بهداشت زنان در حج
گفتگو با خانم دکتر مریم احمدى، پزشک حجاجپریسا پورعلمدارى
این روزها دوباره بوى میقات، احرام و طواف به مشام مىرسد. کسانى که پس از مدتها انتظار امسال در فهرست زائران بیتاللَّه الحرام و حج تمتّع قرار گرفتهاند، در جنب و جوشى شورانگیز خود را براى این سفر آماده مىکنند.
ایام حج، این سفر سبز در پیش است و نیمى از زائران را بانوان تشکیل مىدهند که براى کسب آمادگى بیشتر، اطلاعات مربوط به این سفر را با اشتیاق و کنجکاوى خاصى دنبال مىکنند. این نیاز انگیزهاى شد تا با خانم دکتر مریم احمدى جراح و متخصص زنان، زایمان و نازایى که در سفرهاى زیادى به عنوان پزشک حجاج حضور داشتند گفتگو کنیم.
اما طى این گفتگو اتفاق دیگرى هم افتاد. گاه در میان صحبت به حال و هوا و شرایط خاصى که در حج بر انسان حاکم مىشود، اشاره شد؛ به اینکه حج قصد و آهنگى به سوى لایتناهى است و مناسک آن با اعمال و رفتارهاى روزمره آدمیان تفاوت دارد؛ به اینکه مسیر سبزى پیش روى آدمى گشوده مىشود و فرشى از طراوت و پاکى که مىتوانى بر روى آن گام بردارى ... یا نه، با کمى غلظت و کج سلیقگى به حاشیه خاکى راه کشیده شوى ... .
این حس و حال انگیزه تهیه مقالهاى شد که در صفحات بعدى این مصاحبه آمده است؛ یادى از مسیر سبز خانه.* * *
خانم دکتر احمدى، ضمن تشکر از قبول زحمت، اجازه دهید ابتدا از مشکلات مشترک و عمده پزشکى و بهداشتى زائران صحبت کنیم.
بسماللَّه الرحمن الرحیم. من هم از حضور شما تشکر مىکنم و در مورد مشکلات مشترک بهداشتى به عفونتهاى تنفسى، تشدید آسم، آلرژىهاى دستگاه تنفسى فوقانى اشاره مىکنم که در سفر حج در بین زائران بیش از سایر مسائل به چشم مىخورد. میزان انتقال این عفونتها و بیمارىهاى تنفسى در بین زائران به طور طبیعى بسیار بالا است. بنابراین بهتر است زائرانى که زمینه چنین مشکلاتى را دارند و از اسپرى و داروهاى خاصى استفاده مىکنند، حتماً آنها را طى سفر همراه خود داشته باشند و توصیه مىکنم به جز در مواقع احرام که امکان استفاده از ماسک بینى و صورت وجود ندارد، در محلهاى پر ازدحام و شلوغ حتماً از ماسک استفاده کنند تا بدین وسیله از احتمال انتقال عفونت پیشگیرى شود.
مسئله دیگر در این مورد، موارد سرماخوردگى زائران است. خیلى بجاست که زائران در صورت مشاهده علایم سرماخوردگى به پزشک مراجعه مىکنند، اما متأسفانه توجهى به مصرف کامل دارو یا آنتىبیوتیک، رعایت طول درمان و استراحت ندارند و در روزهاى متوالى به بهانه اینکه هنوز خوب نشدهام، به ما مراجعه کرده و مىخواهند با تغییر دارو، مدت درمان را کاهش دهند. به این عزیزان توصیه مىکنیم جداً از مراجعات مکرر که نتیجهاى هم ندارد و جز بر هم زدن آرامش خودشان مشکلى را حل نمىکند، بپرهیزند و بدانند حتى یک سرماخوردگى ساده در این سفر به استراحت در محل اقامت، پرهیز غذایى، تقویت بنیه بدن، مصرف مایعات و ویتامین ث بیشتر و عدم حضور در ازدحام جمعیت نیاز دارد تا سریعتر بهبودى کامل حاصل شود و بیمارى سیر طبیعى خود را طى کند.به غیر از سرماخوردگى و عفونتهاى تنفسى، عفونت دیگرى که زائران را درگیر مىکند چه مىتواند باشد؟
عفونت دیگرى که میزان آن بین زائران خانم بخصوص پس از منا و عرفات زیاد مشاهده مىشود، عفونتهاى واژینال و مجارى ادرار است. برخى از زائران با علایم بسیار شدید و مشکلآفرین به ما مراجعه مىکنند. در حالى که پیشگیرى از چنین شرایطى تنها با رعایت بهداشت و کمى دقت میسر مىباشد. هنگام وقوف در منا و عرفات، به علت پایین بودن سطح بهداشت در محیط بخصوص دستشویىها که به صورت مشترک نیز استفاده مىشود، میزان انتقال عفونت و بیمارى بسیار دیده مىشود. براى پیشگیرى از این مشکلات زائران عزیز دقت کنند که در طول سفر چه در هتلها، مراکز خرید و غیره از تماس مستقیم پوست بدن با دستشویى که اکثراً فرنگى است، خوددارى کنند. بهتر است کمى مایع ضدعفونىکننده رقیقشده مانند «ساولن» همراه خود داشته باشند و پیش از استفاده از دستشویى، محل تماس بدن را تمیز و ضدعفونى کنند و یا از کاغذهاى مخصوص دستشویى استفاده کنند.
