واى از شایعه هاى خانمان سوز

نویسنده


 

واى از شایعه‏هاى خانمانسوز

احمد حیدرى‏

شیطان، جن و انسان‏هاى شیطانى که خود در فساد، ظلم و تباهى غوطه‏ورند، سعى دارند جامعه انسانى را به گرداب‏هاى هولناک ظلم، فساد، ناامنى، اختلاف و نزاع گرفتار سازند و شبانه‏روز براى رسیدن به این هدف شوم نقشه مى‏کشند و متأسفانه بسیارى انسان‏ها، ناآگاهانه عمله آنان شده و راه رسیدن به هدف شوم‏شان را هموار کرده و به نتیجه رسیدن پروژه‏هاى ایمان‏سوز، عفت‏زدا و امنیت‏بربادده‏شان را سرعت مى‏بخشند.
شایعه‏پردازى یکى از راهکارهاى شیطان‏ها است و بسیارى از انسان‏ها بدون توجه و آگاهى، عمله شیطان شده و به پراکندن شایعه‏هایى که ساخته و پرداخته شیطان و عواملش مى‏باشد، مى‏پردازند و ناآگاهانه دنیاى مؤمنان و آخرت خود را تباه ساخته و سزاوار قهر و غضب خداوند مى‏گردند.
شایعه‏ها از سنخ‏هاى مختلف‏اند از جمله:
1- شایعات امنیتى که متزلزل ساختن امنیت روحى، روانى جامعه را هدف قرار داده و اطمینان و آرامش را از افراد اجتماع مى‏گیرد. این شایعه‏ها غالباً ساخته دشمنان خارجى و جنگ‏افروزان است تا قواى دفاعى را مشغول ساخته و موج اضطراب و ناامنى را در سراسر کشور بگسترانند و بتوانند از سردرگمى، هرج و مرج و اضطراب حاصل از آن استفاده کرده و ضربه کارى و نهایى را وارد کنند. معمولاً این شایعات در زمان جنگ بیشتر است گرچه مختص آن زمان نیست.
راه مقابله با این شایعات، انتقال آنها به مسئولان و کارشناسان نظامى و کشورى است تا از اهداف دشمن آگاه شوند و برنامه‏هاى مقابله را تدارک ببینند و پخش آن در بین مردم، گناه عظیم و کمک به دشمن براى رسیدن به هدفش مى‏باشد:

«و اذا جاءهم امر من الامن او الخوف أَذاعوا به و لو رَدُّوه الى الرسول و الى اولى‏الامر منهم لعلمه الذین یستنبطونه منهم و لو لا فضل اللَّه علیکم و رحمته لاَتَّبعتم الشیطان الا قلیلاً؛(1)
و چون خبرى ایمنى‏زا یا ترس‏آور بدانان رسد، آن را پخش کنند و حال آنکه اگر آن را به پیامبر و صاحبان حکومت برگردانند، حقیقت امر را بدانان مى‏نمایانند و اگر فضل و رحمت خدا بر شما نبود، جز اندکى همگى پیرو شیطان مى‏شدید.»
پخش شایعات در زمان جنگ سبب سستى، ترس و ضعف افراد شده و آنان را به سرپیچى، فرار و تمرّد وامى‏دارد در حالى که اگر این شایعات پخش نگردد و به مسئولان مربوطه رسانده شود، آنان به پسِ پرده آن شایعات راه یافته و اهداف شوم دشمن را کشف و خنثى خواهند کرد.

