اشاره
از انتشار اولین روزنامه در ایران حدود 170 سال می‌گذرد؛ اما نشریات تخصصی زنان تقریباً 95 سال است که در عرصه‌ی روزنامه‌نگاری کشور حضور پیدا کرده‌اند. این نشریات با نزدیک به یک قرن عمر پرفراز و نشیب خود، به‌رغم این‌که همواره در کوران حوادث و روی‌دادهای اجتماعی و سیاسی جامعه بوده‌اند، سعی در ارتقای سطح دانش و اطلاعات زنان در زمینه‌های مختلف داشته‌اند.
توسعه‌ی فن‌آوری اطلاعات در سالهای اخیر، باعث پیدایش تغییرات و تحولاتی در عرصه‌ی نشر شده است. سازمان‌ها، نهادها، ارگان‌ها، انجمن‌ها و ناشران سعی داشته و دارند که با قبول تغییرات در این عرصه، محصولات و فرآیندهای خود را جدای از ارائه در فضای واقعی، به صورت مجازی و الکترونیک نیز در اختیار مخاطبان خود قرار دهند تا هم از قافله‌ی پیش‌رفت عقب نمانند و هم مخاطبان بیش‌تری را در عرصه‌ی شبکه‌ی جهانی جذب کنند. پیدایش و تولد نشریات الکترونیکی می‌تواند برای اشاعه و توزیع اطلاعات و اخبار میان کاربران بسیار مفید و کارا عمل کند؛ البته به شرط آن‌که قواعد و موازین مربوط به نشر الکترونیکی را درک کرده و به آن عمل کنند. با توجه به افزایش روزافزون کاربران اینترنت و فراگیری این شبکه‌ی جهانی، وظایف و رسالت بخش نشر الکترونیک روزبه‌روز سنگین‌تر می‌شود و همت و تلاش بیش‌تری را می‌طلبد.
در این مطلب، تلاش شده است تا نشریات مکتوب و مجازی مختص زنان که اکثر آنان در حال حاضر فعال نیستند، برحسب حروف الفبا معرفی شود؛ هرچند برخی از آن‌ها نیز از قلم افتاده باشد.
نشریات مکتوب
آشناى خانواده: شمارهی نخست آشناى خانواده در سال 1370 با صاحب امتیازی حوزه‌ی نمایندگى ولى فقیه در سپاه منتشر شد که در زمینههاى اجتماعى، فرهنگى و خانوادگى فعالیت مىکرد.
آئینه‌ی زندگى: این نشریه که در حوزه‌ی اجتماعى، فرهنگى، اقتصادى و معلومات عمومى فعالیت مىکرد، شمارهی نخست خود را در اردی‌بهشت 1377 منتشر کرد.
آهنگ زندگى: این نشریه نیز در حوزههاى فرهنگى، اجتماعى، اقتصادى و اطلاعات عمومى فعالیت مىکرد.
اطلاعات بانوان: این هفتهنامه که پیش از پیروزى انقلاب اسلامى فعالیت مىکرد، پس از آن در سال 1359 با نام «پویندگان راه زینب» با روش سیاسى، اجتماعى، هنرى و خبرى منتشر شد.
الطاهره: این ماه‌نامه که براى خارج از کشور تهیه مىشود، با زبان عربى و از سوى بنیاد اندیشه‌ی اسلامى، وابسته به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى منتشر مىگردد که شمارهی نخست آن در سال 1367شمسی، با روی‌کرد سیاسى و فرهنگى منتشر شد.
ایران‌دخت: این نشریه که با صاحب‌امتیازی مجمع اسلامی بانوان منتشر می‌شد، به مدرن ساختن ابعاد مختلف زندگی مخاطبان، از نوع لباس، خوراک و اخلاق فردی تا کتاب، فیلم، موزیک و رسانه می‌پرداخت.
بانو: ماهنامهی بانو از سال 1380 در زمینههاى بهداشتى، علمى، فرهنگى و اجتماعى آغاز به کار کرد.
برش: این ماهنامهی هنرى در زمینه‌ی خیاطى، اولین مجله‌ی تخصصی خیاطی، الگو سازی و طراحی در ایران است که از بهمن 1370 فعالیت خود را آغاز کرد.
