(گفت‌وگو با دکتر فریبا شایگان، فرمانده دانشکده‌ی پلیس زن)
نسرین دمیرچی
حفظ امینت و نظم جامعه، از وظایف نیروی انتظامی است و تربیت پلیس زن نیز در همین راستا انجام می‌گیرد. پلیس زن به دلیل برخی مصادیق مجرمانه که در جامعه تحقق می‌یابد و در آن نقش جنسیت بسیار بارز است، ضرورت می‌یابد. در لزوم تربیت و به‌کارگیری پلیس زن با خانم «فریبا شایگان»، دکترای جامعه‌شناسی و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم انتظامی امین، به گفت‌وگو نشستیم.
* ابتدا درباره‌ی هدف تأسیس دانشکده‌ی پلیس برای زنان، توضیح بدهید؟
پس از پیروزی شکوه‌مند انقلاب اسلامی ایران و ایجاد فضای گسترده برای حضور و نقش‌آفرینی زنان در عرصه‌های علمی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی، برای حفظ ارزش‌ها و موازین اسلامی در حمایت از زنان و کودکان و افزایش امنیت عمومی آنان و نیز پیش‌گیری از افزایش ارتکاب جرایم زنان، مقرر شد پلیس زن وارد عرصه‌ی اجتماعی شود. این امر با تصویب اصلاحیه‌ی تبصره‌ی 20 قانون مقررات استخدامی نیروی انتظامی در مجلس شورای اسلامی، مبنی بر آموزش زنان و حضور آنان به‌شکل انتظامی در مأموریت‌های لازم در سال 1377 محقق شد؛ به همین منظور، مجتمع آموزشی زنان پلیس، در آموزش مقاطع کاردانی و کارشناسی فعالیت خود را در سال 1378 آغاز کرد و در حال حاضر، در رشتههای تخصصی انتظامی، آگاهی و اطلاعات، پلیس زن تربیت می‌کند.
* کسانی که می‌خواهند در این دانشگاه مشغول تحصیل شوند باید چه شرایطی داشته باشند؟
پذیرش دانشجویان پلیس زن به شیوههای زیر در مجتمع آموزشی زنان پلیس انجام میپذیرد:
از طریق آزمون سراسری دانشگاهها: دانشگاه علوم انتظامی نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران دانشجویان خود را در رشتههای کاردانی و کارشناسی، از میان داوطلبان شرکت‌کننده در آزمون گروههای آزمایشی علوم ریاضی و فنی، علوم تجربی و علوم انسانی که واجد شرایط و ضوابط اختصاصی دانشگاه باشند، به نسبت متقاضیان هر یک از گروههای آزمایشی مذکور، به‌شکل نیمه‌متمرکز، دانشجوی افسری میپذیرد.
پذیرفته‌شدن در این دانشگاه، شرایط خاص خود را دارد: داشتن حداقل 160 سانتیمتر و تناسب قد و وزن، حداقل معدل کل دیپلم یا دوره‌ی پیش‌دانشگاهی در مقطع کارشناسی 16 تمام و برای مقطع کاردانی14، داشتن سن حداقل 18 و حداکثر 23 سال، عدم تعهد خدمت به هر نحو (رسمی، پیمانی یا آزمایشی) به سازمانهای دولتی و غیردولتی، دانشآموختگان مقاطع کاردانی و بالاتر، حق انتخاب این رشتهها را ندارند و در آخر، موفقیت در مراحل گزینش و استخدام نیروی انتظامی است.
از طریق پذیرش دانشآموختگان دیگر دانشگاهها: به دلیل نیاز به پلیس زن در تخصصهای مختلف، دانشگاه علوم انتظامی اقدام به آموزش دانشآموختگان کاردانی و بالاتر دانشگاهها و مؤسسه‌های آموزش عالی کشور، در رشتههای لازم می‌کند. این گروه با مراجعه به مراکز گزینشی نیروی انتظامی در مراکز استانها و اگر سازمان نیاز داشته باشد، پس از طی مراحل گزینش، معاینه‌های پزشکی، آزمون آمادگی جسمانی و داشتن کلیه‌ی شرایط پذیرش (به استثنای حداکثر سن)، طی مدت 11 ماه (شامل سه ماه دوره‌ی مقدماتی، سه ماه دوره‌ی عمومی، و پنج ماه دوره‌ی تخصصی) در مجتمع آموزشی زنان پلیس، آموزش داده میشوند و در پایان دوره، به درجه‌ی ستوان‌سومی و بالاتر نائل و سپس در مشاغل لازم به‌کار گرفته میشوند.
از طریق پذیرش فراگیر: داوطلبان دیپلم میتوانند با مراجعه به مراکز گزینش نیروی انتظامی در مراکز استانها، به شرط نیاز سازمان، برای پذیرش دوره‌ی فراگیر ثبتنام کنند و بعد از پذیرش، وارد دانشگاه علوم انتظامی (مجتمع آموزشی زنان پلیس) شوند. این فراگیران، طی مدت سه ماه آموزش عمومی و سه ماه تخصصی، درجه‌ی گروهبان‌یکمی را اخذ کرده و مشغول به‌کار میشوند.
پذیرش کارمندی: برخی از کارکنان نیروی انتظامی نیز، به شکل کارمندی جذب میگردند که پس از طی مراحل گزینش وارد مجتمع آموزشی زنان پلیس شده و در یک دوره‌ی سه ماهه، دروس عمومی انتظامی را در تهران یا دیگر شعبههای دانشگاه علوم انتظامی واقع در برخی استانها، فرامیگیرند.
هم‌چنین آموزش کارکنان زن پیمانی به رسمی نیروی انتظامی با شش ماه آموزش، برای تغییر وضعیت از کارمندی به انتظامی، نیز در مجتمع آموزشی زنان پلیس انجام میشود.