توصیه بعدى، استفاده از دستمال کاغذى و خشک کردن خود پس از طهارت است. فعالیت بدنى زیاد، پیادهروى طى سفر، عدم دسترسى سریع به حمام و دستشویى، مصرف کم مایعات و گرماى هوا، احتمال عفونت باکتریایى را افزایش داده و مشکلات زیادى مانند سوزش، ترشحات، التهابات پوستى، خارش، مشکلات ادرارى و حتى سوختگى و عرقسوز شدید ایجاد مىکند. بنابراین با رعایت اصول بهداشتى، خشک نگه داشتن، عدم استفاده از شیلنگهایى که روى زمین افتاده و شیر آلوده، تعویض زود به زود لباسهاى زیر و دقت در شستشوى لباس زیر و محل خشک کردن آن، استفاده از مایعات بیشتر و به همراه داشتن صابونِ بدون بو مىتواند تا حد زیادى از ابتلا به چنین مشکلاتى پیشگیرى کند. به هر حال در صورت بروز مشکل یا ایجاد هر گونه ترشح هر چه سریعتر به پزشک مراجعه کرده تا از پیشرفت بیمارى و مشکلات بعدى جلوگیرى شود.خانم دکتر، با توجه به صحبتهاى شما مبنى بر میزان بالاى شیوع عفونتهاى دستگاه تنفسى، آیا تزریق واکسن ضد سرماخوردگى و آنفلوانزا مىتواند به پیشگیرى از ایجاد سرماخوردگى زائران کمک کند؟
چون واکسنهاى آنفلوانزا و سرماخوردگى، مواردى از انواع این بیمارى را پوشش مىدهند، احتمال دارد علىرغم تزریق این واکسن باز هم زائر در سفر دچار انواع دیگر آن شده و به هر حال به سرماخوردگى دچار شود. ما در سفرهاى متعدد به عربستان، زائران بسیارى را داشتیم که با علایم سرماخوردگى مراجعه کرده و مىگویند ما کلى هزینه براى واکسن سرماخوردگى در ایران پرداختهایم و واکسن زدهایم؛ پس چرا اینجا دوباره مبتلا شدهایم؟ البته توصیه ما عدم استفاده از این واکسنها نیست، اما نباید توقع داشت این واکسن نسبت به تمام انواع میکروارگانیسمها در بدن ایمنى و مصونیت ایجاد کند و فرد دیگر مبتلا به آنفلوانزا نشود. بنابراین زائران عزیز با رعایت مواردى مىتوانند از ابتلا به سرماخوردگى و عفونتهاى تنفسى پیشگیرى کنند. مانند اینکه:
1- در محلهاى خیلى شلوغ و پرجمعیت کمتر حضور پیدا کنند.
2- از تماس نزدیک با افراد سرماخورده جداً بپرهیزند.
3- حتىالمقدور از لوازم شخصى خود استفاده کنند و در رعایت بهداشت شخصى بکوشند.
4- در مواقع لازم در محیط پر ازدحام از ماسک صورت استفاده کنند.
