همیشه جوان و شاداب است؛ نه چاق و نه لاغر. با دوستانش که مقایسه‌اش می‌کنی چندسالی جوان‌تر به‌نظر می‌رسد؛ اما کم‌سن‌وسال ‎تر از آن‌ها نیست. برای همه این سؤال پیش می‌آید که راز جوان ماندنش چیست؟ جو به علت داشتن ویتامین «ب» مانع پیری می‌شود. شما هم اگر مرتب استفاده کنید، نتیجه‌ی مثبتش را می‌بینید.

امروزه جو به‌دلیل تأثیری که در پیش‌گیری، کنترل و درمان بیماری‌های غیرواگیر دارد، «اکسیر سلامت» شناخته شده است. کاربرد جو در غذای تکمیلی کودکان نیز بسیار مفید است. بقراط، پدر علم پزشکی غرب، جو را برای یکی از راه‏‌های مؤثر در درمان بیماری‏‌های حاد به کار می‌برد. دم‌ کرده‏های جو هنوز به‌نام «چای هیپوکرات» معروف است (behmalt.com ).

امام صادق(ع) فرمودند: «اگر پیامبر در چیزی بیش از جو بهبوددهندگی می‌دید،‌ آن را خوراک پیامبران قرار نمی‌داد» (طبرسی، 1370، 154). جو، در روایت پزشکی امام رضا(ع) هم از جایگاه بالایی برخوردار بوده و آن را درمان بیماری‌های مختلف دانسته‌اند. امام رضا(ع) می‌فرماید: «برترىِ نان جو بر گندم، همانند برترىِ ما بر دیگر مردمان است. هیچ پیامبرى نیست که براى خورنده‌ی جو دعا نکرده و براى او برکت نخواسته باشد و هیچ درونى نیست که جو بِدان درآمده و همه‌ی دردها از آن بیرون نرفته باشد. آن (جو)، خوراک پیامبران و غذاى نیکان است. خداوند متعال، جز این را نخواسته است که خوراک پیامبران خویش را جو قرار دهد» (کلینی، 1365، ج 6، ص 304).

خواص درمانی جو

جو از روزگاران کهن همیشه، بسته‌ای از ترکیبات دارویی مفید برای بیماران قلبی و یبوست و دیگر اختلال‌های هاضمه و احتمالاً سرطان شناخته شده است. جو خاصیت جوان‌سازی دارد و خوردن آن در روند سفیدشدن مو تأثیر منفی دارد و به‌علت وجود ویتامین «ب» مانع سفیدشدن موی انسان می‌شود.

جو از نظر طبیعت، طبق نظر حکمای سنتی، سرد و خشک و مواد مغذی آن از گندم کم‌تر است؛ ولی قابض و خشک‌کننده است و غلیان صفرا و خون را تسکین می‌دهد و تب‌های گرم و تب‌های سل را تقلیل می‌دهد. مضر مثانه است، از این نظر باید با روغن و انسیون خورده شود. خوردن دانه‌ی جو، تشنگی را فرومی‌نشاند، تب را برطرف می‌کند و تقویت‌‌کننده است.

جو زود هضم می‌شود و مولد خون است. ضماد و آرد جو ورم‌های سخت را تحلیل می‌برد و دمل‌های گرم را سر باز می‌کند. جو به‌تنهایی یا مخلوط با هم‌وزن آرد جو و تخم پنیرک، برای سل، ذات‌الجنب، ورم‌های زیر بغل، سینه، پشت گوش و دیگر اعضا مفید است و ضماد آن با ریوند چینی برای ورم‌هایی که حرارت آن‌ها در کمال حدت نباشد، بسیار نافع است و با سرکه برای ورم‌های صفراوی و مخملک مفید است.

آب پخته‌ی جو با سرکه برای جرب و خارش و آب برگ کاهو و نظایر آن برای سردرد، ورم چشم، باد سرخ و محکم‌کردن عضو شکسته نافع است. خوردن آرد جو با شکر، غذای خوبی برای اطفال و مسکن عطش و التهاب است.  

نان جو ثقیل‌الهضم و سنگین است و نفاخ. اگر خمیر آرد جو را بگذارند که ترش شود، در دوغ حل کنند، یک شب بگذارند بماند و بخورند، برای تسکین غلیان خون صفراوی، تشنگی مفرط، قی صفراوی، تب‌های گرم، اسهال صفراوی و خارش بسیار مفید است (baytoote.com ).

