تار و پودهای امنیت
نگاهی به انتخاب لباس‌های ناهنجار و برهنه‌نمایی دختربچه‌ها
ساجده ابراهیمی
نهال مواظبت می‌خواهد. طول می‌کشد تا ریشه‌هایش آن‌قدر محکم شوند که بتواند از خودش در برابر طوفان، باران و حادثه مراقبت کند. ریشه‌هایش برای تنومند‌شدن توجه می‌خواهند، آب و نور و خاک کافی و مناسب می‌خواهند؛ ولی این فقط کافی نیست. باید همۀ مراقبت‌ها به‌موقع به آن برسند. اگر برگ‌های آن زرد شد و ریشه‌هایش ضعیف ماند و آفت‌زده شد، آب و نوری که دیر به او رسیده‌اند، فایده‌ای ندارند. شانس بیاورد و رشد کند هم، درخت بیماری می‌شود که از خودش در عذاب است و برای دیگران هم خیری ندارد. بچه‌ها هم مثل نهال‌اند. گفتن ندارد که خیلی بیشتر از یک نهال نیازمند توجه و مراقبت هستند. تربیت هم منحصر به ادب رفتاری و گفتاری نیست. پوشش او هم توجه می‌خواهد که از ابتدا نقشی تعیین‌کننده در شکل‌گیری شخصیتش دارد. تا زمان محدودی، انتخاب لباس دست والدین است و بعد از یک سنی، خود کودک باید آن‌قدر توانا شده باشد که بتواند با درنظرگرفتن ملاک و معیارهایی، لباس انتخاب کند و او به این توانایی نمی‌رسد، مگر این‌که والدین سلیقۀ او را رشد داده باشند و دغدغه‌اش را از انتخاب لباس‌های مارک‌دار، رسانده باشند به لباسی که شخصیت‌بخش او باشد.
بازار با همۀ تنوعی که دارد و همۀ وعده‌هایی که برای حمایت از همۀ سلیقه‌ها داده، در جلب رضایت بخش بزرگی از جامعه ناتوان مانده است. فقدان الگوی مناسب پوشش برای ردۀ سنی کودک و به‌ویژه دختران، کم‌کم ذائقه و سلیقه‌ها را تغییر داده است؛ اما هنوز خانواده‌هایی که دغدغۀ پوشش مناسب برای بچه‌هایشان دارند، در پیچ‌وخم بازار گیر کرده‌اند. انتخاب لباسی که هم ساده باشد، هم زیبا باشد، هم مناسب سن بچه، هم پوشیدگی‌اش مورد تأیید و از همه مهم‌تر، تبلیغ فرهنگ غرب یا برگرفته از الگوهای آن، چه در شخصیت و چه دوخت و... نباشد، معیارهایی است که یک خانوادۀ معمولی مد نظر قرار می‌دهند؛ اما فقدان الگو، انتخاب را محدود می‌کند. از طرفی برخورد بعضی از خانواده‌ها در مقابل این وضع، منفعلانه است و به پدیدۀ بدلباسی بچه‌ها دامن می‌زند. سستی به‌خرج‌دادن برای پیداکردن لباس مناسب، اکتفا به همان لباس‌های دم‌دستی و اهمیت زیاد قائل‌شدن برای انتخاب خود بچه‌ها، دامنۀ مشکل را وسیع‌تر می‌کند. اهمال خانواده در آموزش انتخاب لباس، اصرار بعضی بر برهنگی کودکان و تأیید سلیقۀ خام کودک، باعث بروز مشکل ناهنجاری پوشش آن‌ها شده است که سال‌ها طول می‌کشد تا این خلأ رفتاری و آموزشی در جامعه به شکل جدی رخ نشان بدهد.
گل خاردار
معایب پوشش نامناسب برای دختران چیست؟
- لباس کودک اولین نشانۀ شخصیت‌بخش او در نظر دیگران است. پوشش بد، جلف، زشت و نامناسب با سن، شخصیت و اعتماد به نفس او را خدشه‌دار می‌کند. کودکی که در تعامل با هم‌سن‌وسالانش پوشش خودش را مقبول نمی‌داند، گوشه‌گیر یا پرخاش‌گر می‌شود.
