نوع مقاله : نگاه
هشدارهای انتظامی وامنیتی برای محافظت فرزندان از آسیب های جنسی
پدر ها،مادرها، مواظب باشید
شاید مادران و پدرانی که اکنون کودکشان آزار جنسی دیده است روزی صفحه روزنامه‌ها و مجله‌ها را فقط، گذر کردند و امروز پشیمانند! ناآگاهی جامعه به‌ویژه والدین در پیشگیری از جرم، شناسایی به موقع آن و برخورد و واکنش با کودک، عواقب واقعه را وخیم‌تر میکند. کودکان به‌ندرت راز خود پس از یک واقعه را افشا میکنند، اینگونه آزارها اغلب در سکوت کودکان و والدین، به رازها و عقده‌های خاموش تبدیل میشود.
مهمترین موضوع این است که والدین برای حفظ سلامت جنسی کودک، باید بدانند که فرزند نیاز به مراقبت آگاهانه آنها دارد؛ فقط هشدار و نصیحت کافی نیست! بیشتر آزاردهندگان جنسی، به نوعی آشنای کودک محسوب میشوند یا کسانی که خود را به عنوان افرادخیرخواه نشان میدهند.آنها موضوعی را دستمایه فریب کودک قرار میدهند و کودک در برخورد اول به آنها اعتماد میکند. اما درصورت آگاهی از خطرات و مهارت خودمراقبتی، کودک به سادگی فریب افراد را نخواهند خورد که کسب این مهارت و آگاهی، نیازمند تلاش والدین مسئول، آگاه،هوشیارو شجاع است! تا با ارتقای مهارتهای خود و کودکان، از این واقعه پیشگیری کنند؛ از این رو اولین قدم، آموزش و آگاهی خودِ والدین به دوراز ترس و بدبینی است! دومین گام آموزش و صحبت کردن با فرزندان در مورد خطرهای جامعه به طورروشن، صحیح و متناسب با سن آنها است! همانگونه که عبور از عرض خیابان به کودک آموزش داده میشود، درباره رفتارهای پرخطر جنسی، آزار جنسی توسط بزرگترها و یا همکلاسی‌ها و دیگر آسیبهای آن و مهارت مقابله با خطرها، به فرزند خودآگاهی بدهید البته این آموزش نیازمند مهارتی است که والدین باید کسب کنند تا بتوانند متناسب با سن کودکان و با استفاده از بازی، داستان و تمثیل، یک ارزش مشخص را به آنها تعلیم دهند. این آموزش نباید روح لطیف کودکان را آزار دهد؛ زیرا نتیجه آموزش غلط، داشتن فرزندانی با اعتمادبه نفس پایین، ترسو، بدبین و جامعه گریز و اغلب قربانی خواهد بود. دراین یادداشت راهکارهایی جهت پیشگیری و هشدارهایی جهت تغییررفتار و نیز عوارض و نوع رفتار با کودکان آسیب دیده به طورخلاصه بیان شده است ولی والدین می‌باید منابع بیشتری را جهت مهارت آموزی در زمینه مراقبت از کودک خود مطالعه کنند.