2- شایعات ناموسى و آبرویى‏

منافقان و فاسدان جامعه را پاک، عفیف و سالم نمى‏خواهند بلکه سعى دارند با فاسد کردن دیگران، براى خود همرنگ بسازند. اشاعه فحشا در بین مؤمنان، بزرگ‏ترین هدف آنان است و شایعات ناموسى و آبرویى وسیله آنان براى رسیدن به این هدف شوم. شایعاتى که یا اصل و اساسى ندارد یا از کاه کوه ساخته‏اند. کسانى که در پخش شایعات ناموسى همکارى مى‏کنند، جزو دوستداران رواج فحشا و فساد در بین مؤمنانند و قهر و غضب شدید خداوند در انتظار آنان.
مقابله خداوند با رواج این شایعات و تهدید رواج‏دهندگان بسیار شدیدتر از مقابله با شایعات امنیتى، اقتصادى و امثال آن است. در شایعات امنیتى در آیه‏اى که گذشت، علاوه بر توبیخ ضمنى، به اثر ناگوار آن یعنى بازماندن از جهاد و دفاع و پیروى از شیطان در عقب کشیدن از میدان تصریح کرد و گرچه تهدید به عذاب براى پیروان شیطان در قرآن آمده، ولى در خودِ این آیه تکرار نشده بود ولى در مورد شایعات ناموسى خداوند به شدت تهدید مى‏کند و مى‏فرماید:
«ان الذین یحبّون ان تشیع الفاحشة فى الذین امنوا لهم عذاب الیم فى الدنیا و الاخرة و اللَّه یعلم و انتم لا تعلمون؛(2)
به راستى براى کسانى که رواج فحشا در بین مؤمنان را مى‏پسندند، عذابى دردناک در دنیا و آخرت است و خدا مى‏داند و شما نمى‏دانید.»
متأسفانه دشمنان شایعات خانوادگى و ناموسى مى‏سازند و برخى از ما هم ناآگاهانه آنها را پخش مى‏کنیم و به برآورده شدن هدف شوم دشمن کمک مى‏کنیم. حتى گناهانى که افراد در پنهان مرتکب شده‏اند و باید پوشیده بماند، توسط افراد مغرض و جاهل افشا مى‏شود و پخش مى‏گردد و به ریختن قبح گناه و رواج فساد کمک مى‏شود.
شرکت در پخش شایعات ناموسى و آبرو بربادده، اقدامى سهمگین و گناهى بس بزرگ است. خداوند در قرآن یک مورد از شایعات و تهمت‏هاى ناموسى را ذکر کرده و اقدام مسلمانان در پخش آن شایعه و تهمت را به سختى نکوهش نموده است.
یک زنِ مسلمان - یکى از همسران رسول خدا، بنا بر قولى عایشه و بنا بر قول دیگر ماریه - مورد تهمت و افترا واقع شد و مردم مسلمان به جاى اینکه قبول کردن این اتهام را سنگین بشمرند و از اتهام‏زنندگان شاهد بخواهند و در صورت نداشتن شاهد، آنان را به محکمه معرفى کرده و کیفر قذف و تهمت‏زنى به زن مسلمان دهند، این اتهام را
واقع‏شده فرض کردند و به پخش آن شایعه اقدام کردند. آیات سوره نور در این زمینه نازل شد و این اقدام مسلمانان به شدت نکوهش گردید:
«لو لا اذ سمعتموه ظنّ المؤمنون و المؤمنات بانفسهم خیراً و قالوا هذا افک مبین لو لا جاؤو علیه باربعة شهداء فاذ لم یأتوا بالشهداء فاولئک عند اللَّه هم الکاذبون و لو لا فضل اللَّه علیکم و رحمته فى الدنیا و الاخرة لمسّکم فیما افضتم فیه عذاب عظیم اذ تلقونه بالسنتکم و تقولون بافواهکم ما لیس لکم به علم و تحسبونه هینّا و هو عند اللَّه عظیم و لو لا اذ سمعتموه قلتم ما یکون لنا ان نتکلّم بهذا سبحانک هذا بهتان عظیم یعظکم اللَّه ان تعودوا لمثله ابدا ان کنتم مؤمنین ... ان الذین یحبون ان تشیع الفاحشة فى الذین امنوا لهم عذاب عظیم فى الدنیا و الاخرة و اللَّه یعلم و انتم لا تعلمون ... یا ایها الذین امنوا لا تتبعوا خطوات الشیطان و من یتبع خطوات الشیطان فانه یأمر بالفحشاء و المنکر و لو لا فضل اللَّه علیکم و رحمته ما زکى منکم من احد ابدا و لکن اللَّه یزکّى من یشاء و اللَّه سمیع علیم.»(3)

