اشاره
حضور تماشاچیان زن در ورزشگاه‌ها و سالن‌های ورزشی در بسیاری از کشورها، عادی تلقی می‌شود و تفاوتی میان زن و مرد نیست؛ اما در ایران با توجه به ارزش‌های فرهنگی و اجتماعی، حضور زنان برای تماشای مسابقه‌های مردان، تعریف ویژه‌ای دارد تا هم خدشه‌ای به این ارزش‌ها وارد نشود و هم زنان بتوانند به حقوق خود دست یابند. یکی از مهم‌ترین دلایل عدم حضور اقشار مختلف جامعه به‌خصوص روحانیان، دانشگاهیان و نخبگان در ورزشگاه‌ها برای تماشا، رعایت نکردن مسائل اخلاقی از سوی برخی تماشاچیان و ورزشکاران مرد است. بعضی از صاحب‌نظران، تعیین جایگاه ویژه را برای خانواده و زنان مناسب می‌دانند و بعضی نوبت‌بندی بازی‌ها را بین تماشاگران زن و مرد راه‌کار بهتری می‌دانند. برخی هم معتقدند تا هنگامی که فرهنگ حضور زنان در ورزشگاه‌ها نهادینه نشود، حضور آنان خود سبب بروز مشکلات بیش‌تری خواهد شد. بسیاری هم بر این باورند که حضور تماشاچیان زن، مردان را ملزم به رعایت اصول اخلاقی و رفتاری می‌کند و از رسانه‌ها انتظار دارند که با فرهنگ‌سازی و ایجاد زمینه‌های مناسب در رسیدن زنان به این حق، نقش مؤثری داشته باشند؛ با این حال، مشکل ورود زنان به ورزشگاه‌ها هنوز حل نشده و به نتیجه‌ی مشخصی نرسیده و هم‌چنان موضوع بحث بسیاری از محافل است.
بودن یا نبودن زنان در استادیوم
در دوره‌ی نخست ریاست‌جمهوری آقای احمدی‌نژاد، در اردی‌بهشت سال ۸۵، وی طی نامه‌ای به رئیس سازمان تربیت بدنی، خواستار فراهم کردن شرایط حضور زنان در استادیوم‌های برگزاری مسابقات مهم فوتبال تیم ملی شد. این دستور، بازتاب‌های گوناگونی در سطوح مختلف جامعه داشت؛ به‌طوری که حتی برخی مراجع و علما مخالفت خود را با آن ابراز داشته و از سوی دیگر نیز، نمایندگان مجلس به مخالفت پرداختند.
در اردی‌بهشت سال ۱۳۸۷ کنفدراسیون فوتبال آسیا، به مسئولان فوتبال ایران هشدار داد تا مقدمات حضور زنان را در ورزشگاه‌ها فراهم کنند. براساس قوانین کنفدراسیون فوتبال آسیا، از سال ۲۰۰۹، کشورهایی می‌توانستند در رقابت‌های جام باشگاه‌های آسیا نماینده داشته باشند که شرایط داخلی فوتبال آن‌ها با شرایط مورد نظر فیفا مطابقت داشته باشد.
«فریده شجاعی» عضو هیأت رئیسه‌ی فدراسیون فوتبال، در این خصوص گفته است: نگرش مسئولان در خصوص ورود زنان به ورزشگاه‌ها منفی نیست؛ فقط حساسیت‌هایی وجود دارد که می‌توان با نظارت و کنترل آن‌ها را مرتفع کرد. فیفا و AFC برای حضور زنان در ورزشگاه، امتیاز می‌دهند و این به نفع فوتبال ایران نیز هست؛ از سوی دیگر، می‌توان این‌گونه به مسئله نگریست که حضور زنان در استادیوم باعث می‌شود مردان نیز از بیان شعارهای زشت پرهیز کنند و حرمت نگه‌دارند و در این صورت است که می‌توانیم شاهد شکل‌گیری محیط سالم‌تری در ورزشگاه‌ها باشیم.