گزارش‌های آزار جنسی کودکان
بزهکاران جنسی از فرصت‌ها و ترفندهای گوناگونی مثل همراه شدن برای بازی با کبوتر و عروسک و...؛ پیش آمدن مشکلی برای پدر و مادر؛ درخواست کمک، جازدن خود تحت عنوان مشاغل خاص و افراد مورد اعتماد و ... برای دسترسی به کودکان زودباور، اعتمادگر و ناآگاه استفاده میکنند. در این بخش نمونه ای از گزارش‌ها آورده شده است:
- سارای 6 ساله به درخواست مادرش در ساعت 8:30 شب، برای خرید ماست و لواشک به مغازه، می‌رود. در بین راه راننده تاکسی 55 ساله ای، او را صدا می‌زند و خود را دوست پدرش معرفی میکند! و از او می‌خواهد که سوار ماشین شود. ولی سارا سوار نمی شود. متهم شیطان صفت، دهان او را میگیرد و او را به زور سوار ماشین میکند و پس از آن به حمام منزل خود برده و مورد آزار و آسیب جنسی قرار می‌دهد. بعد از چند ساعت سارا را در مکان ناشناخته ای رها کرده و با جیغ‌ها و گریه‌های او، به ناچار سارا را سر کوچه منزلشان پیاده میکند و سارا با کمک زن همسایه به خانه شان می‌رود. (کتاب فرزندم! مراقبت هستم، ص5)
- دخترک 11 ساله ای ساعت 4 و نیم بعد از ظهر به دنبال برادر کوچکترش به بیرون از خانه می‌رود که مردی در نزدیکی پارک خودش را به او می‌رساند و می‌گوید که مأمور مواد مخدر است! و از او می‌خواهد تا به گوشه‌ای از پارک بروند تا در مورد خانواده بچه‌هایی که آنجا بازی می‌کردند، اطلاعاتی بدهد. دخترک هم ازترس سوارماشینش میشود اما او درمحلی خلوت ماشین را نگه می‌دارد و با تهدید او را مورد آزار و اذیت قرار داده و تهدید میکند که اگر سر و صدا کند پدر و مادرش را بازداشت خواهد کرد. او هم از روی ترس مجبور به سکوت میشود. پس از تحقیقات و دستگیری متهم میانسال متجاوزگر، و بررسی شـــکایت‌های مشابه مشـــخص شـــد دو پســـر و چهـــار دختـــر 10، 11 ساله دیگر نیـــز توســـط متهم جنایتکار از، اواخـــر ســـال 94 با فریب‌های مشابه - تحت عنوان معرفی کردن خود به عنوان مأمور مواد مخدر - مـــورد آزار و اذیت‌هایش قرارگرفته‌اند. (روزنامه ایران، 26 فروردین 96، شماره 6470، ص 17)
- محمدرضا 9 ساله به قصد شرکت در مراسم عزاداری از منزل خود خارج میشود .در حالی که به تنهایی در کوچه به سمت هیئت عزاداری می‌رفته، مردی او را به بهانه رفتن به هیئت به سوار شدن به موتور دعوت کرده و او نیز به دلیل اعتماد کودکانه اش پذیرفته و سوار شده، اما قاتل جنایتکار، در راه با ترفندهای مختلف او را برای آزار و اذیت (تجاوز) به منزل برده و در نهایت نیز با یک ضربه چاقو به گلوی وی، کودک بی گناه را به قتل رسانده و پیکر او را در داخل گونی گذاشته و نیمه شب در خیابان رها میکند. (باشگاه خبرنگاران جوان، کد خبر: ۵۰۳۷۰۳۲ )
گفتنی است کسانی که شاهد کودک آزاری (آزار جسمی، جنسی، روانی) هستند و یا متوجه مورد مشکوکی از کودک آزاری قرار می گیرند و یا کودکشان مورد آزار و اذیت جنسی قرار گرفته، می توانند با شماره 123 اورژانس اجتماعی سازمان بهزیستی در بسیاری از شهرستان ها و استان های کشور تماس بگیرند و مورد را گزارش کنند تا کودک از خدمات سیار اورژانس اجتماعی بهره مند شود. شاید با یک گزارش کودکی از آزارهای جسمی و آسیب جنسی و یا خطر مرگ در امان بماند!
راه‌های پیشگیری
1. صمیمیت و همراهی با کودکان و تربیت مناسب آنها در جهت افزایش اعتمادبه نفس و مهارت خود مراقبتی، باعث میشود کودک درصورت بروز مشکل والدین را مطلع کرده و آنها از تکرار مشکل برای فرزند خود و دیگران جلوگیری کنند.