5- مقاومت بدن خود را پیش از سفر با مواد غذایى مفید بخصوص ویتامین ث افزایش داده و در حین سفر پرتقال و لیموترشى که در اختیارشان قرار مىگیرد، حتماً مورد استفاده قرار دهند.
6- از فعالیتهاى بدنى طولانى و خستهکننده مانند خرید که باعث تقلیل قواى بدنى و خستگى مفرط بدنشان مىگردد و آنها را مستعد پذیرش میکروبها و بیمارىها مىکند، بپرهیزند.
7- در طول سفر با توجه به هواى مکه و مدینه در محیط بیرون و درون هتل لباس مناسب استفاده کنند.
8- آب دهان و بینى خود را در معابر و اماکن عمومى نینداخته و همیشه دستمال کاغذى همراه داشته باشند.
9- در صورت وجود بیمارى زمینهاى مانند آسم حتماً داروها و اسپرى خود را به موقع و مرتب استفاده کنند.
10- از کشیدن سیگار جداً بپرهیزند و در محیطى که دود سیگار دیگرى نیز وجود دارد، قرار نگیرند.شما چه توصیههایى براى خانمهاى باردار در طول این سفر دارید؟
اولاً توصیه ما به زنان باردار این است که حتىالمقدور به این سفر نیایند؛ چون بارها مشاهده کردهایم که زنان باردار با مشکلات بسیارى در سفر مواجه شدهاند.
سفرهاى عمره مفرده شاهد حضور خانمهاى باردارى هستیم که در این سفر شرکت کرده و بر حسب سن باردارىشان مشکلات عدیدهاى را براى خود و دیگران به وجود مىآورند. ازدحام و شلوغى اماکن، سطح پایین بهداشت، عدم تغذیه مورد نیاز بدن باردار، راهپیمایى و پیادهروى زیاد و آسیبهاى فیزیکى مکانهاى شلوغ همه و همه شرایطى هستند که براى یک زن باردار اصلاً مناسب نیست. این خانمها بهتر است براى حضور در حج عمره مفرده شرایط را بسنجند زیرا اگر حتى در سه ماه اول باشند، مشکلاتى چون تهوع، استفراغ و تهدید به سقط در کمین آنهاست. اما در صورت آمدن به سفر در سه ماه اول باید:
1- در مصرف مواد غذایى دقت کنند. به طورى که آن را در حجم کم و وعدههاى بیشتر استفاده کنند.
2- از مصرف آجیل، شکلات و قهوه خوددارى کنند.
3- مواد غذایى کمحجم و خشک مانند بیسکویتهاى سبک همراه داشته باشند.
4- مصرف مایعات را به اندازه کافى داشته باشند.
5- فعالیت بدنى و پیادهروى زیاد که منجر به لکهبینى، خونریزى و احتمالاً تهدید به سقط مىشود را انجام ندهند و حالت استراحت نسبى داشته باشند.
6- بهداشت فردى را بسیار رعایت کنند و بالاخره اگر دچار هر گونه لکهبینى و خونریزى شدند بلافاصله به هیئت پزشکى مراجعه کنند. در سه ماهه دوم و سوم نیز احتمال زایمان زودرس وجود دارد لذا از فعالیت مداوم بپرهیزند و اگر علایمى به نفع زایمان زودرس مشاهده کردند حتماً به پزشک مراجعه کنند.چه توصیههایى براى زائرانى که کودکى را همراه خود به حج عمره مفرده مىآورند دارید؟
باز توصیه مىکنم از به همراه آوردن کودکان کمسال و نوزادان در این سفر بپرهیزند، چون به هر حال به همراه داشتن این عزیزان مانع بهرهمندى کامل والدین مىگردد و از این فرصت مغتنم نمىتوانند استفاده کامل داشته باشند. اما در صورتى که چارهاى جز آوردن فرزندان کوچک ندارند، حتماً مسائل زیر را مورد توجه قرار دهند:
1- مصرف مایعات کم نشود، زیرا کودکان در هواى گرم این سفر سریعاً دچار کمآبى خواهند شد.
2- مسائل بهداشتى مانند شستن زود به زود دستها، عدم استفاده از مواد غذایى بدون بستهبندى و آلوده و عدم حضور کودک در محیطهاى شلوغ را جدى بگیرند.
3- حتماً قبل از مصرف مواد غذایى دست و صورت کودک را با مواد ضدعفونىکننده و آب و صابون بشویند.
