نداریم. شاید دلیل این بوده که در زمان انتخاب اعضا، حضور یک کارشناس زن احساس نشده و به نظرمان نرسیده است که از خانم‏ها هم دعوت کنیم.

در مورد روند عرضه کتاب تا مرحله چاپ آن توضیح دهید.

ابتدا نویسنده در برگه‏اى، خود و کتابش را معرفى مى‏کند. این برگه‏ها همراه کتاب به ارزیاب تحویل داده مى‏شود و پس از اعلام نظر وى (چه مثبت و چه منفى) کتاب به شورا تحویل داده مى‏شود. بسته به موضوع کتاب، یک یا چند نفر از اعضا کتاب را مى‏خوانند و در جلسات مشترک، دلایل رد و یا تصویب را اعلام مى‏کنند. در صورت تصویب کتاب در شورا حتى با رد شدن توسط ارزیاب، قرارداد چاپ با نویسنده بسته شده و بسته به حجم کار، کتاب در نوبت چاپ قرار مى‏گیرد. معمولاً نوبت چاپ یک ساله است، ولى بسته به حدود صد کتابى که در هر سال به چاپ مى‏رسند، هر کتاب زودتر از موعد مقرر یک ساله چاپ مى‏شود.
هر سال حدود سیصد عنوان کتاب براى چاپ به دفتر انتشارات مى‏رسد، در حالى که فقط مى‏توانیم سالانه پنجاه کتاب با عناوین جدید (به غیر از چاپ‏هاى مجدد) داشته باشیم، از این‏رو مجبوریم همیشه ضرورى‏ترین و بهترین‏ها را انتخاب کنیم. رد یک کتاب همیشه دلیل بر بد بودن آن نیست، بلکه ممکن است از لحاظ موضوعى در اولویت چاپ ما نباشد.

آیا تا به حال در مورد مسائل زنان به این فکر کرده‏اید که موضوعى تخصصى را به نویسنده‏اى سفارش دهید تا کتابى را براى زنان تألیف و یا ترجمه کند؟

ما جزو ناشران «منتظر» هستیم و نه ناشر «مبتکر». ناشر منتظر در انتظار رسیدن آثار است و مثل ناشر مبتکر سفارش نمى‏دهد. ممکن است موضوعات ضرورى وجود داشته باشند که در آن موارد کتابى چاپ نکرده‏ایم، ولى تنها دلیلش این بوده که کسى در آن موضوعات، کتابى به ما نداده است، پس باید راهى را فراهم کنیم تا جزو ناشران مبتکر شویم و موضوعات خاص زنان را نیز سفارش بدهیم. هر چند به عنوان نمونه تا به حال تنها پنج یادنامه براى پنج تن از بزرگان دینى سفارش داده‏ایم.
تفسیر و علوم قرآن، حدیث، کلام، فلسفه، عرفان، ادعیه و مناجات، اصول فقه، اخلاق اسلامى، تعلیم و تربیت، تاریخ، سیاسى، اجتماعى، حقوق اسلامى، اقتصاد اسلامى، مدیریت اسلامى، ادیان و مذاهب، روش تبلیغ، هنر، زبان و ادبیات، گوناگون و کلیات سرفصل عناوینى هستند که انتشارات بوستان کتاب در آن زمینه‏ها اقدام به چاپ کتاب مى‏کند.
تا به حال 25 عنوان کتاب با موضوعات زنان در انتشارات به چاپ رسیده است؛ کتاب‏هایى با عناوین: «حقوق المرأة»، «فاطمه گلواژه آفرینش»، «آنچه باید یک زن بداند»، «منزلت زن»، «جلوه‏هاى رفتارى حضرت فاطمه(س)»، «فاطمه زهرا(س) یاس عصمت»، «زن موجودى است فرزانه یا ...؟»، «سیماى زن»، «فاطمه الگوى زن مسلمان»، «حجاب از دیدگاه قرآن و سنت»، «نخبة البیان»، «نگاهى کوتاه به زندگى حضرت زینب کبرا»،«بلوغ دختران، رساله‏هاى فقهى»، «درآمدى بر شناخت مسائل زنان»، «زنان نمونه»، «بانوى کربلا»، «روزهاى خاطره»، «امام خمینى و الگوهاى دین‏شناختى در مسائل زنان»، «طلوع آشنایى»، «زن از منظر اسلام»، «فقه و پوشش بانوان»، «اسلام، زن و کنکاش نوین»، «فمینیسم جهانى و چالش‏هاى پیش رو»، «زن و آزادى» و «زن در اسلام».
خانم‏ها منیژه آرمین، زینب الغزالى، عذرا انصارى، مریم بصیرى (برگزیده جشنواره مهدویت در سال 1380 براى کتاب «بانوى نور»)، عایشه بنت‏الشاطى، فاطمه توفیقى، فاطمه جعفرى، مرضیه دانش‏زاده، سیده‏مریم روضاتیان، منیره زارعان، محبوبه زارع (برگزیده کتاب سال حوزه براى اثر «دریا، طوفان، تلاطم»، همچنین تقدیر از کتاب پنج جلدى «قهرمانان کوچک کربلا» در کتاب سال دانشجویى 1383)، زینب سیدمیرزایى، افسانه شعبان‏نژاد، مریم صالحى‏منش، ناهید طیبى، فتحیه فتاحى‏زاده، بتول فرهادیان، فریبا کلهر، فریده مصطفوى، صدیقه معصومى، محبوبه معلمى، شادى نفیسى (برگزیده کتاب سال دانشجویى در سال 1380 با عنوان کتاب «عقل‏گرایى در تفاسیر قرن چهاردهم»)، فهیمه وزیرى و شمسى وفایى، نویسندگان زنى هستند که آثارشان تا به حال در انتشارات «بوستان کتاب» منتشر شده است.

مرکز تربیت مربى:

مرکز تربیت مربى کودکان و نوجوانان از واحدهایى است که زیر نظر حوزه ریاست دفتر فعالیت مى‏کند. این مرکز علاوه بر قم در دفتر تبلیغات اصفهان و مشهد نیز شعبه دارد. در اصفهان و مشهد آموزش خواهران زودتر از قم شروع شده است. به گفته مسئول این مرکز برخى کج‏فهمى‏هاى عامه مردم دلیل راه‏اندازى دیرهنگام طرح آموزش خواهران در قم بود؛ اما در هر حال به دلیل تقاضاهاى بسیار به ویژه توسط همسران طلبه که مى‏خواستند در طرح تابستانى هجرت، همراه همسران‏شان در مدارس شهرهاى مختلف تبلیغ کنند، از آبان‏ماه سال جارى این طرح در دفتر قم اجرا شد.
حجت‏الاسلام «حسین راستگو» مسئول مرکز تربیت مربى کودکان و نوجوانان در مورد چگونگى ثبت‏نام خواهران علاقه‏مند مى‏گوید: «داوطلب‏هاى خانم سطح لمعه به بالا پس از پذیرش در 25 جلسه دوره مقدماتى شرکت مى‏کنند و پس از گذراندن امتحان کتبى و عملى، در حضور کارشناسان زن، یک برنامه بیست دقیقه‏اى بسته به مقاطع سنى مخاطبان فرضى، اجرا مى‏کنند. کارشناسان روى این برنامه نظر مى‏دهند. اگر احتیاجى به نظر کارشناسان مرد باشد، آنها هم از روى فیلم تهیه شده، نظر مى‏دهند.
سپس دوره عمومى است که دروس قرآن، حدیث، روانشناسى، ادبیات، مبانى تعلیم و تربیت، مهارت‏هاى تدریس، اردودارى، خوشنویسى و ... را آموزش مى‏دهیم. پس از اتمام دوره‏ها، خواهران مى‏توانند به عنوان محقق مرکز در مورد مسائلى چون تکنولوژى‏هاى آموزشى، نویسندگى، قصه و شعر کودک، فیلم کودک و ... تحقیق کنند و یا بنا به ذوق و سلیقه و احتمالاً لهجه‏اى که دارند، به عنوان مربى و مبلّغ براى اجرا به مدارس، آموزشگاهها، مراکز تربیت معلم، مهدهاى قرآن، اردوگاهها و یا طرح تبلیغى هجرت دفتر تبلیغات به شهرهاى مختلف بروند.»

تعداد خواهران شرکت‏کننده در این کلاس‏ها چند نفر است و وضعیت اساتید زن و جزوات آموزشى به چه صورتى است؟

120 خواهر در دوره اوّل در کلاس‏ها شرکت کردند. مدرِّس زن نداریم و با چاپ هشت کتاب با عنوان «ره‏توشه» به صورت کلاسیک آموزش را شروع کرده‏ایم. 250 جزوه درسى، انتشار نشریه داخلى «طلیعه» نیز از جمله فعالیت‏هاى آموزشى مرکز است.

آقاى راستگو، آموزش فرزندان کارمندان دفتر و میزان شرکت دختران نوجوان در کلاس‏ها چطور است؟

در تابستان هر سال براى فرزندان کارمند، کلاس‏هاى اخلاق، احکام، عقاید، طراحى و نقاشى، خطاطى، سفالگرى، گلسازى، مکرومه، شعر و قصه، کامپیوتر، شنا و ... همراه با اردو داریم.
استقبال تا به حال بسیار بوده، طورى که خانواده‏ها خواهان برگزارى آموزش‏ها در طول سال هستند. تعداد شرکت کنندگان دختر و پسر تقریباً مساوى است.

واحد امور شهداى روحانیت:

در طول هشت سال دفاع مقدس، دفتر تبلیغات در اعزام روحانیون به جبهه‏ها پیشقدم بوده است. 3800 شهید و 8000 جانباز روحانى که بیشترین تعداد شهید و جانباز را نسبت به سایر اقشار جامعه به خود اختصاص داده‏اند، تقدیم روحانیت به اسلام است. این واحد با در دست داشتن اسناد و مدارک روحانیون شهید اقدام به انجام فعالیت‏هایى در راستاى حفظ خاطرات شهدا و حمایت از خانواده آنان کرده است.
حجت‏الاسلام «سیدهادى موسوى» مسؤول این واحد در مورد فعالیت‏هاى انجام گرفته براى شهدا و خانواده‏هاى آنان مى‏گوید: «دفتر تبلیغات در گسترش فرهنگ جبهه و شهادت، کارهایى انجام داده است که فهرست‏وار به آنها اشاره مى‏کنیم:
1- تشکیل پرونده براى بسیارى از روحانیون کشور براى اعزام به جبهه و تهیه تصاویر و ثبت تاریخ اعزام و زمان و محل شهادت.
2- تهیه زندگینامه شهدا و چاپ بصورت کتاب.
3- تنظیم اسناد و مدارک استانى شهداى روحانى در دفتر.
4- خدمات‏دهى به نهادها و ارگان‏هاى کشور به صورت ارائه اسناد موجود از شهداى روحانى.
5- پاسخگویى به مراجعات خانواده‏هاى شهداى روحانى.
6- سرکشى و تفقد از خانواده‏هاى شهداى روحانى در سطح کشور.
7- تهیه گزارش از زندگى شهداى روحانى براى تلویزیون.»
آیا طرح‏هاى جدیدى در راستاى خدمات‏رسانى به بازماندگان و خانواده شهداى روحانى در دست اقدام دارید؟
تهیه شناسنامه‏هاى علمى شهیدان و جمع‏آورى خاطرات اخلاقى و فضایل معنوى آنان از کارهاى آینده ماست. بررسى وضع علمى و فرهنگى خانواده‏هاى شهدا، تهیه فیلم از خانواده‏ها، اعزام هیئت‏هایى جهت سرکشى، کنکاش‏هاى اخلاقى، علمى، اجتماعى و سیاسى درباره شهدا و خانواده آنها از دیگر برنامه‏هاى در دست اجراست.
تشکیل پرونده براى جانبازان و آزادگان روحانى و شناسایى وضعیت روانى، فرهنگى و اقتصادى آنان، تبدیل آثار به جا مانده از شهدا و آزادگان و جانبازان روحانى به صورت نرم‏افزار، راه‏اندازى سایت اینترنتى و برگزارى یادواره از دیگر برنامه‏هایى است که باید با همکارى مسئولان در آینده انجام بدهیم.

نشریات:

ماهنامه «پیام زن»، دوماهنامه «حوزه»، دوهفته‏نامه «پگاه حوزه»، فصلنامه «فقه» و ماهنامه «پاسدار اسلام» از جمله نشریاتى هستند که زیر نظر مستقیم دفتر ریاست به چاپ مى‏رسند.
نشریه «حوزه» ویژه حوزه‏هاى علمیه با انتشار 123 شماره، تا به حال موفق نشده است از قلم هیچ نویسنده زنى بهره‏مند شود. «هادى مسعودى» از اعضاى مجله مى‏گوید: «زن در جامعه اسلامى، مبادى تحقیق در حقوق زن، حجاب شرعى، نقدى بر مقاله حجاب شرعى، فمینیسم، وصیت‏نامه بانو امین و مصاحبه با خانم‏ها صفاتى، مقتدایى و انصارى تنها مقالات و مباحثى هستند که نشریه حوزه در مسائل زنان به آن پرداخته است.»
هفته‏نامه علمى سیاسى «پگاه حوزه» هم تا به حال از هیچ زن نویسنده دعوت به همکارى نکرده است، با این وجود خانم‏ها مائده ارکان، فرزانه محسنى، نجمه کیخا، منصوره قلى‏پور و منیره‏السادات موسوى افرادى هستند که آثارشان را به دفتر نشریه داده و مقالات‏شان چندبار چاپ شده است.
به نقل از آقاى «گوهرى» مسئول ادارى مالى این نشریه تا به حال فقط هفده مقاله در مورد زنان در «پگاه حوزه» به چاپ رسیده است.
«فقه»، نشریه‏اى فقهى همراه با پژوهش‏هاى نوآمد در عرصه فقه مى‏باشد. به گزارش آقاى «امین فهیمى» مسئول امور مالى و پیگیرى چاپ این نشریه، مقالاتى با عناوین زن و مرجعیت اسلامى، بلوغ دختران، زن و محدودیت جهانگردى، همسر در سراى شوهر، ارث زنان از همه یا بخشى از دارایى شوهر، گزارش دیدگاهها در باب داورى زنان و پوشش بانوان در برابر مردان نامحرم، کل مقالات منتشر شده مربوط به زنان در «فقه» مى‏باشد.
سن ازدواج دختران، حکم داد و ستدهاى کودک از «عفت نورمحمدى» و نگاهى فقهى به ماده‏هاى قانونى نفقه زوجه از «زهرا آیت اللهى» تنها مقالات چاپ شده از زنان، در این نشریه است.

پیام زن:

ماهنامه «پیام زن» تنها نشریه اختصاصى زنان است که در دفتر تبلیغات اسلامى منتشر مى‏شود. این ماهنامه در سیزدهمین سال انتشار خود پس از چاپ 154 شماره پیاپى، سعى داشته به صورت عمومى و تخصصى مسائل مربوط به زنان، دختران و خانواده را مطرح کند. اکثر نویسندگان و مخاطبان این نشریه از قشر تحصیل‏کرده حوزه و دانشگاه مى‏باشند که پیگیر مسائل تخصصى در مورد مسائل زنان هستند.
کلمه نخست، سیاسى اجتماعى، فرهنگ و اندیشه، خانواده و تربیت، ادب و هنر، خانه و خانه‏دارى، حرف آخر و دختران بهار از بخش‏هاى اصلى نشریه مى‏باشد.
بخش «دختران بهار» از فروردین سال 1381 به دلیل تقاضاهاى خوانندگان و توجه نشریه به دختران نوجوان و جوان متولد شد اما به دلیل محدودیت انتشار به صورت نشریه‏اى مجزا، در ضمیمه «پیام زن» منتشر مى‏شود. این ضمیمه تا به حال 34 شماره خود را منتشر کرده است.
چاپ سه ویژه‏نامه از کارهاى مهمى است که تا به حال «پیام‏زن» به آن اقدام کرده است. ویژه‏نامه بزرگداشت ولادت حضرت فاطمه(س) و مقام زن (شماره 68) در 316 صفحه، ویژه‏نامه صدمین سال ولادت امام خمینى (شماره 91) در 424 صفحه و ویژه‏نامه گسترده وضعیت زن در جمهورى اسلامى ایران (شماره‏هاى 155، 156 و 157 و 158) جمعاً در بیش از 1600 صفحه.
انتشار مقالات و داستان‏هاى دنباله‏دار منتشر شده در این نشریه در قالب هفده عنوان کتاب نیز از دیگر فعالیت‏هاى ارزنده مجله است؛ کتاب‏هایى با عناوین: جلوه‏هاى رفتارى حضرت فاطمه(س)، ام‏خلیل الگو و عبرت، چشم دل، درآمدى بر شناخت مسائل زنان، قصه‏هاى بى‏بى، بانوى نور، بوى خاک، فاطمه(س) گلواژه آفرینش، فصل سرد، بارقه دخترى از تبار یاس‏ها، روزهاى خاطره، درآمدى بر شکل‏گیرى شخصیت جوان، امام خمینى و الگوهاى دین‏شناختى در مسائل زنان، اخلاق معاشرت، روش‏هاى تربیت، دنیاى جوان و الفباى زندگى.
حضور در جشنواره‏هاى مطبوعات و بازتاب نظر خوانندگان در فرم و محتواى نشریه، همچنین کسب رتبه براى مقالات «زن در عرصه سینماى ایران» در پنجمین جشنواره مطبوعات (1377) و مقالات «این شهر سیاست‏زده پوست مى‏اندازد» و «وقتى زنان صحاف مى‏شوند» در جشنواره مطبوعات منطقه مرکزى کشور (1379) و همچنین کسب رتبه در جشنواره‏هاى مطبوعات براى مقالاتى چون «سال بازشناسى حکومت علوى، سال بازنگرى در عملکردها» و «نوروز در روایات اسلامى» توسط نویسندگان این نشریه در دیگر نشریات، نشان از موفقیت‏هاى این نشریه بوده است.
این نشریه با بهره‏گیرى از اندیشوران حوزه مسائل اجتماعى و فرهنگى و هنرى روز، به مباحث دینى حوزه زنان مى‏پردازد و هر چند از نگاه برخى خوانندگان عدم گرایش نشریه به جناحى خاص و روشن نکردن نقطه نظرات سیاسى «پیام‏زن» در مورد مسائل روز، از کاستى‏هاى نشریه شمرده مى‏شود؛ اما در عوض مخاطبان بسیارى از اینکه «پیام زن» به دور از مباحث جناحى و جبهه‏گیرى براى احزاب مختلف، و با بهره جستن از همه نیروهاى انقلاب در مقاله‏ها و مصاحبه‏ها به مسائل زنان مى‏پردازد، از وضع کنونى رضایت دارند.
«پیام زن» در طول انتشار خود هر سال تلاش کرده است با توجه به نظریات مخاطبان خود چون شکایت از نثر سنگین، سیاه و سفید بودن، روى جلدهاى بى‏ارتباط با موضوع زنان، عدم پرداختن به مسائل روز، توجه صرف به مباحث نظرى، عدم تنوع و نداشتن جنبه سرگرمى براى عامه زنان، کهنگى اخبار، نگاه تک بُعدى به مسائل زنان، نادیده گرفتن قشر جوان و زنان روشنفکر و ... بتواند دگرگونى مثبتى در شکل، ساختار و محتواى نشریه بدهد. هر چند برخى از خواسته‏هاى خوانندگان به دلیل ملاحظاتى که وجود دارد تا به حال عملى نشده است.
پرداختن به مشکلات و چالش‏هاى اجتماعى و حقوقى زنان، توجه به جایگاه آنان در جامعه اسلامى، همچنین توجه به عرصه هنر و زنان هنرمند، از جمله مسائلى است که خوانندگان خواهان بازتاب بیشتر آن در مجله هستند و دست‏اندرکاران و نویسندگان نشریه را دچار محافظه‏کارى و کم‏توجهى مى‏دانند.
«پیام زن» تلاش کرده با پرهیز از افراط و تفریط و با دورى جستن از جریان تحجرگرایى و قشرى‏گرى و یا وادادگى فرهنگى با پاى‏بندى به اصول کلى و ارزش نظام جمهورى اسلامى، بدون هیچ سستى، هر ماه حتى زودتر از وقت مقرر، منتشر شود و به توفیق الهى تاکنون حتى یک شماره نیز وقفه نداشته است.
واحدهاى مختلف دفتر تبلیغات در جواب به «عدم توجه لازم به زنان و بهره‏گیرى ناکافى از استعداد آنان در معاونت‏هاى مختلف»، «پیام زن» را متولى امر براى پرداختن به مسائل زنان مى‏دانستند و مى‏گفتند اگر آنها کارمند زن ندارند، نشریه «پیام زن» هم مدیرمسئول، سردبیر و برخى کارمندانش مرد هستند!
اعتراض خوانندگان، مدیرمسئولان و سردبیران نشریات خاص زنان و خانواده و محققان مسائل زنان نیز بیانگر آن بود که چرا باید مردان در دفاع از حقوق زنان قلم بزنند! این نشانه ضعف نشریه است، چرا که دیدگاههاى نشریه توسط مردان بیان مى‏شود و آنان هرگز نمى‏توانند آن گونه که لازم است به مسائل زنان توجه داشته و از دید آنان به قضایا و وضع موجود در کشور اشاره کنند!
البته خواهران همکار در مجله بیش از آقایان هستند ولى پاسخ اصولى این است که توجه به مسائل زنان احتیاج به زن‏پژوهانى دارد که با دانش و درایت در مسائل زنان بتوانند عرصه را براى ظهور نشریات دیگرى فراهم کنند. فقط به دلیل مرد یا زن بودن مسئولان نشریه نمى‏توان گفت نگاه نشریه مردانه یا زنانه است، زیرا نگاه سالم به مسائل زنان، مهم‏ترین اصلى است که نشریه «پیام زن» به آن اهتمام دارد.
شایان ذکر است کتابخانه تخصصى زنان با حدود 3000 عنوان کتاب و مجلّد نشریات، یکى از امکانات ویژه این نشریه مى‏باشد که علاوه بر استفاده نویسندگان مجله، در اختیار پژوهشگران و زن‏پژوهان مى‏باشد.
به جز توزیع در سطح نمایندگى‏هاى تک‏فروشى، شمار مشترکان مجله در زمستان سال جارى نزدیک به 4300 عدد مى‏باشد که به صورت حقیقى یا حقوقى مشترک شده‏اند.

از نگاه دیگران:

خانم «زهرا تهرانى» دکتراى علوم تربیتى در مورد «پیام زن» مى‏گوید:
«از لحاظ ظاهرى باید قبول کرد که چون نشریه براى طبقه جوان چاپ مى‏شود، باید جذاب‏تر باشد. اهل باطن که نشریه را مطالعه مى‏کنند، باید کارى کرد که اهل ظاهر هم جذب آن شوند. به کارگیرى هنرمندان خوش‏ذوق‏ترى که انگیزه‏هاى بیشترى براى کار دارند مى‏تواند کارساز باشد.
در مورد نویسنده‏ها هم باید گفت هر چند استفاده از نویسندگان جوان بسیار خوب است، ولى باید از نویسندگان شناخته‏شده‏تر هم استفاده کنید تا اعتبار مجله حفظ شود. مطالب و گزارش‏هاى روز شما هم خیلى خوب هستند، مثلاً از آن جایى که مدیر مدرسه هستم، به خانواده‏هاى دانش‏آموزان توصیه کردم گزارش دنباله‏دار مربوط به دختران فرارى را بخوانند که هم مفید است و هم حکم پیشگیرى را دارد.»
در میان دیگر نشریات زنان، جاى پیام زن را چطور مى‏بینید؟
به پیام زن بیشتر اطمینان دارم. چون همه افراد را نمى‏شناسیم و نمى‏دانیم چقدر سخنان‏شان به واقعیت نزدیک است، ولى چون علما و حوزه علمیه را قبول داریم، مطالب پیام زن را با آرامش و اطمینان قبول مى‏کنیم؛ اما اگر بى‏دقتى صورت بگیرد، کار شما بسیار سنگین مى‏شود.
نظر این خواننده را در مورد فرا جناحى بودن نشریه مى‏پرسیم و وى پاسخ مى‏دهد:
«چیزى که حق است و راه ائمه(ع) است باید خط مجله باشد. نشریه باید روشنگرى کند و روى صراط مستقیم حرکت نماید. وابستگى به جناح‏ها و خطى کار کردن خوب نیست. نشریه هر چیزى را که خوب است باید منعکس کند و مطالب بد را از بین ببرد. پیام زن هم خوب است که توجه به جناحى خاص ندارد و گرفتار آنها نمى‏شود.»
یک خانم روزنامه‏نگار که در دانشگاه، زبان انگلیسى تدریس مى‏کند، در مورد شکل ظاهرى پیام زن مى‏گوید: «روى جلد نشریه باید جذاب و شکیل باشد. علاوه بر اینکه جلدها زنانه نیست، زنانه‏پسند و شاد هم نیست. البته لزومى ندارد هر شماره، عکس خانم‏ها روى جلد چاپ شود بلکه باید عکس‏هایى باشد که خانم‏ها را جذب کند و برایشان جالب باشد. تا به حال که بیشتر روى جلدهاى این نشریه بى‏ارتباط با موضوع زنان بوده است. اما داخل جلد با توجه به سیاه و سفید بودن خوب است و ما مى‏دانیم ایجاد جذابیت براى یک نشریه غیر رنگى چقدر مشکل است.»
وى در مورد مقالات مجله معتقد است: «مقالات تربیتى و مطالب مربوط به زنان صدر اسلام و گفتگو با علما خیلى خوب است. اما در مورد مصاحبه‏ها باید گفت پیشتر با افراد مهم‏ترى گفتگو مى‏کردید. کسانى که با آنها مصاحبه مى‏شود باید نظر ویژه‏اى در زمینه‏اى خاص داشته باشند و بخواهند خطمشى و هدف خود را عنوان کنند، در صورتى که در مصاحبه‏هاى فعلى‏تان دیگر این اهداف مشاهده نمى‏شود.»

نظرتان در مورد سطح ادبى نشریه چیست؟

اگر بخواهید عامه مردم، مجله را بخوانند باید نثر مجله خیلى پایین بیاید. در حال حاضر اگر دیپلمه‏اى به طور مرتب نشریه شما را بخواند و با نثرتان آشنا باشد، برایش مطالعه مجله راحت است، ولى براى دیگرانى که تازه با آن آشنا مى‏شوند با توجه به مطالب حوزوى آن، خواندن مجله مشکل است.»
خانم «آمنه عسگرى‏راد» یکى از مسئولان کتابخانه جامعة الزهرا در مورد استقبال طلاب از نشریه مى‏گوید: «زن روز، سروش بانوان و پیام زن سه نشریه‏اى هستند که چندین سال در این کتابخانه موجود است. با توجه به سابقه کارم بیشترین استقبال در طول سال‏ها از مجله زن روز است، چون متنوع مى‏باشد و داستان‏هاى جالبى دارد. بخش خیاطى و آشپزى آن هم براى خانم‏ها جذاب است. بعد هم بیشترین طرفدار را سروش بانوان دارد که خواهران براى سرگرمى آن را مى‏خوانند و در نهایت از پیام زن براى مقالات تحقیقى‏شان استفاده مى‏کنند.
در کل مى‏توان گفت پیام زن جذابیت دیگر نشریات را ندارد، چه از لحاظ صفحه‏آرایى و نثر مجله و چه نوع پرداختن به مسائل روز. به فرض سروش بانوان به معضل دختران فرارى و بیکارى زنان پرداخته بود که خیلى خوب بود، یا مثلاً بخش مشاوره زن روز خیلى خوب است و جواب سؤالات را به روز مى‏دهد اما بخش مشاوره پیام زن جواب‏هایش تکرارى است و به قول یکى از اعضاى کتابخانه، جواب یک سؤال در چهار سال گذشته با جواب همان سؤال در حال حاضر یکى است، و این جواب‏ها کارساز نیست. خواننده احتیاج به راه حل‏هاى جدیدترى دارد. با ورزش و خواندن قرآن همه مشکلات و انحرافات جنسى دختران و پسران جوان حل نمى‏شود.
از طرفى دیگر سیاه و سفید بودن نشریه باعث شده است پیام زن جذاب نباشد. انسان ابتدا چشمش چیزى را مى‏بیند و اگر جذب شد، مغز فرمان مى‏دهد آن را بخواند، از این‏رو رنگى بودن نشریه خیلى مهم است.»

به نظر شما مقالات پیام زن وابسته به کدام حزب مى‏باشد؟

کاملاً مشخص است که گردانندگان به حزب راست تمایل دارند و این به خوبى از نویسندگان و مقالات روحانیون قابل درک است!
خانم «مرضیه دانش‏زاده» یکى از دانش‏آموختگان حوزه‏هاى علمیه خواهران در مورد حوزوى بودن پیام زن چنین نظر مى‏دهد:
«با توجه به مقالات تخصصى و سنگینى که در حوزه دین چاپ مى‏شود، در کل حدود 40 درصد نشریه، حوزوى به نظر مى‏آید. با اینکه من حوزوى هستم، ولى دلیل نمى‏شود بتوانم همه مطالب را به راحتى بفهمم. گاهى وقت‏ها مقالات براى من نیز سنگین است و چون کشش لازم را ندارد دیگر بقیه مقاله را نمى‏خوانم. مجله باید سعى کند موضوعات دینى را با نگاه باز و قلم روان بنویسد تا مطلب قابل فهم و جذاب‏تر باشد. دیگر بخش‏هاى مجله قابل فهم است و خانم‏هاى خانه‏دار و دیپلمه مى‏توانند آن را بخوانند و متوجه شوند. به نظرم سطح مقالات دینى باید پایین‏تر باشد تا قلم مجله یکدست شود.»

از دیدگاه شما پیام زن چه فرقى با یک فصلنامه تخصصى زنان و یا یک هفته‏نامه عمومى خانوادگى دارد؟

موضوعات پیام زن به نظر من خوب هستند به ویژه گزارش‏هاى اجتماعى در باره مشکلات زنان و دختران و یا بخش نقدهاى هنرى، اما مجلات خانوادگى خیلى متفاوت و سطح پایین هستند و فقط براى وقت‏گذرانى مناسب مى‏باشند. اما من هنگام خواندن پیام زن از آن استفاده مى‏کنم، به جز مقالات سنگینى که فهم آن برایم دشوار است. فکر مى‏کنم نویسندگان آن باید کارى کنند که مخاطبان در طیف گسترده‏اى بتوانند از آن استفاده کنند.
مطرح کردن مشکلات اجتماعى و نشان دادن راه حل هم کارى است که قبلاً در شماره‏هاى پیشین مجله نبود، ولى در شماره‏هاى اخیر در گزارش دختران فرارى به خوبى دیده مى‏شود. نباید فکر کرد که خانواده‏هاى مذهبى لزومى به آشنایى با معضلات ندارند. مشکلاتى چون فرار دختران در جامعه فراگیر شده و حتى کسانى که درگیر آن نیستند باید با آن آشنا باشند و بخوانند. از اینکه مجله به چنین موضوعى پرداخت، خوشحال شدم.
در کل تنوع مطالب خوب است، ولى مى‏تواند متنوع‏تر و بهتر باشد، طورى که عمومى‏تر شود.

روابط عمومى:

حجت الاسلام صادق گلزاده، مدیر روابط عمومى و سردبیر نشریه داخلى «پیام» در نخستین پرسش در مورد واحدهایى که در دفتر تبلیغات در ارتباط با زنان فعالیت مى‏کنند، مى‏گوید:
«این واحدها را مى‏توان به متمرکز و کاملاً اختصاصى (چون مجله پیام زن، واحد آموزشى خواهران و کتابخانه خواهران، که عمده‏ترین نقش را در آنها کارمندان زن بر عهده دارند و) همچنین واحدهاى غیر متمرکز و به صورت مشترک نام برد.
در واحدهاى غیر متمرکز شاید فعالیت خانم‏ها به طور غیر مستقیم باشد، ولى فعالیت‏هاى اینان نقش به‏سزایى در فرایند کار واحدها دارد، مثل همکارى‏هایى که خواهران کارمند و غیر کارمند با معاونت تبلیغ، آموزش، پژوهش و مرکز انتشارات دارند.»

نقش خواهران در روند برنامه‏هاى دفتر تبلیغات چیست؟

اگر بخواهیم به بیان نقش زنانى که در دفتر تبلیغات ایفاى نقش مى‏کنند بپردازیم، باید گفت:
1- یک گروه، مخاطبان اصلى ما هستند، مثل کارمندان و خانواده‏هاى آنان، یا گروهى مثل خواهرانى که مخاطبان مبلّغ‏هاى دفتر هستند. نحوه تبلیغ مبلّغى که دفتر اعزام مى‏کند و همچنین کتابخانه و نشریه‏اى که در این مرکز چاپ مى‏شود، به عنوان تبلیغى براى مخاطبان ماست، مثل مجله «پیام زن» که در حوزه اندیشه دینى، مباحث زنان را جدى گرفته است و به عنوان بازوى تبلیغى، خواهران دیگرى را به سوى خود جذب مى‏کند.
2. از نگرش دانش‏افزایى زنان، دفتر باعث افزایش دانش زنان در مراکز آموزش حوزوى و دانشگاهى است. همچنین پژوهش‏هایى در راستاى مسائل زنان دارد.
3. از دید استفاده و به کارگیرى توانایى زنان، باید به استفاده از اساتید زن در تحصیلات حوزه و دانشگاه و همچنین به کارگیرى زنان نویسنده در نشریاتى مثل پیام زن اشاره کرد.
4. از نگاه اشتغال زنان، مى‏توان استخدام خواهران در چند بخش از واحدهاى دفتر تبلیغات را عنوان کرد.
5. از نگرش توجه به خانواده طلاب و مبلّغان، این مورد از فعالیت‏هاى آینده ماست که باید روى آن کار کنیم و مباحث تربیتى و آموزشى براى خانواده طلاب و همکاران داشته باشیم.

زنان به چه میزان با نشریات دفتر همکارى دارند؟

در کل بیست نشریه توسط دفتر منتشر مى‏شود. البته برخى نشریات دفتر چون «نظامى گنجوى» و «شهریار» که در کشور آذربایجان منتشر مى‏شود، به سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامى واگذار شده است.
فعالیت خواهران کارمند و نویسنده نیز در بعضى مجلات چون پیام زن بیشتر است و در برخى کمتر. نامه‏هایى که به دفتر نشریات مى‏رسد نشان مى‏دهد شمار قابل توجهى از مخاطبان مجلات دفتر، خانم‏ها هستند.

نقش و جایگاه زنان از لحاظ حقوقى، عرفى و اجتماعى در دفتر تبلیغات را چگونه ارزیابى مى‏کنید؟

بر خلاف برداشت‏هایى که مى‏شود خانم‏ها در دفتر تبلیغات نقش بسیار مؤثرى دارند. البته در دفتر با توجه به ویژگى‏ها و خصوصیاتى که زنان دارند و حدودى که اسلام براى آنان قائل است، از بانوان انتظار و توقع رعایت ملاحظات وجود دارد. برخى شعار مى‏دهند که فضاى دفتر بسته است، ولى دفتر نه مدافع فضاى تحجر و نه مدافع فضاى سوءاستفاده از زنان است. شعار همیشگى دفتر تبلیغات، استفاده صحیح از توانایى‏هاى بانوان با توجه به ویژگى‏هاى آنان است.

روابط عمومى به عنوان هسته مرکزى و پل ارتباطى بین دفتر و دیگر مراکز چه خدماتى را براى ارتباط دادن و ارتقاى فرهنگى زنان کارمند با مراکز دیگر داشته است؟

روابط عمومى دفتر با مجلس شوراى اسلامى که مرکز قانونگذارى است، همچنین با مراکزى چون دانشگاه الزهرا، مرکز مدیریت خواهران حوزه، جامعة الزهرا و ... در ارتباط است و سعى دارد خواهران دفتر را با آنها آشنا و زمینه همکارى را فراهم کند. البته براى آشنایى و همکارى مفیدتر با چنین مراکزى، انگیزه و تلاش خود خواهران زمینه را فراهم مى‏کند. متأسفانه خواهران همکار در دفتر تبلیغات، همکارى ایده‏آلى با روابط عمومى ندارند. خلأ همکارى و همفکرى در نشریه روابط عمومى «پیام» مشهود است.