چند نکته مهم آیات فوق به شرح زیر است:

1- مردان و زنان مؤمن باید نسبت به یکدیگر گمان نیکو داشته باشند و از گمان بد نسبت به هم دورى گزینند و هر سخنى که گفتن و پذیرفتن آن ناشى از گمان بد است، را واگذارند و آن را تهمت آشکار بدانند.
2- در امور شخصى که به دادگاه کشیده نشده حتى نباید از شایعه‏سازان و تهمت‏زنان، شاهد خواست بلکه بدون پرسش از شاهد، باید سخنان آنان را رد کرد.
3- اگر در جریان افک و تهمت فحشا بر آن زنِ مسلمان، رحمت و فضل خدا شامل نمى‏شد، سزاوار بود مسلمانان به خاطر شرکت در آن اتهام‏پراکنى به عذاب سختى گرفتار گردند.
4- این شایعات و اتهام‏ها گرچه در نگاه افراد، کم‏اهمیت و عادى است ولى نزد خدا خیلى مهم و قابل توجه مى‏باشد و احترام یک مؤمن، یک خانواده، قبیله، شهر یا کشور به آن وابسته است و احترام و حرمت مؤمن از حرمت خانه کعبه بیشتر است.
5- مسلمانان باید این اتهام‏ها و شایعات بدون مدرک را بهتان بزرگ و دروغ بشمرند و به خود اجازه تکرار و پخش آن را ندهند.
6- پخش‏کننده این شایعات، جزو دوستداران اشاعه و رواج فحشا در بین مؤمنان است و چنین کسانى را عذاب عظیم در دنیا و آخرت نصیب مى‏باشد.
7- شیطان به فحشا و زشتى امر مى‏کند و شرکت در پخش این شایعات، اطاعت از شیطان مى‏باشد.
8- کسانى که تهمت‏هاى ناموسى و حتى گناه پنهان مؤمنان را افشا و پخش مى‏کنند، گویا خود را پاک و آنان را ناپاک مى‏دانند و پاکىِ خود را به اراده و تدبیر خود و ناپاکىِ آنان را از بى‏ارادگى و هواطلبى آنان مى‏دانند در حالى که باید بدانند اگر خودشان پاک مانده‏اند و مرتکب فحشا نشده‏اند، از این‏رو است که خداوند به آنان عنایت کرده و حفظشان نموده است و اگر حفظ و عصمت خدایى نبود، هیچ کس پاک نمى‏ماند و همگى به فحشا آلوده مى‏شدند. پس خود را تافته جدا بافته ندانند و دیگران را مستحق بى‏آبرو شدن نشمارند، بلکه آنان را گناهکارانى بدانند که شیطان در لحظاتى بر آنان مسلط شده و به منجلاب گناه کشانده و باید به آنان کمک کرد تا از این منجلاب در آیند و به پاکى بازگردند.

شایعه باطل است‏
در روایات تأکید شده از وقایع، فقط آنچه با چشم خود دیده‏اى حق است و واقع شده و شایسته باور مى‏باشد ولى آنچه با چشم خود ندیده‏اى، معلوم نیست حق واقع شده باشد بلکه اکثر آن باطل است و چون حق و باطل آن معلوم نیست، باید همه آن را باطل شمرد و از باور بدان پرهیز کرد.