4- اگر کودک دچار علایم اسهال شد، سریعاً او را به پزشک برسانند.
5- والدین دقت کنند در طول سفر کودکان خواب لازم را داشته باشند تا دچار عوارض کمخوابى و خستگى مفرط نشوند.
6- لیوان آلوده هنگام آب خوردن کودک مشکل ایجاد مىکند پس بهتر است لیوان شخصى تمیز به همراه داشته باشند.در مورد استفاده از قرصهاى ضد عادت ماهانه در این سفر چه توصیههایى دارید؟
خیلى خوب است که این سؤال را مطرح کردید چون واقعاً مشکل اغلب زنان در این سفر، پاک بودن براى زیارت است و به هر دستاویزى متوسل مىشوند تا در ایام سفر خود پاک باشند و چه بسیار مشکلاتى که به علت عدم مراجعه به پزشک و عدم مشورت با فردى که تخصص ارائه این مشاوره را دارد برایشان پیش مىآید. سال گذشته در روزهاى آخر حج تمتع، خانم جوانى به من مراجعه کرد و پس از بیان مشکل خود با گریه مىگفت: «من اصلاً از خدا نخواستم دوباره این سفر را قسمتم کند، چون تنها چیزى که از این سفر فهمیدم، لکهبینى مداوم، شک در اعمال و متعاقب آن، مشکلات مربوطه بود!»
جاى تعجب بسیار و ناراحتى است که چنین سفرى پس از سختى زیاد و انتظار و اشتیاق بىنهایت قسمت افراد شود و فرصت بسیار مغتنمى براى اهداف بزرگ مفیدى باشد و این گونه در اضطراب بگذرد. توصیه ما به خانمهاى عزیز پیش از سفر این است که حتماً چند هفته قبل از سفر توسط پزشک متخصص زنان ویزیت شوند و علاوه بر چکاپ و معاینه، در مورد مصرف قرصها براى جلوگیرى از پریود با پزشک مشاوره داشته باشند و به هیچ وجه قرصها را بدون مشاوره با پزشک و تنها بر اساس راهنمایى و صحبت دوست و آشنا و زائران دیگر مصرف نکنند. چون همین روند به ظاهر سادهاى در صورت مصرف ناآگاهانه، عواقب بسیار نامطلوب و سختى را بر زائر تحمیل مىکند. خانمها اگر بیمارى زمینهاى خاصى نداشته باشند و سیگارى هم نباشند، تا سن 45 سالگى مجاز به مصرف قرص هستند، ولى بالاى سن 45 سال توصیه به مصرف داروهاى دیگرى با نظر متخصصان به آنها داده مىشود.
به طور کلى زنان از سن 15 تا 45 سالگى که سنین بارورى است و دوره پریود ماهانه را تجربه مىکنند، براى سفر از روز پنجم پریود قرص LDزردرنگ را مصرف مىکنند. اندازه مصرف شبى یک قرص است و بهتر است در ساعت خاصى از شبانهروز و به طور منظم مصرف گردد. قرصهاى دیگرى هم به این منظور وجود دارد اما در شرایط طبیعى، من توصیه به مصرف آنها نمىکنم. در واقع قرصهایى مانند «دیان» و «ترىفازیک» احتمال لکهبینى و عوارض بیشترى را در سفر ایجاد مىکند. خانمى که مصرف صحیح این قرصها را شروع کرده و به سفر حج آمده، خواهى نخواهى دچار لکهبینى مىشود. این مسئله کاملاً طبیعى است و اصلاً نباید باعث دلهره و اضطراب زائر شود و آرامش او را برهم بزند. در این شرایط به پزشک مراجعه کرده و با رعایت توصیههاى او، مشکل برطرف خواهد شد. خانمهاى عزیز دقت کنند که اصلاً سرخود میزان مصرف و تعداد قرصها و نوع قرص را تغییر ندهند. من خانمهایى را دیدهام که بدون مشورت پزشک مصرف قرص را 2، 3 و یا 4 برابر کردهاند و علاوه بر افزایش لکهبینى، موجب عوارض جسمى هم براى آنها شده است.