پیام زن: پیام زن، ماهنامهای ویژه‌ی مسائل زنان و خانواده است که در زمینه‌ی دین، فرهنگ و جامعه‌ی اسلامی از سوی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه‌ی علمیه‌ی قم منتشر می‌شود. این ماه‌نامه در هر شماره، یک پرونده‌ی ویژه مربوط به مسائل زنان را دنبال می‌کند.
پیام هاجر: اولین شمارهی آن در سال 1359منتشر شد. این نشریه وابسته به جامعه‌ی زنان انقلاب اسلامى ایران است که روی‌کردی مذهبى، فرهنگى، اجتماعى و سیاسى داشت.
تکاپو: ماهنامهاى ویژه‌ی بانوان بود که شیوه‌ی علمى، فرهنگى، هنرى و دینى داشت. شمارهی نخست آن، فروردین 1371 منتشر شد.
جوان خانواده: این ماه‌نامه، شمارهی نخست خود را در خرداد 1377 در زمینههاى اجتماعى، فرهنگى و ورزشى منتشر کرد.
جهان زنان: این مجله از سال 1299 در مشهد منتشر مىشد و دوره‌ی جدید آن از سال 1358 شروع شد.
حقوق زنان: ماهنامهی حقوق زنان با روشى حقوقى ـ اجتماعى اولین شمارهی خود را در فروردین سال 1377 منتشر کرد.
حوراء: این ماه‌نامه از دى‌ماه سال 1382 با روی‌کردی علمى، فرهنگى و اجتماعى از سوى دفتر مطالعات و تحقیقات زنان، وابسته به مرکز مدیریت حوزههاى علمیه‌ی خواهران منتشر می‌شود.
خانواده:«خانواده در زمینههاى اجتماعى و خانوادگى با روی‌کردى خبرى، آموزشى و تحلیلى است. نخستین شمارهی این دوهفتهنامه که چند سال به صورت ماه‌نامه منتشر شد، در 1370 انتشار یافت.
خانواده‌ی سبز: ماهنامهی خانواده‌ی سبز با زمینه‌ی فعالیت خانوادگی، اجتماعی، فرهنگی و ورزشی پرخواننده‌ترین مجله‌ی خانوادگی ایرانی است. مجله‌ی «آشپزی خانواده‌ی سبز» نیز در کنار این ماه‌نامه، در بخش‌های پیش‌خوراک و غذاهای سبک، خوراک، دسر، سفره‌آرایی، تناسب اندام، مشاوره‌ی آشپزی و... فعالیت می‌کند.
خانه و خانواده: این نشریه در عرصههاى فرهنگى، اجتماعى، اطلاعات عمومى و ورزشى فعالیت مىکرد. اولین شمارهی این دوهفتهنامه سال 1374 منتشر شد.
خبرنامه‌ی فرهنگی اجتماعی زنان: این نشریه با صاحب‌امتیازی مرکز امور مشارکت زنان در مهر 1378 شروع به کار کرد و با روی‌کرد فرهنگی ـ اجتماعی به مسائل زنان پرداخت.
دختران: ماهنامهای فرهنگی اجتماعی و هنری است که برای ایجاد حس امید و هویتیابی در دختران جوان منتشر می‌شد.
دنیای زنان: ماهنامهی دنیای زنان، نشریه‌ای تحلیلی، آموزشی، فرهنگی و هنری در حوزه‌ی زنان است که فعالیت خود را از سال 85 آغاز کرده و به موضوعاتی هم‌چون: مشاغل زنان، زنان تاریخ‌ساز و موفق، بانوان عرصه‌ی ورزشی، فرهنگی، هنری و موضوعات سلامت و زیبایی، آموزش هنرهای دستی، خیاطی و مهارت آشپزی و شیرینی‌پزی می‌پردازد.
روزنامه‌ی زن: انتشار آن در سال 77 آغاز شد. روزنامه‌ی زن یک‌بار در بهمن 1377 و بار دوم در 17فروردین 1378 برای همیشه توقیف شد.
زنان: این نشریه از بهمن‌ماه سال 1370 منتشر شد که پی‌گیر اتفاقات و حرکتهای زنان در مجلس بود و در بخش «یک ماه با زنان در مجلس» تمامی لوایح و مصوبات و مسائلی را که در کمیسیون زنان مطرح می‌شد، منعکس می‌کرد. انتشار جدید این مجله با عنوان «زنان امروز» آغاز به کار کرده است.
