کارشناس ارشد اطلاع‌رسانی
نگاهی کوتاه به مطالبات زنان مصر پس از انقلاب
مصر از پرجمعیت‌ترین کشورهای آفریقایی شمالی است که در سال 2011 سد ترس را شکست و انقلاب کرد. ملت مصر با تمام قوا تأکید کرد که اهداف مورد نظر انقلاب؛ دموکراسی بر پایه‌ی اسلام و عدالت اجتماعی است، که احتیاجات اساسی مردم را در‌بر می‌گیرد. ملت بزرگ مصر با سابقه‌ی وطنی و دینی و تاریخی در سایه‌ی دموکراسی اسلامی و تفکر جوهری خود، با تمام نیرو به جایگاه بلندی رسید که پیش از آن تصور هم نمی‌کرد. (المسیری، 2012، 3) تاریخ، اراده‌ی این ملت مبارز و صبور و پیروز را ثبت کرد. برای ساختن مصر جدید، آراء مردم بسیار مهم خواهد بود، به‌ویژه زنان که در این انقلاب سهم مؤثری داشتند.
تقریباًً نصف جمعیت مصر را زنان تشکیل می‌دهند، زنان مصر پس از شرکت در تظاهرات میدان التحریر، نشان دادند که از حکومت دیکتاتوری مبارک به تنگ آمده و خواستار تغییر نظام سیاسی و اجتماعی جامعه هستند. آن‌ها به دنبال حقوق ضایع شده‌ی خود هستند و تا امروز بر مطالبات خود پافشاری می‌کنند. از جمله مطالبات زنان، بازیابی جایگاه زن در جامعه بر اساس اسلام است. درست است که شرایط اقتصادی نظام مبارک و شکاف‌های طبقاتی مردم را به ستوه آورده بود؛ اما با نگاهی به برخی از مطالبات زنان مصر به سادگی درمی‌یابیم که مطالبات زنان مصر فقط جنبه‌ی مادی ندارد و فقر تنها انگیزه‌ی مشارکت در قیام نبوده است. زنان مصر، امروز بیش از هر قشر دیگری در مصر نگران حقوق خود هستند و با دقت اخبار و حرکات انقلاب را دنبال می‌کنند. خانم دکتر «میرفت تلاوی» در این باره می‌گوید: «رئیس جمهور و اعضاء دولت به هیچ عنوان نباید حقوق زنان مصر را فراموش کنند و زنان را در حاشیه نگه دارند. محمد مرسی باید مطالبات امروز زنان مصر را در اولویت قرار بدهد، زنان نصف جامعه را تشکیل می‌دهند و بیش‌تر آن‌ها از ناعدالتی رنج می‌برند، زنان با تکیه بر نیروی ایمان، برای رسیدن به برابری و جایگاه اجتماعی خود قیام کردند، متأسفانه در قیام‌های عربی، زنان از اولین کسانی که قربانی می‌شوند هستند، در حالی که آخرین گروهی هستند که به حقوق خود می‌رسند، که این امر دور از جایگاه توصیه شده‌ی زن در قرآن و سنت است.» (السالم، 2012، 36) زنان در اجرای طرح قانون اساسی می‌خواهند که بیش از پیش در عرصه‌ی سیاست فعالیت کنند و پارلمان مصر زنان روشن‌فکر بیش‌تری را به درون خود راه دهد. تحقق عدالت اجتماعی و سیاسی برای زنان از دیگر خواسته‌های مهم است. در مورد حجاب و مسأله‌ی فرهنگ و حضور زن در جامعه، زنان خواستار تعادل می‌باشند. در کنفرانس‌هایی که زنان برگزار می‌کنند، موضوع خشونت علیه زنان را بسیار مطرح می‌کنند؛ که این مسأله به فقر و قیام سکولار هیچ ربطی ندارد. «عایده توما» مدیر گروه حمایت از زنان بر ضد خشونت می‌گوید: «احساسات و عواطف زنان که جریحه‌دار می‌شود، جامعه نیز هم‌‌‌زمان با آن در درد فرو می‌رود.» شرکت زنان مصر در انقلاب پس از سال‌ها سکون، تجربه‌ی منحصر به فردی بود. زن مصری به صورت فعال و کامل در پیش‌برد انقلاب حضور داشت و اکنون پرداختن به مشکلات زن مصری، از حقوق مسلم اوست. در مورد تجاوز به زنان و حجاب آنان، امروز در مصر عقاید مختلفی مطرح است. مثلاً برخی سلفی‌ها معتقدند که حجاب زنان مصری باید مانند زنان سعودی باشد؛ یعنی با نقاب و چادر. در این باره سلفی‌ها در مورد برخی تجاوزات به زنان مصر و خشونت علیه آنان گفته‌اند زنانی که در تظاهرات و در میدان التحریر مورد تجاوز قرار گرفته‌اند زنانی