« دارچین »
ادویه در زبان عربی جمع مکسر دواء می‌باشد و به گیاهان و طعم دهنده‌هایی اطلاق می‌گردد که برای مقاصد خوراکی یا دارویی به کار می‌روند. از ادویهها برای تقویت مزهی غذا و یا حتی داروها استفاده میشود.
در فرهنگ‌های مختلف گیاهان متعددی جهت طعم دادن به غذاهای مختلف به کار میرود و شاید راز تفاوت عمده در طعم غذاها در ملل مختلف، علاوه بر نحوهی پخت، به طور عمده به ادویهجات به کار رفته در آنها مربوط بشود.
به عنوان نمونه در آشپزی هندی، به علت استفادهی فراوان از انواع فلفل و طعم دهنده‌های گرم، طعم تند، طعم غالب بر غذاها می‌باشد. یا در آشپزی چینی، به دلیل بخار پز و یا آب پز نمودن غذاها، جهت ایجاد مزه‌های مطبوع در آنها از سبزیجات معطر نظیر ریحان و جعفری بیشتر استفاده میشود. استفادهی اقوام مختلف از انواع ادویه جات به شرایط اقلیمی آنها نیز بستگی فراوان دارد. (1 )
ادویه چیست؟
ادویه را بخشی از یک گیاه معطر تعریف میکنند که میتواند تنهی درخت ( دارچین )، میوه ( فلفل سیاه ) و یا دانه ( جوزهندی ) باشد و به صورت درسته، خرد یا پودر شده، برای عطر و رنگ بخشیدن به غذا، مورد استفاده قرار میگیرد.
اثرات ادویهها در سلامتی بدن
هرچند مقدار ادویهای که در هر وعده با غذا مصرف میکنیم کم است، ولی ادویهجات تنوع طعم و رنگ فوقالعادهای به غذاها میدهند.
ادویهها و گیاهان معطر، علاوه بر اینکه مقدار کمی ویتامین ، املاح و فیبر به غذا اضافه میکنند، حاوی آنتیاکسیدانهایی هستند که عوامل تخریبکنندهی سلولها یعنی رادیکالهای آزاد را خنثی کرده و سطح سلامتی را ارتقا می بخشند.
ادویهجات و گیاهان معطر قرنها به عنوان دارو مورد استفاده قرار گرفته و میگیرند. ولی برای درمان صد در صد بیماریها نمیتوان به آنها اکتفا کرد، چون بسیاری از نتایج تحقیقات بر روی تأثیرات ادویهها، در آزمایشگاهها به دست آمده و هنوز به طور قطعی به اثبات نرسیده است. به علاوه، مصرف زیاد گیاهان معطر و ادویهجات به دستگاه گوارشی بدن خصوصاً معده آسیب میرسانند. ( 2 )
خواص دارچین
دارچین در زبانهای مختلف : نام دارویی است که آن را هزار اسفند نیز میگویند. به یونانی افتیمون و به سریانی مرسلون و به انگلیسی cinnamon و به عربی دارچینی ، قرفه و سلیخه میگویند.
این گیاه گونهای از درخت غار است. پوست خشک شدهی دارچین، به صورت قطعات لولهای شکل است و بوی آنها مطبوع و طعم آنها معطر و گرم و ملایم و کمی شیرین است ولی به تدریج تند و سوزنده میشود. ( 3 )
دارچین درختی است کوچک و همیشه سبز به ارتفاع 5 تا 7 متر که از تمام قسمت‌های آن بویی مطبوع استشمام میشود.
گل‌های آن در فاصلهی ماه‌های بهمن تا اوایل فروردین ظاهر میشود. برگ این درخت، سبز تیره و دارای گل‌هایی به رنگ سفید است. نام علمی این گیاه Cinnamomum zeylanicum می‌باشد. اسانس دارچین که تنها قسمت مهم دارچین است به مقدار یک‌درصد در پوست درخت مذکور وجود دارد و از تقطیر آن با آب نیز حاصل میشود.
این اسانس در صورت تازه بودن به رنگ زرد روشن است، ولی به مرور زمان و به علت اکسیده شدن به رنگ‌های زرد طلایی و سپس قهوه‌ای مایل به قرمز درمی‌آید.