در طب سنتی، جو ماده‌ای محرک برای تولید شیر در زنان شیرده نیز هست. در دیگر زنان نیز، جو باعث  تعادل هورمون‌‏های طبیعی بدن و تولید استروژن می‌شود که رشد سالم سینه را به‌همراه دارد (آژانس خبری غذایی).

جو برای سردمزاجان مضر است؛ از این نظر باید با شکر خورده شود . مالت جو کمک به هضم غذا می‌کند و مغذی است و سینه را نرم می‌کند، برای معالجه‌ی سوء هاضمه تجویز شده است.  

یک گزارش علمی نشان می‌دهد که جوِ دوسر ممکن است میل به سیگار  را کاهش دهد. یک تحقیق که روی 26 نفر سیگاری انجام شد، پس از خوردن جو نشان داد که مصرف چهار هفته از عصاره‌ی جو دوسر، تعداد سیگار روزانه‌ی آن‌ها از بیست سیگار در روز به شش عدد کاهش یافت (تبیان).

جو برای یبوست بسیار مفید است. هرچه بیش‌تر آرد جو را تصفیه کنند، یعنی بیش‌تر سبوس آن گرفته شود، اثر شفابخش آن کم‌تر می‌شود. بهترین راه این است که جو با سبوس کامل به‌صورت آرد یا بلغور جو مصرف شود.  جو سفیدکرده که اغلب در فروشگاه‌ها عرضه می‌شود، دارای آثار شفابخش کم‌تری، به‌خصوص در رفع یبوست است؛ ولی به هر حال جو پوست‌کنده و بدون سبوس نیز، از نظر مبارزه با بیماری‌های قلبی تا حدودی مفید است. برای این‌که از حداکثر خواص جو استفاده شود، حتی‌الامکان آرد کامل آن تهیه و مصرف شود و سبوس آن گرفته نشود؛ زیرا ترکیبات ضدکلسترول جو بیش‌تر در پوسته‌ی خارجی، یعنی در سبوس جو قرار دارد. جو الیاف غذایی ذوب‌شونده‌ی زیادی دارد و میزان کلسترول بالای خون را بسیار کاهش می‌دهد. کلسترول بالا، میزان خطر بیماری قلبی را افزایش می‌دهد. پژوهش‌گران خوردن روزانه‌ی جو را توصیه کنند (baytoote .com ).

از آن‌جا که سبوس جو دوسر سرشار از ویتامین‌ها و مواد معدنی ضروری است، در پیش‌گیری و بهبود ورم مفاصل کمک می‌کند .

خواص زیبایی جو

سبوس جو دوسر منبع فوق‌العاده‌ی املاح معدنی و ویتامین‌هایی مانند ویتامین B ، E ، روی، منگنز و غیره است که محافظ خاصیت ارتجاعی پوست هستند. این ماده‌ی غذایی، به‌ویژه بهترین منبع ویتامین B2 است که تأثیر زیادی روی محافظت از پوست، مو و ناخن‌ها دارد. برای داشتن پوستی شفاف و زیبا، هر روز صبح‌ و برای صبحانه دو قاشق غذاخوری سبوس جو دوسر را یک لیوان مایعات میل کنید.

انواع ویتامین‌ها، الیستاسین، ویتامینE ، کلاژن و آهن موجود در این غله، مانع پیری و چین و چروک پوست می‌گردند و از فعالیت رادیکال‌های آزاد جلوگیری کرده و فرآیند پیری را به تعویق می‌اندازند.

ویتامین E موجود در این غله، در التیام مشکلات پوستی مفید بوده و سبب شادابی و جوانی پوست می‌گردد. خمیرها یا ماسک‌های حاوی آرد جو دوسر، از دیرباز در فرهنگ عامه دارویی برای حل مشکلات پوستی اعم از آفتاب‌سوختگی یا دفع ضایعات پوستی و تنظیم چربی پوست کارآیی داشته است و امروزه پزشکان بسته‌های آرد جو دوسر را برای درمان اگزما و پسوریازیس تجویز می‌کنند؛ لذا شما می‌توانید با تهیه‌ی جو دوسر، پرک انواع ماسک‌های صورت را تهیه کنید . از آن‌جا که این فرآورده عاری از هرگونه افزودنی و مواد نگه‌دارنده و شیمیایی است، می‌توانید آن را آسیاب کرده و بر حسب سلیقه‌ی خود، انواع ماسک صورت تهیه کنید .