«خدیجه سپنجی» نایب‌رئیس سابق فدراسیون فوتبال بانوان نیز گفته است: «اگر عدم اجازه‌ی حضور زنان در ورزشگاه‌ها، سیاست دولت است، ما نمی‌توانیم در آن دخالت کنیم؛ چون نه سیاستگذار هستیم و نه آشنا به امور سیاسی؛ اما اگر از لحاظ فنی و اجتماعی این بحث مطرح شود، من خود مانعی در آن نمی‌بینم.»
«ناهید توسلی» پژوهشگر امور زنان نیز در این خصوص می‌گوید: «عدم حضور برابر زن و مرد در فعالیت‌های مختلف جامعه، موجب پیدایش خشونت مردانه می‌شود و جلوگیری از حضور زنان در عرصه‌های هنری، فرهنگی و ورزشی که با حضور مطلق مردان، به‌ویژه در میدان‌های ورزشی مطرح بوده، زمینه‌ی این امر را در ورزشگاه‌ها فراهم کرده است. در واقع، حضور زنان در ورزشگاه‌ها برای تماشا، نشاط را به میدان‌های ورزشی بازگردانده و با تلطیف، موجب حفظ حرمت‌ها از سوی حاضران دیگر نیز خواهد شد.»
«محسن صفابخش» از پژوهشگران مؤسسه‌ی مطالعات و تحقیقات دانشگاه تهران به در خواست سازمان تربیت بدنی در خصوص حضور بانوان در ورزشگاه‌ها، از شهروندان بالای پانزده سال تهرانی نظرسنجی کرد. براساس یافته‌های این تحقیق، 5/82 درصد مردان و زنان مصاحبه‌شونده با حضور زنان در ورزشگاه‌ها موافق و معتقد بوده‌اند که حضور بانوان در ورزشگاه‌ها در کاهش شعارها و رفتارهای پرخاش‌گرانه و تخریبی مؤثر است.
«عزیزالله محمدی»، سرپرست سابق سازمان لیگ گفته است: «متأسفانه در کشور ما قشر زنان به‌طور کلی مظلوم هستند و این مسئله فقط در رابطه با حضور آن‌ها در استادیوم نیست. در شش سالی که سرپرست سازمان لیگ بودم، بسیار تلاش کردم تا فوتبال بانوان گسترش پیدا کند؛ اما متأسفانه زنان اسپانسر ندارند و به همین دلیل هم، با مسائل مالی زیادی دست‌وپنجه نرم می‌کنند و گاهی دیده شده که توانایی حضور در مسابقات را ندارند و انصراف می‌دهند.»
ایشان با انتقاد از زنان ـ به دلیل این‌که مسابقات بانوان را تماشا نمی‌کنند ـ گفت: «ما برای میزبانی بعضی از مسابقات جام جهانی آینده پیشنهاد دادیم که در استادیوم، جایگاهی به خانم‌ها داده شود و تمام کارهای لازم را هم خود خانم‌ها انجام دهند؛ حتی فروش بلیت.»
«مجید حسینی‌کنگانی»، مدیرعامل سابق باشگاه شاهین بوشهر، راه‌کارهای خود را برای اصلاح تلقی مخالفان حضور بانوان در ورزشگاه‌ها این‌گونه برشمرده است: «رشد فرهنگی جامعه، ایمن‌سازی محیط‌های ورزشی، تعیین مکانی خاص و کاهش نرخ بلیت برای حضور خانواده‌ها، یکی‌درمیان‌کردن تماشای مسابقات برای خانم‌ها و آقایان در ابتدای کار. البته باید فرهنگ‌سازی از صداوسیما آغاز شود.»
