کارشناس ارشد مهندسی صنایع غذایی

هندوانه

خوردن یک برش هندوانه‌ی سرد در گرمای تابستان بسیار لذت‌بخش است. برای افرادی که در تابستان دچار گرمازدگی می‌شوند، نوشیدن آب هندوانه با کمی گلاب می‌تواند مفید باشد. هندوانه با داشتن بیش از نود درصد آب، برای رفع تشنگی و بیماران مبتلا به تب و بیماری‌های عفونی مفید است. هندوانه ضداستفراغ و تهوع، ضدعفونی کننده‌ی بدن و در واقع پاک کننده‌ی روده‌هاست. گوشت قرمز هندوانه مانند گوجه‌فرنگی حاوی مقادیر زیادی لیکوپن، و رنگ‌دانه‌های آلی دیگری است که از بیماری‌هایی مانند سرطان، سفت و سخت شدن دیواره‌ی سرخرگ و امراض دوران پیری جلوگیری می‌کند. با این وجود طبیعت هندوانه سرد است، از این رو خوردن هندوانه برای اشخاص سرد مزاج، تولید درد مفاصل می‌کند.

صد گرم هندوانه شامل این مواد مغذی است: سی کیلوگرم کالری انرژی، 4/. گرم پروتئین، 4/6 گرم قند، 3/. گرم فیبر، یک میلی‌گرم سدیم، هفت میلی‌گرم کلسیم، صد میلی‌گرم ویتامین C ، 590 واحد بین‌المللی ویتامین A .

هندوانه‌ی رسیده را اگر بین دو دست نزدیک گوش‌تان بگیرید و اندکی فشار دهید، صدای قرچ مانندی حاکی از ترک برداشتن محتویات آن خواهد داشت. هم‌چنین با کف دست و پشت ناخن، به آن ضربات کوتاه و متوالی بزنید؛ در صورتی که صدای بم، آهسته و طبل‌مانندی مانند تاپ‌تاپ داد، رسیده است و در صورتی که صدای زیر و بلند مانند مانند تق‌تق داشت، زمان چیدن یا خوردن آن نرسیده است. به قسمتی که هندوانه از بوته جدا شده نگاه کنید، اگر هنوز مقداری از ساقه به آن چسبیده، احتمال شیرین بودنش اندک است، چون هنوز نارس و کال به بازار آمده؛ اما اگر ساقه کاملاً از هندوانه جدا شده و تورفتگی ایجاد کرده، به‌دلیل رسیدگی آسان‌تر چیده و جدا شده، بنابراین شیرین‌تر است.

طالبی

طالبی لطیف، پرآب و معطر و گاهی خیلی شیرین است. طالبی یکی از بهترین منابع ویتامین A  و C است و مملو از بتاکاروتن که در بدن تبدیل به ویتامین A می‌شود. مواد مغذی مفید دیگری مانند پتاسیم، فولات، فیبر، منیزیم، ید و ویتامین B1 و B6 در این میوه موجود است.

هر یک فنجان طالبی دارای 56 کالری انرژی و حاوی 494 میلی‌گرم پتاسیم است که این مقدار ده تا بیست درصد از نیاز روزانه‌ی افراد به پتاسیم را تأمین می‌کند. این مقدار صد درصد از نیاز روزانه‌ی افراد به ویتامین C را نیز تأمین می‌کند. یک طالبی متوسط پنج گرم از 25 گرم فیبر مورد نیاز بدن را نیز فراهم می‌کند.

طالبی به دلیل داشتن ویتامین A در بهبود بینایی و حفظ سلامت و طراوت پوست نقش ارزنده‌ای دارد. بتاکاروتن بالای طالبی مانع بروز آب مروارید در سالمندان می‌شود. در ضمن ویتامین C بالایی که در طالبی وجود دارد به همراه بتاکاروتن، احتمال بروز سرطان‌های ریه، سینه، مثانه، روده‌ی بزرگ، معده و لوزالمعده را در افراد کاهش می‌یابد. این دو ماده مغذی با فعالیت آنتی اکسیدانی که دارند از فعالیت تخریبی رادیکال‌های آزاد جلوگیری کرده و مانع تشکیل غدد سرطانی می‌شوند.

کلسترول و فشارخون بالا، زمینه‌ساز بروز بیماری‌های قلبی هستند. طالبی به دلیل دارا بودن مواد مغذی این دو فاکتور را کنترل و در حفظ سلامت قلب مؤثر است. مصرف یک واحد طالبی (یک چهارم طالبی کوچک) در روز به میزان 25 درصد احتمال بروز فشارخون را کاهش می‌دهد.

به هنگام خرید این میوه توجه داشته باشید که طالبی‌های سنگین‌تر را انتخاب کنید. وقتی با کف دست به یک طالبی رسیده ضربه می‌زنید، صدای توخالی دارد. محل اتصال آن به ساقه باید کمی نرم باشد و باقی‌مانده‌ی ساقه باید به راحتی کنده شود. یکی دیگر از نشانه‌های رسیده بودن طالبی بوی ملایم شیرینی است که از پوست آن به مشام می‌رسد. طالبی پوستی زبر دارد اگر آن را از نزدیک بو کنید، عطر خوبی دارد. سر طالبی، آن‌جا که شبیه دکمه به نظر می‌رسد، اندکی نرم‌تر است.

دسر طالبی: طالبی را به دو نیم کرده و بعد از خارج کردن تخمه‌های آن، با کمی شکر و گلاب و یا به صورت مخلوط شده با تکه‌های یخ، به شکل یک نوشیدنی خنک مصرف کنید. هم‌چنین می‌توان گلوله‌های کوچک طالبی را همراه با بستنی وانیلی به عنوان یک میان وعده به بچه‌های بدغذا و کسانی که همواره بی‌اشتها هستند، سرو کرد.