* دانشجویان در این دانشگاه پس از فراغت از تحصیل، چگونه جذب بازار کار میشوند؟
رستههای تخصصی انتظامی، آگاهی و اطلاعات، در نیروی انتظامی برای حضور زنان پلیس در نظر گرفته شده است که رسته‌ی تخصصی انتظامی از اولویت برخوردار است. فعالیتهای پلیس زن در این رستهها عبارتاند از:
رسته‌ی انتظامی: شامل مشاغل گشت، تعقیب و مراقبت، تحقیق و بازجویی، دستگیری و بدرقه‌ی متهم، حفظ صحنه‌ی جرم، حفاظت از شخصیتها، حفظ نظم و کنترل اجتماع‌ها و اغتشاش‌ها و دیگر خدمت‌های انتظامی در کلانتریها.
رسته‌ی آگاهی: شامل مشاغل تشخیص هویت، بررسی صحنه‌ی جرم، عملیات آگاهی، دوایر جنایی و مواد مخدر.
رسته‌ی اطلاعات: شامل مشاغل عملیات اطلاعاتی، اماکن، صدور گذرنامه، کنترل مبادی ورودی و خروجی کشور و مبارزه با مفاسد اجتماعی.
رسته‌ی اداری: شامل مشاغل امور اداری، امور کارکنان، برنامهریزی و خدمت‌های آموزشی و تربیت بدنی.
رسته‌ی معارف: از میان دانشآموختگان دیگر دانشگاهها با مدرک الهیات و معارف اسلامی، علوم اجتماعی، علوم سیاسی، روان‌شناسی و مددکاری اجتماعی، جذب و در مشاغل مشاوره و مددکاری به‌کارگیری میشوند.
رسته‌ی بهداری: از میان دانشآموختگان دیگر دانشگاهها با مدرک تحصیلی پزشکی، دندانپزشکی، پرستاری، مامایی، پیراپزشکی، داروسازی، مهندسی پزشکی، دام‌پزشکی، بهداشت، جذب و در بیمارستان و مراکز درمانی به‌کارگیری میشوند.
* تحصیل زنان در این رشتهها به چه میزان، ضرورت دارد؟ آیا زنان فقط در کارهای دفتری به‌کار گرفته میشوند؟
تحصیل این دانشجویان متناسب با رسته‌ای است که قرار است در آن رسته مشغول به‌کار شوند و با توجه به نیازهای شغلی مرتبط با رسته، دوره‌های آموزشی لازم را طی‌می‌کنند. به‌کارگیری زنان در مشاغل اداری، بسیار کم و محدود و در حد ضرورت است و اکثر زنان پلیس در مشاغل عملیاتی به‌کار گرفته میشوند.
* آیا مردان پلیس کارآیی زنان را ندارند؟
در برخی مشاغل باید شئون اسلامی رعایت شود؛ به همیندلیل، حضور زنان در آن‌جا حتماً نیاز است؛ برای مثال، در بازجویی بدنی از زنان، یا بازرسی از اماکن زنانه یا بررسی صحنه‌های جرم زنان، مردان نمی‌توانند کارآیی مناسبی داشته باشند و ضرورت دارد پلیس زن متناسب با جنسیت، در این مشاغل به‌کار گرفته شود.
* در برخی فیلم‌ها می‌بینیم که زنان پلیس تنها برای دست‌بندزدن به مجرم زن و همراهی‌کردن او نقش ایفا می‌کند؛ آیا ضرورت آن‌ها فقط همین‌گونه موارد است؟
خیر، ما نیز بارها به مسئولان تولید فیلم این موضوع را متذکر شده‌ایم که پلیس زن، تنها کارهای بدرقه را انجام نمی‌دهد و این بخش کوچکی از فعالیتهای ایشان است. بررسی صحنه‌ی جرم، دستگیری و بازداشت، مصاحبه و بازجویی از زنان مجرم، بازرسی از اماکن خاص زنان، مشاوره‌ی انتظامی و اجتماعی، صدور گذرنامه، صدور گواهی‌نامه، آموزش‌های نظامی و انتظامی، مبارزه با مفاسد اجتماعی و... همگی از جمله مشاغلی هستند که زنان در آن‌ها مشغول به فعالیت هستند؛ به عبارتی، می‌توان گفت هر شغلی از ناجا که به‌نوعی مرتبط با زنان یا کودکان در جامعه میشود، مسئولیت آن به زنان پلیس سپرده شده است.
* ضمن تشکر از فرصتی که به «پیام زن» دادید، اگر نکته‌ای مانده است، بفرمایید.
بحمدالله، نظام جمهوری اسلامی ایران در آموزش و به‌کارگیری زنان پلیس، متناسب با ویژگیهای جسمی و روحی زنان، نیاز جامعه و فرهنگ اسلامی ـ ایرانی، بسیار موفق عمل کرده و بهشکلی است که زنان پلیس، ضمن انجام وظیفه‌ی امنیتی و اجتماعی خود، از مسئولیت خطیر مادری و همسری بازنمانند و بتوانند هر دو نقش را به‌خوبی ایفا کنند. سازمان هم در تأمین امکان‌های لازم در این راستا از هرگونه کوشش دریغ نمیورزد. در چند سال اخیر ـ که کنفرانس پلیس زن کشورهای اسلامی در برخی از کشورهای منطقه برگزار شده است ـ زنان پلیس ایران، حضور فعال و اثرگذاری داشتهاند و نشان داده شده که کشور جمهوری اسلامی ایران، توانسته پلیس زن را به بهترین شیوه به‌کار گیرد و الگوی موفقی را در اختیار دیگر کشورهای اسلامی قرار دهد.
)