معاونت پژوهش:

این معاونت با داشتن پژوهشگاههاى مختلف، مدیریت اطلاع‏رسانى، بانک اطلاع‏رسانى، کتابخانه و ... به محققان و دانش‏پژوهان خدمات ارزنده علمى پژوهشى، عرضه مى‏دارد.

پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامى:

پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامى با داشتن چهار پژوهشکده فلسفه و کلام اسلامى، فقه و حقوق، تاریخ و سیره اهل بیت(ع)، پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسى و چندین واحد پژوهشى دیگر تلاش مى‏کند در حوزه پژوهشى فعالیت‏هاى گسترده‏اى داشته باشد.
پژوهش‏هایى چون: حقوق مالى زوجین، ازدواج با غیر مسلمان، بلوغ دختران، رشد جمعیت، تنظیم خانواده و سقط جنین، بارورى‏هاى پزشکى از پژوهشکده فقه و حقوق؛
نقش زنان در نهضت عاشورا، معرفى زنان نویسنده در فرهنگ مؤلفان اسلامى در پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت(ع)؛
صورت‏بندى نظریه‏هاى اسلامى در باره زنان (فمینیسم و دیدگاههاى اسلامى) در پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسى؛
سقط جنین از دیدگاه اخلاقى در پژوهشکده فلسفه و کلام اسلامى؛
مسئله‏شناسى زنان در واحد پاسخگویى به مسائل مستحدثه دینى؛
تحقیق و تصحیح رساله‏ها و آراى فقهى نکاح موقت، تحقیق و تصحیح رساله و آراى ارث زنان در واحد احیاى آثار اسلامى؛
گزینه خانواده و اجتماع (زنان، خانواده و جوانان) در معاونت اطلاع‏رسانى؛
نمایه مجله پیام زن در واحد اصطلاح‏نامه علوم اسلامى؛ به صورت کتاب و نرم‏افزار، از جمله پژوهش‏هاى این معاونت در حوزه مسائل زنان است.

مدیریت اطلاع‏رسانى:

این مدیریت با ساماندهى چندین سایت به امر اطلاع‏رسانى براى عموم مشغول است. فعالیت‏هاى هر کدام از پایگاه‏ها در خصوص مباحث زنان، هدف بررسى کارکرد این مدیریت است.
سایت مدیریت اطلاع‏رسانى (قم سى تى) WWW.gomct.com
عناوینى که در ارتباط با زنان در این پایگاه موجود مى‏باشند عبارتند از:
موضوع «زن در تاریخ اسلام» با زیرمجموعه‏هاى: حضرت فاطمه زهرا(س) مادرى نمونه، نمونه‏هاى رفتارى حضرت فاطمه(س)، حضرت زهرا و جشن ازدواج، امام حسین(ع) و رابطه همسرى (رباب)، زن در نهضت عاشورا، فاطمه بنت اسد مهمان کعبه، حضرت فاطمه معصومه(س) کریمه اهل بیت، خانم ثقفى همسر امام خمینى، ام‏ایمن دختر اسماء بنت‏عمیس - ام الحیت ام سلمه.
موضوع «زن از منظر فقه، حقوق و کلام»، با زیرمجموعه‏هاى: زن و قضاوت، زن و گواهى، حقوق زنان کارگر، زن در قانون اساسى، حق حضانت، دفاع از حقوق زن، احکام زنان، کنوانسیون رفع تبعیض از زنان.
موضوع «زن در عرصه فرهنگ» با عناوین: زن در فرهنگ اسلامى، عاشورا فقط کرامت حجاب، زنان و رسانه‏هاى جهانى، دیدگاه امام خمینى راجع به زنان‏
موضوع «زن در عرصه سیاسى اجتماعى» با زیرمجموعه‏هاى: نقش بانوان در نهضت اسلامى، انتخابات و حضور بانوان، زنان و نظام اسلامى، مشارکت سیاسى و اجتماعى، زنان در دفاع مقدس، زن سینما زندگى، زنان در صحنه‏هاى ورزشى.
«زن در عرصه اقتصاد» با موضوعاتى چون: مشاغل زنان در عرصه رسالت، توسعه اقتصادى و نقش زنان.
موضوع «زن و خانواده»: نقش مادرى زن، زن و آرامش خانواده، پیشوایان و همسردارى، نظر امام خمینى پیرامون خانواده، زن منشأ مهر و محبت و خانواده.
موضوع «زن مبارز و انقلاب»: خانم نواب همسر شهید نواب صفوى، همسر شهید محلاتى، همسر شهید بروجردى، همسر شهید آیت‏الله غفارى، همسر شهید زین‏الدین.
«زن در تاریخ معاصر»: عزت‏الملوک کاوسى، زندگینامه شهید فهیمه سیارى، زندگینامه بنت‏الهدى، زندگینامه بانو امین مجتهده زندگینامه زهرا حصارى.
موضوع «کتاب‏شناسى زنان»: کتب خارجى و ترجمه‏ها، کتاب‏شناسى موضوعى زنان.
موضوع «احکام»: احکام بانوان، احکام روابط زن و مرد، احکام روابط زن و شوهر.
«پرسش‏ها»: زن خوب براى مردان خوب یعنى چه؟، تفاوت دیه زن و مرد، تنبیه بدنى زنان، نیامدن نام حضرت فاطمه(س) در قرآن، حقوق همسران، فلسفه عِدّه، ازدواج مجدد، تفاوت ارث زن و مرد، تسلط مردان بر زنان.
«کتابخانه و کتاب‏شناسى» با زیرمجموعه‏هاى: بر زمین بانوى جهان فاطمه زهرا(س)، فضایل و مقامات فاطمه(س) از زنان دیگر، مصحف فاطمه(س) چیست؟، مصحف فاطمه از نگاه امامان، زندگینامه و کتاب‏شناسى حضرت زهرا(س).
«فضایل و مقامات کوثر قرآن»: حضرت فاطمه(س) از نگاه خورشید، حضرت فاطمه(س) از زبان اندیشمندان، فاطمه در حدیث دیگران، صحاح ششگانه، آمنه(س) مادر خورشید، حضرت خدیجه(س) مادر امت، ام‏البنین.
موضوع «زنان برتر»: پاکیزگى گوهر صدف اعتبار قم حضرت معصومه(س)، مهتابى مغرب همسر امام کاظم(ع) محرم کوثر ام‏ایمن، فضه زهرا(س) ستاره‏اى از آفریقا، بانوى بهشتى، مناظره در زمینه اجراى عدالت در میان زنان.
موضوع «آداب» با دو زیرمجموعه:
1- آداب عمومى: آراستگى در اسلام؛ در باره وظایف کسى که تنها غذا مى‏خورد؛ آدابى که به دلیل اجتماعى و مشارکت در غذا، علاوه بر آداب دیگر باید رعایت شود؛ در آداب غذا دادن؛ در آداب امور متفرقه؛ آداب سفر و ...
2- آداب ازدواج: مقدمه، در تشویق به ازدواج، در باره آنچه از حالات زن و شرایط عقد باید رعایت شود، در آداب معاشرت و آنچه در دوران ازدواج زن و مرد باید مراعات شود.

سایت بلاغ: WWW. balagh.net
WWW. balagh.org

موضوع «خانواده و اجتماع»: زن و پوشش (شخصیت‏شناسى زنان در قصه‏هاى قرآن، نگاهى به آفرینش زن با توجه به داستان آدم و حوا در قرآن)، اسلام و حقوق زنان، زنان برتر، آداب، احکام، پرسش و پاسخ، کتابخانه و کتاب‏شناسى.
موضوع «اسلام و حقوق زنان» با زیرمجموعه‏هاى: نگاهى به مبانى کنوانسیون رفع هر گونه تبعیض علیه زنان، پژوهشى در قضاوت زنان، بررسى ارزش شهادت زن در قوانین، شایستگى زنان براى عهده‏دار شدن قضاوت، گزارشى از آرا و دیدگاهها در باب داورى زنان، تحقیقى در باره ارث و قسامه و قضاوت زن و نظر مقدس اردبیلى، بررسى قضاوت دیه زن و مرد در قانون، بررسى تفاوت اجراى حکم قصاص در مورد زن و مرد، ارث زن از همه دارایى شوهر یا بخشى از آن، حقوق و تکالیف زن از دیدگاه اسلام و استقلال مالى، اطاعت از شوهر، چالش‏هاى کنفوانسیون رفع هر گونه تبعیض علیه زنان، شایستگى زنان براى قضاوت و مناسب رسمى، فمینیسم، علم‏آموزى زن از دیدگاه اسلام.

سایت شارح: WWW. shareh.com

مجموعه زن در خصوص مسائل زنان و مقالاتى چون: زینب آموزگار حیا و پاکدامنى، سیده نفسیه شکوفه‏اى در گلستان عترت، نشریه کوثر (در خصوص حضرت معصومه(س) و مطالعه در مسائل زنان، نشریه یاس (در خصوص مسائل زنان).

سایت منجى:

احادیث مربوط به مباحث زنان از جمله ارزش‏هاى خانوادگى عترت، روایت اینکه 55 نفر از اصحاب امام زمان(عج) زن هستند، تبیین و تحلیل ایده حضرت مهدى(عج)، حقوق زنان در عصر ظهور، پرسش و پاسخ و بررسى تعداد زنان در میان اصحاب امام زمان(عج).
مؤسسه فرهنگى انتظار نور و مرکز فرهنگ و معارف قرآن از جمله مؤسسه‏هاى پژوهشى وابسته به دفتر تبلیغات مى‏باشند.
سایت این دو مرکز توسط همین مدیریت ساماندهى شده است، با نشانى:
www.maarefquran.comWWW.bustaneketab.com ,
مرکز انتشارات بوستان کتاب و همچنین مؤسسه آموزش عالى باقرالعلوم نیز با نشانى‏هاى: , www.bou.ac.irwww.bustaneketab.com

بانک اطلاعات:

حجت‏الاسلام «سیدتقى واردى»، مدیر بانک اطلاعات در زیرمجموعه معاونت پژوهشى در مورد آغاز به کار این بانک و چگونگى خدمات‏رسانى به خواهران متقاضى مى‏گوید:
«بانک اطلاعات در سال 1373 با اطلاع‏رسانى رایانه‏اى منابع اسلامى کار خود را آغاز کرد. سپس با فراهم‏آورى امکانات بیشتر از جمله تولید نرم‏افزارهاى غنى‏تر و جامع‏تر، دامنه فعالیت‏هاى خود را افزون بر رشته‏هاى مختلف علوم اسلامى، به رشته‏هاى علوم انسانى و اطلاعات عمومى گسترش داد. در حال حاضر اطلاع‏رسانى رایانه‏اى در رشته‏هاى زیر مى‏باشد:
1- قرآن، تفاسیر و علوم قرآنى؛
2- شرح حال، تاریخ و سیره؛
3- احادیث و روایات اسلامى؛
4- فقه و اصول فقه؛
5 - کلام، فلسفه، منطق و عرفان؛
6- مجموعه آثار بزرگان؛
7- ادبیات و لغت‏نامه‏ها؛
8 - کتاب‏شناسى؛
9- مطبوعات و نشریات، همچنین فروش و
توزیع CD و امانت آن (CDکلوپ).

در سال 1375 با تجهیز امکانات بیشتر و موقعیت مکانى جدید، امکان گرفتن اطلاعات براى خواهران نیز فراهم شد. چگونگى مراجعه خواهران به صورت حضورى و غیر حضورى است. در مراجعه حضورى متصدى هر بخش اطلاعات لازم را به درخواست کننده مى‏دهد. در صورتى که مراجعه‏کننده احتیاج به مشاوره داشته باشد، متصدى بخش به عنوان مشاور در مورد بخش مربوطه، اطلاعات مفیدى به آنها خواهد داد.
اما در مراجعه غیر حضورى که به صورت تلفن، پست و ایمیل مى‏باشد، چون اکثر درخواست‏کنندگان از راه دور تماس مى‏گیرند، متصدى خاصى پاسخ مراجعان غیر حضورى را مى‏دهد. بیشترین متقاضى‏هاى ما از تهران هستند و پس از آن استان‏هاى مازندران، خوزستان، اصفهان، مرکزى، آذربایجان شرقى و غربى بیشترین مراجعه‏کنندگان را دارند.»

به نظر شما نحوه استفاده خواهران و رضایت آنها از خدمات‏دهى به چه میزانى است؟

به توصیه مقام معظم رهبرى در ارتباط با نهضت نرم‏افزارى و حرکت کشور به این سمت و سو، و با همت دفتر تبلیغات، مشکلات بسیارى از دانش‏پژوهان و بخصوص خواهران در ارتباط با آگاهى و دانش حل شد.
در مورد مراجعه‏کنندگان خواهر فکر مى‏کنم راضى باشند اما خود ما راضى نیستیم و معتقدیم در مرکز معرفت و دانش در حوزه علمیه قم (ام‏القراى کشورهاى اسلامى و شیعى است) این خدمات مى‏تواند در سطح بسیار بالاتر و وسیع‏ترى به مراجعه‏کنندگان ارائه شود.

به طور متوسط مراجعات خواهران به این واحد چقدر مى‏باشد؟

مراجعان بانک اطلاعات در هر ماه حدود دو هزار نفر مى‏باشد. از این تعداد در بخش حضورى تقریباً 50 درصد خانم‏ها مراجعه مى‏کنند. البته غیر از این تعداد گاه تا دو هزار نفر دیگر هم مى‏آیند که یا اطلاعات لازم را در باره آنها نداریم و یا اینکه کارشان موردى است و سریع یادداشت مى‏کنند و مى‏روند. در بخش CD کلوپ هم، خواهران مراجع حدود 20 درصد کل مراجعه‏کنندگان را تشکیل مى‏دهند.
در بخش اطلاع‏رسانى غیر حضورى خانم‏ها آمار قابل توجهى دارند و گاه 80 درصد درخواست‏کنندگان خانم‏ها هستند.

قصد ندارید در آینده امکانات بیشترى براى خواهران اختصاص دهید؟

این واحد مرکزى براى دانش‏پژوهان و دانشجویان است و خانواده‏ها با خیالى آسوده دختران خود را از قم و دیگر شهرها به اینجا مى‏فرستند. اکثر متصدیان بخش‏ها هم روحانى هستند.
البته پیشنهاد من این است که دفتر تبلیغات اسلامى مکانى براى اطلاع‏رسانى خواهران فراهم کند که متصدیان آن خانم باشند. در ضمن راه‏اندازى سالن مطالعه رایانه‏اى براى بانوان مى‏تواند بسیار مفید باشد. قصد داریم در آینده نزدیک بخش اطلاع‏رسانى اینترنتى را هم راه‏اندازى کنیم.

کتابخانه:

اداره امور کتابخانه‏ها زیر نظر مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامى در معاونت پژوهش مى‏باشد. دفتر تبلیغات با چندین کتابخانه به برادران و خواهران خدمات‏دهى مى‏کند.
1- کتابخانه حوزویان با 5 هزار عنوان کتاب درسى حوزوى از پایه یک تا عالى‏ترین سطح حوزه.
2- کتابخانه عمومى برادران با 18 هزار عنوان کتاب.
3- کتابخانه امانى برادران با 22 هزار عنوان.
4- کتابخانه اهل قلم با 12 هزار عنوان.
5- مرکز اسناد و نسخ خطى با 1032 عنوان نسخه نفیس خطى.
6- مخزن نسخ چاپ سنگى.
7- کتابخانه عمومى و امانى خواهران.
8- خانه مطبوعات با صدها عنوان نشریه و روزنامه.
9- کتابخانه مرجع بانوان شامل 8 هزار عنوان‏

کتاب.

کتابخانه عمومى و امانى خواهران از سال 1366 راه‏اندازى شده و عموم خواهران سطح پیش‏دانشگاهى به بالا مى‏توانند از آن استفاده کنند. کتابخانه بیش از 500 عضو دارد که با پذیرش در مهرماه هر سال، در دو نوبت صبح و بعدازظهر از ساعت 8 الى 13 و 14 الى 19 در دو بخش عمومى و امانى خدمات‏دهى مى‏شوند.
کتابخانه مرجع خواهران نیز جهت استفاده خواهران از سطح کارشناسى و طلبه‏هاى سطح 3 به بالا به تازگى راه‏اندازى شده و ویژه دانش‏پژوهان و محققانى است که در حال نگارش پایان‏نامه کارشناسى ارشد و ... هستند.
کتابخانه عمومى و امانى خواهران دفتر تبلیغات نه تنها به اعضاى خود در شهر قم بلکه به محققانى که از دیگر شهرها مى‏آیند، با ارائه کارت معتبر جهت استفاده از کتاب‏ها در سالن مطالعه، خدمات‏دهى مى‏کند.
خانم «فاطمه رضاقلى‏بیگى» دانشجوى سال سوم رشته مترجمى زبان انگلیسى که به مدت 6 سال است عضو کتابخانه مى‏باشد، در مورد نحوه دسترسى به کتاب‏هاى مرجع مى‏گوید: «این کتابخانه از لحاظ مرجع و منبع، کتابخانه‏اى نسبتاً خوب در سطح استان قم است، حتى مراجعه‏کنندگان بسیارى از شهرهاى دیگر دارد اما متأسفانه در دو سال اخیر فهرست‏نویسى کتاب‏هاى مرجع، بسیارى از مراجعه‏کنندگان را با نارضایتى و ناامیدى روبه‏رو ساخته است. خوب بود فهرست‏بندى را در تابستان و زمانى که مراجعه کمتر بود انجام مى‏دادند، در حالى که این کار در سال تحصیلى صورت گرفته که باعث بروز مشکلات بسیارى براى محققان و خواهرانى که در حال نگارش پایان‏نامه هستند، شده است.»

