خانم‌هایی که هر سال سفره هفت‌سین را در بهترین گوشه خانه‌شان می‌گسترانند؛ باید بدانند سفره‌ی هفت‌سین، روان‌پریش انسان ناآرام را به قناعت و آرامش دعوت می‌کند و شکایت و ندامت را دور می‌سازد. اصل سفره‌ی هفت‌سین، رضایت خاطر است تا انسان پای در مدرسه عشق نهد؛ از بودن به شدن راه پوید و هم‌چون ذره به بی‌انتها بپیوندد. عاشق باشد؛ اما عاقلانه گام بردارد تا دچار پریشانی نشود. اشیای نمادین سفره‌ی هفت‌سین نمایانگر درون مایه‌ی فرهنگی یک زندگی متعادل به هنگام سال نو است تا همگان در هنگام آغاز سال نو، دروازه‌های دل خود را بگشایند و به لطف لطیف بهار، مهر و عشق و ایثار را آویزه‌ی گوش خویش کنند و انسان نوروزی شوند و رهسپار مدرسه‌ی عشق. عاشقانه بزیند، بسازند و این چند روز زندگی را بپویند.
سنجد
سنجد را بر این باور بر سفره می‌نهند تا هر کس با خویشتن عهد کند که در آغاز سال، هر کاری را سنجیده انجام دهد. قرار دادن سنجد بر سفره‌ی هفت‌سین، نشانه‌ی گرایش به عقل است و احترام به تفکر و ترویج خردمندی. سنجد نماد سنجیده اقدام کردن است. جوشانده یا دود سنجد هم برای درمان بیماری‌های مختلف تجویز شده است. «سنجد مقوی دماغ و قلب دانسته‌اند که سرشار از ویتامین‌های «آ» و «ب» و«کا» است؛ پس بی‌جهت نیست که سنجد را نماد سنجیده عمل کردن می‌دانند.» (جزایری، 1389، 149)
سیب
سیب را مادر یا بزرگ خانواده، در کنار سنجد قرار می‌دهد. سیب نماد سلامتی است. جمله‌ی معروفی است که می‌گوید: «هر کس روزانه یک سیب بخورد، به طبیب نیازی ندارد.» امام صادق( a ) در کتاب طب‌الصادق «سیب را اکسیر جوانی و میوه‌ی بهشتی نامیده‌اند.» معروف است که خوراک آدم و حوا، قبل از خوردن گندم و رانده شدن از بهشت سیب بوده است. (رضی، 1358، 239) در اولین روز سال، ما گام در مرحله‌ی جدیدی از عمر خویش می‌گذاریم؛ بنابراین سیب هشداری است برای انسان تا به سلامت جسم خود بیندیشد و بهداشت بدن خود را به دست فراموشی نسپارد، که عقل سالم در بدن سالم است.
سبزه
سومین سین سفره‌ی هفت‌سین، سبزه است که نشانه‌ی خوش‌اخلاقی و خرمی و شادابی است. پیامبر بزرگ اسلام می‌فرمایند: «من برای اخلاق نیک انتخاب شدم و خداوند، کسی را که با ترش‌رویی با برادرانش روبه‌رو شود، دشمن می‌دارد.» سبزه نشانه‌ی طبیعت پرجوش و خروش است. رنگ سبز نیروی تعادل، رنگ پیش‌رفت است. سبز نشانه‌ی هماهنگی و اثر خوشایند بر دستگاه عصبی است. نمونه‌ی دیگری از رواج سبزگرایی و تعلق خاطر به سبزینه روییدنی درخت کاج است که مسیحیان سراسر جهان به اعتقاد سرسبزی و برکت و تقدیس رویش طبیعت آن را به تزئینات سال نو می‌افزایند.
سمنو
پس از سبزه، سَمنو را به سفره می‌آورند. سمنو شبیه کاچی است و شیرینی آن از آب سفیدرنگ و شیرین جوانه‌ی گندم است. سمنو علامت قدرت است. آدمی در کشاکش زندگی خود و مبارزه با طبیعت، می‌بایست نیرومند و قوی باشد. سمنو بدون آن‌که هیچ شیرینی مضاعفی به آن افزوده شود، با جوانه‌ی گندم تهیه می‌شود و غذایی بسیار مقوی و پرانرژی است. برای مقابله با قهر طبیعت و مقابله با سختی‌ها، قدرت، الزام‌آورترین مؤلفه‌ای است که می‌تواند ما را در برابر ناملایمات نگه‌داری کند و این نماد خدایی، هدیه‌ای است به جامعه، تا قدرت و صلابت خویش را فراموش نکند.
سیر
سیر در ادب پارسی به معنای رأی، خشنود، کامل، کافی، تمام، پر و انباشته نیز به کار رفته است. «سیر نماد و نشانه‌ی مناعت طبع است؛ یعنی بایسته است که انسان همواره با قناعت بر جهان بنگرد. که انسان قانع از نفس کریم‌اش، برتر از انسان قانع به دارندگی ثروت است. (جزایری، 1389، 145) سیر استغناء و بی‌نیازی از متاع دنیا را به یاد می‌آورد و نماد بی‌توجهی به مادیات جهان گذرا است تا انسان بدان دل نبندد و کرامت و شخصیت خود را در معامله با آن به مقابله ننهد.
سیرچشمی و چشم‌سیری از بزرگ‌ترین صفات انسان برتر و یار محبوب و مقبول است که در سفره هفت‌سین قرار می‌گیرد. قناعت درونی که مناعت بیرونی را به همراه دارد، ثمره‌اش علو طبع است و بازتاب عملی آن تشخص و احترام انسان است.