بستنی هندوانه، خربزه، طالبی: این دسر خوش‌مزه به راحت‎ترین شیوه‌ی ممکن و با موادی مختصر تهیه می‌شود. هندوانه، خربزه و یا طالبی مورد نظر را به قطعات کوچک برش دهید و سپس این تکه‌ها را داخل یک ظرف دربسته‌ی سفت قرار داده و داخل فریزر بگذارید. زمانی که می‌خواهید بستنی را آماده کنید، میوه‌های یخ‌زده‌ی مورد نظر را از فریزر خارج کرده و داخل دستگاه غذاساز می‌ریزید و آن را پوره می‌کنید. اگر پوره‌ی مورد نظر خیلی سفت و خشک بود، کمی آب به آن اضافه ‌کنید تا کاملاً حالت پوره و چسبیده پیدا کند. زمان سرو هم با قاشق بستنی داخل ظرف مورد نظر قرار ‌دهید و سرو ‌کنید.

این دسر را بسته به میل‌تان می‌توانید با هندوانه، خربزه و یا طالبی درست کنید و یا از هر سه‌ی این میوه‌ها استفاده کنید و دسری جذاب‌تر با رنگ‌های متفاوت داشته باشید.

خربزه

خربزه‌ی رسیده میوه‌ای شیرین، لذیذ و گوارا که انواع گوناگونی دارد و بهترین آن خربزه‌ی خراسان است. خربزه سرشار از آب است و برای رفع عطش و تقویت اشتها مفید است. این میوه سرشار از ویتامین‌های A ، C و سلولز است. به دلیل دارا بودن پتاسیم بسیار مدر بوده، لذا باعث دفع مواد زاید و سموم موجود در خون شده و به فعالیت و شست‌وشوی مثانه و کلیه کمک کرده و از احتباس ادرار و سنگ مجاری ادرار ممانعت می‌کند.

به‌دلیل وجود مواد فیبری در این میوه، بسیار ملین بوده و مصرف آن برای مبتلایان به نقرس، رماتیسم، بواسیر و خصوصاً برای کسانی که از یبوست رنج می‌برند بسیار توصیه می‌شود. خربزه سبب افزایش شیر در زنان شیرده می‌شود. به‌دلیل وجود مواد قندی، املاح معدنی و مغذی موجب افزایش اشتها در کودکان و به فعالیت دستگاه گوارش و رفع سستی و بی‌حالی در سالمندان منجر می‌شود.

از تخم‌های بوداده‌ی خربزه نیز در بعضی مناطق به عنوان آجیل استفاده می‌شود. مغز تخم بوداده‌ی خربزه طبیعت گرم دارد و دارای چربی، پروتئین، آهن و ویتامینE  است. هر صد گرم خربزه، 23 کالری انرژی دارد.

مصرف زیاد خربزه باعث نفخ می‌شود در نتیجه در ناحیه‌ی معده و روده ایجاد درد می‌کند. بهترین زمان مصرف خربزه در میان دو وعده‌ی غذایی است. قند موجود در خربزه به صورت سریع جذب شده، به همین سبب باعث بالا رفتن سریع قند خون می‌شود، لذا مبتلایان به دیابت و افراد دارای اضافه وزن در مصرف آن دقت کنند.

خربزه احتمال تشدید سرماخوردگی و آلرژی را در افراد مستعد بالا می‌برد، زیرا عامل آزادکننده‌ی هیستامین در خربزه وجود دارد. البته خربزه نمی‌تواند به خودی خود باعث ابتلا به سرماخوردگی شود و فقط اگر زمینه‌ی بروز بیماری در فرد وجود داشته باشد، خوردن آن می‌تواند سبب جلو انداختن یا تشدید علایم بیماری شود.

علامت خربزه‌ی خوب آن است که سنگین و نسبتاً سفت باشد و قسمت انتهای آن را اگر کمی فشار دهید مختصری فرو رود. خربزه‌ی رسیده مانند هندوانه، ساقه‌اش هنگام برداشت به‌راحتی از خربزه جدا می‌شود. هر چه‌قدر رنگ طالبی و خربزه زردتر باشد و رنگ هندوانه هم قرمز، یعنی رنگ‌دانه‌ی بیش‌تری در آن‌ها وجود دارد و ارزش غذایی آن‌ها هم بالاتر است. مصرف مداوم میوه‌های حاوی رنگ‌دانه‌ها می‌تواند از ابتلا به انواع سرطان و حتی بیماری‌های قلبی- عروقی هم پیشگیری کند. بنابراین هنگام خرید، پررنگ‌ترین آن‌ها را انتخاب کنید تا بیش‌ترین فایده را به بدن‌تان برسانید.

دسر خربزه: پوست خربزه را یک را در میان می‌گیریم و بعد سر خربزه را کمی می‌بریم و تخم‌های آن را آرام، طوری که به بدنه‌ی خریزه صدمه نخورد، خالی می‌کنیم و دو بسته پودر ژله سبز یا قرمز را با آب لازم مخلوط کرده، داخل خربزه می‌ریزیم و در یخچال قرار می‌دهیم تا خودش را بگیرد. سپس خربزه را به صورت حلقه‌حلقه می‌بریم و روی ژله‌ها را با خامه‌ی فرم گرفته تزیین می‌کنیم.

منابع:

- راشدی، لطیف، داروخانه‌ی طبیعی، تهران، انتشارات نبوغ، 1380.

- مهندس قاسمی، میترا، خواص درمانی میوه‌ها و سبزیجات، چاپ دوم، تهران، نشر تیهو، 1382.

- نراقی، مهدی، سبزی‌ها و میوه‌های شفابخش، تهران، انتشارات امیرکبیر، 1382.