از فضا و موقعیت مکانى فعلى کتابخانه و ساعات کار آن راضى هستید؟

متأسفانه کتابخانه پذیرش بسیار بالایى دارد و همین امر فضاى کتابخانه را بسیار شلوغ کرده و بازدهى براى مراجعان کمتر شده است. کتابخانه حداکثر 120 نفر ظرفیت دارد و سر و صداهاى مختلف از جمله صداهاى جانبى که از خیابان و کوچه شلوغ مجاور مى‏آید باعث عدم تمرکز حواس افراد در حال مطالعه مى‏شود. از طرفى وقتى هر متقاضى فقط مى‏تواند از یک نوبت کارى کتابخانه استفاده کند، این محدودیت، براى ما ایجاد مشکل مى‏کند. بهتر بود در صورت تمایل برخى اعضا، امکان استفاده از نوبت صبح و بعدازظهر با هم امکان‏پذیر بود.
خانم «زهرا واعظى» که دو سال است عضو کتابخانه مى‏باشد و براى کنکور مطالعه مى‏کند مى‏گوید: «به دلیل قرار گرفتن کتابخانه در مرکز شهر، متقاضى زیادى دارد، ولى مکان آن بسیار کوچک است و باید مسئولان براى گسترده کردن این مکان فکر اساسى بکنند. از لحاظ دسترسى به کتاب‏هاى مرجع بسیار خوب و غنى است به ویژه در بخش عمومى که در حد مطلوب است اما در بخش امانى به دلیل فهرست‏نویسى به ما کتاب نمى‏دهند و همین امر مراجعه‏کنندگان بسیارى را با مشکل روبه‏رو کرده است.
کتاب‏هاى کنکور در بین متقاضیان خواهان بیشترى دارد، ولى تعداد این کتاب‏ها محدود است، به ویژه در رشته هنر، کامپیوتر و کار و دانش، کتاب بسیار کم است. خواهرانى که مى‏خواهند در این رشته‏ها کنکور بدهند با کمبود کتاب روبه‏رو هستند.»

واحد پاسخ به سؤالات:

واحد پاسخ به سؤالات از سال 1362 با مسئولیت حجت‏الاسلام «محمدباقر شریعتى‏سبزوارى» راه‏اندازى شده و فعالیت خود را با پاسخگویى به پرسش‏هاى اعتقادى، اجتماعى، تاریخى، فلسفى، کلامى و مشاوره در زمینه مشکلات خانوادگى آغاز کرده است.

فعالیت این واحد و نحوه پاسخگویى به سؤالات خواهران در طول بیست سالى که مسئول واحد بودید، به چه صورتى بود؟

مرحوم آیت‏اللَّه محمد عبایى، رئیس وقت دفتر تبلیغات در سال 1361 بر راه‏اندازى واحد پاسخ به سؤالات بسیار تأکید داشتند. به همت ایشان و دوستان دیگر واحد راه‏اندازى شد و به سؤالات مراجعان به صورت تلفنى، کتبى و حضورى پاسخ داده مى‏شود.
در سال‏هاى نخست فقط دانش‏پژوهان آموزش و پرورش را تحت پوشش قرار دادیم، سپس دامنه فعالیت‏هایمان را گسترش داده و دانشگاهها و دیگر مراکز علمى و فرهنگى را نیز پوشش دادیم. از اوّل مهرماه هر سال اطلاعیه خود را به مدارس و دانشگاهها مبنى بر آماده بودن واحد براى پاسخگویى به سؤالات فقهى، کلامى، اعتقادى، خانوادگى و ... مى‏فرستادیم و از ماه آبان به بعد موج سؤالات از مراکز مختلف به واحد سرازیر مى‏شد. البته خواهران بیشتر از طریق تلفن از توان پاسخگویى واحد استفاده مى‏کردند و بیشترین سؤالات‏شان در مورد مسائل فقهى و مشاوره‏اى بود. گاهى در باره مسائل تربیتى، روان‏شناسى کودکان، شیوه آموزش حوزوى و روش تدریس، مسائل اجتماعى و تاریخى مى‏پرسیدند. از آن جا که سؤالات تلفنى خواهران را بیشتر خودم جواب مى‏دادم، در مورد ازدواج اجبارى، خودکشى و مسائل خانوادگى مشاوره‏هاى تلفنى بسیارى از سوى خانم‏ها داشتیم.

خواهرانى که مى‏خواستند مراجعه حضورى داشته باشند، چگونه سؤالات خود را مطرح مى‏کردند؟

در هر هفته تقریباً سه مورد مراجعه حضورى از قم و شهرستان داشتیم. گاهى که مسائل خانوادگى مطرح بود، خانم‏ها به همراه همسران خود به واحد مى‏آمدند و به آنها مشاوره مى‏دادیم. البته افراد مختلفى را براى پاسخگویى امتحان کردیم و در نهایت چند نفر به عنوان متخصص در هر رشته به سؤالات پاسخ مى‏دادند.

آیا براى راهنمایى بیشتر مراجعان، جزواتى را هم منتشر کردید؟

بله تا کنون 227 جزوه در موضوعات مختلف اعتقادى، اجتماعى، تاریخى، فلسفى، کلامى، مشاوره‏هاى خانوادگى، حقوقى و ... در این واحد چاپ شده است که جا دارد در همین جا از زحمات بسیار مرحوم حجت‏الاسلام شیخ یحیى سلطانى در امر جزوه‏نویسى براى این واحد نیز قدردانى شود.
حجت‏الاسلام «حسین دیبا» که از سال 1382 مسئولیت واحد پاسخ به سؤالات را پس از آقاى شریعتى به عهده گرفته است، در مورد نحوه پاسخگویى حضورى خواهران پس از انتقال واحد به ساختمان اصلى دفتر تبلیغات مى‏گوید:
«در ساختمان جدید امکان پاسخگویى حضورى به خانم‏ها وجود ندارد و بیشتر سؤالات به صورت تلفنى مطرح مى‏شود. 35 تلفن‏ها هم از سوى خانم‏ها و از شهر قم و تهران مى‏باشد. بیشترین ارتباط از سوى دانشجویان و طلاب است، ولى زنان خانه‏دار و شاغل نیز با واحد در ارتباط هستند. در حال حاضر خانم‏ها فقط از طریق تلفن و مکاتبه مى‏توانند جواب سؤالات‏شان را از محققان در گروههاى چهارگانه فقه، تاریخ و سیره اهل‏بیت، کلام و اعتقادات و فلسفه، اخلاق و مشاوره تربیتى بگیرند. از ابتداى فعالیت واحد تا به حال 152 هزار سؤال کتبى پاسخ داده شده است.»
در زمان تصدى شما چه فعالیت‏هایى براى ارتقا کیفیت پاسخگویى صورت گرفته است؟
مهم‏ترین کارى که در حال انجام است، سرمایه‏گذارى روى برنامه نرم‏افزارى براى بازیابى سؤالات و پاسخ‏هاى قبلى براى جلوگیرى از کار تکرارى است. دیگر اینکه سعى مى‏کنیم در نامه‏هاى کتبى، جواب را به صورت علمى‏ترى مطرح کنیم تا متقاضیان در نامه‏هاى بعدى، سؤالات خود را در سطح بالاترى عنوان کنند. همچنین موضوعات مهمى را به صورت کتاب در آورده‏ایم مثل «فقه و کلام» و «توبه و ارتداد» تا قابل استفاده براى همگان باشد.

نشریات:

فصلنامه «نقد و نظر» و دوماهنامه «آینه پژوهش» ویژه نقد کتاب و کتاب‏شناسى و اطلاع‏رسانى در حوزه فرهنگ اسلامى از نشریاتى هستند که زیر نظر معاونت پژوهش منتشر مى‏شوند.
آقاى «یداللَّه جنتى» مدیر اجرایى نشریه «آینه پژوهش»، در مورد مقالاتى که تا به حال در باره زنان در این نشریه چاپ شده است، مى‏گوید: «جداى از گزارش و معرفى‏هایى در مورد کتاب‏هایى که زنان نوشته‏اند و یا کتاب‏هایى که در باره آنان وجود دارد، عناوین مقالاتى که در باره زنان در آینه پژوهش منتشر شده، عبارتند از: پژوهشگونه‏اى در باره مصحف فاطمه(س)؛ نقد و معرفى کتاب: فاطمه(س) در آینه کتاب، نقش زنان در نشر حدیث، نگاهى به کتاب الجهود الطمیه للمرأة، بررسى کتاب مسند فاطمه الزهرا(س)، سیرى در المفصل فى احکام المرأة و البیت‏المسلم، سیرى در تحریرالمرأة فى عصر الرسالة، مسئله حجاب و تأثیر اندیشه‏هاى قاسم امین مصرى در ایران، اعلام‏النساء المؤمنات، قرائة جدیدة لفقه المرأة الحقوقى، بلوغ دختران، زن، عنایة النساء بالحدیث النبوى، گزارشى از عقاید النساء، دیوان پروین اعتصامى؛ و نیز کتابشناسى:
کتابشناسى زینب کبرا(س)، کتب تراجم زنان، حجاب، و استدراک کتابشناسى حجاب.»
وى در مورد نویسندگان زن این نشریه از خانم‏ها رضوان مساح، رؤیا برادر، نوش‏آفرین انصارى، سکینه سلمان‏ماهینى، سهیلا پیروزفر، شادى نفیسى، فائزه ارکان، فاطمه تهامى، پروین تاج‏بخش، زهرا خسروى، اعظم پویا و معصومه شریفى نام مى‏برد.

معاونت آموزش‏

این معاونت با همت گماشتن به امر آموزش در سطح حوزه و دانشگاه، در دو واحد آموزش حوزوى و دانشگاهى، گام مهمى در امر آموزش خواهران در سطح کشور برمى‏دارد.

مؤسسه آموزش‏عالى باقرالعلوم:

مؤسسه باقرالعلوم به عنوان دانشگاهى غیر دولتى و غیر انتفاعى از سال 1371 با تصویب شوراى گسترش آموزش‏عالى، به جذب رسمى دانشجو مشغول است. این مؤسسه به منظور آشنایى با بنیادهاى معرفتى حوزه‏هاى علمیه در عرصه‏هاى مختلف علوم انسانى و تولید نظریه‏هاى بومى و دینى و تربیت نیروى انسانى، جهت توزیع و گسترش فرهنگ دینى در کانون‏هاى علمى از سال 1363 فعالیت خود را آغاز کرد.
رئیس دانشگاه از سوى ریاست دفتر تبلیغات اسلامى معرفى و توسط وزیر علوم، تحقیقات و فن‏آورى منصوب مى‏شود.
این مؤسسه در چهار رشته تحصیلى از طریق آزمون سراسرى به جذب دانشجو مشغول است. رشته علوم سیاسى در سه مقطع کارشناسى، کارشناسى ارشد و دکترا؛ رشته تاریخ در مقطع کارشناسى و کارشناسى ارشد؛ رشته فلسفه و کلام اسلامى در مقطع کارشناسى ارشد؛ و رشته علوم اجتماعى در مقطع کارشناسى.
کل پذیرفته‏شدگان این دانشگاه تا نیمه دوم سال 1383، 1061 نفر مى‏باشند که از این تعداد 397 نفر خواهرند و مجموعاً 434 نفر از آنان تا به حال فارغ‏التحصیل شده‏اند که 100 نفر از آنان زن بوده است. کل کلاس‏هاى خواهران در نوبت صبح و کلاس‏هاى برادران در نوبت بعدازظهر ارائه مى‏شود.
این دانشگاه علاوه بر بخش آموزش، مرکز آموزش زبان‏هاى خارجى را نیز راه‏اندازى کرده است. این مرکز براى آموزش زبان دوم به طلاب حوزه‏هاى علمیه، ترجمه متون خارجى، استفاده روحانیون از منابع خارجى و حضور در عرصه‏هاى تبلیغى خارج از کشور تأسیس شده، و تاکنون توانسته است دو هزار روحانى را در این زمینه آموزش دهد. اکنون در این مرکز زبان‏هاى انگلیسى، عربى و فرانسوى آموزش داده مى‏شود؛ در آینده زبان‏هاى اسپانیولى، روسى، آلمانى و چینى نیز راه‏اندازى خواهد شد.
تا به حال 354 نفر از خواهران دانشجو در سطح کارشناسى و 42 نفر در سطح کارشناسى ارشد در مرکز آموزش زبان‏هاى خارجى دانشگاه باقرالعلوم پذیرفته شده و به آموزش زبان خارجى مشغولند.
در بخش پژوهش دانشگاه، هدف ایجاد روحیه پژوهشگرى در طلاب و دانشجویان است تا در سیر تحول و پژوهش به دوره‏اى از حیات اجتماعى و فرهنگى برسند که بتوانند در زمینه علوم دینى ثمربخش باشند.
فصلنامه «علوم سیاسى» و «تاریخ اسلام» نشریات تخصصى مؤسسه باقرالعلوم مى‏باشند.
کتابخانه تخصصى مؤسسه با 234 عنوان نشریه و 23650 عنوان کتاب در بیش از 50 هزار جلد به دانشجویان و طلاب خدمات‏دهى مى‏کند.
واحد اطلاع‏رسانى نیز با برنامه‏ها و نرم‏افزارهاى متنوع به اساتید، دانشجویان و کارمندان خدمات‏دهى مى‏کند.
گروه کارورزى ترجمه این دانشگاه نیز با هدف آشناسازى دانشجویان با مهارت و فن ترجمه و تعمیق روح پژوهشگرى در قالب کلاس‏هاى کارورزى، تألیف و ترجمه کتب مشغول فعالیت است.
واحد برگزارى همایش‏ها و سمینارهاى علمى نیز تاکنون سه همایش سراسرى و 25 سمینار علمى برگزار کرده است.
مؤسسه تا به حال علاوه بر چاپ 15 جلد کتاب در موضوعات مختلف، توانسته است موفقیت‏هاى بسیارى را در کارنامه خود ثبت کند؛ از جمله احراز رتبه در جشنواره نهج‏البلاغه، همایش سیره و اندیشه امام على، جشنواره خوارزمى، مجمع سراسرى طلاب و دانشجویان ممتاز بسیجى، جشنواره مطبوعات، کنگره امام على(ع) و تجلى ولایت، همایش پژوهش‏هاى برتر دین، کتاب سال دانشجویى و ... همچنین کسب مقام اوّل از نظر درصد قبولى در آزمون کارشناسى ارشد در سطح استان قم، مقام دوم از نظر درصد قبولى در آزمون کارشناسى ارشد در سطح کشور در کنکور سال 1380.
خانم «فاطمه رجبى» تنها عضو هیئت علمى زن و یکى از اساتید دانشگاه باقرالعلوم(ع) در مورد انگیزه تأسیس دانشگاه توسط دفتر تبلیغات و نحوه پذیرش دانشجو مى‏گوید:
«هدف آشنایى طلبه‏ها با علوم جدید بود و پیوند دروس حوزوى و دانشگاهى براى حل مشکلات و معضلات اجتماع بر مبناى اسلام.
شرایط پذیرش آقایان، داشتن مدرک سطح 2 و یا پایه 6 حوزه است و خانم‏ها، داشتن دیپلم متوسطه و یا سطح 2 حوزه.
از سال 75 که پذیرش خانم‏ها توسط دانشگاه اعلام شد؛ شرط پذیرش، حوزوى بودن خانواده‏هاى خواهران اعلام شد چرا که هدف این بود سطح علمى خانواده‏هاى طلاب توسط یک دانشگاه خاص تقویت شود.»
وى در مورد تفاوت‏هاى شیوه آموزش دانشگاه با دیگر دانشگاههاى کشور مى‏افزاید: «افرادى که طلبه نیستند و پس از گرفتن دیپلم به دلیل علاقه‏مندى به این دانشگاه مى‏آیند، موظف به گذراندن 32 واحد دروس حوزوى علاوه بر دروس تأیید شده از سوى آموزش عالى مى‏باشند. در مقطع کارشناسى ارشد نیز گذراندن 12 واحد دروس حوزوى، افزون بر دروس تعیین‏شده، الزامى است. هر چند در دفترچه‏هاى کنکور به این موارد اشاره شده است، ولى برخى دانشجویان پس از ثبت‏نام نسبت به گذراندن واحدهاى اجبارى حوزوى اعتراض مى‏کنند.
اما خواهران و یا برادرانى که پیشتر طلبه بوده و بعد در دانشگاه پذیرفته مى‏شوند، اجبارى به گذراندن این واحدها ندارند؛ در عوض باید هر سال نمرات پیشرفت در حوزه خود را به دانشگاه ارائه دهند. در صورتى که پیشرفتى نداشته باشند، به آنها اجازه ادامه تحصیل داده نمى‏شود. بلکه باید با گرفتن مرخصى تحصیلى، اقدام به آماده‏سازى نمرات حوزه از مراکزى که در آنجا تحصیلات حوزوى‏شان را مى‏گذرانند، بنمایند.»

