نوع مقاله : طب اسلامی
آشنایی با انواع درمان های سنتی باروش حجامت
حجامت
اعظم ابراهیمی
این روزها با وجود همۀ پیشرفت‌هایی که در علم پزشکی به‌وجود آمده، هنوز هم کسانی هستند که چه در مرحلۀ درمان و چه در مرحلۀ پیشگیری، رفتن زیر تیغ حجامت را به خیلی از درمان‌های جدید ترجیح می‌دهند.
آنچه مسلم است و بنا بر روایتی که از امامان معصوم (علیهم‌السلام) در اختیار داریم، تاریخ طب اسلامی حجامت به زمان‌های بسیار دور و حتی قبل از اسلام برمی‌گردد. بعد از ظهور دین مبین اسلام، انجام حجامت به حضرت محمد ـ صلی الله علیه و آله ـ نیز توصیه شده است. ضمن این‌که حجامت در حال حاضر، در بسیاری از کشورهای اسلامی، کم و بیش رایج است و در کشورهای غیراسلامی نظیر آمریکا، ژاپن، آلمان و... هم رواج یافته و در بسیاری از مراکز پزشکی جهان رونق گرفته است. اکنون حجامت در بیشتر طب‌های دنیا پذیرفته شده و بزرگ‌ترین سایت آن در آمریکاست.
دکتر «حسین خیراندیش»، مدیرعامل مؤسسۀ تحقیقات حجامت ایران و استاد دانشگاه طب سنتی، خاطرنشان می‌کند: «اهدای خون برای گیرندگان سودبخش است؛ حال آن‌که حجامت برای خود فرد نقش درمانی ایفا می‌کند. همچنین در طب سنتی ـ اسلامی و گزارشات علمی، ثابت شده که مهم‌ترین اثر حجامت، پیشگیری از سکته‌های قلبی است و این مسئله در مجلات آمریکایی هم چاپ شده است.»
پیامبر اکرم و امامان معصوم ـ علیهم‌السلام ـ در این کار پیش‌قدم بودند. حضرت پیامبر می‌فرمایند: «در آسمان هفتم بر هیچ ملکی عبور نکردم، مگر این‌که گفت یا محمد حجامت کن و امتت را به حجامت امر کن (مستدرک الوسائل، ج 13، ص 77).»
باز هم آن حضرت می‌فرمایند: «خوب‌شدن و شفایافتن امتم در سه چیز است؛ قرآن، عسل و حجامت (بحارالانوار، ج 89، ص 176، ح 5).»
حجامت در طب اسلامی با روش‌های خاصی انجام می‌شود و متفاوت با حجامت در طب سنتی‌ست؛ در واقع بهترین نوع حجامت، در طب اسلامی صورت می‌گیرد و طی مراحل آن، بیش از یک ساعت به طول می‌انجامد. البته در طب اسلامی، حتی روزهای انجام حجامت هم تعیین شده و هر روزی مجاز به انجام آن نیستیم.
حجامت اگر اصولی و در زمان مناسب انجام گیرد، از بهترین راه‌های پیشگیری و درمان بیماری‌هاست. بهترین زمان برای انجام حجامت، فصل حزیران، هم‌زمان با اواخر خرداد و اوائل تیر است؛ البته در زمان‌های دیگر هم در صورت نیاز انجام می‌گیرد.
حجامت انواع مختلفی دارد: حجامت تبیّغ(اورژانسی)، حجامت درمانی، حجامت پیشگیری.
حجامت تبیغ
در این نوع حجامت، مشکلی در خون به‌وجود می‌آید که باید فوری حجامت کرد و زمان و مکان مطرح نیست؛ مثلاً بالارفتن فشار یا غلظت و غلبۀ خون و... در روایتی می‌فرماید که خون، عبد است؛ ولی چه‌بسا این عبد آقای خود را بکشد (بحارالانوار، ج 58، ص 294، ح 4).» با این‌که حجامت در روزها و با شرایط خاصی توصیه شده، در این مواقع نیازی به رعایت آن‌ها نیست.
حجامت درمانی
این حجامت برای درمان هر عضوی از بدن در قسمت خاصی صورت می‌گیرد؛ مثلاً برای درمان مشکل کلیه، در ساق پا و برای درمان مشکلات دهان و دندان، زیر چانه و...
این نوع حجامت شرایط زیادی دارد که باید رعایت شود؛ مثلاً روزش خوب باشد و... فایدۀ حجامت بر موضع خاص، این است که خون را از عضو خارج می‌کند و از فشاری که بر آن وارد می‌شود، می‌کاهد؛ درواقع حجامت موضع، برای سلول‌های آن عضو روزه محسوب می‌شود و آثار درمانی همانند روزه آشکار می‌گردد.
انواع حجامت درمانی
ـ حجامت دو ساق پا؛
ـ حجامت سر؛
ـ حجامت نقره؛
ـ حجامت زیر چانه؛
ـ حجامت اخدعین و ...
(حجامت سر، مهم‌ترین حجامت است؛ زیرا مغز تنظیم‌کنندۀ اعمال اختیاری و غیراختیاری انسان و درواقع مدیر بدن اوست؛ حال اگر این مدیر با حجامت اصلاح و سالم شد، اعضای دیگر بدن هم اصلاح می‌شوند.)
حجامت پیشگیری
این حجامت، برای پیشگیری از بیماری‌ها انجام می‌شود که باید در زمان مشخصی صورت بگیرد؛ مثلاً بهترین روزهای حجامت، دوازدهم الی پانزدهم ماه قمری و همچنین روزهای هفده، نوزده و بیست‌ویکم ماه قمری است. روایاتی هم برای روزهای شش قمری وارد شده است.
حجامت در روز چهارشنبه و جمعه مناسب نیست و در بقیۀ روزها توصیه شده؛ به‌ویژه روزهای یک‌شنبه و سه‌شنبه که هم‌زمان با روزهای توصیه شدۀ حجامت در ماه قمری باشد؛ البته در روایتی آمده که در صورت خواندن آیةالکرسی، هر روزی می‌شود حجامت کرد.
شرایط حجامت
ـ با شکم گرسنه حجامت نکنید؛
ـ قبل از حجامت آیةالکرسی بخوانید؛
ـ دعای مخصوص حجامت بخوانید؛
ـ رو به قبله باشید؛
ـ قبل و بعد از حجامت، انار بخورید؛
ـ یک روز قبل از حجامت، هم‌بستر نشوید؛
ـ هنگام حجامت استغفار کنید و صلوات بفرستید؛
و...
بهترین موضع حجامت، از کمر و بین دو کتف است.
حجامت در طب اسلامی، طی چند مرحله انجام می‌گیرد که شامل مراحل بادکش، ماساژ و خون‌گیری است. طی انجام بادکش، خون‌های کثیف در موضع حجامت متمرکز و با تیغ‌زدن از بدن خارج می‌شود. با تکرار این عمل، خون تمیز به محل خود برمی‌گردد.
)