آشنایی با گیاهان دارویی و طب سنتی(1)
آمنه انتصاری
کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث
و دانشجوی طب اسلامی
یکی از مواردی که در جامعه، افراد به آن اهمیت زیادی می‌دهند، زیبایی است که اکثر افراد، با استفاده از مواد شیمیایی آرایشی، این نیاز خود را مرتفع می‌سازند؛ اما غافل از این‌که این مواد شیمیایی، بسیار مضرند و از طریق پوست، جذب بدن می‌شوند. خون را غلیظ و کثیف کرده و مزاج را رو به سودا می‌برد. در حالی‌که مواد سمی و عفونی را در سلول‌ها و بافت‌ها افزایش می‌دهد و رسوب می‌کند؛ پوست را در درازمدت، خراب، کهنه، کدر و بی‌طراوت می‌کند؛ اما گیاهان دارویی بسیار زیادی در اطراف ما هستند که گاهی از خواص آن گیاهان غافل می‌شویم. بهتر است با شناخت آن‌ها، از رازهای سلامتی آگاه شویم و با تجویز افراد متخصص و پزشک‌های طب سنتی، از این رازها بهره‌مند شویم.
رازهای داشتن مو و ابرویی زیبا
اهمیت زیبایی ابرو، موجب شده برخی به مواد مضر تتو روی آورند و برای زیباترشدن ابرو، آن را تتو کنند که ممکن است حساسیت‌های پوستی و عفونت ایجاد کند و مشکل‌هایی پدید آورد؛ اما در طب سنتی و اسلامی برای داشتن ابرویی زیبا و پرپشت، از روغن سیاه‌دانه و بادام تلخ برای تقویت آن استفاده می‌کنند. برای پاککردن تتو در طب سنتی، می‌توان مقداری سرکه و سدر را در پنبه‌ای ریخته، به مدت سه‌دقیقه در چند مرحله روی ابرو را پانسمان کنند (دکتر بنی‌هاشمی).
برای درمان انگل مو به جای استفاده از مواد شیمیایی می‌توان یک قاشق سرکه را در آب‌جوش ریخته، کمی که سرد شد موی سر را با آن بشویید تا انگل‌ها از بین برود. شست‌وشوی موها با جوشانده‌ی بابونه، علاوه بر تمیزی بیش‌تر مو، باعث خوش‌رنگ‌شدن موی شما نیز می‌شود (دکتر بنی‌هاشمی).
افرادی که می‌خواهند موهای پُرپشت داشته باشند، از سبزی‌هایی مثل نعناع، تره تیزک، بولاغ اوتی، برگ کلم، تربچه و از همه بهتر، شنبلیله در غذای روزانه خود استفاده کنند تا دارای موهای پرپشتی شوند (جزایری، ص123).
تقویت چشم و راه‌های جلوگیری از پیرچشمی
در دستورهای طبی اسلام، تأکید زیادی بر کشیدن سرمه شده است که چشم را با سرمه‌کشیدن گرم کنید. سرمه به چشم گرمای مداوم می‌دهد و بلغم را ذوب می‌کند. استفاده از سرمه، خلط سرد منتشر در چشم را ذوب کرده و بینایی افزایش پیدا می‌کند. اگر سرمه را با اسانس رازیانه درست کنیم، روشنایی‌بخش چشم می‌شود (دکتر خیراندیش). امام صادقa می‌فرماید: «سرمه‌کشیدن در هنگام شب، دهان را خوش‌بو می‌کند و منفعت آن، تا چهل‌روز استمرار می‌یابد (دریایی، ص72).»
پیرچشمی عارضه‌ای است که بسیاری از افراد بعد از 35سالگی به آن دچار می‌شوند که با تجمع سودا در اطراف و عروق چشمی پیش می‌آید و با خوردن سرکنگبین، ماساژ سر، پیاده‌روی در سنگلاخ و شست‌وشوی چشم با رازیانه، از پدید آمدن پیرچشمی و برای درمان آن استفاده کنید (دکتر خیراندیش).