سرکه
سرکه، نماد پذیرش ناملایمات، رضا و تسلیم است. باید به این نکته واقف شویم و این اصل مسلم را دریابیم که زندگی، پیوسته توأم با رنج و مشقت و زحمت است و هیچ انسان معتقد و بامسئولیتی نیست که بدون دغدغه بتواند به زندگی ادامه دهد. خالق یکتا، در سوره‌ی بلد، آیه‌ی چهار فرموده است: «لقد خلقنا الأنسان فی کبد» یعنی ما انسان را برای استواری و استقامت، در سختی بیافریدیم. خداوند آسمان و زمین، انسان را آسوده و بی‌غم نیافریده و سرکه، گویای نکته‌ای است از تسلیم در برابر رخ‌دادهای ناگوار زندگی. سرکه در سفره‌ی هفت‌سین بدین مفهوم است که خواه ناخواه هر آسایشی با رنجی همراه است و سختی لازمه‌ی حیات است و مجموعه‌ی تضادها و تناقض‌ها و دوگانگی‌های حیات بشر، زندگی را از یک‌نواختی خارج می‌کند. پس سرکه را سر سفره می‌نهیم تا رضا و تسلیم را سرلوحه‌ی امور خود قرار دهیم و در این پیوند هفت‌گانه، عقل و صبر و پیکار و تسلیم و رضا و تلاش را با خود همراه سازیم.
سماق
سماق، نماد صبر و بردباری و تحمل دیگران است. ضمناً گویای یک اشاره‌ی دقیق است به صبر و حوصله و بردباری و مبارزه برای خواست و آرزوها؛ زیرا صبر، به انسان می‌آموزد که در گذر زندگی، خستگی را باید خسته کند و کام را بیابد. بی‌گمان در وجود هر انسان کاملی، جوهره‌ی صبر و مقاومت، برای دست‌یابی به اهداف‌اش، دمادم موج می‌زند. سماق تداعی صبر است و صبر از ناحیه‌ی نگرش مثبت، نه گفتن است نه به تحقیر، نه به شکست، نه به زبونی، نه به سیطره‌ی غم و اندوه.
سماق بر سر سفره نهادن، دعوت انسان است در آغاز سال به پایداری و مقاومت در راه دست‌یابی به اهداف پاک و انسانی خویشتن. در فرهنگ لغت عامیانه نیز با اصطلاح «سماق مکیدن» که کنایه از منتظر ماندن است، برخورد می‌کنیم که تحمل شرایط فعلی و مداومت در تغییر آن، تا رسیدن به مطلوب و و مقصود غایی است. شایان ذکر است مصرف سماق همراه کباب علاوه بر خواص متعدد، جهت کاهش مضرات اوره گوشت توصیه می‌شود. سماق چشم را باز و بینا می‌سازد، و بر صبر و تأمل منطبق است. عجله وسوسه‌ی شیطانی است و تأنی سرود رحمانی. هفت‌سین، فلسفه‌ی یک زندگی خوب و سالم را به یک‌یک ایرانیان می‌آموزد.
نماد همراهان هفت‌سین
ماهی قرمز در تنگ بلورین، نماد چگونه زیستن است؛ یعنی پرکار و فعال و شاد. رنگش شادی، فعل‌اش، کار، و تکاپویش حیات را نوید می‌دهد و بدین خاطر ماهی قرمز همیشه پای سفره است تا جنب و جوش حیات در تمام لحظات زندگی نمایان باشد. شمع نماد روشنی و گرمی و لطف و مهر و سوختن و رنج خود و راحت یاران طلبیدن است؛ تا در طول حیات مادام که فروغ عمر، روشنی بخش است، لحظه‌ای از روش شمع‌گونه بودن دور نیفتیم. ساعت نماد زمان است و اشاره‌ای به دقت و نظم و انضباط و زنگی برای آغاز و پایان و ترتیب امور؛ البته از نگرشی دیگر چون ساعت با سین شروع می‌شده، کنار سکه نشسته است.
آینه نشانه‌ی راستی، پاکی، صفا و یک‌رنگی است . آینه پیام‌آور این پند است که در کار و بار، یک‌رنگ و یک‌دل و صاف باشیم. با توجه به صیقلی که در خانه‌تکانی دل داده‌ایم؛ اکنون همانند آینه در کنار یک‌دیگر، آینه‌وار بودن و آینه‌وار زیستن را تجربه کنیم. اما تخم‌مرغ که به رنگ‌ها و شکل‌های دل‌فریب و زیبا آن را می‌آرایند و کنار آینه می‌نهند، روایت‌گر زایش و تولید است و هم اشاره به دنیای تازه و زمان نو که شما آن را می‌گشایید و پای در جهانی تازه می‌نهید. در کنار سبزه، سنبل نیز می‌نهند تا عطر شامه نوازش، آغاز خوشی را نوید دهد و زمان نو با بوی دل‌انگیزش آغاز شود. ضمن این‌که سنبل با حرف سین آغاز شده و به گونه‌ای به تکمیل و تعمیم سفره‌ی هفت‌سین مدد می‌رساند.
منابع:
رضی، هاشم، نوروز سوابق تاریخی تا امروز جشن آب پاشان، انتشارات فروهر، تهران، 1358.
جزایری، غیاث‌الدین، زبان خوراکی‌ها، انتشارات امیرکبیر، 1389.
)