زن امروز: این هفتهنامه، با روش اجتماعى از 1377 فعالیت خود را آغاز کرد و از اسفند همان سال با تغییر در محتوا، دوره‌ی جدید فعالیت خود را ادامه داد.
زن روز: هفته‌نامه‌ای است که با موضوع‌های متنوع در باره‌ی زن و خانواده که از سالهای قبل از انقلاب منتشر می‌شده است که با تغییراتی، پس از انقلاب به‌طور مداوم منتشر شده است که شمارهی 2421 آن در تیر 93 چاپ شده است.
زنان جنوب: این ماه‌نامه در زمینههاى اجتماعى و فرهنگى پیششمارهی خود را در بهمن 1377 منتشر کرد.
زنان فردا: این ماه‌نامه با روی‌کردی اجتماعی و فرهنگی از مهرماه 1381 آغاز به کار کرد.
زن شرقی: این ماه‌نامه از سال 1381 با روی‌کردی فرهنگی ـ اجتماعی شروع به کار کرد و نگاهی به زن شرقی از دید اسلام داشت.
زن و پژوهش: نشریه‌ی زن و پژوهش از سوى مرکز اطلاعات و مدارک علمى ایران وابسته به وزارت فرهنگ و آموزش عالى، از زمستان 1375 آغاز به کار کرد و بعد از شش شماره متوقف شد.
زن مسلمان: این ماه‌نامه از تیرماه سال 1359 تا آخر همان سال منتشر شد.
سوره‌ی بانوان: این نشریه با صاحب‌امتیازی حوزه‌ی هنرى سازمان تبلیغات اسلامى با روش هنرى، ادبى و فرهنگى در آغاز به همراه مجله‌ی سوره منتشر مىشد؛ ولى از سال 1368 به صورت ماهنامهای مستقل درآمد.
سروش بانوان: این نشریه، از نشریات صداوسیماست که از مرداد 1379در عرصه‌ی فرهنگی، اجتماعی، هنری و خانوادگی شروع به کار کرد. مباحث اجتماعی، فرهنگی، هنری، خانه و خانهداری، معرفی زنان موفق و آشنایی زنان با مسائل حقوقی خودشان از عمده مباحث مطرح در این نشریه بود.
شاهد بانوان: از سال 1360 تا 1365 مطالب مربوط به بانوان به صورت ضمیمه‌ی مجله‌ی شاهد، به‌صورت هفتگى منتشر مىشد؛ ولى پس از آن به صورت ماه‌نامه درآمد.
شمیم: صاحب‌امتیاز این نشریه، دفتر امور زنان سپاه است که نشریهاى فرهنگى، اجتماعى، هنرى و ورزشى است و براى خانوادههاى پاسداران انقلاب تهیه مىشد.
صداى زن: این ماه‌نامه با روی‌کردی تحلیلی و آموزشی، از بهمن 1380 شروع به انتشار کرد که نشریه‌ی داخلى انجمن روزنامهنگاران ایران بود.
طوبى: نشریه‌ی طوبى از شهریور 1372 زیر نظر هیئت‌تحریریه‌ی وابسته به کمیسیون بانوان استان خوزستان منتشر مىشد و پس از مدتی نام خود را به حورا تغییر داد.
عروس: ماهنامهی عروس با روی‌کرد فرهنگى ـ اجتماعى و با صاحب‌امتیازى حوزه‌ی هنرى سازمان تبلیغات اسلامى آغاز به کار کرد.
فضیلت خانواده: نشریه‌ی فضیلت خانواده از سال 1369 در عرصههاى فرهنگى، سیاسى و اجتماعى با روی‌کردى خبرى ـ آموزشى منتشر شد.
کوک: مجله‌ی کوک، ماهنامهای تخصصی در حوزه‌ی مد و خیاطی است که شماره چهلم آن در خرداد 93 چاپ شده است.
محجوبه: این ماه‌نامه براى مخاطبان خارج از ایران در سال 1360 به زبان انگلیسى و توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى تهیه و توزیع شد.
مشکوهالنور: نشریه‌ای است علمى، پژوهشى، فلسفی و خبرى که یکى از نشریات دانشگاه امام صادق a است. نخستین شمارهی این نشریه در تابستان 1375 انتشار یافت.