«رباب شهریان»، معاون امور بانوان وزارت ورزش و جوانان، دی‌ماه سال 92 در گفت‌وگویی بیان کرده است: «یکی از دغدغه‌هایی که داشتیم این است بتوانیم کاری کنیم تا مشوق ورزشی در بخش بانوان داشته باشیم و زمانی که مسابقات برگزار می‌شود، تماشاچیان زن بتوانند حضور داشته باشند و از تیم‌های محبوب خود حمایت کنند. امیدواریم که با تبلیغات و حمایت رسانه‌ها، حضور تماشاچیان زن را در ورزش بانوان داشته باشیم؛ چون در همین فضاهاست که می‌توان بانوان را به ورزش جذب کرد! هدف اصلی ما در بخش ورزش بانوان، بحث سلامت آنان در جامعه است و باید برنامه‌ریزی‌ای انجام شود تا سلامت آن‌ها تأمین شود؛ به همین دلیل، نگاه ویژه‌ای به ورزش همگانی و مشارکت زنان در ورزش بانوان داریم. من اعتقاد دارم که رسیدن به اهداف توسعه‌ی ورزش زنان، بدون توجه عمیق و دقیق به موضوعات فرهنگی در آن امکان‌پذیر نخواهد بود و نمی‌توانیم در جامعه مؤثر باشیم. ما باید بتوانیم مهارت‌های فرهنگی، ارزشی و اخلاقی خود را دنبال کنیم تا زمینه‌ای ایجاد شود و با مکانیزم عملی خود جامعه‌ای اخلاقی داشته باشیم.»
«طاهره طاهریان»، مشاور امور ورزش دختران و زنان معاونت امور زنان و خانواده‌ی نهاد ریاست‌جمهوری، در بهمن سال گذشته گفت: «در زمینه‌ی حضور زنان در ورزشگاه‌ها، کار پژوهشی انجام داده‌ام . براساس نتایج به دست آمده، حضور زنان در استادیوم‌ها از جمله استادیوم‌های فوتبال، هفده حسن و شش یا هفت عیب دارد؛ بنابراین، باید تدابیر لازم را برای ورود زنان به این مکان‌ها اندیشید و براساس رشته‌های مختلف، دسته‌بندی‌هایی انجام داد و از برخوردهای سلیقه‌ای در این حوزه اجتناب کرد. باید حضور زنان را در رشته‌های فاقد محدودیت تثبیت کنیم. در حال حاضر آنان می‌توانند در ورزشگاه‌های والیبال و بسکتبال حضور پیدا کنند؛ بنابراین، نباید به‌گونه‌ای عمل کنیم که یک روز به آن‌ها اجازه‌ی ورود داده شود و روز دیگر از این کار ممانعت گردد.»
ایشان با بیان این‌که ورود زنان در ورزشگاه‌ها شرایط بهتری را برای حضور مردان نیز ایجاد می‌کند، تأکید کرد: «ما نسبت به کشورهای دیگر تماشاچیان خوبی داریم و با چنین فضایی برای حضور زنان در ورزشگاه‌ها مشکلی به‌وجود نخواهد آمد؛ البته باید ابتدا این کار را در رشته‌هایی که محدودیتی برای حضور بانوان ندارند، آغاز کنیم. دختران و زنان ایرانی، به‌ویژه در کنار خانواده‌ی خود بسیار علاقه‌مند حضور در ورزشگاه‌ها هستند؛ بنابراین به کمک دستگاه‌های متولی، می‌توان تدابیری اندیشید که آنان نیز بتوانند با حضور در ورزشگاه‌ها به تماشای مسابقات بپردازند.»
حرف آخر
در هر حال، با توجه به سرعت گسترش روزافزون ورزش در جامعه‌ی کنونی و اهمیت آن که امری تربیتی است، به‌نظر می‌رسد حضور زنان در ورزشگاه‌ها ایراد ذاتی ندارد و تنها به علت رفتار ناشایست برخی از تماشاچیان و جو حاکم، حضور آنان مشکل است. مطمئناً در این مسیر موانعی نیز وجود دارند که باید با در نظر گرفتن متغیرهای مختلفی، مانند عوامل فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و فنی به تجزیه، تحلیل و رفع آن‌ها پرداخت که مستلزم صرف زمان بیش‌تری است. باید فضای ورزشگاه‌ها از نظر فرهنگی برای زنان امن باشد. ایمن‌سازی محیط‌های ورزشی با جلوگیری از رفتارهای پرخاش‌گرانه، ایجاد رفتارهای اجتماعی و تربیتی منطبق با اصول و سنت‌های پسندیده‌ی اسلامی و ملی، زنده‌کردن روح ورزش، فرهنگ‌سازی و یافتن الگوهای ورزشی مناسب و تقویت ورزش زنان از راه دیدن مسابقات برتر، عواملی برای بررسی امکان حضور زنان برای تماشای مسابقات و رقابت‌های ورزشی مردان است.
)