به نظر شما خانم‏ها بیشتر تمایل به تحصیل در این دانشگاه را دارند و یا آقایان؟

با تغییراتى که رهبر انقلاب در ترکیب هیئت امنا و مسئول دفتر تبلیغات داشته، روند آموزشى و ادارى دانشگاه نیز دگرگونى‏هایى پیدا کرد. با توجه به اینکه خواهران طلبه پس از گذراندن تمام واحدهاى تحصیلى، مدرک رسمى معادل با کارشناسى را دریافت مى‏کنند، به تازگى خواهران حوزوى استقبال کمترى از این دانشگاه مى‏کنند؛ در عوض خواهران دیپلمه و غیر حوزوى، خواهان تحصیل در دانشگاه هستند؛ به همین علت تصمیم بر این است که در آینده، دیگر در مقطع کارشناسى پذیرش نداشته باشیم، بلکه فقط در مقطع کارشناسى ارشد و دکترا ثبت‏نام کنیم. البته برخى خواهران طلبه با وجود داشتن مدرک معتبر حوزه هنوز علاقه‏مند به تحصیل در مقطع کارشناسى دانشگاه هستند؛ علت این است که مدرک خواهران حوزه، لیسانس عمومى است و نام رشته ندارد، اما بعضى از فارغ‏التحصیلان حوزه با تحصیلات دانشگاهى مى‏خواهند افزون بر افزایش سطح علمى خود، نام رشته و گرایش خاصى را در مدرک تحصیلى‏شان داشته باشند.
اما در مورد برادران طلبه چون در سطح حوزوى، گرایش در مدرک تحصیلى قید مى‏شود، تمایل کمترى به خواندن دروس دانشگاهى در مقطع کارشناسى دارند و با مدرک حوزوى بیشتر جذب تحصیل در مقاطع بالاتر از کارشناسى مى‏شوند.
در صورت حذف آموزش در مقطع کارشناسى، تکلیف خواهران (چه حوزوى و چه دیپلمه) که تمایل به تحصیل در این دانشگاه دارند، چه مى‏شود؟
البته ما نیز مخالف برداشتن مقطع کارشناسى هستیم، ولى در عمل سه سال است که در این مقطع پذیرش نداریم. خانواده‏هاى طلاب نیز علاقه‏مند هستند که دختران‏شان در محیطى سالم و داراى امنیت چون این مؤسسه تحصیل کنند. در گروه معارف طرحى را ارائه دادیم تا به دلیل امکانات کمى که براى ادامه تحصیل خواهران در دانشگاه وجود دارد، بتوانیم براى خواهران طلبه که دوره سطح 2 را (که معادل لیسانس عمومى است) گذرانده‏اند، کارى انجام دهیم. طرح این بود که نخست براى خواهران از مقطع کارشناسى دانشجو بگیریم بعد از ورود به دانشگاه، دو ترم کامل دروس حوزه را بخوانند، سپس همراه با دروس دانشگاهى 8 واحد هم درس حوزه بخوانند تا وقتى مى‏خواهند در مقطع کارشناسى ارشد ادامه تحصیل دهند، در شرایط مساوى با آقایان و با آمادگى کامل علمى دانشگاهى و حوزوى بتوانند وارد مقطع کارشناسى ارشد شوند.

با توجه به اینکه هم استاد حوزه هستید و هم دانشگاه، نظرتان در مورد ادغام تحصیلات و گرایش فارغ‏التحصیلان دانشگاهى به سمت دروس حوزوى و برعکس چیست؟

بعد از انقلاب گرایش شدیدى میان دانشجویان براى تحصیلات حوزوى دیده مى‏شود و مراجعاتى صورت مى‏گیرد، ولى امکانات پذیرش از سوى حوزه کافى نیست. گرایش از سوى خانم‏ها بیشتر است و باید توجه بیشترى به آنان بشود.
آقایان مى‏توانند از حوزه‏هاى آزاد دروس حوزه استفاده کنند، سپس با امتحان کلى، سطح حوزوى خود را از 2 به 3 و 4 برسانند؛ ولى چون براى خانم‏ها حوزه‏هاى آزاد درس نیست، مجبورند به صورت خصوصى از محضر اساتید حوزه بهره بگیرند. با این وجود مسئولان حوزه براى کسانى که حتى تا سطح دکترا مدرک دانشگاهى گرفته‏اند و حال مى‏خواهند به دلیل علاقه وارد حوزه شوند، فکرى نکرده‏اند. اما به دلیل احساس نیازى که در جامعه وجود دارد و انگیزه‏هاى برخى از دانشجویان به ادامه موازى تحصیل در حوزه، باید فکرى براى این قشر داشته باشیم. کسانى که مى‏خواهند از تحصیلات حوزوى به دانشگاه بروند با رسمى شدن مدرک حوزوى دیگر مشکلى ندارند و مى‏توانند با آن مدرک در هر کدام از رشته‏هاى کارشناسى ارشد که بخواهند ثبت‏نام کنند، در صورتى که در گذشته با مدرک حوزوى فقط مى‏توانستند در رشته‏هاى فقه و اصول، و الهیات شرکت کنند. در حال حاضر طورى شده که گاه حوزه نردبان دانشگاه شده است؛ اما اگر یک تحصیل‏کرده دانشگاهى متمایل به تحصیل در حوزه باشد، شرایط به صورت نهادینه براى او فراهم نیست.
پس ابتدا باید زمینه‏هاى فکرى و برنامه‏هاى اجرایى براى جذب علاقه‏مندان دروس حوزوى در سطح حوزه فراهم شود، سپس فعالیت‏هاى جذب هر چه بیشتر دانشجویان براى تحصیلات علوم دینى فراهم آید تا فارغ‏التحصیلان دانشگاهى در صورت پذیرش در حوزه با توجه به رشته تحصیلى خود، دوباره برخى دروس عمومى و تکرارى را در حوزه نگذرانند.

خانم رجبى، شما تنها عضو هیأت علمى زن و تنها معاون خانم گروه معارف مى‏باشید، نظرتان نسبت به اینکه در میان هیأت علمى دانشگاه، همچنین مدیران و معاونان گروهها هیچ خانم دیگرى وجود ندارد، چیست؟

پذیرش برادران از سال 1371 شروع شده و پذیرش خواهران از سال 1375. فکر مى‏کنم در آن چهار سال مدیران، معاونت‏ها و مسئولان آموزشى مشخص شده بودند، بعد کم کم با آمدن خواهران دانشجو به دلیل احساس نیاز، مدیر آموزش خانم و سپس مسئول امور امتحانات و مسئول واحد اطلاع‏رسانى و کتابدار خانم استخدام شدند.
در واقع مسئولان دانشگاه در ابتداى امر به این فکر نبودند که در زمینه مدیریت از خواهران استفاده کنند. البته طرحى هم ارائه شده است که آموزش خواهران و برادران کاملاً از هم جدا شده و تحت عنوان دانشکده به طور مستقل عمل کند.
در مورد عملکرد دفتر تبلیغات و امکانات موجود دفتر براى اداره بهتر دانشگاه و تخصیص امکانات رفاهى به دانشجویان چه نظرى دارید؟
امکانات دفتر تبلیغات زیاد است، ولى متأسفانه ارتباط درستى بین واحدهاى مختلف آن وجود ندارد و باید برنامه‏ریزى درستى انجام شود تا از استعدادهاى هر بخش به خوبى استفاده شود. ظرفیت انسانى و مالى خوبى وجود دارد، ولى مدیریت‏هاى خوبى براى استفاده از استعدادهاى موجود در دفتر تبلیغات موجود نیست. واحدهاى مختلف دفتر از کار یکدیگر اطلاعى ندارند، مثلاً با توجه به سابقه تدریس در مرکز آموزش خواهران، همه و حتى برخى پرسنل دفتر گمان مى‏کنند آن واحد یک دفتر تبلیغات مستقل است و همه امکانات را دارد؛ در صورتى که آنجا فقط واحد آموزش خواهران دفتر تبلیغات است. خدمات پژوهشى، فرهنگى و هنرى که معاونت‏ها به واحدهاى دیگر دارند، باید به این واحد هم خدمات‏دهى داشته باشند تا واحدهاى مختلف دفتر تبلیغات بتوانند مشکلات همدیگر را برطرف کرده و از امکانات هم استفاده کنند.
«فاطمه امانى» دانشجوى ترم چهارم علوم سیاسى این مؤسسه که از الموت قزوین پذیرفته شده و برادرش روحانى است، در مورد 32 واحد دروس حوزوى اجبارى دانشگاه معتقد است: «این واحدها خیلى خوب است و در باره دروس مقدماتى حوزه مثل سطح، نحو، منطق، آشنایى با حدیث و ... است؛ با اینکه هیچ ارتباطى با رشته ما ندارد، ولى اطلاعاتى در مورد دین خود پیدا مى‏کنیم. البته در کل با توجه به اینکه این دروس در هر ترم 4 واحد ارائه مى‏شود، دیگر کسى نمى‏تواند زودتر از 8 ترم و همان چهار سال درسش را تمام کند. بعضى از همکلاسى‏هایم از این دروس راضى نیستند و مى‏گویند وقت‏شان گرفته مى‏شود، ولى من چون همه احکام را نمى‏دانستم و الان یاد مى‏گیرم، راضى هستم.
در مورد منابع درسى هم فکر کنم از آن جایى که همه سرفصل‏ها چون دیگر دانشگاهها توسط وزارت علوم تصویب مى‏شود، در این دانشگاه هم یکى باشد، ولى منابعى که در این دانشگاه معرفى و ارائه مى‏کنند با دیگر دانشگاهها فرق دارد.»

با توجه به اینکه خوابگاه خودگردان با حمایت مادى دفتر تبلیغات براى دانشجویان اختصاص داده شده، نظرتان در مورد امکانات خوابگاه چیست؟

چون در دفترچه کنکور تعهد خوابگاه براى این دانشگاه نبود، ما هم انتظار داشتن خوابگاه نداشتیم، ولى به دلیل اعتراضاتى که دانشجویان پیش از دوره ما داشتند، خوابگاهى راه‏اندازى شده که در هر ترم 6 هزار تومان از هر دانشجو مى‏گیرند که به نظرم هزینه بسیار کم و مناسبى است. در خوابگاه با توجه به فارغ‏التحصیل شدن سالانه دانشجویان فعلاً حدود 30 نفر زندگى مى‏کنند. در هر حال این خوابگاه مثل خوابگاههاى دیگر دانشگاهها مشکلات خود را دارد، طورى که مثلاً برخى دانشجویان ترجیح مى‏دادند با بودن خوابگاه، در منزل بستگان خود زندگى کنند، یا خودشان خانه بگیرند که با جابه‏جا شدن از مکان قبلى به فعلى و با بهتر شدن وضع نسبى، خوابگاه را ترجیح دادند.
«نفیسه. ف» که پدرش روحانى است در رشته کارشناسى ارشد علوم سیاسى درس مى‏خواند. او در مورد رشته و اساتید دانشگاه مى‏گوید: «در هر دانشگاه دانشجویان آزاد هستند اساتیدشان را انتخاب کنند، ولى در اینجا مجبور هستیم با اساتیدى که دانشگاه انتخاب مى‏کند، درس بخوانیم که در گذشته در همین دانشگاه درس خوانده‏اند. حتى در مورد پایان‏نامه‏ها و انتخاب استاد راهنما حق نداریم از استادى خارج از اساتید دانشگاه به عنوان استاد راهنما کمک بگیریم.»
با توجه به اینکه مقطع کارشناسى را هم در این دانشگاه گذرانده‏اید، دروس حوزه در مقطع کارشناسى و کارشناسى ارشد چه تفاوت‏هایى با هم دارند؟
در کارشناسى به مباحث مقدماتى و فقهى پرداخته مى‏شود که متأسفانه حتى استادها درس‏ها را جدى نمى‏گرفتند، ولى در کارشناسى ارشد چون مسائل روز با مسائل حوزه در ارتباط است، وضع بهتر مى‏باشد، مثلاً حقوق سیاسى زنان یا غرب‏شناسى که در مورد مسائل مذهبى اسلام و غرب و رویارویى آنها صحبت مى‏کند، با پیش‏زمینه دروس حوزوى بهتر فهمیده مى‏شود. فصلنامه «علوم سیاسى» دانشگاه هم براى برخى از تحقیقات ما مفید است.
«طاهره خطیبى» از شهر طبس در ترم نهم و در حال گذراندن پایان‏نامه خود است. وى در مورد امکانات رفاهى و خوابگاه دانشگاه مى‏گوید:
«سه ترم اوّل خوابگاه نداشتیم و بعد مطلع شدیم که خوابگاهى براى دانشجویان باز شده است. وجود حشرات موذى در ساختمان و الزام پذیرش نظافت خوابگاه از سوى دانشجویان، از مشکلات ما بود. هزینه کم خیلى خوب بود، ولى ساختمان مشکلات خودش را داشت. با وجود تعویض ساختمان باز عیب و ایرادهاى دیگرى در آن پیدا مى‏شد. البته یکى از امکانات خوب دانشگاه تحویل بُن مجانى اجناس خوراکى در هر طول ترم است. هر چند برخى دانشجویان گوشت‏هاى یخ‏زده‏اى را که تحویل مى‏گرفتند مى‏فروختند تا بتوانند گوشت تازه بخرند و در خوابگاه غذا تهیه کنند.
کوچک بودن ساختمان آپارتمانى دانشگاه و نداشتن حتى نمازخانه و بوفه بزرگ، از بزرگ‏ترین مشکلات رفاهى است. در بین ساعات درسى به دلیل ادارى بودن مکان نمى‏توانیم در سالن‏ها تردد کنیم. بوفه هم بسیار کوچک است و کتابخانه جایى نیست که بتوانیم لحظه‏اى در آن استراحت کنیم و یا با دیگرى حرف بزنیم. هر جا مى‏رویم مى‏گویند سر و صدا نکنید. تعجب است مسئولان دانشگاه با وجود اینکه بسیار به اسلام توجه دارند و بدان مقید هستند، چرا نمازخانه براى خواهران درست نکرده‏اند! آنان مجبورند در یکى از راهروهاى دانشگاه جلوى رفت و آمد کارکنان و اساتید مرد نماز بخوانند و یا استراحت کنند.
استفاده از کامپیوتر و اینترنت مشکل دیگر ماست. فقط یک کامپیوتر متعلق به دانشجویان به اینترنت متصل است و این خط (که بسیارى از سایت‏هاى آن مسدود شده) جوابگوى دانشجویان براى دسترسى به منابع تحقیق نیست. حاضر بودیم مثل دانشگاههاى دیگر پول بدهیم، در عوض امکانات پژوهشى و رفاهى بیشترى داشته باشیم.
وجود نوارخانه و برگزارى مناسبتى جلسات نمایش و تحلیل فیلم از امکانات مثبت است. مى‏توانیم فیلم‏هاى آموزشى و سینمایى روز را امانت بگیریم. اردوهاى مختلف هم با هزینه خودمان صورت مى‏گیرد.»
با توجه به اینکه جامعه‏شناسى مى‏خوانید، دروس اجبارى حوزه در دانشگاه چقدر توانسته است در ارتباط با رشته تحصیلى شما کارساز باشد؟
هیچ. حتى پدر من که روحانى است موافق این دروس نبود و مى‏گفت باید درسى به شما یاد بدهند که در ارتباط با رشته‏تان باشد. دروس حوزه پراکنده است. یاد گرفتن اندکى فقه به درد ما نمى‏خورد. کسى که این دروس را ادامه نمى‏دهد، بلکه فقط با این واحدهاى اجبارى، با دروسى آشنا مى‏شود که در نهایت در پایان تحصیلات به دلیل عدم کاربرد همه را فراموش مى‏کند. با اعتراض‏هاى ما نسبت به این دروس، فقط به جاى واحد صرف، واحد زن در اندیشه اسلامى را گذاشتند که خیلى خوب بود. البته پیشنهاد دادیم به جاى دروس حوزه، مسائل دینى مربوط به هر رشته را برنامه‏ریزى کنند تا چیز بیشترى یاد بگیریم، نه اینکه واحدهایى را به اجبار بگذرانیم، بدون اینکه ارتباطى با دیگر دروس ما داشته باشد.

با توجه به مشکلاتى که گفتید آیا تمایل دارید در مقطع کارشناسى ارشد هم در همین دانشگاه تحصیل کنید؟

بله. البته مسلّم است که دانشگاه تهران بهترین است، ولى از آن جا که اساتید خیلى خوبى چون دکتر افروغ و صدیق از دانشگاه تهران براى تدریس به اینجا آمدند و کارهاى پژوهشى زیادى در مورد رشته خود انجام دادیم، معتقدم امکانات آموزشى اینجا با توجه به محدودیت‏هایش، کمتر از دانشگاههاى دیگر نیست.
در مقطع کارشناسى فقط به دلیل انتخاب بیشتر، این دانشگاه را جزو مراکز آموزشى علامت زدم و اصلاً تمایلى به اقامت در شهر قم و تحصیل به آن نداشتم، به ویژه که در آن زمان در دفترچه کنکور اعلام نکرده بودند دانشگاه غیر انتفاعى است و اجبار به گذراندن دروس حوزوى است، ولى به مرور زمان از این شهر خوشم آمد و در آن احساس آرامش کردم. حالا هم با توجه به اینکه مى‏خواهم براى همیشه در قم ساکن شوم، ترجیح مى‏دهم در همین دانشگاه ادامه تحصیل بدهم.