مهتاب: ماهنامهی مهتاب با روی‌کرد فرهنگى ـ اجتماعى و مختص دختران از سال 1376 فعالیت خود را آغاز کرد. موگه: مجله یا ژورنال موگه سه سال است که به صورت ماهانه چاپ می شود. این مجله به صورت تخصصی به الگوهای دوخت انواع لباس‌های زنانه و بچه‌گانه با هدف ارتقای صنعت نساجی و طراحی و دوخت می‌پردازد. نامه‌ی جامعه: این نشریه، دوماه‌نامه‌ای فرهنگی، اجتماعی است که برای عموم منتشر می‌شود و از سال 1383 با صاحب‌امتیازی جامعه‌الزهرا شروع به کار کرده و تاکنون به کار خود ادامه داده است. نرجس: این مجله با روش اجتماعى ـ مذهبى و زیر نظر شوراى نویسندگان و از سوى گروه مطبوعاتى پیام اسلام تهیه مىشد. نور بانوان: این نشریه از فروردین 1378 فعالیت خود را در زمینههاى اجتماعى و ورزشى با روی‌کردى خبرى، تحلیلى و اطلاعرسانى آغاز کرد. هدى: انتشار نشریه‌ی هدى از 1374 شروع شد. صاحب‌امتیاز آن دفتر امور زنان روستایى معاونت ترویج و نظام بهرهبردارى وزارت جهاد کشاورزى است و نشریهاى آموزشى ـ ترویجى براى زنان روستایى است. همسر: این نشریه با روی‌کردی اجتماعى ـ فرهنگى از اسفند 1376 از سوى مؤسسه‌ی فرهنگى، هنرى، آموزشى و انتشاراتى آشتى به‌صورت ماه‌نامه منتشر شد. همشهری خانواده: این نشریه از سری نشریات همشهری، هم‌چون: همشهری جوان، همشهری ماه و همشهری دیپلماتیک است. هنر آشپزی: هنر آشپزی اولین ماهنامهی تخصصی آشپزی و شیرینی‌پزی در ایران است که از شهریور 1383 تاکنون منتشر شده و سعی دارد غذا را از زوایای مختلف برای مخاطبان گوناگون از جمله سالمندان، کودکان و بیماران مورد توجه قرار دهد. یاس: صاحب‌امتیاز نشریه‌ی یاس، معاونت فرهنگى ـ تربیتى مرکز مدیریت حوزه‌ی علمیه‌ی خواهران است. این نشریه پس از انتشار 16 پیش‌شماره، از سال 1382 فعالیت شمارههاى عادى خود را آغاز کرد . فصل‌نامه‌ها بانوان شیعه: بانوان شیعه دوفصل‌نامه‌ای است علمی ـ ترویجی با صاحب‌امتیازی مؤسسه‌ی شیعه‌شناسی که برای ارائه‌ی متمرکز تحقیقات انجام‌شده توسط زنان پژوهش‌گر در عرصه‌های مرتبط با جنسیت، فرهنگ و دین منتشر می‌گردد. بهداشت بارورى: فصل‌نامه‌ی بهداشت باروری از تابستان 1382 به صاحب‌امتیازى پژوهشکده‌ی ابنسیناى جهاد دانشگاهى آغاز به کار کرد. بهداشت خانواده: شمارهی نخست فصل‌نامه‌ی خود را در بهار 75 منتشر کرد. صاحب‌امتیازش انجمن تنظیم خانواده‌ی جمهورى اسلامى ایران است و در موضوع بهداشت بارورى با روی‌کردى فرهنگى، اجتماعى، علمى و پزشکى به‌صورت تحلیلى، تحقیقى و اطلاعرسانى فعالیت مىکند. پرستارى و مامایى ایران: شمارهی نخست این فصل‌نامه در بهار 1366 به صاحب‌امتیازى دانشگاه علوم پزشکى و خدمات بهداشتى درمانى ایران، در زمینه‌ی علمى ـ پزشکى منتشر شد. پژوهش زنان: فصل‌نامه‌ی پژوهش زنان نشریه‌ای علمی ـ پژوهشی است که توسط مرکز مطالعات و تحقیقات زنان دانشگاه تهران به چاپ می‌رسد. مرکز مطالعات و تحقیقات