هستند که بی‌حجاب بیرون آمده‌اند و با ظاهر خود، گویی به مردان پیام جنسی می‌دهند. وهابی‌ها در این باره گفتند: اینان شیاطینی در لباس زنان هستند. در این خصوص صدها تن از زنان مصری در میدان التحریر تظاهرات کردند و از محمد مرسی خواستند تا اقدامات جدی و بازدارنده‌ای در مورد تجاوز و خشونت علیه زنان به‌کار گیرد. بسیاری از مردان نیز با شعار دادن و نشان دادن پلاکاردهای حمایت از زنان، از دولت خواستند تا از چشم‌پوشی در مقابل زنان خودداری ورزد. زنان هم‌چنین ابراز داشتند از هرگونه فداکاری، تا پیروزی و تحقق کامل وعده‌ها و خواسته‌های‌شان کوتاهی نمی‌کنند. از جهت دیگر زنان مصر و برخی از انجمن‌های حمایت از زنان، حد حجاب شرعی را بیان کرده، پوشیدن اجباری نقاب و چادر مانند زنان سعودی را امری غیرقانونی خواندند. این امر نشان می‌دهد که اسلام افراطی در مصر، جایی ندارد و زنان مصر کاملاً هوشیار هستند و اجازه نخواهند داد سلفی‌ها و وهابی‌ها، به‌عنوان اسلام، قدرت را در دست بگیرند. این انجمن‌ها خواستار اعتدال در حقوق زنان و حجاب شدند و ابراز داشتند که این موارد از آسیب‌های انقلاب است و کسانی هستند که عمداً چهره‌ی انقلاب را مشوه می‌کنند. در ادامه‌ی این سایت توضیح داد که جملاتی مانند این‌که «آیا اسلام‌گراها محصول انقلاب را می‌برند؟» نشان از همین امر دارد. ترساندن زنان از میدان التحریر و دور نگه داشتن آن‌ها از صحنه، از آسیب‌های جدی انقلاب و دست‌های پشت پرده استعمار است. تجاوز به زنان در میدان التحریر و لمس بدن آن‌ها وسیله‌ای برای از پا درآوردن روحیه‌ی مبارزه‌طلبی و حضور در صحنه‌ی زنان است که زنان امروز مصر با هوشیاری به این امر پی برده‌اند. سیاه نمودن چهره‌ی میدان التحریر و ناامن نشان دادن آن فضا، هرگز نتوانست زنان را از انقلاب جدا کند. هم‌چنین برخی از سایت‌ها منتشر کردند که برخی از زنان مصر تهدید کرده‌اند که اگر محمد مرسی، پیش‌نویس قانون اساسی را اصلاح نکند، لباس از تن درآورده و تظاهرات می‌کنند! اغلب کاربران با نام‌های زنانه نظرات خود را بیان کرده و اغلب معتقد بودند که این زنان، زنان انقلابی مصری نیستند، بلکه کسانی هستند که می‌خواهند چهره‌ی زن مصری و انقلاب را تیره کنند. «سحر رمزی» رئیس اتحادیه‌ی زنان مصری در بیانه‌ای شدیداللحن از محمد مرسی و دولت خواست تا در مقابل تجاوز به زنان در میدان التحریر قاهره، تدابیر لازم را اتخاذ کنند و نگذارند چهره‌ی انقلاب سیاه نشان داده شود. وی اشاره کرد دست‌هایی در پشت پرده، با جدیت مشغول سیاه‌نمایی چهره‌ی زنان و انقلاب مصر است. الگوبرداری از زنان غربی برای زنان مصری، شایسته‌ی شأن زن مسلمان نیست. استاد «قندیل عبدالهادی» نیز می‌گوید: «زنان مصر می‌دانند اهل‌بیت رمز نجات امت اسلام هستند و الگوهایی نیکو برای گام برداشتن هستند.» وی اشاره می‌کند که اسلام به ماهیت انسانی و عقلانی زن و نقش وی در جامعه، تأکید جدی دارد. (حسینی،2012، 56) از دیگر مطالبات زنان مصر، مشارکت در محکومیت اسرائیل و قضیه‌ی فلسطین است. مصر و فلسطین هم‌مرز هستند و بسیاری از آوارگان فلسطینی به مصر پناه آوردند و این امر بحران هویت و جدایی از وطن برای بسیاری از آنان را رقم زد. اخیراً در فضای مجازی، شاهد زنان فلسطینی هستیم که بعد از ازدواج به کشورهای همسایه می‌روند و دیگر حق بازگشت به وطن را ندارند. همین امر نشان می‌دهد که زنان مصر به مسأله‌ی صهیونیست و فلسطین توجه دارند و نمی‌خواهند زنان مسلمان فلسطین، بیش از پیش با بحران هویت مواجه باشند. از مهم‌ترین