2.آموزش خودمراقبتی جنسی به کودکان:
- آگاهی بخشی خودمراقبتی جنسی به اندازه فهم و درک کودک و آموزش حفاظت از قسمتهای خصوصی بدن از2سالگی به بعد:کودکان باید آگاه شوند که هیچکس جز والدین وکسانی که آنها اجازه میدهند حق نگاه،لمس یا صحبت درباره قسمتهای خصوصی بدن آنها را ندارد و نیز هیچکس هم حق نشان دادن قسمتهای خصوصی بدن خود یا دیگران(اعم از عکس و فیلم) به آنها را ندارد.
- به کودکان بالای6سال یاد دهید که حتی پیش والدین هم لباس زیر خود را درنیاورند.
- کودک را آگاه کنید که تمام رفتارها خوب نیستند و بچه باهوش و شجاع باید فرق بین تماسها،حرفها و نگاههای خوب و بد را بفهمد و باید تماسهای بد را به والدین گزارش بدهد.
- به کودک آموزش دهید احترام به بزرگترها به معناى اطاعت از درخواستهای آنها نیست و براى آنکه بچه باادبی باشند نباید هر خواسته‌اى را اطاعت کنند.
3.آگاهی بخشی به کودک در مورد خطرها و تهدیدها:
- به کودک آموزش دهید که مهاجم هر فردى میتواند باشد.اینکه فرد موردنظر عضو خانواده،فامیل،دوست خانوادگى،فرد مورد اعتماد خانواده و...باشد،رفتار او را موجه نمیسازد. اکثر کودکان قربانی سادگی و اعتماد خود به دیگران میشوند و متجاوزان از همین راه آنان را فریب میدهند.آدم بد ممکن است مثل دزدهای توی کارتونها خودش را آدم خوبی نشان بدهد.آنها چهره‌ای مثل همه آدمها دارند و شاید شکلات و بستنی هم داشته باشند.شاید خودشان را جای شاغلان خوب جامعه هم جابزنند(مثل پلیس،پزشک،معلم،و...) و به بهانه کمک به دیگران،بروز مشکلی برای والدین،کودک را با خود همراه کنند.
- تاکید برنپذیرش خواسته‌های بد با بهره از قدرت نه گفتن و اطلاع به والدین برای مقابله با آدمهای بد و کارهای بد
- تاکید برنگرفتن چیزی (خوراکی،اسباب بازی،لباس، و...) از غریبه‌ها بدون اجازه والدین
- تاکید برعدم حضور در مکانهای خلوت(کوچه،خیابان) به تنهایی،همراهی نکردن وسوار نشدن وسایل نقلیه غریبه‌ها و آشنا، نرفتن به خانه غریبه و آشنا بدون اجازه و همراهی خانواده حتی جهت کمک کردن.
- تاکید برنترسیدن از تهدیدهای بی‌دلیل فردِ دارای رفتارهای نامناسب و اطلاع به والدین و تسلیم نشدن در برابر خواسته‌های نامشروع دیگران به خاطر داشتن نقطه ضعف از کودکان(عکس،فیلم...)
- تعیین فهرست اشخاص مطمئن برای پناه به آنها درصورت احساس خطر(ترجیحاً خانمهای مورد اعتمادو دردسترس)
- آموزش و تمرین موقعیتهای امن وناامن در قالب داستان (مثال:وقتی آدمهای بد کودک شجاعی را میخواستند بدزدند کودک جیغ زده و بزرگترها را خبر کرده وازآنجافرارکرده...)
- بازگویی نمونه موقعیتهای خطرناک و پرسش از کودکان درباره چگونگی رفتارشان در هنگام بروز چنین موقعیتی و تشویق و اعطای نشان شجاعت درصورت پاسخ درست
- مرور چگونگی ارتباط و مراجعه به پلیس در مواقع خطر
- صحبت کردن درباره رازهای زندگی خود با کودک برای ایجاد حس صمیمیت
- درخواست از کودک برای پرهیز از ارتباط با افراد مشکوک و دارای رفتارهای نامناسب و اطلاع به والدین.
4.مراقبت و کنترل فرزندان:
- دانستن اینکه کودک کجاست و مشغول چه کاری است:اطلاع کودک از مراقبت والدین موجب ایجاد حس خودارزشمندی و مسئول دانستن خود برای همکاری با والدین درجهت مراقبت از خودمی‌شود.