زنان که با پشتیبانی مرکز امور مشارکت زنان ریاست جمهوری در دانشگاه تهران تأسیس شده، یک مرکز علمی میان‌رشته‌ای است که به فعالیت پژوهشی درباره‌ی مسائل زنان می‌پردازد. پگاه: این فصل‌نامه با روشى ادبى و هنرى منتشر مىشد که هدف آن، ارائه‌ی آثار ادبى خواهران متعهد بود. پوشش: این فصل‌نامه از پاییز 1377 آغاز به کار کرد و برای طراحى و ارائه‌ی مدلهاى پوشاک پا به عرصه نشریات گذاشت و حوزه‌ی فعالیت خود را آموزشى، فرهنگى، اجتماعى و اطلاعرسانى مىداند. جامعه‌شناسی زنان: این فصل‌نامه با هدف نشر نظریه‌ها و دست‌آوردهای علمی پژوهشی در محور‌های مختلف شروع به فعالیت کرده و بستری مناسب برای بحث، گفت‌وگو و انتقال نظریات و نتایج به‌دست آمده درباره‌ی پژوهش‌ها و تحقیقاتی است که در رابطه با موضوعات و مسائل مربوط به جامعه‌شناسی زنان مطرح می‌گردد. رایحه: این فصل‌نامه‌ی فرهنگى ـ اجتماعى با صاحب‌امتیازى کمیسیون زنان شاغلِ وزارت جهاد کشاورزى، شمارهی نخست خود را در بهار 1379 منتشر کرد. ریحانه: این فصل‌نامه، توسط دفتر امور زنان نهاد ریاست‌جمهوری آغاز به کار کرد. جهت‌گیری سیاسی این نشریه، مشارکت سیاسی زنان و اصلاحات در حوزه‌ی مسائل زنان بود. زن در توسعه و سیاست: این هم فصل‌نامه‌ای علمی ـ پژوهشی است که در مرکز مطالعات و تحقیقات زنان دانشگاه تهران منتشر می‌شود. این فصل‌نامه بر آن است که در تبیین و تحلیل مسائل زنان با در نظر گرفتن «جنسیت» در کنار عوامل دیگر، هم‌چون: طبقه، نژاد و قومیت، زمینه‌ی توصیف، تحلیل و تبیین مسائل زنان را فراهم سازد. زن در فرهنگ و هنر: فصل‌نامه‌ی زن در فرهنگ و هنر، نشریه‌ای علمی ـ پژوهشی است که مرکز مطالعات و تحقیقات زنان دانشگاه تهران منتشر می‌کند. این فصل‌نامه، اولین نشریه‌ی دانشگاهی درباره‌ی مسائل زنان است که به طرح مباحث فرهنگی، هنری، دینی، باستان‌شناسی و تاریخی مربوط به زنان می‌پردازد. زن و مطالعات خانواده: این فصل‌نامه، نشریه‌ای علمی ـ پژوهشی است که توسط کمیته‌ی شورای پژوهشی زنان واحد تبریز که زیرمجموعه‌ی معاونت پژوهش و فن‌آوری دانشگاه آزاد اسلامی است منتشر می‌شود. سلامت خانواده: زمینه‌ی فعالیت این فصل‌نامه، پزشکى و خانوادگى است و اولین شمارهی خود را در تابستان 1381 منتشر کرد. شمیم نرجس: صاحب‌امتیاز این فصل‌نامه، مدرسه‌ی علمیه‌ی نرجس مشهد است. این نشریه با روی‌کردی مذهبی ـ فرهنگی برای مخاطب مذهبی و حوزوی منتشر می‌شود. شیر مادر: این فصل‌نامه به صاحب‌امتیازی انجمن ترویج تغذیه با شیر مادر در زمینه‌ی سلامت مادر و کودک، با روی‌کرد آموزشی ـ پژوهشی و اطلاع‌رسانی به فعالیت می‌پرداخت. اولین شمارهی این نشریه در بهار 1379منتشر شد. طرح و مد: این فصل‌نامه، در عرصه‌ی آموزشى و اطلاعرسانى فعال است و روشى هنرى دارد که از زمستان 1379 آغاز به کار کرد و عمده‌ی مطالب آن در زمینههاى مد، طراحى لباس، پارچه و دکوراسیون