مرکز آموزش خواهران:

این مرکز به امر آموزش علوم دینى و تحصیلات حوزوى خواهران مشغول است. با راه‏اندازى مرکز مدیریت حوزه و نظم دادن به حوزه‏هاى سراسر کشور، مرکز مدیریت حوزه، تمامى حوزه‏هاى مختلفى را که با انگیزه‏هاى متفاوت در سطح کشور راه‏اندازى شده، شناسایى و کدگذارى مى‏کند و مدارس سطح «الف» را زیر پوشش مى‏گیرد، سپس مدارس سطح «ب» را به سطح «الف» و سطح «ج» را به سطح «ب» و ... مى‏رساند. هر چند تهیه متون درسى و برنامه‏ریزى آموزشى براى تمامى حوزه‏ها وقت‏گیر است، ولى با ابتکار مرکز مدیریت، تمامى فارغ‏التحصیلان مدارس سطح «الف» که تحت پوشش هستند، مدرک معتبر دریافت مى‏کنند و مى‏توانند با آن مدرک مشغول به ادامه تحصیل و یا کار شوند. مؤسسه جامعةالزهرا(س) از جمله حوزه‏هاى علمیه‏اى است که هنوز به صورت کامل تحت پوشش مرکز مدیریت حوزه نیست، از این‏رو مدرک آن معادل کارشناسى مى‏باشد، ولى مرکز آموزش خواهران دفتر تبلیغات جزو حوزه‏هاى سطح «الف» مى‏باشد و مدرک آن معتبر است.
سرکار خانم «عذرا انصارى» مسئول فعلى حوزه علمیه خواهران یزد، یکى از کسانى است که در گذشته و طى سال‏هاى طولانى براى راه‏اندازى مرکز آموزش خواهران دفتر تبلیغات که در آن زمان با نام «واحد خواهران» فعالیت مى‏کرد، زحمات بسیارى را متقبل شده است. وى در مورد انگیزه راه‏اندازى این مرکز در دفتر تبلیغات مى‏گوید:
«یکى از ثمرات درخشان انقلاب اسلامى، فعال کردن میدان رشد و ترقى خانم‏ها بود تا استعدادها و توان‏هاى نهفته آنان به ظهور و بروز برسد، چرا که زنان رکن خانواده و خانواده، هسته مرکزى اجتماع شمرده مى‏شود. رشد و بالندگى زنان مایه حیات و سرسبزى و تازگى جامعه است. از این‏رو به همین انگیزه تصمیم گرفتم براى دختران جوان و دانش‏آموز برنامه‏هاى فرهنگى و اخلاقى تربیتى تشکیل دهم. به همین منظور در جهت نشان دادن انتظار سازنده و مثبت براى ظهور امام عصر(عج) و با علم به اینکه 50 تن از یاران وى خانم هستند، مرکزى به نام «بیت‏الزهرا» راه‏اندازى شد. در همان زمان از آیت‏الله عبایى، رئیس وقت دفتر تبلیغات اسلامى کمک گرفتم و ایشان حکمى به من دادند که واحد خواهران دفتر تبلیغات را فعال کنم. پیش از آن واحد خواهران فقط تعدادى نوار و پرونده تبلیغى داشت که با مطالعه آنها متوجه شدم براى اعزام خواهران مبلّغ باید آنان را آموزش داد تا اندوخته علمى، فرهنگى و اخلاقى‏شان افزایش یابد، از این‏رو طرح آموزش خواهران را به رئیس دفتر پیشنهاد دادم. طرح با ویژگى‏هاى خود با توجه به فضاى آموزشى و استفاده از اساتید مجرب و انتخاب متون درسى، به سرعت تصویب شد. از سال 1363 کار در بیت‏الزهرا شروع شد، سپس با تصویب هیئت مدیره، ساختمانى به این امر اختصاص یافت. شرایط پذیرش خواهران این بود که یکى از بستگان آنان روحانى باشد و یا اینکه جزو خانواده‏هاى شهدا، اسرا و سپاهیان باشند.»

شیوه آموزش و تدریس در سال‏هاى نخست تأسیس واحد خواهران به چه صورتى بود؟

آموزش خواهران ابتدا در سه سطح راهنمایى، متوسطه و عالى بود. کسانى که مدرک تحصیلى در مقطع کارشناسى و یا بالاتر داشتند، در سطح عالى بودند و بقیه در سطوح دیگر. براى اینکه میزان علاقه و انگیزه خواهران ارزیابى شود، مدت سه ماه آموزش داده مى‏شدند و پس از برگزارى امتحان برخى توانستند به سطوح متوسطه و یا عالى راه پیدا کنند.
در سطح عالى باید صرف ساده، قرآن، قواعد، تجوید، تفسیر سوره‏هاى حُجرات و جمعه، آئین همسردارى و تربیت فرزند، حدیث، خودسازى، فن خطابه، فقه بانوان و عمومى، سیره حضرت زهرا(س) تدریس مى‏شد. این دروس براى مبلغان و خانواده‏هاى آنان مفید و کارساز بود. براى راحتى خواهران خانه‏دار، جزوات و نوارهاى درسى موجود بود. از ویژگى‏هاى آموزش استفاده از متون سنتى، و تدریس به شیوه‏هاى نوین بود. براى دیگر سطوح نیز مطابق با توان علمى بانوان برنامه‏ریزى مى‏شد. نتیجه طرح آموزش، وجود خواهران مدرّس و مبلغى بود که اکنون در مراکز علمى، دانشگاهى، پژوهش و تحقیق مشغول به کار هستند.

واحدهاى مختلف مرکز آموزش در زمان تصدى شما چه واحدهایى بودند؟

واحد اعزام مبلّغ بود که خواهران آموزش‏دیده را که توانایى تبلیغ داشتند به مراکز فرهنگى در قم و شهرستان‏ها اعزام مى‏کرد تا از توان علمى و دینى آنان در دانشگاهها، سمینارها و مدارس استفاده شود.
واحد نوارخانه انواع نوارهاى آموزشى را در موضوهاى صرف و نحو، فقه، اصول، منطق و فلسفه در اختیار مشترکان قم و شهرستان قرار مى‏داد.
واحد انتشارات، کلاس‏هاى روش تحقیق و پژوهش را برگزار مى‏کرد و اقدام به چاپ چندین کتاب کرد.
واحد کتابخانه براى استفاده طلاب، دانشجویان و دانش‏آموزان دایر بود.
واحد مهد کودک هم براى آرامش خیال خواهران در هنگام تحصیل، از کودکان نگهدارى مى‏کرد و برنامه‏هاى آموزشى خاصى براى خردسالان داشت.
در واحد دانشجویى هم هر سال با ارسال نامه به دانشگاههاى مختلف کشور از دانشجویان ممتاز دعوت مى‏شد با مراکز دینى و فقها و عرفاى قم ملاقاتى داشته باشند و از کلاس‏هاى اخلاق، تفسیر، فقه و عرفان واحد خواهران استفاده کنند.
واحد صندوق قرض‏الحسنه به خواهران نیازمند بدون تشریفات ادارى وام مى‏داد.
واحد برگزارى سمینار احیاى شخصیت زن که هر سال به مدت سه روز در ایام میلاد حضرت فاطمه(س) برنامه‏هاى متنوع برگزار مى‏کرد. چاپ دو کتاب «فاطمه گل‏واژه آفرینش» و «منزلت زن» حاصل همین گردهمایى‏ها بود.
نشریه «عصمت» نیز به صورت نشریه داخلى در مرکز آموزش خواهران منتشر مى‏شد.
واحد هنرى با استفاده از متون نمایشى، تئاترهایى را در قم و شهرستان‏ها به نمایش در مى‏آورد.
کمک‏هاى پشت جبهه هم در دوران جنگ تحمیلى دایر بود و مقدار قابل توجهى کمک براى جبهه ارسال کرد. عده‏اى از خواهران نیز براى تبلیغ به مناطق استقرار خانواده‏هاى نظامیان اعزام شدند.
فعالیت‏هاى سیاسى واحد آموزش خواهران نیز در جهت آرمان‏هاى امام راحل و پس از آن تجدید میثاق با رهبرى از فعالیت‏هاى ما بود.
علاوه بر همکارى هیئت مدیره و رئیس دفتر، همسرم آقاى حجت‏الاسلام و المسلمین عبدالرحمن انصارى نیز به عنوان رابط و مسئول ادارى مالى واحد با قاطعیت براى انجام امور ادارى و تنظیم برنامه‏هاى درسى، پشتوانه بسیار خوبى بودند. آقاى مرتضوى سردبیر مجله پیام زن نیز در امر آموزش ما را یارى کردند و سخت‏ترین دروس را براى تدریس پذیرفتند. جزوات تفسیر سوره نور نیز حاصل ذوق و هنر و تخصص شایسته ایشان در واحد خواهران بود.
حجت‏الاسلام «احمد احسانى» مسئول فعلى مرکز آموزش خواهران در مورد تغییر و تحولاتى که در سال‏هاى اخیر در امر آموزش این مرکز شده است، مى‏گوید:
«در سال‏هاى نخست به دلیل نیازهایى که احساس مى‏شد، طلبه‏ها در دفتر تبلیغات آموزش مى‏دیدند و دفتر در پى دادن مدرک به طلاب نبود، ولى به مرور زمان طلاب خواهان مدرک بودند و مدرک توسط شوراى عالى حوزه داده مى‏شد.
از سال 62 تا 74 مرکز خواهران یک دوره شکل‏گیرى و تثبیت را پشت سر گذاشت. در این دوره متن و ماهیت دروس خانم‏ها، دروس حوزوى آقایان بود اما از سال 74 به بعد با تغییر هیأت مدیره، بخش‏هاى مرکز هم تغییر کرد و دروسى ویژه خواهران طلبه گذاشته شد. سبک ترمى واحدى راه‏اندازى شد که هر طلبه موظف به گذراندن 135 واحد در کنار دروس معارف بود. اما هنوز با وجود اصلاحات محتوایى، نمى‏توانستیم مدرک رسمى به کسى بدهیم تا اینکه در سال 1380 زیر پوشش مرکز مدیریت خواهران قرار گرفتیم، از آن سال به بعد وارد مرحله سوم شدیم. در دوره‏هاى قبل، طلبه باید هشت سال تحصیل مى‏کرد، ولى بعد از این مرحله، تحصیل به تصویب شوراى عالى حوزه به صورت پنج ساله و گذراندن 190 واحد همراه با اعطاى مدرک سطح دو و یا مدرک رسمى کارشناسى حوزه بود. دوره‏ها نیز تمام‏وقت و حضورى شدند و دیگر دوره غیر حضورى برچیده شد.
کلیه کسانى که از سال 74 تا 79 وارد مرکز شده بودند، با همسان‏سازى دروس در صورت تکمیل تحصیلات، موفق به گرفتن مدرک رسمى شدند؛ در کل به 150 فارغ‏التحصیل بازسازى شده مدرک رسمى دادیم. بعد از سال 81 هر سال تقریباً 35 نفر فارغ‏التحصیل مى‏شوند و مدرک رسمى دریافت مى‏کنند. تنها فرقى که در پذیرش با گذشته داریم این است که قبل از سال 1380 ما پذیرش را انجام مى‏دادیم، ولى بعد از آن با توجه به نظام مرکز مدیریت حوزه (که سعى دارد همه حوزه‏ها را یکسان کند تا همه داراى نظام آموزشى خاصى باشند) پذیرش از طریق آزمون سراسرى مرکز مدیریت حوزه است. ما با ظرفیت دو برابر، با قبول‏شدگان نهایى مصاحبه مى‏کنیم و افراد مستعدتر را گزینش مى‏کنیم. تا به حال پس از سال 80، چهار دوره جدید ثبت‏نام کرده‏ایم.»

مرکز آموزش خواهران چه تفاوتى با دیگر حوزه‏هاى علمیه خواهران دارد؟

از آن جا که نظام آموزشى در همه حوزه‏هاى تحت پوشش مرکز مدیریت حوزه‏ها یکسان شده است، فرقى وجود ندارد، ولى شرط پذیرش ما این است که خواهران باید وابسته به خانواده طلاب باشند. فایده این کار در برایند کار است که خواهران طلبه مى‏توانند از طریق دفتر تبلیغات با همسران خود براى تبلیغ بروند. جداى از بحث اعزام مبلّغ، پذیرش از خانواده‏هاى طلاب باعث مى‏شود خانواده روحانیون از لحاظ علمى به سطح بالایى برسند. گاه مشاهده مى‏شد آقایان مراتب بالاى حوزه و دانشگاه را کسب کرده‏اند، ولى همسران آنها حداکثر دیپلم دارند. این فرصت باعث شده است ضعف علمى و اطلاعاتى همسران طلاب حل شود و در تربیت نسل جدید ثمربخش باشد.

ترکیب شمار اساتید مرد و زن در مرکز چگونه است؟

تا چند سال پیش 35 درصد اساتید زن بودند و 65 درصد مرد، ولى در حال حاضر وضعیت برعکس شده و 65 درصد استادها با حفظ کیفیت علمى خانم هستند و 35 درصد آقا.

خدمات‏دهى در بخش کتابخانه و نوارهاى درسى به چه صورتى است؟ آیا خواهران که در مرکز آموزش تحصیل نمى‏کنند، مى‏توانند از این امکانات بهره‏مند شوند؟

خدمات کتابخانه به دلیل مکان محدود و کمبود کتاب فقط براى طلاب است، ولى نوارهاى درسى حوزوى علاوه بر اعضاى قم و شهرستانى، براى مبلغان نیز خدمات‏دهى دارد، چرا که همه مبلّغ‏هاى اعزامى، فارغ‏التحصیل مرکز خواهران نیستند، ولى مى‏خواهند از نوارها استفاده کنند.
واحد اطلاع‏رسانى تازه تأسیس شده و به اینترنت شبکه شارح متصل شده است.

آیا در صدد هستید براى فارغ‏التحصیلان جز در امر تبلیغ، خدمات دیگرى ارائه دهید؟

اخیراً دو کانون راه‏اندازى کرده‏ایم. یکى انجمن علمى که مخصوص افراد در حال تحصیل است که کارهاى پژوهشى انجام مى‏دهند؛ یکى هم کانون فارغ‏التحصیلان تا بتواند انسجام درستى به فارغ‏التحصیلان و همکارى با دیگر مراکز بدهد.

واحد آموزش:

قرآن کریم، ادبیات عرب، فقه، منطق و فلسفه، تاریخ، اخلاق و تربیت اسلامى، عقاید و کلام، حدیث، اصول فقه، ادبیات فارسى، زبان انگلیسى، روش‏ها و مهارت‏ها، حقوق و سیاست و پایان‏نامه سرفصل دروسى است که طلاب باید در190 واحد بگذرانند.
خانم «طاهره فضیلت» مسئول واحد آموزش خواهران این مرکز در ارتباط با نحوه پذیرش خواهران مى‏گوید:
«هر ساله اردیبهشت‏ماه از سوى مرکز مدیریت حوزه، دفترچه‏هاى آزمون تحصیلات حوزوى منتشر مى‏شود. تمام خواهران که علاقه و انگیزه داشته باشند مى‏توانند با شرکت در این امتحانات که از دروس سه ساله دبیرستان مى‏باشد، پس از قبولى در آزمون و مصاحبه، در حوزه‏هاى مورد نظر خود ثبت‏نام کنند. البته برخى حوزه‏ها اقدام به پذیرش طلبه از سطح سیکل هم مى‏کنند. فردى که قبول مى‏شود باید طى هفت سال 270 واحد را بگذراند و پس از هفت سال، از مدرک سیکل به کارشناسى برسد.»

برنامه کلاسى و آموزشى خواهران به چه صورتى است؟

کلاس‏ها در هر ترم براى 16 هفته درس و دو هفته امتحان تنظیم شده است. همه کلاس‏ها از ساعت 8 تا 12 صبح است. فقط کلاس‏هاى فوق برنامه بعدازظهر تشکیل مى‏شود. متون و منابع درسى ثابت است. 80 درصد طلاب همسر روحانى دارند و بقیه دختر و یا خواهر روحانى هستند و یا اینکه مادر و یا خواهرشان طلبه بوده و براى تحصیل به این مرکز آمده‏اند.

پایان‏نامه‏هاى طلاب در چه سطحى است؟

از طرف مرکز مدیریت حوزه بروشورهایى تهیه شده است که طلاب را براى اخذ پایان‏نامه راهنمایى مى‏کند و پس از اخذ موضوع توسط هر طلبه، استاد راهنما به کمک مى‏آید. برخى مراکز چون مرکز پژوهش‏هاى صدا و سیما تعدادى از پایان‏نامه‏ها را انتخاب کردند تا گسترش داده شود و به صورت کتاب منتشر شود، یا اینکه خلاصه شده تا در یک مقاله منتشر شود. چاپ کتاب «پرورش دینى کودک (تأثیر پرورش در جذب کودکان به نماز)» یکى از همین پایان‏نامه‏هاست که توسط مرکز پژوهش‏هاى صدا و سیما به صورت کتاب چاپ شده است.
آثار تربیتى محبت والدین نسبت به فرزند در قرآن و احادیث، آزادى بیان در حکومت على(ع)، آثار روانى توکل از دیدگاه قرآن و روایات، عوامل شکل‏گیرى شخصیت انسان در قرآن، رابطه توصیه و محبت از دیدگاه قرآن، آسیب‏شناسى دختران و راهکارهاى درمان آن با تأکید بر منابع اسلامى از جمله پایان‏نامه‏هاى دفاع شده طلاب مرکز آموزش خواهران مى‏باشد.