- پوشاندن لباس‌های خیلی شکیل برای او، توجه همه را جلب می‌کند و اگر خودش هم این موضوع را بداند که به‌خاطر لباسش مورد توجه است، از پرداختن به ابعاد شخصیتش بازمی‌ماند. برای کودک، حتی زیبا یا زشت‌بودن لباس مهم نیست. «مورد توجه‌بودن» عامل اختلال در رشد شخصیتی اوست. بعدها در سنین نوجوانی هم، اگر لباسی که می‌پوشد چشم‌گیر و مورد تأیید بقیه نباشد، احساس سرخوردگی پیدا می‌کند. توجه زیاد به ظاهر، باعث می‌شود از توجه به باطن خودش بازماند و از استعدادهایش بی‌خبر باشد. اساتید می‌گویند که حتی در تعریف از دختربچه‌ها، فقط ویژگی‌های جسمانی آن‌ها را مدنظر قرار ندهید و به‌جای گفتن چه دختر قشنگی، هوش، ادب یا سایر ویژگی‌هایش را تحسین کنید.
- اگر کودک به پوشیدن لباس‌های باز یا بدن‌نما، حتی در خانه عادت کند، بعدها به‌سختی می‌توان این عادت او را ترک داد و سخت حاضر به پذیرش پوشیدگی می‌شود. در سن بلوغ و تکلیف، حجاب را با اکراه می‌پذیرد و در سنین نوجوانی و جوانی، با دختران بی‌باکی روبه‌رو هستیم که فرهنگ حجاب در زندگی آن‌ها محلی از اعراب ندارد.
- بلوغ زودرس، یکی از معضلاتی است که معمولاً برای دخترانی به‌وجود می‌آید که از کودکی پوشش کاملی ندارند یا دربارۀ این مسئله و سلامت جنسی اطراف آن‌ها، توجهی صورت نگرفته است. آمار تجاوز یا انجام رفتارهای بیمارگونه، کم نیست دربارۀ دختربچه‌هایی که لباس پوشیده ندارند.
دوختن یک اندیشه
راهکارهایی برای انتخاب پوشش بهتر برای کودک
انتخاب لباس را برای بچه‌ها تبدیل به آیینی بکنید که باید روی آن فکر کرد و حسابی وقت گذاشت. هرچیز که چشمشان را گرفت و دلشان خواست، نمی‌توانند بپوشند. با اعمال سختگیری پایه‌ای را بنا می‌گذارید که قرار است درآینده هویت و نگرش کودکتان بر روی آن شکل بگیرد.
سلیقه‌اش را پرورش بدهید
- برای انتخاب لباس بچه‌ها معیارهایی بگذارید، برای انتخاب خودتان به بچه‌ها توضیحاتی بدهید و گاهی انتخاب را هم برعهدۀ خودشان بگذارید تا از تأثیر حرف‌هایتان مطمئن شوید.
- موقع خرید لباس، اصلاً از خرید لباس‌های زیادی باز یا بد و جلف منصرف شوید؛ حتی اگر انتخاب خود بچه‌ها باشد و روی آن اصرار داشته باشند. توجه بچه‌ها را از آن پرت کنید. این بهتر است تا این‌که بعدها سر پوشیدنش به مشکل بربخورید.
- چندسالی است که مزون‌هایی با دغدغۀ طراحی پوشش مناسب دختربچه‌ها یا زنان مذهبی و پوشیده شروع به کار کرده‌اند. این مزون‌ها را شناسایی کنید. از آن‌ها می‌توان برای هر سنی، لباسی با طرح‌های شاد، جذاب و پوشیده پیدا کرد.
- برای پوشاندن لباس‌های پوشیده و ساده، در بچه‌ها جذابیت ایجاد کنید. یکی از پیشنهادها، انتخاب لباس هماهنگ مادر و دختر است. هردو از روی یک طرح لباس بپوشید؛ لباسی که طرح ساده دارد و برای خود کودک هم جذاب است. این کار برای دختران هیجان‌انگیز است. آن‌ها دوست دارند از مادرانشان الگو بگیرند و در لباس پوشیدن مانند آن‌ها باشند.
- موقع انتخاب لباس‌های پوشیده، دقت کنید که به نظر خود بچه‌ها زیبا باشند. شما نقاط مثبت و زیبای آن را به او نشان داده و راضی‌اش کنید. تلاش کنید باور کند که لباسش شیک به نظر می‌رسد و موجب تمسخر بقیۀ بچه‌ها نیست.