- نظارت ومراقبت سرزده درصورتی که اجباراً کودک باید نزدیک فرد بزرگسال یا نوجوانی تنها بماند(بسیاری از سوءاستفاده‌های جنسی از طرف آشنایان صورت میگیرد؛همیشه خودتان مراقبت کودکتان باشید)
- کنترل نامحسوس رفت‌وآمد فرزند به صورت دوستانه و تفریحی مانندمسابقه پدر با پسر تا سر کوچه،یاد دادن بعضی مهارتهای فرزند به پدر در مسیر راه و...(کنترل محسوس موجب کاهش اعتمادبه نفس و ایجاد ترس میشود.)
- همراهی و آگاهی از سطوح کنترلی و نظارتی مکانهای آموزشی و ورزشی و سرزدن به آنها جهت ایجاد ترس در دل بدخواهان
- دقت در انتخاب رانندگان سرویس مدرسه و مهد،مربی موسیقی،مربی ورزشی،معلم خصوصی.
- مراقبت بیشتر از کودکان کم سن و ناتوان ذهنی به دلیل عدم قدرت تشخیص رفتارهای آزاردهنده جنسی از رفتارهای عادی
- عدم اجازه به رفت‌وآمد فرزندان در مکانهای تاریک و در زمان‌های خلوت
- پرهیز از فرستادن فرزند به تنهایی جهت خرید و یا به خانه همسایه،فامیل و شب خوابیدن در منزل آنها بدون حضور والدین
- پرهیز از به زور درآغوش کشیدن و اجبار کردن فرزند به بوسیدن دیگران
- حساسیت نسبت به حرفهای کودک درباره افراد(مثلا من دوست ندارم خانه دایی برم) و عدم اعتماد بیجا به افراد و قراردادن کودکان بیپناه در معرض مجرمین
- نظارت در استفاده از اینترنت و گوشیهای هوشمند
- پرهیز از پوشاندن لباسهای چسبان،با رنگهای گرم و تند و نوشته‌های نامناسب
نشانه‌های هشداردهنده کودکان آسیب دیده
والدین باید هوشمندانه به تغییر رفتار فرزند توجه کنند و هر گونه تغییر رفتاری را با فشار درسی مرتبط ندانند و با مشورت روانشناسان و متخصصان راهکارهای درمانی مناسبی را پیش گیرند. نشانه‌های هشداردهنده عبارتند از:گوشه‌گیری،تغییر ناگهانی اشتها و غذا نخوردن،کابوس،شب‌ادراری،مات شدن و از جا پریدن،مشکل در راه رفتن یا نشستن،اکراه از رویارویی با فرد خاصی،اجتناب ناگهانی از شرکت درمدرسه و فعالیتهای ورزشی-بدنی،استفاده از رنگهای تیره،تیره کشیدن بعضی از افراد در نقاشی،نشان دادن رفتارها و اطلاعات جنسی غیرمعمول،وابستگی شدید به مراقب،مشغولیت بیش‌ازحد با اندامهای آسیب دیده، خط‌خطی کردن وسط پاها در نقاشیها،لمس نامناسب عروسک،افت تحصیلی،پرخاشگری و عصبانیت ناگهانی، بروز آثار شرم و گناه در چهره،دزیدن نگاه از والدین.