واحد فرهنگى:

خانم «ملیحه شعبان‏پور» مسئول بخش فرهنگى و سردبیر نشریه داخلى این مرکز مى‏باشد. وى در مورد فعالیت‏هاى فوق برنامه فرهنگى خواهران طلبه مى‏گوید:
«برگزارى کلاس‏هاى فوق برنامه بر عهده این واحد است. برنامه مهدویت در قرآن، خوشنویسى، طراحى، نقاشى، خبرنگارى و آموزش مشاوره و نشست‏هاى علمى از جمله کارهاى این واحد است.
تا به حال سه نمایشگاه برگزار کرده‏ایم. نمایشگاه دفاع مقدس با همکارى بنیاد شهید، نمایشگاه طلعت رشیده و نمایشگاه رمضان که 30 رحل به نماد 30 جزء قرآن با پیام‏هایى روى آن ساخته شده بود و در ماه رمضان مهمان قرائت یک جزء قرآن توسط خواهران طلبه در هر روز بود.
اطلاع‏رسانى در مورد شخصیت‏هاى دینى، راه‏اندازى گروه یادى و نامى در راستاى درج زندگینامه شهدا و ... از دیگر فعالیت‏هاى واحد فرهنگى مى‏باشد.»
خانم «شهره صادقى» استاد فقه مرکز آموزش خواهران در مورد روش آموزش دروس حوزوى و تفاوت آن با دروس دانشگاهى مى‏گوید: «در امر آموزش در حوزه و دانشگاه هدف این بوده که علم آموزش داده شود. اما هدف ابتدا باید تربیتى باشد، بعد آموزشى. علاوه بر دنبال کردن اهداف تربیتى، هر استادى با علم به اینکه سرفصل دروس را مى‏داند، ولى باید در آموزش همان سرفصل‏ها هم توجه کافى داشته باشد. استاد حوزه باید قدرت استدلال فقهى داشته و طلاب را با فقها آشنا سازد.
طلبه با توجه به انگیزه‏اى که دارد، راحت‏تر و بهتر دروس را مى‏فهمد و به آن علاقه‏مند است. ولى کسى که در دانشگاه همین رشته را مى‏خواند، علاوه بر اینکه منابع درسى او به سختى فقه حوزه نیست، چون قصد طلبگى ندارد و یا اینکه دروس حوزوى نخوانده و آشنایى کاملى با این مباحث ندارد، آموزش وى حساس‏تر و جدى‏تر مى‏شود. منابع و سرفصل دروس دانشگاه محدودتر و ساده‏تر از دروس حوزوى است و دانشجو کتاب درسى به زبان عربى ندارد.
در حوزه روى متون قدیمى و اصلى‏تر کار مى‏شود، ولى ما طلاب را به منابع درسى محدود نمى‏کنیم و سعى داریم براى ایجاد روحیه خلاقیت و شکوفایى استعدادهاى آنان در نقد و نظر استفاده کنیم. تحقیق، یکى از اساسى‏ترین بخش‏هاى تدریس در حوزه است. با تحقیق، جلب مشارکت فراگیرنده براى تعلیم و تربیت بیشتر مى‏شود. طلبه با تعمق در کتاب‏ها و بررسى نظریات و استدلال‏هاى مختلف، ذهنیتى فعال مى‏یابد. اگر تحقیق نباشد، آموزش تبدیل به آموزشى غیر فعال مى‏شود.
محدود کردن طلاب به کتاب‏هاى درسى باعث مى‏شود افراد غیر فعال شوند و فقط شنونده محض باشند و ذهن‏شان فراتر از محدوده‏اى خاص عمل نکند.»
«مرضیه معزّى» از طلاب ورودى سال 78 به مرکز آموزش خواهران است. وى که پدر، مادر، همسر و برادرش روحانى هستند، به انگیزه خدمت به دین و تجلى مفهوم انتظار امام عصر(عج) به دروس حوزوى روى آورده است. او در مورد مشکلات آموزشى مرکز خواهران مى‏گوید: «درست است امکانات مادى مرکز کم است، ولى نباید طلاب به دنبال لقمه آماده باشند. به خاطر عشق به دین باید با مشکلات ساخت. وقتى سنم کم بود هر وقت سؤال دینى از پدر و مادرم مى‏پرسیدم، مى‏گفتند برو خودت بخوان و یاد بگیر و ما اشتباهاتت را اصلاح مى‏کنیم، از این‏رو از ابتدا اطلاعات دینى‏ام زیاد بود.
وقتى به مرکز آموزش آمدم انتظار داشتم طلبه را در بخش عقاید با شبهات روز آشنا کنند و مثلاً واحد درسى با عنوان شبهه‏شناسى اسلام در شیعه مسائل روز داشته باشند و منابعى را که در این مورد وجود دارد، در اختیار طلاب قرار دهند. همچنین براى ادامه تحصیل در سطح 3 پذیرش داشته باشند چرا که من به دنبال مدرک تحصیلى نیستم و به جاى تحصیل در مقطع کارشناسى ارشد مى‏خواهم از سطح 2 به سطح 3 بروم.»

در مورد امکانات رفاهى چون مهد کودک، سرویس، بُن و ... چه نظرى دارید؟

مهد کودک در دو رده شیرخوار و زیر سه سال و از سه سال تا پیش‏دبستانى است. پسر من که در دوره دوم است از مربى‏اش راضى است. به او سوره‏هاى کوچک قرآن را یاد مى‏دهند و آموزش ریاضى و علوم، تفریحات علمى و کاردستى هم دارد؛ ولى دوستان دیگرم از اینکه بخواهند بچه‏هایشان را به قسمت شیرخواران ببرند نگران هستند، چرا که دختر یکى از دوستان که حالا دیگر در رده زیر سه سال نیست، خاطره بسیار بدى از آن دوران دارد و عنوان مى‏کند که دایم او را به اجبار مى‏خواباندند و همیشه سخن مربى‏اش در این مورد را به یاد دارد!
شهریه هم که دیگر نمى‏دهند، ولى در عوض عید سال 83، 20 هزار تومان به هر طلبه عیدى دادند.

تا به حال به عنوان مبلّغ از سوى دفتر تبلیغات اعزام شده‏اید؟

بله. پنج سال سابقه اعزام دارم. متأسفانه در مناطق محروم، بسیارى از آموزه‏هاى ابتدایى دین به دلیل ناآگاهى، به فراموشى سپرده شده است، مثلاً در سال 75 که به همراه همسرم به یکى از روستاها رفته بودیم متوجه شدیم اهالى روستا فکر مى‏کنند خواندن صیغه عقد اختیارى است، از این‏رو افرادى که پیشتر ازدواج کرده بودند و بدون قرائت صیغه بچه‏دار هم شده بودند، تازه مى‏آمدند تا همسرم آنان را عقد کند! یا اینکه وقتى خودم براى تبلیغ به روستایى رفته بودم، خانم‏ها اصلاً غسل بلد نبودند و نمى‏دانستند باید غسلى هم انجام بدهند. فکر مى‏کردند حمام رفتن کافى است! در روستایى دیگر مردم بیرون آمدن زن از خانه را بسیار بد مى‏دانستند و مرا به عنوان یک مبلّغ قبول نداشتند و تعجب مى‏کردند که چرا باید یک زن براى تبلیغ به روستایشان برود! ولى کم‏کم توانستم در طول ماه رمضان بیش از صد زن را جذب کلاس‏ها و جلسات تبلیغى بکنم.
«ام‏البنین مشکانى» ورودى سال 80 که از سبزوار براى تحصیل علوم دینى به قم آمده است، مى‏گوید: «با اینکه در سبزوار مدرسه علمیه خواهران بود، ولى چون قم در دروس حوزوى مشهور است ترجیح دادم این‏جا بیایم اما متأسفانه مرکز خوابگاه ندارد و مجبورم در منزل بستگان اقامت کنم.»

با توجه به مشکلات اقامت در قم آیا از وضعیت آموزشى راضى هستید؟

از مکان که به هیچ عنوان راضى نیستم. مکان فعلى اصلاً آموزشى نیست. هم اساتید و هم دانش‏پژوهان از وضعیت طبقات و سر و صداى حدود 13 کلاس ناراضى هستند.
اساتید دروس اصلى عمدتاً خوب هستند، ولى از اساتید دروس فرعى راضى نیستیم، چرا که رشته تخصّصى خودشان را تدریس نمى‏کنند، مثلاً در ترم گذشته با درس علوم بلاغى این مشکل را داشتیم. در مورد منابع درسى هم مشکل داریم. به فرض درس فلسفه و منطق جزو دروس پایه و مشکل است، آن وقت به جاى اینکه وقت‏مان صرف تفهیم این دروس شود، باید بنشینیم و وقت‏مان را صرف ترجمه عربى به فارسى کتاب‏هایش بکنیم، یا به فرض اصول که درس پایه‏اى است، منابع درسى‏اش اطلاعات خوبى به ما نمى‏دهد. به مسئولان آموزشى مرکز که شکایت مى‏کنیم مى‏گویند سرفصل دروس را مرکز مدیریت حوزه تعیین کرده و آنها مجبور به پیروى هستند.
از سویى دیگر در اطلاعات دفترچه آزمون آمده بود که این مرکز آموزشى شهریه هم مى‏دهد، ولى آن را قطع کردند و گفتند شهریه را دفتر تبلیغات مى‏داده، حالا که این مرکز از مرکز مدیریت حوزه تبعیت مى‏کند، دفتر تبلیغات دیگر حاضر به دادن شهریه نیست؛ ولى براى عده‏اى از دانش‏پژوهان مخصوصاً شهرستانى‏ها حتى همان شهریه اندک که بر اساس پایه پرداخت مى‏شد، مهم بود. در کل از نظر فضا، امکانات و نحوه رسیدگى به دانش‏پژوه خیلى راضى نیستیم. بُن غذا هم اصلاً کافى نیست و گاه مواد غذایى خوبى تحویل نمى‏دهند، اما با این وجود به خاطر خواندن درس دینى همه را تحمل مى‏کنیم.

معاونت فرهنگى هنرى‏

شناسایى زبان ویژه هنر و کاربرد آن در جهت ایجاد ارتباط و انتقال اندیشه اسلامى از جمله اهداف معاونت فرهنگى هنرى مى‏باشد.
این معاونت در سال‏هاى نخست تأسیس با آموزش‏هاى پراکنده هنرى به جذب هنرجویان و طلاب علاقه‏مند به هنر پرداخته و به مرور زمان فعالیت‏هاى خود را در این زمینه متمرکز کرده و کلاس‏هاى مختلفى براى خواهران و برادران برنامه‏ریزى کرده است.
حجت‏الاسلام «مظفر سالارى» معاون فرهنگى هنرى دفتر تبلیغات اسلامى در مورد آموزش‏ها و نحوه متمرکز شدن آن در سال‏هاى اخیر مى‏گوید:
«در سال‏هاى نخست فعالیت، این مرکز به تبلیغات در مورد حضرت امام(قده) و جنگ اختصاص داشت اما پس از پایان جنگ تحمیلى، بخش فرهنگى هنرى به صورت تعریف‏شده‏اى آغاز به کار کرد و آموزش به هنرجویان را که بیشتر از طلاب بودند، شروع کرد. از آن جایى که در آن سال‏ها در حوزه علمیه و دفتر تبلیغات هنوز تعریف دقیقى از هنر نداشتند، کلاس‏هاى دفتر تبلیغات سکوى پرشى براى هنرجویان بود. آنها از امکانات آموزشى دفتر استفاده مى‏کردند، ولى چون دفتر قدرت به کارگیرى آنان را در مجموعه خود نداشت، جذب مکان‏هاى دیگر هنرى مى‏شدند.
از سال 1372 آموزش‏ها مستمرتر شد و با اینکه مجوز صدور گواهى نداشتیم، هنرجویان به خاطر انگیزه‏هاى درونى شرکت فعالى در کلاس‏ها داشتند.»

چه تدبیرى براى جذب هنرجویانى که فارغ التحصیل شده‏اند، اتخاذ کرده‏اید؟

تصمیم ما این است که با توجه به بودجه اندک آموزش، تنها 20 درصد بودجه صرف آموزش‏هاى تأسیسى تازه‏واردها بشود، بقیه بودجه صرف آموزش هنرجویان قبلى و زبده شود. به همین دلیل در حال تأسیس کانون‏هاى هنرى هستیم و قصد داریم در زمینه تولید سرمایه‏گذارى کنیم.
کانون‏هاى فیلمنامه‏نویسى و ویراستاران، دو کانون جدا براى خانم‏ها و آقایان دارد. کانون نویسندگان، شعرا، گرافیست‏ها، منتقدان و ... از دیگر کانون‏ها هستند.
کارهاى تولیدى هنرجویان هم در عرصه کارهاى تجسمى در نمایشگاه «اشراق» به نمایش در مى‏آید و تولیدات مکتوب تصویرى و ادبى نیز در نشریه «آفرینه» منعکس مى‏شود.

قصد ندارید با استفاده از هنر براى تبلیغ دین به فکر تولید کارهاى سینمایى و نمایشى باشید؟

قرار است در آینده معاونت اعزام و تبلیغ و معاونت فرهنگى و هنرى با عنوان معاونت فرهنگ و تبلیغ در هم ادغام شود، در آن صورت جاى کار بیشترى براى فعالیت خواهیم داشت. سعى ما این خواهد بود که از رسانه‏هاى هنرى نیز براى تبلیغ استفاده کنیم. از این‏رو باید به طور جدى به فکر تهیه فیلم باشیم یا در نقش تهیه‏کننده و یا اینکه به عنوان مجرى خودمان فیلم تولید کنیم.

شرط پذیرش براى استفاده از کلاس‏هاى هنرى دفتر تبلیغات، وابستگى به خانواده طلاب است، علت خاصى براى این شرط وجود دارد؟

همان طور که هر مرکزى در ابتدا خدماتى به اعضا و کارمندان خود مى‏دهد، ما هم حق داریم پذیرش‏مان از خانواده طلاب باشد. در قم دهها هزار طلبه وجود دارد که با خانواده و بستگان‏شان بخش عمده‏اى از جمعیت قم را تشکیل مى‏دهند. پس محدودیت خاصى نیست. افراد وابسته به خانواده شهدا و جانبازان هم مى‏توانند از این کلاس‏ها استفاده کنند. البته در صورتى که فردى بسیار علاقه‏مند به شرکت در این کلاس‏ها باشد، ولى وابسته به خانواده طلاب و جانبازان نباشد نیز مى‏تواند ثبت‏نام کند.
در اصفهان محدودیتى براى آموزش نیست و اصلاً آموزش هنرى اختصاص به خانواده طلاب ندارد، ولى در قم به دلیل برخى محدودیت‏ها و به علت بودن در بزرگ‏ترین مرکز جهان شیعه، سعى مى‏کنیم ابتدا به طلبه و خانواده‏هاى آنان خدمات بدهیم، بعد از آنها هم خدمات بگیریم.

در ادامه مى‏پرسیم: «همکارى خانم‏ها جداى از هنرجویان، با فعالیت‏هاى این معاونت به چه شکلى است؟ آیا امکانات خاصى براى آنان در نظر گرفته شده است؟»

آقاى سالارى پاسخ مى‏دهد:
«خانم‏ها به عنوان نویسنده، شاعر و نقاش با نشریات این معاونت همکارى دارند. همچنین آثارشان در نمایشگاه اشراق به نمایش در مى‏آید. در بیشتر کلاس‏هاى خانم‏ها مدرسان زن هستند. یک کارمند خانم هم داریم که در کتابخانه کار مى‏کند. اما جداى از این فعالیت‏ها، کار خاصى براى بانوان نکرده‏ایم. فکر مى‏کنم بهترین جا براى فعالیت زنان مرکز آموزش خواهران دفتر و مجله پیام زن است.»

بخش آموزش:

آموزش‏هاى هنرى دفتر تبلیغات اسلامى در سه شاخه اصلى هنرهاى تجسمى، هنرهاى ادبى، و «هنرهاى تصویرى» شکل گرفته است.
شوراى آموزش نیز شکل گرفته از: معاون فرهنگى هنرى، مدیران ادارى مالى، مسئولان سه بخش و مسئول هماهنگى آموزش هنرى، است که سیاستگذارى و برنامه‏ریزى‏هاى مربوط را برعهده دارند.
از ویژگى دوره‏ها استفاده هنرجویان از اساتید برجسته کشور با پرداخت هزینه‏اى اندک مى‏باشد. ثبت‏نام به وسیله آزمون ورودى، مصاحبه و ارائه نمونه کار است.

«محمدصادق نورى مطلق» مسئول هماهنگى آموزش در مورد کلاس‏هاى هر بخش و تعداد هنرجویان مى‏گوید:
«در بخش هنرهاى ادبى، کلاس‏ها به ویرایش، داستان‏نویسى و ادبیات تقسیم مى‏شوند. ویرایش فنى، ویرایش محتوایى، ویرایش و کارگاه ویرایش، عناصر داستان، کارگاه یک داستان، کارگاه دو داستان، تربیت مدرس داستان‏نویسى، مشاوره و نقد داستان، داستان کوتاه و رمان، ادبیات کلاسیک، ادبیات معاصر و دستور زبان فارسى تقسیم‏بندى مى‏شوند. در طول پنج سال گذشته 1287 هنرجو داشتیم که 467 نفر خانم بوده‏اند.
در عرصه هنرهاى تصویرى، کلاس‏هاى عکاسى، فیلمنامه‏نویسى کارگاهى یک، فیلمنامه‏نویسى کارگاهى دو، تحلیل فیلمنامه، مبانى نقد فیلم، نقد و تحلیل سینماى معاصر جهان و فیلمسازى کارگاهى تا به حال برگزار شده است که از سال 78 تا به حال 740 هنرجو در کلاس‏ها شرکت کرده‏اند که 75 نفر از آنها زن بودند.
در بخش هنرهاى تجسمى آموزش مختص کلاس‏هاى طراحى، نقاشى، طراحى پیشرفته، نقاشى پیشرفته، گرافیک، تذهیب، خوشنویسى و تاریخ هنر بوده که 4341 هنرجو در پنج سال گذشته در آنها شرکت کرده‏اند که 1564 نفر از آنان خانم بودند. با این حساب تعداد 2106 خواهر در طول پنج سال قبل، از امکانات آموزشى این معاونت بهره گرفته‏اند.

کتابخانه تخصصى ادبیات و هنر:

این کتابخانه از سال 1362 آغاز به کار کرده و در طول سال‏هاى گذشته با گردآورى مجموعه‏اى نفیس از کتاب‏هاى ادبى و هنرى مجموعه خود را پربارتر کرده است. این کتابخانه با بیش از 13500 عنوان کتاب و 100 نشریه تخصصى هنرى و ادبى به اعضاى خود خدمات‏دهى مى‏دهد.
«محمد شبسترى» مدیر کتابخانه در مورد نوع خدمات‏دهى و تعداد خانم‏هاى عضو مى‏گوید: «533 عضو داریم که 200 نفر آنان از خواهران هستند. هنرجویان کلاس‏هاى هنرى و ادبى این معاونت، همچنین طلبه‏هایى که در مراکز دیگرى آموزش دیده‏اند و یا نویسندگان و علاقه‏مندان جدى به ادبیات مى‏توانند در کتابخانه عضو شده و به صورت امانى کتاب و نشریه بگیرند.»