این گیاه که خاص مناطق شرقی و جنوب شرقی آسیاست، از هندوستان و سریلانکا به ایران آورده میشود. دارچین اولین بار در سریلانکا یافت شد و بعد از آن، تمام دنیا این چاشنی را شناختند و برای طعم بهتر غذاها استفاده کردند. یک قاشق چایخوری دارچین حاوی 28 میلی‌گرم کلسیم، یک میلی‌گرم آهن و بیشتر از یک گرم فیبر و مقدار زیادی ویتامین‌هایC و K و منگنز است. همچنین مقدار 2/1 گرم کربوهیدرات دارد. برای تهیه دارچین، پوست این درختچه را جدا کرده و معمولاً پودر میکنند و در غذا یا چای از آن استفاده میکنند.
خواص درمانی
دارچین رمز جوانی است و مصرف روزانهی آن، انسان را سالم نگه می‌‌دارد. دارچین کلیه‌ها را گرم می‌کند، ضعف کمر و پاها را از بین می‌برد و کم‌خونی را درمان می‌کند.
دارچین بهترین دارو برای دردهای عضلانی است. دارچین اثر آرام‌کننده و شادکننده دارد و از بسیاری از داروهای آرام‌بخش بهتر است. اثر مهم دیگر دارچین پایین آوردن تب است و حتی امروزه دارچین را به صورت قرص و کپسول درآورده‌اند که به عنوان «تب‌بر» به کار میرود. دارچین رگ‌ها را باز می‌کند و باعث بهبود گردش خون میشود. یکی از خواص دارچین این است که باعث افزایش کارآیی هورمون انسولین در بدن میشود و در نتیجه بدن نیاز کمتری به این هورمون برای کنترل قند خون پیدا می‌کند. بسیاری از افراد مبتلا به دیابت گزارش داده‌اند که مصرف یک قاشق چایخوری دارچین در روز تأثیر بسیار مثبتی بر قند خونشان داشته است. هم چنین برخی تحقیقات نشان‌دهندهی تأثیر مثبت دارچین در کاهش فشارخون بوده است.
دارچین خاصیت عجیب دیگری دارد و آن تقویت سیستم ایمنی بدن در مقابل بیماری‌هاست و حتی می‌توان گفت که اثری مشابه پنی‌سیلین و آنتی‌بیوتیک دارد. اگر حس کردید که ضعیف شده‌اید و ممکن است مریض شوید، چای دارچینی را فراموش نکنید وحتی اگر سرما خورده‌اید یا ضعف شدید دارید، چای دارچین بهترین داروست. دارچین به علت داشتن اسانس و تانن، محرک و قابض است و به عنوان تقویت‌کننده عمل هضم غذا و جریان گردش خون به کار میرود و از آن برای رفع سوءهاضمه، بهویژه در مواردی که با نفخ همراه باشد، به عنوان بادشکن استفاده میشود. همچنین به علت داشتن تانن در رفع اسهال، ضعف عمومی بدن و انعقاد خون مصرف میشود و به صورت دارو، مانند گرد و تنتور به کار میرود. دارچین معده را تمیز، آرام و قوی می‌کند و از آن برای رفع سوء هاضمه، بهویژه در مواردی که با نفخ همراه باشد، به عنوان بادشکن استفاده میشود. بنابراین اگر ناراحتی معده دارید حتما از دارچین استفاده کنید. ( 4 )
مزاج دارچین گرم است. پودر شدهی آن، همراه با چای برای رفع سردی و بیحسی بدن – که در اثر رطوبت ایجاد شده باشد – مورد مصرف قرار میگیرد. دم کردهی دارچین را برای از بین بردن باد مفاصل و درد استخوان به مصرف میرسانند. از گرد مخلوط دارچین و خوفل برای رفع خرابی دندان و بیماری لثه هم استفاده میکنند. گرد مذکور را پای دندان میریزند. درد دندان را فرو مینشاند. دارچین قوا را قوت میبخشد و به همین منظور به عنوان چاشنی بسیاری از خوراکیها از جمله حلوا برنجی ، شله زرد و شیرینیهای محلی دیگر به کار میرود. (5 )
منابع :
1 . www.wikipedia.com
2 . www.tebyan.com
3 . عبد النبی سلامی ، « طب قدیم ایران ( طب سنتی دوان ) » ، انتشارات کازرونیه ، تهران ، 1381 ، ص 145 .
4 . www.jamejam.com
5 . عبد النبی سلامی ، ص 145 .
)