در مورد حج عمره مفرده باید دقت کنند که چون براى برخى از زائران زمان رفتن به سفر دقیقاً مشخص نیست، این گروه از بانوان هم حتماً باید با مشاوره صحیح قرص را درست مصرف کنند.مصرف غلط این قرصها چه عوارضى در پى دارد؟
به طور کلى این قرصها، داروهاى هورمونى هستند که در صورت مصرف ناصحیح، عوارضى در بدن زن ایجاد مىکنند. مثلاً عارضه تهوع با دوز معمولى، به راحتى توسط پزشک قابل برطرف شدن است اما مصرف Overdoseقرص (بیش از حد) باعث عوارض جانبى شدیدتر چون استفراغ و سرگیجه شده و حتى منجر به بسترى شدن فرد هم مىشود. سرگیجه خانمها در صورتى که همراه کمآبى بدن هم باشد، تشدید مىشود و احساس عدم تعادل ایجاد مىکند، در حالى که آگاهى در مورد مصرف قرص و خوردن مایعات بیشتر مىتواند از این حالت بکاهد. گاهى مصرف این قرصها باعث مشکلات گوارشى، ترش کردن و برگشت اسید معده مىشود که معمولاً با مرور زمان بهبود مىیابند. اما اگر شدید و آزاردهنده بود، باید زائر به پزشک مراجعه کند. خانمهاى بالاى 45 سال باید براى جلوگیرى از پریود از داروهاى دیگرى به جز قرصهاى LD و HD، طبق دستور پزشک استفاده کنند و خانمها با مشخصاتى که بیان مىکنیم منع مصرف مطلق داروهاى هورمونى را دارند:
1- افرادى که سابقه ایجاد لخته در پا داشته و این عارضه به دنبال باردارى و یا بدون باردارى ایجاد شده باشد.
2- افرادى که بیمارى کبدى پیشرونده دارند با مصرف قرصها و داروهاى هورمونى وضعیت وخیمترى پیدا مىکنند.
3- کسانى که سابقه سرطان سینه یا رحم داشتهاند.
4- افراد بالاى 35 سال و سیگارى.
5- کسانى که کلسترول خون بالا دارند باید حتماً تحت نظارت پزشک داروى هورمونى بگیرند.
6- کسانى که دچار خونریزى غیر طبیعى رحم هستند هم حتماً باید تحت نظر پزشک از چنین داروهایى استفاده کنند.
در مورد مصرف همزمان قرصهاى جلوگیرى با داروهاى دیگر نیز زائران توجه داشته باشند که:
1- در صورتى که دچار سرماخوردگى هستند و از داروهاى آنتىبیوتیک استفاده مىکنند که اغلب هم داراى آنتىبیوتیک بیش از دو روز تجویز مىشود، در اثر تداخل این دارو با قرصهاى LD، زائر دچار لکهبینى مىشود. بنابراین مىتواند دوز داروى LD را بالا برده یعنى به جاى قرص LD، قرص HDدر دوران مصرف آنتىبیوتیک و بعد از آن استفاده کند.
2- مصرف داروهاى مسکن همزمان با قرصهاى جلوگیرى باعث کاهش اثر قرصهاى مسکن مىشود.
3- در صورتى که زنان زائر تحت درمان با داروهاى مربوط به دیابت هستند، حتماً قبل از مصرف قرصهاى جلوگیرى با پزشک مشاوره داشته باشند.
4- افرادى که دچار بیمارى قلبى هستند و ترکیبات ضد لخته مانند «وارفارین» مصرف مىکنند نیز حتماً باید پیش از انتخاب و مصرف قرص جلوگیرى در سفر، با پزشک خود مشاوره داشته باشند.
5- افرادى که بیمارى «لوپوس» و یا «آرتریت روماتوئید» هستند، با مصرف قرصهاى جلوگیرى بیمارىشان تشدید مىشود.
6- خانمهاى بالاى 50 سال که هنوز یائسه نشدهاند از آنجا که مصرف این قرصهاى هورمونى برایشان عوارض جسمى به وجود مىآورد، حتماً باید با پزشک مشاوره داشته باشند. از لحاظ شرعى اگر بالاى 50 سال باشند و سید هم نباشند، مىتوانند با مشورت روحانى کاروان اعمال خود را انجام دهند. در صورتى که خانمى بالاى 50 سال باشد و سید هم باشد، چون از لحاظ شرعى جزو استحاضه قرار نمىگیرد، باید با مشورت پزشک از قرص دیگرى استفاده کرده و از قرصهاى رایج به خاطر عوارض بسیارى که براى او دارد، مصرف نکند.