نگارستان اشراق:

نگارستان اشراق اولین نمایشگاه تجسمى است که به صورت دایم و فعال با به نمایش در آوردن آثار هنرمندان کشور در قم از سال 1377 آغاز به کار کرده است. آقاى «ابراهیم سلیمانى» مسئول نگارستان اشراق ضمن خبر دادن از برگزارى نشست‏هاى تخصصى با حضور اساتید برجسته کشور و شرکت 70 درصدى خانم‏ها در این نشست‏ها، در مورد تعداد نمایشگاهها و شرکت بانوان مى‏گوید: از آغاز تشکیل نمایشگاه در سال 1377 تا پایان پاییز امسال 102 نمایشگاه برگزار کرده‏ایم که در 62 نمایشگاه بانوان هنرمند مشارکت داشتند. در کل آثار 486 زن هنرمند کشور در نگارستان در زمینه‏هاى خوشنویسى، نقاشى، طراحى، کاریکاتور، مینیاتور، نگارگرى، تذهیب، سفال، عکاسى و گرافیک به نمایش در آمده است.
در مجموع مى‏توان گفت کمتر از 15 درصد از آثار به نمایش در آمده در نمایشگاه مستقیم به زنان اختصاص داشته است. در این مدت یک نمایشگاه بیشترین آثار مربوط به زن را داشته که مربوط به آثار مرحوم دکتر حمیدى، نقاش نوگراى ایرانى، تحت عنوان «زن و گل» بود.
نمایشگاه تجلى احساس (نقاشان زن ایران)، نقاشى انفرادى نجمه پهلوان، اولین نمایشگاه آثار نقاشى زنان قم و نمایشگاه نقاشى گروه فام نمایشگاههایى بودند که توسط خانم‏ها برگزار شد. دیگر نمایشگاههایى که زنان به ترتیب گذشت زمان در آنها شرکت داشتند؛ عبارتند از: ساقه‏هاى نور (نگارگرى)، مهر جاودان (خوشنویسى)، نمایشگاه سفال، 11 نگاه (عکاسى)، گرافیک معاصر ایران، هشتمین نمایشگاه نقاشى هنرمندان قم، آثار تجسمى هنرمندان معاصر ایران، محراب عشق (خوشنویسى)، منتخب آثار نخستین جشنواره خوشنویسى جهان اسلام، کاریکاتوریست‏هاى معاصر، احساس ماندگار (عکاسى)، چهارمین نمایشگاه طراحى هنرمندان قم، نهمین نمایشگاه نقاشى هنرمندان قم، دومین نمایشگاه تذهیب هنرمندان قم، قم در قاب تصویر (عکاسى)، نقاشى معاصر ایران، امین عاشقان (آثار تجسمى فرهنگیان قم)، طراحى امروز ایران، تمدن (نمایشگاه بین‏المللى کاریکاتور)، هنرهاى تزئینى، رکعتى عشق (عکس‏هاى مسابقه سراسرى نماز)، آثار گروه نیلوفر آبى (نقاشى)، کامو (عکاسى)، آثار نقاشان نوگراى ایران، پوسترهاى تجربى طراحان گرافیک ایران، منتخب پنجمین دوسالانه کاریکاتور بین‏المللى، دومین نمایشگاه آثار طراحان گرافیک قم، دهمین نمایشگاه نقاشى هنرمندان قم، پژوهشى تصویرى در فرهنگ عامه، دومین نمایشگاه نقشه فرش قم، پنجمین نمایشگاه طراحى هنرمندان قم، نگاه ایرانى (عکس)، آب و زندگى(عکس)، نمایشگاه پوسترهاى هفتمین دوسالانه طراحان گرافیک ایران، دومین نمایشگاه آثار تصویرگران قم، دومین نمایشگاه کاریکاتور، سیماى مهر (عکس، خوشنویسى و نقاشى مربوط به علامه طباطبایى)، یازدهمین نمایشگاه نقاشى هنرمندان قم، سومین نمایشگاه آثار نگارگرى هنرمندان قم، نمایشگاه آثار تجسمى مبارزه با مواد مخدر، سومین نمایشگاه طرح و نقشه فرش دستباف قم، انقلاب اسلامى در آینه میراث فرهنگى، سومین نمایشگاه سالانه هنرمندان قم (عکس)، آثار طراحان گرافیک ایران، ششمین نمایشگاه طراحى هنرمندان قم، دومین نمایشگاه آثار طراحان کاریکاتوریست قم، سومین نمایشگاه دوسالانه آثار طراحان گرافیک قم، اولین نمایشگاه سالانه منتخب نقاشان معاصر ایران، دوازدهمین نمایشگاه نقاشى هنرمندان قم، شور عشق (عکس‏هاى مربوط به عاشورا)، منتخب آثار ششمین نمایشگاه بین‏المللى کاریکاتور تهران، چهارمین نمایشگاه طرح و نقشه فرش دستباف قم، نمایشگاه دستاوردهاى پیشگیرى از اعتیاد، نمایشگاه نقاشى و نگارگرى و تذهیب و خوشنویسى، سومین نمایشگاه تصویرگران قم، کلک خیال (نگارگرى، مینیاتور و تذهیب).

نشریات:

«سلام بچه‏ها» ماهنامه فرهنگى نوجوانان، «پوپک» ماهنامه فرهنگى کودکان، «سنجاقک» ماهنامه فرهنگى خردسالان، فصلنامه «شهرزاد» و «آفرینه» عناوین نشریات منتشر شده توسط معاونت فرهنگى هنرى دفتر تبلیغات است.
حجت‏الاسلام «عبدالله حسن‏زاده» مدیر مسؤول و سردبیر نشریه‏هاى «سلام بچه‏ها»، «پوپک» و «سنجاقک» در مورد مخاطبان دختر و گزارش‏هاى اختصاصى براى دختران نوجوان در نشریه «سلام بچه‏ها» که بیشتر لزوم گرایش جنسیت در آن مشاهده مى‏شود، مى‏گوید: «از نامه‏هاى دریافتى مجله سلام بچه‏ها مى‏شود فهمید بیشتر مخاطبان دختر خانم‏ها هستند، ولى تا به حال ضرورت خاصى براى تهیه گزارش ویژه دختران احساس نکرده‏ایم. البته خوانندگان دختر از مدارس و یا دیگر فعالیت‏هاى فرهنگى‏شان براى ما گزارش‏هایى ارسال کرده‏اند، ولى خود ما در تحریریه، مطلب و یا مقاله‏اى ویژه مخاطب دختر سفارش نداده‏ایم. این گونه تقسیم‏بندى مطالب با توجه به جنسیت، مختص بزرگسالان است و در مقطع نوجوان به نظرم همه مطالب باید هم براى دختران و هم پسران مفید باشد.»

معاونت تبلیغ و اعزام مبلّغ‏

این معاونت با اعزام صدها هزار مبلّغ به سراسر کشور در قالب مناسبت‏هاى مختلفى چون محرم، فاطمیه، اعیاد و وفات ائمه(ع)، ماه رمضان، طرح تابستانى هجرت و ... خدمات تبلیغى و فرهنگى به سراسر کشور ارائه مى‏دهد. خدمات اعزام روحانیون به جبهه‏ها و مناطق جنگى در طول هشت سال دفاع مقدس سند افتخارى براى حوزه، روحانیت و دفتر تبلیغات اسلامى مى‏باشد.
اعزام مبلّغ در این معاونت به صورت اعزام مبلّغان برادر و خواهر و اعزام از سوى مرکز تربیت مربى کودک و نوجوان است.
سیاستگذارى، آئین‏نامه و صدور حکم خواهران براى اعزام و پرداخت حق‏الزحمه تبلیغ با معاونت اعزام و تبلیغ است، ولى از لحاظ سازمانى و هماهنگى اجرا و ثبت‏نام براى اعزام، به عهده مرکز آموزش خواهران مى‏باشد. واحد آموزش خواهران در سیاستگذارى‏هاى دفتر تبلیغات در نحوه اعزام دخالتى ندارد و کمیته مشترکى براى انجام درست و بهتر کارهاى اجرایى اعزام خواهران از سوى معاونت اعزام و مرکز آموزش خواهران وجود ندارد، از این‏رو تقسیم کار نهادمند نیست و مشکلاتى را براى مسئولان هر دو بخش در پى دارد.
خانم «زهرا محمدى» مسئول امور اعزام خواهران مبلّغ است. وى در جواب سؤال ما در مورد چگونگى ثبت‏نام و اعزام خواهران مبلّغ مى‏گوید: «از نظر سطح علمى، خواهران به چهار گروه تقسیم مى‏شوند. گروه یک بالاترین درجه علمى را دارند و در سطح درس خارج مى‏باشند. در واقع در سطح دکترا هستند (15 نفر). گروه دوم رسائل مکاسب را تمام کرده‏اند و دوره کارشناسى ارشد محسوب مى‏شوند (57 نفر). گروه سوم شرح لمعه را تمام کرده‏اند و لیسانس مى‏باشند (130 نفر). گروه چهارم مشغول به فراگیرى شرح لمعه هستند (138 نفر).... در مجموع 340 خانم طلبه ساکن قم در واحد اعزام پرونده تبلیغى دارند. براى اینکه گروهها مشخص شود باید متقاضى از هر حوزه علمیه‏اى که باشد پس از گذراندن 110 واحد دروس حوزوى در حد گروه چهارم، امتحان کتبى بدهد، بعد وارد مرحله مصاحبه و منبر شود. در این بخش معلوم مى‏شود براى تبلیغ مناسب است یا نه. شرط دیگر این است که علاوه بر طلبه بودن خانم باید همسرش هم روحانى باشد، چرا که در سه زمان تبلیغ ماه رمضان، ماه محرم و طرح تابستانى با دعوت رسمى از سوى سازمان تبلیغات اسلامى هر شهر و مراکز دیگرى که خواهان مبلغ هستند، مکانى به نام خانه مبلّغ اختصاص مى‏دهند، از این‏رو باید مبلّغ‏ها همسر باشند تا بتوانند در کنار هم در مدت مشخص شده، کارهاى تبلیغى را انجام بدهند. حکم از سوى معاونت اعزام به مردان داده مى‏شود و بعد حکم خانم صادر مى‏شود و جلسه توجیهى در معاونت اعزام براى مبلغان برگزار مى‏گردد.»

پس اعزام یک خواهر به صورت تنها، امکان‏پذیر نیست؟

به ندرت پیش مى‏آید که مراکزى در سطح استان‏ها فقط یک خواهر را براى تبلیغ بخواهند. البته در ماه رمضان امسال 60 نفر از خواهران در استان قم براى تبلیغ به مراکز دولتى و منازل اعزام شدند.

اعزام مبلّغ زن به حج به چه صورتى مى‏باشد؟ آیا واحد شما اقداماتى در این مورد انجام داده است؟

سازمان حج و زیارت با برگزارى آزمون‏هایى خانم‏هاى طلبه واجد شرایط را گزینش مى‏کند. در این واحد فقط براى چهل نفر از خانم‏ها کلاس‏هاى آموزشى مخصوص احکام حج گذاشتیم و هم سابقه تبلیغ آنها را دادیم که در کل 20 نفر از خانم‏ها در آزمون و مصاحبه سازمان حج و زیارت قبول شدند.

براى اعزام‏هاى داخل کشور نیز آموزش‏هاى قبل از تبلیغ ترتیب داده‏اید؟

بله. کلاس‏هاى تقویتى و کاربردى در مورد فقه و فن سخنورى داریم که مبلغان با شرکت در آنها و مصاحبه مى‏توانند ارتقاى گروه پیدا کنند. تسویه حساب با مبلّغ نیز بر اساس همین گروه تبلیغى است. کسى که گروه پایینى بوده و پیشتر در مدارس راهنمایى روستا تبلیغ مى‏کرده، حالا باید بتواند براى جمع بزرگ‏ترى سخنرانى کند تا گروهش ارتقا پیدا کند. افراد گروه یک هم از طریق نهاد رهبرى دانشگاهها براى تبلیغ در ایام خاصى به دانشگاهها مى‏روند.
مبلّغ‏ها باید دوره‏ها و نشست‏هاى آموزشى خاصى داشته باشند تا بتوانند با توجه به نیازهاى روز جوابگوى مردم باشند. در واقع باید مانند آموزش ضمن خدمت، مبلّغان پیوسته با مسائل روز آشناتر شوند. به فرض در مناطق و شهرهاى مرزى که وهّابیت تبلیغ مى‏شود، مبلّغ باید با شبهه‏شناسى و شیعه‏شناسى آشنا باشد و دوره‏هاى تخصصى خاصى را بگذراند. عده‏اى از مبلّغان که علاقه‏مند به تبلیغ براى کودکان و نوجوانان هستند، در کلاس‏هاى مرکز تربیت مربى آموزش مى‏بینند. در ضمن نشست‏هایى اخلاقى براى خواهران مبلّغ داریم تا خودسازى کرده و بیشتر تقویت شوند.

با توجه به اینکه به تنهایى کار اعزام خواهران مبلّغ به کل کشور را هماهنگ مى‏کنید آیا مشکل خاصى در این ارتباط ندارید؟

امکانات کافى و مکان آموزشى براى مبلّغان خواهر نداریم تا لااقل در هر هفته دوره‏هاى کاربردى فقه، کلام جدید و کلاس‏هاى اخلاق بگذاریم که قول برگزارى آن را در آینده داده‏اند. مشکل دیگر این است که باید دایماً با مبلّغان در تماس باشیم، ولى یک خط تلفن مستقیم نداریم و مجبوریم با خط تلفن غیر مستقیم و مشترک با واحد خواهران، هماهنگى‏هاى لازم و روزمره را انجام دهیم؛ مخصوصاً در ایام تبلیغ که کار گسترده مى‏شود.
البته جا دارد از برپایى دوره‏هاى مرکز تربیت مربى و بازخورد خوبى که در بین خواهران مبلّغ داشته تشکر کنیم، همچنین راه‏اندازى کارت خودپرداز براى تسویه حساب مبلغ، چرا که پیش از این مبلّغان به ویژه خانم‏ها باید براى تسویه حساب مراجعات حضورى مکررى مى‏کردند که با کارت خودپرداز بانک این مشکل حل شده است. اما پیشنهاد مى‏دهیم بودجه و مکان آموزش‏هاى مستمر و تخصصى براى خواهران فراهم شود تا مبلّغان از هر لحاظ آمادگى لازم را با رویارویى با مسائل مختلف داشته باشند.

نشریات:

«با معارف اسلامى آشنا شویم» که از قدیمى‏ترین نشریات دفتر مى‏باشد و قبلاً زیر نظر معاونت پژوهش، منتشر مى‏شده و اخیراً زیر نظر معاونت اعزام منتشر مى‏شود. «با معارف اسلامى آشنا شویم» که یک نشریه آموزشى است و ارتباط مستقیم و مکاتبه‏اى با مشترکان خود دارد، پیشتر، در قالب دو شماره در سال منتشر مى‏شد و در چند سال اخیر به سه شماره افزایش پیدا کرده است. این نشریه در طول انتشار 59 شماره به پرسش‏هاى مختلف دینى و فرهنگى مخاطبان و رفع شبهات ذهنى آنان و مشکلات روحى جوانان پرداخته است. جالب است بدانید نام این نشریه از بیانات استاد شهید مطهرى در کتاب «اسلام و مقتضیات زمان» گرفته شده است: «اگر بخواهیم در باره اسلام و مقتضیات زمان قضاوت کنیم، تنها راه این است که «با معارف اسلامى آشنا شویم» و روح قوانین اسلامى را درک کنیم.»

«سیدحسین موسوى» مدیر اجرایى نشریه در مورد شمار تقریبى مخاطبان زن و مطالب منتشر شده براى آنان مى‏گوید:
«از روى برگه‏هاى نظرخواهى و تعداد مشترکان مشخص شده که مخاطبان زن بیشتر است که فکر مى‏کنم به دلیل فراغت بیشتر خانم‏ها براى مطالعه است.
بیشترین مسائل که در مورد زنان به آن پرداخته‏ایم اختصاص به احکام و مقالاتى با عناوین روابط بین زن و مرد نامحرم، زن و پوشش اسلامى، حجاب و ازدواج دارد. مقالات تخصصى مربوط به بانوان کم بوده و به مسائل کلى نگاه مى‏کنیم، طورى که هم مردان و هم زنان بتوانند از آن استفاده کنند.
بخشى به نام پژوهش داریم که در سه مقطع راهنمایى، دبیرستان، دیپلم و بالاتر از آن موضوعاتى را به مخاطبان پیشنهاد مى‏دهد و خوانندگان در آن موضوع مقاله ارسال مى‏کنند که بهترین‏ها در مجله چاپ مى‏شود. بیشترین شرکت‏کنندگان این بخش هم زنان هستند. در بخش پرسش و پاسخ و مشاوره مجله نیز بیشترین سؤال‏ها توسط خانم‏ها مطرح مى‏شود.»

معاونت ادارى مالى‏

این معاونت با مدیریت و بخش‏هاى مختلف به کار ساماندهى امور ادارى و استخدامى کارمندان مشغول است. برنامه‏ریزى براى اردوهاى زیارتى، آموزش ضمن خدمت و ... نیز از جمله فعالیت‏هاى این معاونت است. به گزارش مدیریت منابع انسانى معاونت ادارى مالى، از میان 714 کارمند دفتر تبلیغات در قم، 43 نفر کارمند خانم به صورت رسمى، قراردادى و ساعتى در دفتر کار مى‏کنند. در واقع 33/94 درصد از کل کارمندان مرد مى‏باشند و 67/5 درصد خواهران هستند.
مرکز آموزش خواهران با 26 زن، مجله پیام‏زن با 6 نفر کارمند زن، مؤسسه آموزش باقرالعلوم با 5 کارمند خانم، مرکز مطالعات و تحقیقات با 4 کارمند زن و شرکت تعاونى مصرف و نگهبانى هر کدام با یک کارمند زن انجام وظیفه مى‏کنند.

سخن پایانى:

دفتر تبلیغات اسلامى هر چند نهادى نیست که تنها وظیفه‏اش توجه به مسائل زنان باشد، ولى توانسته است به نوبه خود به آموزش حوزوى و دانشگاهى زنان توجه زیادى داشته باشد و در ضمن نشریه خاص زنان منتشر کند؛ و به شرحى که خواندید در جهت رشد علمى، فرهنگى و تربیتى خواهران فعالیت کند اما با توجه به امکانات گسترده این دفتر و عنایت ویژه مقام معظم رهبرى به آن، انتظار مى‏رود این دفتر با بهره‏گیرى از توانمندى و استعدادهاى کارى زنان در پست‏هاى مختلف و حتى پست مدیریتى، نیز انتشار مجلات ویژه دختران و یا فصلنامه‏هاى تخصصى زنان، راه را براى فعالیت هر چه بیشتر زنان و توجه خاص به بانوان فراهم کند. باشد تا روزى که ببینیم زنان براى دفتر تبلیغات اسلامى چه مى‏نویسند و آن دفتر در تلاش ستودنى خود چه کارنامه درخشان‏ترى را براى زنان رقم مى‏زند، ان‏شاءاللَّه.