متخصصان زیبایی عقیده دارند جو دوسر خواص پاک‌کنندگی بالایی دارد و در حفظ سلامت سلول‌های پوست بسیار مفید است. به این منظور می‌توان، نصف فنجان آرد جو را به‌همراه مقداری آب مخلوط کرده و آن را به‌صورت خمیری درآورد و پس از افزودن کمی لیموترش و حتی عصاره‌ی جوانه‌ی گندم، به مدت ده دقیقه روی صورت قرار داده و سپس با آب ولرم شست‌وشو داد (سایت عصر ایران).

دکتر «غیاث‌الدین جزایری»، خوردن نان جو را برای حفظ جوانی و جلوگیری از سفیدشدن مو مفید می‌داند و سفارش می‌کند مقدار خوراک نان جو در شبانه‌روز دویست گرم است و بیش از این مقدار نباید مصرف کرد (جزایری، 1389، 204).

جو و سفره‌های غذایی

می‌توان از جو در غذاهای مختلف استفاده کرد. به طرز تهیه‌ی برخی از آن‌ها اشاره می‌شود.

آش جو: 250 گرم جو پوست کرده، سبزی آش یک‌ونیم کیلو، نخود، لوبیا و عدس 750 گرم، برنج یک استکان، پیازسرخ‌شده 5 قاشق، نمک، فلفل و زردچوبه به‌مقدار لازم، کشک یک لیتر و نعناع‌داغ برای تزئین.

حبوبات باید از شب قبل خیس بخورد تا نفخ آن از بین برود. بعد می‌توانید آن را با برنج بپزید و پس از پخت کامل حبوبات، می‌توانید سبزی و بقیه‌ی مواد را در آن بریزید تا بپزد. برای بهتر شدن مزه‌ی غذا کمی گوشت هم به آن اضافه کنید. کشک را هم می‌توانید برای تزئین آش استفاده کنید یا داخل آش بریزید و بگذارید کاملاً جا بیفتد.

سوپ جو: یک لیوان جو پوست‌کنده، مرغ 250 گرم، هویج خردشده یک لیوان، رب‌گوجه 2 قاشق غذاخوری، پیاز بزرگ یک عدد، نمک، فلفل و زردچوبه به‌مقدار لازم، سبزی سوپ 200 گرم.

جو را قبلاً خیسانده و بگذارید بپزد. مرغ، هویج و پیاز را به آن اضافه ‌کنید. وقتی کاملاً پخت، سبزی، رب، نمک و فلفل را اضافه ‌کنید. برای خاصیت و مزه‌ی بهتر سوپ می‌توانید مقداری آب قلم گاو را که قبلاً جوشانده‌اید، در آن بریزید و بگذارید جا بیفتد. بعد از پختن، با کمی آب لیمو میل کنید.

 سمنو یا مالت جو: جو را مانند دیگر غلات خیس کرده و در حرارت معتدل نگه‌داری می‌‏کنند تا جوانه بزند. هنگامی که جوانه به حد معینی می‌‏رسد، به آن «مالت» می‌گویند که ویتامین فراوان دارد. از پختن طولانی‌مدت جوانه‌ی جو له‌شده، سمنو حاصل می‌‏شود.

عصاره‌ی مالت جو: از جوشاندن مالت جو در آب و غلیظ‌کردن مایع حاصل در خلأ، عصاره‌ی مالت جو به‌دست می‏آید که دارای شصت درصد مالتوز، ده درصد ساکاروز ، بیست درصد دکسترین و مقداری مواد مغذی و ویتامین‏های B1 و B2 است.

کشک الشعیر: جو پوست‌کنده را با آب مخلوط کرده و ‏آن‌‏قدر می‌‏جوشانند که کاملاً باز شود. سپس آن را له می‌‏کنند؛ طوری که خود جو نیز داخل آب شود. کشک‌الشعیر شبیه آش جو است. شیره‌ی جو یا کشک‌الشعیر، سرد مایل به خشک و غلیظ‌تر از ماءالشعیر است و برای اسهال صفراوی و مزاج‌های گرم مفید است.

منابع:

1. حسن ابن فضل طبرسی (1370)؛ مکارم الاخلاق، قم: نشر شریف رضی.

2. محمد بن یعقوب کلینی (1365)؛ اصول کافی، تهران: مؤسسه‌ی مطالعات و تحقیقات فرهنگی.

3. غیاث‌الدین جزایری (1389)؛ اعجاز خوراکی‌ها، تهران: انتشارات امیرکبیر.