است. فرزانه: این فصل‌نامه از سال 1371 تا 1379 با جهت‌گیری فرهنگی ـ اجتماعی و با روی‌کردی تحلیلی ـ پژوهشی در حوزه‌ی مطالعات و تحقیقات مسائل زنان به فعالیت می‌پرداخت. کتاب زنان: فصل‌نامه‌ی کتاب زنان، با صاحب‌امتیازی شورای فرهنگی اجتماعی زنان از پاییز 1377 شروع به کار کرد و در حوزه‌ی فقه، حقوق، مبانی، معارف و مسائل سیاسی ـ اجتماعی فعالیت می‌کرد و به‌صورت موضوعی و تخصصی به مسائل زنان می‌پرداخت. هم‌اکنون کتاب زنان با نام «مطالعات راهبردی زنان» به کار خود ادامه می‌دهد. مطالعات زنان: این فصل‌نامه وابسته به پژوهشکده‌ی زنان دانشگاه الزهراست و از تابستان 1368 شروع به کار کرده است که با روی‌کرد علمی ـ پژوهشی به مسائل زنان در حوزه‌های علوم اجتماعی، روان‌شناسی، حقوق، فرهنگ و هنر می‌پردازد. مطالعات زن و خانواده: دوفصل‌نامه‌ی مطالعات زن و خانواده، نشریه‌ی علمی ـ پژوهشی پژوهشکده‌ی زنان دانشگاه الزهرا(س) است که مقالات اصیل منتج از یافته‌های پژوهشی، مقالات موردی و مقالات نظریه‌پردازی در حوزه‌ی زن و خانواده را به چاپ می‌رساند. ملینا: فصل‌نامه‌ی ملینا در زمینه‌ی هنرهاى دستى، فرهنگى و خبرى، با روی‌کردى آموزشى و اطلاعرسانى از تابستان 1380 فعالیت خود را آغاز کرده است و مجموعهاى از طرحهاى متنوع از پوشاک خانمها، آقایان، جوانان و کودکان ارائه می‌دهد. ندا: فصل‌نامه‌ی ندا در بهار 1369، اولین شماره‌اش را منتشر کرد که وابسته به جمعیت زنان جمهورى اسلامى ایران بود. ندای صادق: نخستین شمارهی این دوفصل‌نامه در پاییز 1378 منتشر شد و وابسته به دانشگاه امام صادق a است که به مباحث تخصصی فقه و حقوق خانواده می‌پردازد.
نگاه آذر: این فصل‌نامه، نخستین شمارهی خود را در پاییز 1379 توسط کمیسیون امور بانوان آذربایجان غربى در عرصه‌ی اجتماعى، آموزشى و خبرى منتشر کرد. نشریات مجازی زنان، مامایی و نازایی (igogi.mums.ac.ir ): این مجله‌ی علمی، تخصصی و پژوهشی، طلیعه‌ی نوینی ناشی از خواست استادان، محققان، دانشمندان و متخصصان محترم رشته‌های مختلف علوم پزشکی به همکاران رشته‌های جراحی زنان، مامایی و نازایی و سایر رشته‌های وابسته است. هدف از انتشار این مجله، چاپ نتایج بهترین تحقیقات در زمینه‌ی ارتقای سلامت زنان در ایران است. مجله‌ی اینترنتی زن روز (zanrooz.com ): مجله‌ی زن روز، مجله‌ای پربیننده، فعال و معتبر با محتوای فرهنگی، علمی، آموزشی و هنری است که می‌تواند محل مناسبی برای معرفی محصولات و خدمات شرکت‌ها و مؤسسات و سایت‌ها در زمینه‌های مختلف باشد. این مجله اولین مجله‌ی اینترنتی زنان ایران است. لینک زن، مجله‌ی آنلاین وبلاگستان زنان ایران (linkzan.ir ): لینک زن، یکی از پروژه‌های مرکز فرهنگی ـ پژوهشی زنان است. مرکز فرهنگی ـ پژوهشی زنان، مجموعه‌ای مستقل است که در قالب «NGO » به فعالیت می‌پردازد و لینک زن، یکی از فعالیت‌های این مرکز در فضای مجازی است.
)