به طور کلى خانمهاى زائر اگر بخواهند دچار استرس لکهبینى نشوند و آرامش روحىشان در طول سفر و انجام اعمال حفظ شود، باید با پزشک، مشاوره صحیح داشته باشند.
خانم دکتر احمدى، با توجه به تجربه شما به عنوان پزشک حجاج براى زائران خانم چه مشکلات دیگرى ممکن است به وجود آید؟
از مشکلات دیگر خانمها در این سفر، مشکلات پوستى است. بسیارى از بانوان زائر دچار عرقسوز در قسمتهاى مختلف بدن مانند زیر سینه، کشاله ران و غیره مىشوند. توصیه من براى پیشگیرى به این افراد همان رعایت بهداشت فردى است که شامل: استحمام بهموقع، تعویض لباسهاى زیر به صورت مرتب و زود به زود، خشک نگه داشتن ناحیهاى که عرق مىکند، دقت در شستن و خشک کردن لباس زیر و به همراه داشتن پودر بچه یا پودر عرقسوختگى، کرم ضد سوختگى یا پماد اکسیددوزنگ و مصرف آن در طول سفر است. به هر حال باز هم در صورت مشاهده عرقسوختگى سریعتر به پزشک مراجعه کرده و دارو مصرف کنند تا از افزایش آن جلوگیرى شود.
مسئله بعدى، محافظت از پوست صورت و چشمها در برابر نور آفتاب شدید است. توصیه مىکنم خانمها عینک آفتابى مناسب به همراه داشته باشند تا بدین وسیله از ضایعات چشمى که در اثر تابش مستقیم آفتاب روى سنگهاى سفید ایجاد مىشود جلوگیرى شود. از نگاه کردن مستقیم روى سنگها بپرهیزند و با پوششى که عینک بهترین است، در معرض نور مستقیم آفتاب قرار نگیرند. در مورد محافظت از پوست صورت هم خانمها مىتوانند از کِرمهاى ضد آفتاب براى پیشگیرى از لکههاى پوستى در مواقعى که مُحرم نیستند استفاده کنند. ضایعه دیگر پوستىِ مشاهدهشده در این سفر، عفونتهاى ویروسى پوست است. به همه زائران توصیه مىکنم حتىالمقدور از حوله و لوازم شخصى خود استفاده کنند و از وسایل عمومى هتل مانند حولهها استفاده نشود. گاهى حساسیت آزاردهندهاى به علت استفاده از شامپو و صابون موجود در هتل براى زائران ایجاد مىشود. توصیه مىکنم در صورتى که عادت به مصرف شامپو یا صابون خاصى دارید، همراه بیاورید تا عوارض ناشى از مواد شوینده که با پوست شما سازگارى ندارد مانند خارش هنگام مُحرم بودن برایتان مشکل ایجاد نکند.
گاهى زائران با سوختگى شدید کف پا مراجعه مىکنند و مواردى تاول شدید و حتى عفونت دیده شده است. گاهى زائران کفش یا دمپایى خود را هنگام برگشت از مساجد گم مىکنند و با پاى برهنه سنگهاى داغ را طى کرده و خود را به هتل مىرسانند. در صورت بروز چنین مشکلى مىتوانند از کفشدارى، دمپایى یا کفش امانت بگیرند یا صبر کنند تا دوستانشان براى آنها دمپایى تهیه کنند. میزان ابتلا به عفونتهاى چشمى هم در زائران بالاست و گاهى منجر به «سلولیت چشمى» مىشود. بنابراین به همه زائران عزیز توصیه مىکنم هنگام سجده کردن از موادى که سجده جایز دارد استفاده کنند و حتىالمقدور از تماس چشم با زمین خوددارى کرده و از حصیر یا دستمال کاغذى کوچکى هنگام سجده استفاده کنند. پس از نمازها صورت خود را بشویند به طورى که آب اول شستشو وارد چشمانشان نشود.در مورد نکات تغذیهاى چه توصیههایى براى زائران دارید؟
توجه به رژیم غذایى متناسب با وضع بدن و سن از جمله ضروریات این سفر براى حفظ سلامت و توفیق انجام مناسک آن است. پیش از هر چیز باید گفت زائران عزیز توجه کنند پزشک هر کس در درجه اول خودِ اوست. به هر حال در این سفر تغییر رژیم غذایى، کاهش مصرف آب و نوشیدنىها، استفاده کمتر از میوه و سبزیجات و کاهش تنوع آن وجود دارد. بنابراین زائرانى که مستعد یبوست هستند بهتر است به منظور پیشگیرى از این وضع توجه کنند که:
1- مصرف آب را کاهش ندهند و حداقل دو لیوان آب قبل از خواب و دو لیوان هنگام بیدار شدن بنوشند.
