نوع مقاله : مهارت
دعا و نیایش، تأثیرات شگفت‌انگیزی در زندگی انسان دارد؛ مهارت نیایش با خدا را بیاموزیم
گاهی خدا آن‌قدر صدایت را دوست دارد...
لیلا تقوی
«گاهی خدا آن‌قدر صدایت را دوست دارد که سکوت می‌کند تا تو بارها بگویی خدای من!» دلت که می‌گیرد، وقتی همۀ درها بسته می‌شود و همان وقت‌هایی که توی دلت دنبال کسی هستی که صدایت را بشنود، این صدای آشنا توی گوشت زنگ می‌زند: «بخوانید مرا تا اجابت کنم شما را»... گاهی در گوشه‌ای خلوت و در اوج ناامیدی، خواسته‌های بزرگ و دست‌نیافتنی‌ات را می‌یابی و دعایت مستجاب می‌شود و گاهی دست و پایت را گم می‌کنی که چه کنی با دعاهایی که گویا آن مهربان‌ترین هم پاسخی به آن نمی‌دهد! این‌که چطور دعا کنیم، موضوعی است که معمولاً وقتی جای دنج و خلوتی پیدا می‌کنیم، بیشتر سراغمان می‌آید. بنا داریم بخشی از آنچه دربارۀ فوت و فن دعا می‌دانیم با هم مرو ر کنیم؛ چراکه دعاکردن در زندگی انسان، یک مهارت محسوب می‌شود. وقتی خوب بتوانیم دعا کنیم قوت قلب می‌گیریم، انگیزۀ ادامه مسیر پیدا می‌کنیم، افسردگی از دلمان رخت برمی‌بندد و خیلی از مشکلات زندگی‌مان که اغلب ناشی از افکار پراکنده و آشفته است و از شر تشویش و بی‌حوصلگی خلاص می‌شویم. در قرآن آمده است: «ای پیامبر! بگو اگر دعایتان نبود، خدا به شما توجهی نداشت.» یعنی دعا، واسطۀ ارتباط بنده با خداست. انسانی که دعا نکند، خدا به او توجهی ندارد.
چرا دعا؟
«فرد را مهربان و بخشنده‌تر می‌کند، اعتماد را افزایش می‌دهد، جسم را از آثار مخرب اضطراب رها می‌کند، جلوی احساسات افراطی را می‌گیرد، فرد را شادتر می‌کند و عمر را طولانی می‌کند.» این لیست، تنها برخی از تأثیرات مثبتی است که محققان دریافته‌اند «دعاکردن» در پی دارد.
دعا یعنی چه؟ دعا یعنی خواندن، حاجت‌خواستن و استمداد. واژۀ «دعا»، به‌معنی صدازدن و به یاری طلبیدن و در اصطلاح اهل شرع، گفت‌وگو با خدای مهربان برای خواستن حاجت و حل مشکل است یا مناجات و یاد صفات جلال و جمال او.
دعا در لغت‌نامه
دهخدا معتقد است که دعا یعنی: درخواست از درگاه خدا. طلب خیر برای کسی. در لغت‌نامه‌ای دیگر، دعاکردن این‌طور معنی شده است: «او را صدا زد، بسوى او تمایل نمود و از او کمک خواست.»
آیا دعاکردن واجب است؟
دعا مستحب است؛ مستحبی که بر آن تأکید شده؛ از آن جنس مستحباتی که خداوند، خود ضامن اجابتش است: «بخوانید مرا تا اجابت کنم شما را» و در ادامۀ آیه، متخلفان این‌طور خطاب می‌شوند: «کسانی که از عبادت من (دعاکردن) سرپیچی می‌کنند، به‌زودی داخل آتش عذاب خواهند شد.» کار تا جایی مهم است که پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله) می‌فرمایند: «ترک دعا، معصیت است!»
دعا کجای ماجراست؟
در رابطۀ ما و خدا، دعا جای ویژه‌ای دارد؛ چیزی شبیه یک رابطۀ ویژه که فرصتی را برای توجه خداوند به ما فراهم می‌آورد. در آیۀ 77 سورۀ فرقان، خداوند می‌فرماید: «بگو اگر دعایتان نباشد، پروردگارم هیچ اعتنایی به شما نمی‌کند.» معصومین(علیهم‌السلام) دعا را سلاح مؤمن، ستون دین و نور آسمان‌ها و زمین دانسته‌اند.