- اگر خودتان خیاطی بلد هستید، دست به کار شوید و طرح‌های مختلف برای او بدوزید؛ اما در انتخاب پارچه و طرح، نظر خود کودک را لحاظ کنید. بر سر مدل هم با او به توافق برسید و رأی‌اش را به نفع خودتان بزنید.
فلسفه را ساده بگویید
- بچه‌ها در این سن‌وسال، ذهن انتزاعی ندارند و دنبال شنیدن صغرا و کبرا نیستند. فلسفۀ کارها را برای آن‌ها به ساده‌ترین و مختصرترین شکل ممکن و به زبان خودشان توضیح بدهید. به آن‌ها بگویید که بعضی چیزها بایدی هستند و باید خودت را بپوشانی. مثل وقتی که می‌گویند باید نماز بخوانیم و حرف‌هایی مثل شکل دیگر تشکر از خداست و... نداریم.
- برای جاانداختن این موضوع، از الفاظ تشابه گوناگون شکلات، گل پژمرده و... استفاده نکنید. گفتن اگر بی‌حجاب باشی، آقا دزده تو را می‌دزدد و... درست نیست و تأثیر روان‌شناسی خوبی ندارد. اگر از شنیدن دستور خوشش نمی‌آید، تا جایی که دلایل بزرگ‌تر و جدی‌تری از شما نمی‌خواهد با همان دلایل ساده او را قانع کنید: «لباس بدون آستین دست تو را می‌سوزاند، پایت بدون شلوار یا ساق زخم می‌شود، این‌طور قشنگ‌تر است، این لباس‌های باز و توری برای مهمانی‌های زنانه هستند و هرجایی نمی‌توان پوشید.»
مراقب خودتان باشید
اول از هرچیز و جای دیگر، کودک الگوی پوشش را از خانوادۀ خود یاد می‌گیرد. بعد از پدر و مادر، کسانی که او دوستشان دارد، نقش مهمی در شکل‌گیری جهان‌بینی‌اش دربارۀ حجاب دارند. برخلاف آنچه فکر می‌کنیم، تأثیر محیط روی او کم است و اگر درست‌بودن رفتار و پوششی در خانه برای او جابیفتد، عوامل محیطی کمتر می‌توانند منصرفش کنند؛ پس مراقب رفتارهای ریز و درشتی باشید که در ذهن او نهادینه می‌شوند.
- دقت کنید که پوشش زیادی هم به‌اندازۀ پوشش کم، معضل است. آن‌قدر سختگیری نکنید که او برای برهنگی لجباز شود. حجاب را به او تحمیل نکنید. عادت هم در او ایجاد نکنید؛ بلکه با نشان‌دادن لباس‌های شاد و متنوع پوشیده، در او رغبت ایجاد کنید.
- آموزش حریم خصوصی و عمومی را از همان سنین کودکی شروع کنید. او از پوشش والدین، مفهوم حریم را درک می‌کند. به او نشان دهید که نحوۀ پوشش درون و بیرون خانه باید متفاوت باشد. شما با تفاوت پوشش خود، به او یاد می‌دهید که هر لباسی مناسب بیرون خانه نیست و جایی مختص خودش دارد.
- مادر، مهم‌ترین الگوی فرزند دختر است. رفتار و کنش او تأثیر مستقیمی در نگاه کودک به مقولۀ حجاب و پوشیدگی دارد. دربارۀ حجاب واکنش منفی نداشته باشید؛ حتی اگر اهلش نیستید، نگرش کودک را دربارۀ آن منفی نکنید. حدود را به او نشان بدهید و خطوط قرمز را برای او تعیین کنید.
- اگر کودک به پوشیدن لباس‌های باز اصرار دارد، در مقابل او مقاومت کنید؛ اما زور نگویید. لباسی را که می‌خواهد، در خانه برای او بپوشانید. بگذارید با آن عکس هم داشته باشد. اگر کار به جدل کشید، کوتاه بیایید و با ترفندهای دیگری مانع دیده‌شدن او با آن لباس در جمع شوید: «لباست در راه کثیف می‌شود، شنل روی آن بپوش، آن را بیاور و در مهمانی عوض کن.»
)