امام على(ع) فرمود: آنچه با چشم خود دیده‏اى، واقع و حقیقت است و آنچه شنیده‏اى [ولى ندیده‏اى‏]، بیشترش باطل است [و ساخته ذهن دیگران نه واقع و حقیقت‏].(4)
سخنانى که مستند به شنیدنت باشد [از منبع مى‏گویند نقل گردد ]باطل است و گفته‏هایى که مستند به دیدنت، باشد، حق است.(5)
و انسان حق ندارد آنچه از دیگران شنیده و مى‏داند که اکثرش باطل و بى‏پایه و ساخته ذهن و خشم و دشمنى و تعصب و ... است، نقل کند.
اینکه فردى هر چه را مى‏شنود، نقل کند، یکى از موارد دروغگویى است.(6)
براى انسان همین حد از گناهکارى کافى است که آنچه را مى‏شنود بازگوید.(7)
ما نه تنها حق نداریم، آنچه مى‏شنویم ولى ندیده‏ایم و به حقیقت و واقعیت آن باور نداریم، را نقل کنیم بلکه حتى بسیارى از مشاهدات‏مان را هم نباید بازگو کنیم. ما موظف به پوشاندن گناهان و زشتى‏هاى مسلمانان هستیم و باید عیب‏پوشى کنیم اما نیکویى‏هاى آنان را افشا کرده و پخش نماییم. امام سجاد(ع) فرمود:

«خدایا! مرا به زیور صالحان بیاراى و لباس زیباى باتقوایان بپوشان با گستردن عدالت و ... فاش کردن نیکویى‏ها و پوشاندن عیب‏ها.»(8)
ولى متأسفانه عملکرد بسیارى از مسلمانان عکس این تکلیف است. نیکویى‏هاى افراد را کتمان و پنهان مى‏کنند و عیب را آشکار مى‏سازند و بر هر کوى و برزن فریاد مى‏زنند.
در جامعه اسلامى به بهانه‏هاى مختلف، این اقدام‏هاى غلط عادى شده و سیره گردیده است. روزنامه‏ها در ستون‏هایى تحت عنوان‏هاى «آورده‏اند که»، «جهت اطلاع»، «شنیده‏ها و گفته‏ها» و ...، بسیارى اوقات به پخش شایعات علیه افراد حقیقى و حقوقى اقدام مى‏کنند بدون اینکه قبل از چاپ در صدد تحقیق از صحت و سقم آن برآیند و در صورت آشکار شدن دروغ بودن آن، چاپ تکذیبه را کافى و جبران‏کننده مى‏شمارند در حالى که چه بسیار افرادى خبر نادرست و شایعه اول را مى‏شنوند و اثر نامطلوب آن در ذهن‏شان پیدا مى‏گردد ولى تکذیبه را نمى‏بینند و اثر نامطلوب شایعه پخش شده از ذهن‏شان زایل نمى‏گردد.
افشاگرى‏هاى قبل از اثبات در محکمه نیز یکى از همین موارد غلط و مستند به شنیده‏ها است و بدون اینکه دفاع و توجیه شخص مورد افشاگرى شنیده شود، تهمت انتسابى افشا مى‏گردد و با این اقدام از طرف کانال‏هاى رسمى، این خوى ناپسند در جامعه نهادینه مى‏گردد.
نکته آخر اینکه زبان، آفات فراوانى دارد و حق است که همه اعضا از آن شاکى باشند و خوف داشته باشند که به سبب عملکرد غلط آن گرفتار عذاب شوند. از آفات زبان سخن گفتن‏هاى نابه‏جا و پخش شایعات و افشاى عیوب است و در این موارد است که سکوت عمل صالح و ارزشمند مى‏باشد و تا زمانى که فرد سکوت کرده و زبان را در دندان نگه داشته، نیکوکار است و در حال عمل صالح.
خدایا! به همه ما توفیق نگهدارى زبان از چنین سخن‏گفتن‏هاى ناپسند عطا کن.

پى‏نوشتها: -
1) سوره‏نساء، آیه 83.
2) سوره نور، آیه 19.
3) سوره نور، آیه 21 - 12.
4) میزان الحکمه (چاپ جدید)، ج‏1، ص‏269.
5) همان، ص‏268.
6) همان، ج‏3، ص‏2676.
7) همان.
8) صحیفه سجادیه، دعاى بیستم (دعاى مکارم‏الاخلاق).