رعایت نکات ایمنى و بهداشتى در تهیه و انتخاب اسباببازى
نیره پارسا
* اسباببازىهاى پلاستیکى باید صاف و براى لمس کردن مناسب باشند و از جنس شکننده نباشند، زیرا در صورت شکستن، لبههاى آن تیز و برنده مىشود.
* در اسباببازىهاى چوبى، چوب باید کاملاً صاف و سمباده کشیده شده باشد تا تراشههاى آن در دست کودک فرو نرود.
* جنس اسباببازى، بخصوص براى کودکان زیر دو سال) که همه چیز را به دهان مىبرند، باید قابل شستشو و ضدعفونى باشد.
* وزن آنها براى کودک قابل تحمل باشد و از لحاظ حجم در دهان کودک جاى نگیرد (خصوصاً زیر دو سال که همه چیز را به دهان مىبرد.
* اسباببازىهاى چینى و شیشهاى را نباید در اختیار کودکان کوچکتر از سه سال قرار داد.
* در اسباببازىها، پیچ و مهرههاى بازشو و سوزن و سنجاق و پیچ و قزن و غیره به کار نرفته باشد.
* باید از به کار بردن مواد قابل اشتعال در اسباببازىها خوددارى کرد. این نکته بخصوص در مورد اسباببازىهایى که درونشان با کاغذ و پوشال پر شده است، اهمیت بسیار دارد.
* لایى اسباببازىهاى پر شده، ضدعفونى شده و بهداشتى باشد.(1)
* در اسباببازىهایى که از شیشه استفاده مىشود، باید لبههاى آن گرد و صاف پرداخت شود.
* در مصرف پلاستیک باید از رنگدانهاى (مستربچ) استفاده شود که رنگدهنده نباشد.
* اگر در ساخت اسباببازى میخ یا پیچ به کار رفته است، باید توجه داشت که در اسباببازى فرو رفته باشد و قسمتهاى تیز و بُرنده آنها بیرون نباشد.
* اگر در ساخت اسباببازى فنر به کار رفته است، فنر باید در بدنه اسباببازى جاى داشته باشد به طورى که اگر «در برود» به دست و صورت کودک آسیب نرساند.
* چشمها و اجزاى صورت حیوانات و عروسکها باید به خوبى چسبانده یا دوخته شوند زیرا اگر این قسمتها محکم نباشند ممکن است کودک با ناخن و دندان آنها را بکَند و فرو بدهد. این نکته را بخصوص در مورد اسباببازى کودکان کوچکتر از دو سال باید بیشتر رعایت کرد.
* اسباببازىهایى که کودک وارد آنها مىشود، مانند چادر یا خانه عروسک باید چنان باشد که کودک بتواند درِ آنها را از بیرون و داخل به راحتى باز کند.
* نخ یا ریسمان اسباببازىهاى کشیدنى باید بدون گره باشد و قطرش از یک و نیم میلىمتر کمتر نباشد تا دست کودک را نَبُرد.
* اسباببازى خاص کودکان کوچکتر از دو سال (که چیزها را به دهان مىبرند) باید به اندازه کافى بزرگ باشد تا کودک نتواند آن را فرو برد.(2)
* رنگ آنها جالب و جذاب باشد. در اسباببازىهایى که امکان دارد کودک آنها را به دهان ببرد، یا با پوست و لباس بدن کودک در تماس است، باید در مواد رنگى آنها از رنگهاى استاندارد مواد غذایى استفاده شود.(3) مانند سازدهنى، دندانگیر، دستبند، گردنبند، عروسکهاى دستکشى و سایر وسایلى که در اثر عرق بدن و یا بزاق دهان، موجب رنگى شدن پوست بدن و یا پوشاک کودک مىشود.
* عروسکهایى که موهاى نایلونى دارند و هر نوع حیوانات پشمالویى که پشمشان از الیاف مصنوعى است، هم حساسیتزا هستند و هم به آسانى شعلهور مىشوند.
* براى سر پا نگه داشتن حیوانات پشمالویى که در بدن آنها میلههاى فلزى قرار دادهاند، بخصوص گوش خرگوشها که به وسیله این میلههاى فلزى راست مىایستد، کودک به تدریج پوشش حیوان را پاره مىکند و با میله داخل آن، به خود یا همبازىاش ممکن است آسیب برساند.
* حیوانات پشمالو در سنینى که کودک همه چیز را به دهان مىبرد، اسباببازى خوبى نیستند، چون کودک به راحتى پشمهاى آن را با لیسیدن مىخورد. گاه پس از معاینه پزشکى یا عمل جراحى از داخل شکم کودک پشمهاى اسباببازى خارج شده است.
* افزون بر اشیاى نوکتیز، هر نوع شىاى که پیچ و مهرههاى کوچکى دارد، براى کودک خطرناک است. کودک یک ساله به راحتى پیچ و مهره و سرپوش قابلمهها را باز مىکند و مىبلعد.
* جغجغههایى که داخل آنها سنگ یا توپک وجود دارد، ممکن است بشکند یا از هم باز شود، از اینرو براى خردسال خطرناک است زیرا احتمال دارد در دهان کودک قرار گرفته و موجب خفگى او شود.(4)
* دقت کنید در خردسالى نباید کیسههاى پلاستیکى را در دسترس کودک قرار دهید، چون ممکن است آن را روى سر و صورت خود بکشد و هنگام تنفس زمانى که دَم و بازدم صورت مىگیرد، جلوى مجارى تنفسى او را بگیرد و دچار خفگى شود.
* از بازى کودک با اسباببازىهایش روى پلهها و یا پاگرد منزل جلوگیرى کنید.
* از بازى کردن کودک با بندک (طناب) پردهها جلوگیرى کنید. گزارشهایى رسیده است که کودکانى بدین وسیله دچار خفگى شدهاند.
* به کودکان زیر پنج سال اجازه دوچرخهسوارى در خیابان یا کوچههاى خلوت و حتى کوچههاى بنبست را ندهید.
* مراقب باشید در زمین بازى ممکن است تابها با بچههاى خردسال برخورد کند و باعث صدمات شدید گردد. در اطراف تابها مىبایست فضاى کافى وجود داشته باشد. گفته مىشود برخورد کودک با گوشه صندلى تاب در این سرعت (تا 38 کیلومتر در ساعت گزارش شده) همانند تصادف کودک با یک کامیون پنج تن است. بهتر است صندلىهاى تاب از لاستیک یا پلاستیک ساخته شده باشند، نه چوب و فلز.(5)
* اسباببازىهاى کودک را هر چند وقت بررسى و کنترل کنید. اسباببازىهایى که با شکسته شدن نوک آنها تیز شده، یا بعضى از وسایل چوبى که تراشهدار شده، یا قطعاتى که تَرک برداشته و یا سرِ چکشى که لق شده و ... ممکن است به کودک صدمه و آسیب وارد کند.(6)پىنوشتها:
1) مهرناز شهرآراى، راهنماى انتخاب اسباببازى، ص5؛ مینو واثقى، آموزش ضمن بازى (سال سوم هنرستان)، ص13.
2) راهنماى انتخاب اسباببازى، ص6.
3) غلامرضا قربانیان، مجله فرزند سالم، بهمن 1375، ص35.
4) سوسن (شاهین) اردکانى، بهداشت مادر و کودک، ص402 - 401.
5) اسمیت مایک - اسمیت آیونه، سلامت فرزند خود را چگونه حفظ کنیم، صص84، 83، 78، 75 و 52.
6) راهنماى انتخاب ...، ص4.
)