شادابی پوست را حفظ کنید
چروک پدید آمده، اگر ناشی از به‌هم‌ریختگی هورمون‌ها و یائسگی زودرس باشد، آن را با خوردن سرکنگبین رازیانه درمان کنید. به این شکل که روزانه با دو واحد عرق رازیانه و دو واحد عسل و یک واحد سرکه‌ی طبیعی، شربت درست کرده، میل کنید. رازیانه گیاهی ویژه‌ی بانوان است و کم‌تر برای درمان بیماری آقایان از آن استفاده می‌شود.
برای شادابی پوست صورت، چای سبز را به مدت بیست‌دقیقه دم کرده، ابتدا صورت را با صابون بشویید؛ سپس با دم‌کرده چای سبز صورت را کمپرس کنید(هوشیار، ج3، ص969).
برای داشتن پوستی شفاف و زیبا، هفته‌ای یک‌بار، مقداری سنگِ نمک را با آب ولرم شسته و با آن آب، پوست صورت خود را بشویید با توجه به این‌که سنگ نمک، هشتاد نوع مواد معدنی دارد، این مواد به پوست می‌رسد و پوست را تغذیه می‌کند. بعد از پنج الی شش‌دقیقه صورت را شسته و خشک کنید مراقب باشید این آب نمک وارد چشم نشود که برای چشم مضر است و هنگام خواب صورت را با گلاب بشویید که پوستی شفاف و زیبا خواهید داشت.
بخور بابونه نیز کمک زیادی به زیبایی پوست شما خواهد کرد (دکتر بنی‌هاشمی). افراد، برای زیبایی پوست صورت، می‌توانند از ماسک‌های مختلف استفاده کنند. افرادی که پوست صورت‌شان چرب است از ماسک خاکِ رس و افرادی که پوست خشکی دارند از ماسک سفیده‌ی تخم‌مرغ استفاده کنند. باید توجه داشت استفاده از ماسک، بیش از دوبار در هفته، جایز نیست و صورت را خسته و پیر می‌کند (جزایری، ص208).
یکی از رموز زیبایی زنان فراعنه‌ی مصر، استفاده از ماسک توت‌فرنگی بود که سال‌ها آن را از مردم عادی مخفی نگه می‌داشتند. برای درست‌کردن این ماسک، پنج‌عدد توت‌فرنگی رسیده را با یک قاشق سرکه، له کرده، هفته‌ای دوبار و هربار ده‌دقیقه روی صورت بگذارید.
سفیداب و سرکه بهترین پاک‌کننده‌ی پوست و درمان کک‌ومک و لک‌های ریز سودایی است. برای از بین‌بردن لایه‌ی تیره زیر چشم، صورت را در حمام با سفیداب و سرکه‌ی طبیعی ماساژ و شست‌وشو دهید؛ اگر دچار سردرد شدید، کمی عطر گرم مثل عطر گل محمدی ببویید (دکتر خیراندیش).
دندان سفید و سالم را همه دوست دارند
داشتن دندان سالم، در هضم غذا کمک زیادی می‌کند. برای سفیدی دندان و تقویت لثه، می‌توانید از پودر کف دریا و پودر میخک با مسواک، جرم‌گیری کنید. میخک، ضد پیش‌روی عفونت دندان است. استفاده از ترکیب عسل و نمک نیز در مسواک می‌تواند باعث تقویت لثه و از بین‌بردن عفونت آن شود. ترکیب سه به یک گلاب و سرکه نیز برای دفع عفونت و استحکام لثه، مفید است (دکتر بنی‌هاشمی).
آیا شما هم کم‌خونی دارید؟
یکی از مشکل‌هایی که امروزه اکثر بانوان از آن رنج می‌برند، فقر آهن است که در طب سنتی اسلامی، راه‌های زیادی برای درمان آن هست. فقر آهن در زنان، با خوردن یونجه – که سرشار از ویتامینk است- درمان می‌شود. یونجه را می‌توان تفت داده، با آب و عسل یا با شیر تازه‌ی گاو یا بز، مصرف کرد.