عوارض سوءاستفاده جنسی
این عوارض به لحاظ روحی،روانی،هویتی، اعتقادی، جسمی، عاطفی و اجتماعی طولانی مدت و حتی تا پایان عمر وجود دارد و بسته به سن و دفعات آزارجنسی،متفاوت است.عوارض کوتاه مدت بعد از انجام آزار جنسی شامل شب‌ادراری،گوشه‌گیری و انزوا گزینی،علائم اضطرابی،ترس(بخصوص از همه هم جنسان متجاوزگر،از فضای بسته وصدای بلند) افت تحصیلی،فرار از مدرسه،بیاشتهایی عصبی،مشکلات گوارشی،احساس وحشت و گناه،کاهش عزت نفس،امکان بروز افکار وسواسی و تحریکات عصبی با کوچکترین صدا،اختلال در هویت جنسی(بسیاری از مجرمان جنسی،در کودکی مورد آزار جنسی قرارگرفته‌اند).بازی کردن نقش قربانی در ارتباطات،عدم خوددوستداری و تنفر ازخود و امکان بزهکاری است. همچنین این عوارض،ممکن است در پسران زیر7سال گاه به صورت خودارضایی در ملأعام،افزایش میل جنسی،و در دختران کاهش میل جنسی،پرخاشگری،ولگردی،روسپیگری و اعتیاد در سنین نوجوانی بروز کند و نیز درصورت عدم درمان ممکن است فرد آسیب دیده به خودکشی در نوجوانی یا بزرگسالی اقدام کند.
نحوه رفتار با کودک و نوجوان آسیب دیده
- کودک را مطمئن کنید که هدفتان،برنامه‌ریزی مشترک برای محافظت از وی جهت پیشگیری از وقوع مجدد آن اتفاق است نه تنبیه اتفاق گذشته.
- گفتگو درباره تجربه تلخ و همدردی با کودک موجب امنیت،همدلی و آرامش او میشود(شتابزدگی،آشفتگی و برخوردهای خشونت‌آمیز،پرسشهای مکرر،توضیح خواستن‌های بی‌مورد،سرزنش و تحقیر موجب احساس گناه شدید و سکوت خواهد شد. به او اطمینان دهید که خداوند ناظر همه ماست و فردی که او را آزار داده،مجازات خواهد شد.عدم صحبت در اینباره موجب تصور کودک از عدم وجود مشکل و یا انجام دادن گناهی نابخشودنی توسط اوست.به کودک اطمینان خاطر بدهید که مرتکب هیچ کار بدی نشده و او مقصر نبوده است)
- فراهم کردن محیط امن و آرام و تشویق برای گفتگو درباره موضوع(در شروع کار صرفاً کنار هم بودن ونشان دادن آمادگی برای شنیدن صحبتهای کودک کافی است همچنین آسان تر کردن تحمل حادثه با گفتن جملاتی مانند:برای خیلی از بچه‌ها ممکن است چنین اتفاقی بیفتد،من همیشه تو را دوست دارم و...)
- رازداری،عدم افشای موضوع حتی به سایر افراد خانواده جز افراد مسئول
- عدم اطلاع سوءاستفاده‌های انجام‌شده در مدارس، بدون مشورت با مشاور متخصص و یا بدون درخواست قضایی به مسئولین مدرسه
- تخلیه هیجانی و ایجاد زمینه ای برای گفتگو از طریق نوشتن ماجرا(اطمینان دادن به کودک که قصد خواندن نوشته‌اش را ندارید.به او بگویید بعد از نوشتن ماجرا آن را از بین ببرد.درصورت عدم بیان از او بخواهید با نقاشی ونمایش با عروسک و با حرکات بدن ماجرا را به تصویربکشد)
- برطرف‌سازی نیازهای عاطفی کودک در حد طبیعی نه اغراق آمیز و ایجاد حس ترحم
- حفظ روال عادی زندگی و خودداری از رفتارهای مراقبتی شدید
- مسافرت کوتاه –همراه با والدین- به خانه اقوامی که احساس خوبی به کودک میدهند.
- معاینه پزشکی توسط متخصصین باتجربه جهت تشخیص آسیبهای جنسی و فیزیکی(حتماً با دقت توضیح دهید که معالجه پزشکی و آزار و اذیت جنسی باهم فرق میکنند)
- کمک از یک روانشناس و متخصص برای بازگشت کودک به کودکی و زندگی!
برگرفته از کتاب فرزندم! مراقبت هستم. چاپ شده در:معاونت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری استان قم
http://www.iran-newspaper.com/newspaper/page/6470/17/179391/0/irannewspaper
http://www.yjc.ir/fa/news/5037032
)