مسائلی که تل‌آویو را نگران کرده است، مسأله‌ی توجه انقلاب مصر به فلسطین است. یکی از سایت‌های عربی به نقل از سایت‌های صهیونسیت می‌نویسد: زنان مصر بیش‌تر هم مسلمان هستند، در انقلاب سهیم‌اند. این مشکل بزرگی برای یهود است که باید برای توقف این‌گونه حرکت‌ها تلاش کنیم. زنان مصر از فساد و بی‌بندوباری در قسمت‌های اعیان‌نشین قاهره نیز بسیار خشمگین هستند. تظاهرات زنان و مردان مصر در مخالفت با برپایی کنسرت‌های خوانندگان مبتذل و شب‌نشینی‌ها، بار دیگر مطالبات اسلامی زنان مصر را به تصویر می‌کشد. دکتر «وحید عبدالمحید» می‌گوید: «هویت ملی و اسلامی مردان و زنان مصر در صورتی تحقق می‌یابد که مردم بتوانند خودشان، محیط اطراف‌شان و زندگی خودشان را کامل بشناسند و متوجه شوند که از انتشار ظلم و تقلید کورکورانه و تهاجم و استثمار در مصر، چه کسانی سود می‌برند؟ تا جایی که روشن‌فکران نیز از یافتن راه حل درمانده می‌شوند.» ضمن این‌که وی معتقد است غلبه بر این مشکلات با کمک اسلام و ادب، بسیار آسان است. (وحید، 2009، 88) سایت العرب می‌نویسد: «از دیگر نشانه‌های اسلام‌خواهی دختران جوان مصری این است که مرسی را مرد آرزوهای خود می‌دانند، آن‌ها معتقدند محمد مرسی با تمسک به اسلام و قرآن به عنوان مردی نمونه در ذهن آن‌ها نقش بسته است.» در طی نظرسنجی و پرسش و پاسخ‌هایی که با دختران جوان جامعه مطرح کرده است، بیش‌تر آن‌ها بر این باور بوده‌اند که رئیس جمهور باید واقعاً متدین باشد. عین این جمله این است: «لازم یکون شخص متدین» آن‌ها می‌گویند در زندگی مشترک نیز مرد باید متدین باشد. نویسنده می‌گوید چرا دختران می‌خواهند متدین باشد؟ معیارهای تدین در نظر دختران چیست؟ منظور دختران از تدین فقط داشتن محاسن نیست، بلکه عمل به دستورات قرآن و سنت ملاک است. حتی در برخی موارد می‌گوید سطح تفکر دختران بسیار بالاتر رفته و توقع مردم مصر از مرسی خیلی بیش‌تر از آن است که در ظاهر نمایان است. دختران جوان گفته‌اند حافظ قرآن بودن دلیل تدین نیست و شخص متدین نباید عمل و رفتارش متناقض با اصول دینی باشد و دین باید بر تمام رفتارهایش منطبق باشد. برخی از زنان با تجربه‌تر می‌گویند بسیاری هستند که نماز می‌خوانند و حافظ قرآن هستند؛ اما متدین نیستند و دین باید در تمام امور زندگی شخص متدین بروز کند. بیش‌تر دختران مصر بعد از انقلاب مصر، مصمم شدند تا شریک زندگی‌شان را شخص متدینی انتخاب کنند. البته زنان مصر علاوه بر تدین محمد مرسی، شجاعت و اخلاق و روحیه‌ی مجاهده‌طلبی وی را ستایش می‌کنند. همه‌ی این امور نشان می‌دهد که مردم مصر، خصوصاً زنان، حوادث بعد از انقلاب را به دقت زیر نظر نظر گرفته‌اند و هرگز اجازه نمی‌دهند که مصر به زمان دیکتاتوری مبارک برگردد. اسلام‌خواهی زنان و بالا رفتن سطح فرهنگ و درک اجتماعی زنان، نشان می‌دهد که محمد مرسی، وظیفه‌ی خطیر و قابل توجهی در قبال زنان بر عهده دارد، که کوتاهی از آن، به هیچ وجه جایز نیست. هم‌چنین ایمان و اراده‌ی قوی مردم مصر، باعث شده است تا با هوشیاری بتوانند توطئه‌های دشمن را شناسایی کنند و با جریان‌های منحرف، همراهی نکنند. منابع: - حسینی الحلفاوی، محمد، صوت وکلاء الوهابیه فی المصر، «وطن الاسلام» العدد 3100، مصر، 2012. - وحید، عبدالمجید، «تحدیات ثقافیه» مجله فکریه، عامه السنه العاشره، العدد 38، مصر، خریف 2009. - السالم، مها، فی الثورات، العدد 153، مصر، برج التعاون 2012.
- المسیری، محمد احمد، انتخابات حره نزیهه شفافه، العدد 152، مصر، برج التعاون، 2012.
)