2- مواد غذایى ملین مانند قیصى، آلو، خاکشیر و روغن زیتون همراه خود داشته باشند.
3- از مصرف بیش از حد موز بپرهیزند.
4- سیب و پرتقال که در وعدههاى غذایى زائر به او مىدهند، حتماً استفاده کنند بخصوص پس از اطمینان از شستشوى کامل، سیب را با پوست میل کنند. پس از رعایت این موارد در صورتى که باز هم دچار یبوست شدند به پزشک مراجعه کرده و دارو دریافت نمایند.
از نظر بهداشتى به نکته دیگرى هم باید اشاره کنم. زائران به هیچ وجه نباید از آب لولهکشى هتلها، ساختمانها و معابر استفاده کنند. آب آشامیدنى فقط در بطرى به زائران عرضه مىشود. در صورتى که خواستند از آب کلمنهاى درون مساجد که از آب زمزم پر شده استفاده کنند، در نکات بهداشتى دقت لازم را به کار بندند. لیوان زیرین را بردارند، بگذارند آب از سر لیوان بریزد، از کلمنهایى که تازه پر شده مصرف کنند، لیوان یک بار مصرف را پس از مصرف دور بیندازند. آب زمزم به خودىِ خود مشکل بهداشتى ندارد بلکه این زائران و مصرفکنندگان هستند که بدون توجه به مقررات، با آب آشامیدنى وضو مىگیرند و یا لیوان مصرفشدهشان را درون سطل نمىاندازند.اگر زائرى رژیم غذایى خاصى داشت چه باید بکند؟
اولاً زائر مىباید این مسئله را به پزشک و مدیر کاروان اطلاع دهد. در هر وعده غذا، غذاهاى رژیمى و ساده نیز به زائر ارائه مىشود که او مىتواند از آنها استفاده کند.
مسئله دیگرى که به ذهنم مىرسد و از زائران عزیز خواهش مىکنم رعایت کنند این است که به هیچ وجه غذا را به داخل اتاقهاى هتل نبرند زیرا به همین دلیل شاهد موارد مسمومیت و نیز وجود حشرات موذى و سوسک در اتاقها بودهایم.با تشکر از توضیحات شما، اگر صحبت دیگرى براى زائران دارید بفرمایید.
ببینید، هر یک از من و شما که به عنوان زائر در حج شرکت مىکنیم، در درجه اول نماینده مردم ایران هستیم، بنابراین وظیفه عرفى، اخلاقى و شرعى ماست که منزلت یک ایرانى را حفظ کنیم. اینکه در کشورى چون عربستان که قوانین عبور و مرور به دقت اجرا مىشود، از هر کجاى خیابان که خواستیم رد شویم و یا براى عبادت و نماز خواندن خود باعث آزار و تضییع حقوق دیگرى شویم یا با عدم رعایت حجاب و لباس درست و متناسب با شأن یک زن ایرانى، در کوچه و بازار رفت و آمد کنیم و ذهن کسانى که شاید خودمان کاملاً تأییدشان نمىکنیم نسبت به زن و دختر ایرانى مخدوش کنیم، هنگام خرید، رفتارهاى نامناسب داشته باشیم، با آب کلمن آبخورى وضو بگیریم، در صف نمازگزاران رفت و آمد کنیم و ... اصلاً و به هیچ وجه پسندیده زائر ایرانى شیعه و بافرهنگ و متمدن ایرانى نیست. بهتر است قبل از هر اقدامى کمى به جایى که آمدهایم و هدفى که از این سفر داریم بیندیشیم.
مجدداً از اینکه وقت خود را در اختیار ما قرار دادید سپاسگزاریم.
موفق باشید.
)