نویسنده

 

ازگیل و خواص آن‏

ا.امیردیوانى‏

نروید بر زمین هرگز گیاهى‏
که ننوشته‏ست بر برگش دوایى‏
نظامى‏

شرح‏

ازگیل، درختچه‏اى است از تیره گل‏سرخیان که خاردار است و به حالت وحشى در جنگل‏هاى اروپاى مرکزى و نواحى معتدل آسیا مى‏روید. ازگیل نیز در تمام جنگل‏هاى شمال ایران و همه ارتفاعات سواحل دریا و در دامنه‏هاى البرز، دره کرج و ... به طور خودرو عمل مى‏آید و با نام محلى هر منطقه شناخته مى‏شود. تکثیر آن غالباً از طریق پیوند روى درختان دیگر از جمله پیوند روى پایه زالزالک ولیک صورت مى‏گیرد. گاهى هم روى پایه گلابى و به ندرت روى پایه بِه پدید مى‏آید و نوع پیوند، شکمى است که در تابستان انجام مى‏شود.
ازگیل رسیده داراى لعاب نباتى فراوان و تانن بوده و از قند گلوکز، فروکتوز، سوربیتول و بعضى اسیدها و همچنین سلولز و گروه ویتامین‏هاى «ب» و «ث»، املاح معدنى و کمى پروتئین برخوردار مى‏باشد.
ازگیل در اواخر پاییز و اوایل زمستان مى‏رسد. گل‏هاى درخت آن سفید و میوه‏اش شبیه زالزالک است با این تفاوت که میوه ازگیل درشت‏تر و قهوه‏اى‏رنگ و طعمش شیرین و کمى گس است. هسته آن را مى‏کارند و درخت ازگیل را به درخت به و گلابى هم پیوند مى‏زنند.
بخش‏هاى مورد استفاده درخت ازگیل برگ و میوه آن است. اسامى فارسى قدیم ازگیل، «اردف» و «گیل» بوده است.

خواص ازگیل‏

1- ازگیل سرشار از ویتامین‏هاى «ب» و «ث»، قند، تانن، سلولز و اسید سیتریک مى‏باشد.
2- ازگیل داراى مقدار زیادى «هیدرات کربن» است که مولد انرژى است.
3- ازگیل از ماده‏اى به نام «تانن» برخوردار است که بهترین دارو براى درمان عفونت‏هاى روده بزرگ شمرده مى‏شود.
4- ازگیل در تقویت خون بدن مؤثر است.
5- ویتامین «ب» ازگیل، اعصاب را تقویت مى‏کند و از نظر تغذیه اهمیت دارد.
6- ازگیل را به صورت خام به عنوان میوه‏اى لذیذ، مطبوع و تقویت‏کننده مصرف مى‏کنند و از آن شربت و کنسرو ازگیل تهیه مى‏نمایند.
7- مصرف ازگیل خام یا کنسرو ازگیل در معالجه اسهال ساده اثر قطعى دارد.
8- خوردن ازگیل خام و (خصوصاً نارس که تانن بیشترى دارد) در معالجه خونریزى‏هاى داخلى مانند بواسیر، خونریزى رحمى و غیره تأثیر شفابخش دارد.
9- ازگیل در معالجه ورم روده به کار مى‏رود؛ بدین منظور باید 230 گرم ازگیل را پس از جدا کردن پوست و دانه، در کمى شیر حل نموده و مصرف کرد.
10- در معالجه زخم دهان و تورم مخاط گلو مؤثر است؛ بدین منظور باید 50 گرم از برگ درخت ازگیل را در یک لیتر آب بجوشانند و با کمى از آن در شبانه‏روز چند مرتبه دهان را بشویند و مضمضه کنند.
11- ازگیل، قبض‏کننده روده‏هاست.
12- ازگیل ادرارآور است.
13- ازگیل کار روده‏ها را تنظیم مى‏کند.
14- ازگیل داراى اسید مالیک، تانن، اسید سیتریک و اسید تارتاریک بوده و از نظر غذایى شبیه بِه است.
15- ازگیل میوه‏اى بسیار مقوى است زیرا قدرت اسموزى خون را مى‏افزاید.
16- ازگیل به سبب داشتن املاح سیتریک، رمالیک و تارتاریک، ترشى خون را مى‏زداید.
17- ازگیل عوامل معدى را مرتب مى‏کند و براى اسهال بسیار مفید است.
18- میوه تازه و رسیده ازگیل یا کنسرو آن براى درمان اختلال قاعدگى خانم‏ها کاملاً مفید است.
19- جوشانده نیم گرم برگ ازگیل، سالک را درمان مى‏کند.
20- جوشانده برگ ازگیل به صورت بالا، پوست‏هاى ظریف را تقویت مى‏کند و معالج برفک است.
21- غرغره کردن با جوشانده برگ ازگیل، آبسه‏هاى دهان و گلو را درمان مى‏کند.
22- اگر هر روز سه بار با جوشانده برگ ازگیل غرغره شود، آنژین را معالجه مى‏نماید.
گفتنى است که ازگیل، واژه ترکى است و در گیلکى بدان «کنوس» گویند. میوه‏اى است قهوه‏اى‏رنگ و تقریباً به اندازه یک گردو که رسیده آن به صورت خام، میوه‏اى لذیذ، مطبوع، مقوى و داراى طبیعت سرد و خشک مى‏باشد.

منابع: -

1- اینترنت.
2- نظرى، مرتضى، خواص میوه‏هاى خوراکى.
3- یادداشت‏هاى شخصى از منابع معتبر.