کی دعا کنیم؟
بخشی از زمان دعا، به حال خودمان بستگی دارد؛ این‌که چه زمانی حس و حالمان را برای یک خلوت خالی از دیگران مناسب می‌بینیم. بعضی زمان‌ها هم به‌طور مشخص، برای دعاکردن بکر و خاص شناخته شده‌اند؛ زمان‌هایی مانند تلاوت قرآن، هنگام اذان که درهای رحمت باز است، هنگام نزول باران، زمانی که دو صف شرک و اسلام به هم می‌رسند و وقتی مظلومی دعا می‌کند.
ولی در هر حال، توصیه شده است که دعا را برای وقت سختی نگذاریم. همیشه دعا کنید، قبل از این‌که به سختی مبتلا شوید. بگذارید صدایتان به گوش فرشته‌ها آشنا باشد.
دعا در روزهای تقویم
تقویم، روزهایی دارد که برای استجابت جای ویژه‌ای دارد؛ مانند ماه مبارک رمضان و ماه رجب. بعد از آخرین رکعت نماز شب، بعد از نماز صبح، بعد از نماز ظهر و بعد از نماز مغرب و روزهای خاصی مانند روز جمعه، شب عید فطر، شب نیمۀ شعبان، روز عرفه و شب قدر.
چطور دعا کنیم؟
چند نکته در این زمینه توصیه شده است: با «بسم الله» شروع کنیم، استغفار کرده باشیم، رو به قبله باشیم، دست به آسمان بلند کنیم، در سجده باشیم، عجله نکنیم و ملتمسانه حاجت خود را بخواهیم. خواستۀ ما هرچه ارزشمندتر باشد، باید بیشتر وقت بگذاریم. در یاری‌جستن از خدا، باید اخلاص داشت و از غیر خدا قطع امید کرد.
برای چه چیزهایی دعا کنیم؟
می‌گویند همه‌چیز را از خدا بخواهید؛ حتی نمک غذایتان را. در روایتی از امام موسی کاظم(علیه‌السلام)، این‌طور توصیه شده‌ایم: «پس برای سه چیز دست‌هایتان را به وقت دعاکردن به سوى آسمان بلند کنید: جایگاه روزى، ثواب و پاداش اعمال و بهشت زیباى خدا که بر فراز آسمان هفتم است.»
چه تیپی دعا کنیم؟
این‌که در دعاکردن چه روحیه‌ای داشته باشیم، موضوع تعیین‌کننده‌ای است. در دعاکردن باید پافشاری کرد و ناامید نشد. پیامبراکرم می‌فرمایند: «خدا بیامرزد بنده‌ای را که از خدا حاجتی را طلب کند؛ پس در دعاکردن پافشاری کند، چه استجابت بشود و چه نشود!»
چه ضمانتی برای استجابت؟
«... خدا، کسى را که درمانده و او را بخواند پاسخ مى‌دهد و گرفتارى (او را) برطرف مى‌سازد و شما را جانشین (دیگران در) زمین مى‌گرداند؟ آیا با خدا(ى یکتا) خدایى است؟... آیا جز خدا کسى هست که انسان گرفتار را وقتى که درخواست کرد و تقاضا نمود، اجابت کند و گره‌هاى کور زندگى او را باز کند؟»
به‌طور کلی خدا، ضامن اجابت‌شده است.
اگر مستجاب نشد چه!
مرحوم «آیت‌الله حاج‌آقامجتبی تهرانی» دربارۀ ترک دعا می‌گویند: «به‌طور کلّی، حال چه دعایی باشد که به اجابت نرسیده و تأخیر افتاده و چه دعایی که اصلاً انجام نشده است. در این‌جا ضمیمه کردم که بدانید عقبات بسیار بدی دارد. به همین دلیل از آن نهی شده و تعبیرات غلیظی هم داریم. در روایتی از پیغمبر اکرم(صلی الله علیه و آله) داریم که خدا از کسی که دعا نمی‌کند خشمگین می‌شود.»
چرا گاهی مستجاب نمی‌شود؟
بعضی دلایل مستجاب‌نشدن دعا این‌هاست: گناه، معصیت و خوردن لقمۀ حرام. همانا کسی که لقمۀ حرام بخورد، چهل شب نماز وی قبول نمی‌شود و دعایش به اجابت نمی‌رسد.
(لطفا در این مطلب احادیثی که آمده، منبعشان درج شود ویراستار)
)