مصرف اسفناج و کرفس برای درمان کم‌خونی بسیار مفید است. خیسانده‌ی چند برگه‌ی زردآلو با چند برگه‌ی هلو در آب، برای رفع کم‌خونی و یبوست مناسب است. مصرف یک استکان آب گوجه‌فرنگی با یک قاشق عسل، آخر شب یا ناشتا، به مدت چهل‌روز، می‌تواند به درمان فقر آهن کمک کند. خوردن سوپ گندم، شربت عسل، فسنجان بادام، شیره‌ی انگور، رب سیب، انجیر خشک در آب خیسانده‌شده، انار، شاه‌توت و آلبالو می‌تواند به درمان فقر آن کمک قابل‌توجهی کند (برگرفته از سخنان دکتر بنی‌هاشم). چغندر، باعث ساخته‌شدن گلبول قرمز می‌شود. باید از آن به روش‌های مختلف در برنامه‌ی غذایی استفاده کرد. پودر ریشه‌ی ریواس و سیب‌زمینی تنوری، شلغم و شنبلیله، جعفری، کلم و خوردن روزی سه‌عدد خرما به درمان فقر آهن کمک می‌کند (هوشیار، ج4، ص133). مصرف دم‌کرده‌ی دارچین، برای افراد کم‌خون، مناسب است.
افسردگی را زود و راحت درمان کنید
افسردگی از بیماری‌های سرد است و اغلب در بانوان دیده می‌شود. طب اسلامی، روش‌هایی برای درمان افسردگی بیان کرده است. بوییدن گل سرخ، محمدی و عطرهای گرم و استنشاق دود اسفند، ضدافسردگی است و خلط زیادیِ زیان‌بخشِ مغز را از سر خارج می‌کند و برای کسانی که پُرخواب و کم‌خواب‌اند، مفید است. استفاده از گل شمعدانی، از روش‌هایی است که گذشتگان برای حفظ نشاط زنان، در خانه استفاده می‌کردند. خوردن گرمی‌ها و ترک سردی‌ها، ماساژ ملاج سر با روغن بنفشه، خوردن هفت زیتون در صبح و هفت انجیر در شب، خوردن خرما، شربت زعفران و عسل، شربت بهارنارنج، گلاب، ورزش و پیاده‌روی برای درمان افسردگی بسیار مفید است (دکتر خیراندیش).
برای داشتن خوابی راحت و عمیق، می‌توانید مقداری پنبه را به گلاب آغشته کنید و هنگام خواب، نزدیک رخت‌خواب خود بگذارید. استشمام گلاب هنگام خواب، آرامشی به انسان می‌دهد که باعث ایجاد خوابی راحت می‌شود (دکتر خیراندیش).
شست‌وشوی سر با سدر، سبب غم‌زدایی می‌شود. همان‌طوری که در روایت آمده است: «هرگاه وجود نازنین پیامبر، دچار غم و غصه‌ای می‌شد، جبرئیل به آن حضرت دستور می‌داد، سر خود را با سدر شست‌وشو دهد (مجلسی، ج73، ص323).»
خوردن بادرنجبویه، برای رفع خستگی، آرام‌بخش اعصاب و نشاط‌آور است و دم‌نوش آن به چای امام علیa معروف گشته است. مصرف اسفناج برای افرادی که افسرده هستند، مفید است. شربت ریواس نیز شادی‌بخش و مفرح است. بوییدن بالنگ و خوردن انار، دم‌کرده‌ی برگ توت‌فرنگی با دارچین، خوردن سیب، روغن زیتون، موز و به، نشاط‌آوراست. دم‌کرده‌ی نعناع برطرف‌کننده‌ی افسردگی و خستگی روحی است (هوشیار، ج4، ص23).
انگور به‌خاطر داشتن پتاسیم، مفرح است؛ چون فسفات‌های زیادی دارد که غذای مغز و سلسله اعصاب است و کسی‌که اعصابی قوی داشته باشد بر غم مسلط می‌شود. کمبود کلسیم نیز، تولید غم می‌کند و انگور دارای کلسیم نیز هست (جزایری، ص74).
منابع:
1. دریایی، محمد(1386)؛ طب الصادق(ع)، قم: حاذق.
2. جزایری، غیاث الدین(1334)؛ اعجاز خوراکی‌ها، تهران: امیرکبیر.
3. مجلسی، محمدباقر(1403)؛ بحارالانوار، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
4. هوشیار، محمدجواد(1390)؛ درمان با سبزی‌ها، مشهد: مهشید.
5. سخنرانی استاد حسین خیراندیش، دکترای طب سنتی و دکتر بنی‌هاشمی در جمع طلاب دانشجوی طب سنتی قم؛ 1393.
)