نوع مقاله : پزشکی
یکی از بزرگترین ترسهای زندگی یک زن
گیاهان پرخاصیت در پیش‌گیری و درمان سرطان سینه
مستانه تابش
شاید خانم‌ها در حالت عادی، خیلی به پوستشان اهمیت بدهند و برای حفظ سلامتی، جوانی و شادابی آن از هیچ خرج و تلاشی صرف‌نظر نکنند؛ ولی وقتی پای سرطان به میان می‌آید، این سرطان سینه است که کابوس یک زن می‌شود و او را بیش از هر چیز دیگری می‌ترساند. چرا؟ برای پاسخ به این سؤال، کافی‌ست نگاهی به آمارها بیندازید. سرطان سینه، شایع‌تر از هر بدخیمی دیگر است که شاید گریبان‌گیر زنان در هر سن‌وسالی شود! درواقع از هر صد زن مبتلا به سرطان، 27 نفر دچار سرطان سینه می‌شوند و این بیماری، یکی از مهم‌ترین دلایل مرگ‌ومیر زنان نیز هست؛ برای همین است که نه فقط یکی از بزرگترین ترسهای زندگی یک زن، بلکه یکی از مهم‌ترین مشکلات عمدۀ بهداشت عمومی در دنیاست.
با چنین آمار بالایی از مبتلایان و خبرهایی که از گوشه‌وکنار دربارۀ افزایش آمار سالانۀ ابتلا به این بیماری در کشور به گوش می‌رسد، طبیعی است که معرفی روش‌هایی ارزان و مؤثر، برای پیش‌گیری از این بیماری مهلک اهمیت فراوانی دارد. یکی از این روش‌ها، گیاه‌درمانی یا همان استفاده از داروهای گیاهی است که می‌تواند کابوس سرطان سینه را از زندگی یک زن دور کند یا به قول بعضی از فیلم‌های علمی ـ تخیلی، سپر محافظی را میان فرد و سرطان ایجاد کند. در این شماره، قصد داریم شما را با چند نوع از این گیاهان پرخاصیت آشنا کنیم که تأثیرشان در پیش‌گیری و درمان سرطان سینه به اثبات رسیده است.
1. کوله‌خاس
شاید شما نام «کوله‌خاس» را تا به حال نشنیده باشید؛ ولی اروپاییها جاروی قصاب‌ها را خوب می‌شناسند! این گیاه که نام علمی آن «Ruscus aculeatus» است، قدیم در کشورهای اروپایی برای ساختن جارو به‌کار گرفته می‌شد و برای همین نامش را جاروی قصاب‌ها گذاشته‌اند. کوله‌خاس از تیرۀ مارچوبه‌گان است و اغلب در اروپا، مدیترانه و غرب آسیا رشد می‌کند؛ گیاهی همیشه سبز که میوه‌هایی به رنگ قرمز درخشان دارد. هرچند اغلب ریشه‌اش برای درمان و پیش‌گیری از بیماری‌ها به‌کار می‌رود؛ یکی از درمان‌های شناخته‌شدۀ بیماری هموروئید است که هم به‌صورت موضعی و هم به‌صورت خوارکی برای بیماران تجویز می‌شود.
«راسکوژنین»، یکی از ترکیبات مؤثر این گیاه دارویی است که بنا بر مطالعات انجام‌شده دارای خاصیت ضداستروژنی است و به کوچک‌شدن تومورهای سرطانی در بافت سینه کمک می‌کند؛ به همین دلیل برای درمان این نوع بدخیمی در زنان استفاده می‌شود.
از طرف دیگر این گیاه دارویی، برای کاهش ادم دست که پس از عمل جراحی سینه در زنان مبتلا به سرطان پستان به وجود می‌آید نیز، استفاده می‌شود و خاصیت ضدالتهابی هم دارد.
در حال حاضر میزان مصرف توصیه‌شدۀ عصارۀ کوله‌خاس، در روز هفت تا یازده میلی‌گرم راسکوژنین است که باید به‌صورت خوراکی وارد بدن شود. البته مطالعه دربارۀ تأثیرات جانبی مصرف دزهای بالای این دارو، هنوز کامل نیست و زنان باردار و شیرده، کودکان و مبتلایان به بیماری‌های کبدی و کلیوی باید از مصرف خودسرانۀ آن پرهیز کنند.
2. مرزنگوش
مقاومت به داروهای شیمیایی، یکی از مهم‌ترین دلایلی است که محققان را به یافتن روش‌ها و درمان‌های جایگزین برای سرطان سینه واداشته است. یکی از جدیدترین مطالعات انجام‌شده در این حوزه، نشان می‌دهد که استفاده از گیاه «مرزنگوش» با نام علمی «Origanum majorana»، می‌تواند مانع رشد سلول‌های سرطانی در بافت پستان شود.
ما ایرانی‌ها مرزنگوش را با نام‌های «آویشن کوهی» یا «پونۀ کوهی» هم می‌شناسیم که در مناطق مختلف کشور، از گیلان گرفته تا لرستان و فارس می‌رود و به دلیل عطر و طعم منحصربه‌فردش، در صنایع غذایی و صابون‌سازی نیز استفاده می‌شود.
این گیاه که در طب سنتی برای رفع بیماری‌های تنفسی، سردرد میگرن، سندرم پیش از قاعدگی و... تجویز می‌شود، دارای خاصیت آنتی‌اکسیدانی است و می‌تواند روش مؤثری برای ازبین‌بردن سلول‌های سرطانی سینه باشد. درواقع مطالعات این گروه تحقیقاتی، نشان داده است که هرچه دز مصرف مرزنگوش بیشتر باشد، تعداد کمتری از سلول‌های سرطانی امکان ادامۀ حیات خواهند داشت. از سوی دیگر این محققان، اعلام کرده‌اند که دزهای بالای مرزنگوش، مقدار پروتئینی را که باعث مقاومت سلول‌های سرطانی به داروهای شیمیایی می‌شود نیز کاهش می‌دهد. شاید به‌دلیل همین تأثیرات است که در طب سنتی، مرزنگوش را گیاهی یاد می‌کنند که عمر را افزایش می‌دهد.
3. خرخیار
«خرخیار» یا «خیار وحشی»، یکی از گیاهان بومی اردبیل است که چند سالی است مورد توجه محققان قرار گرفته و در همین مدت، چندین مقاله دربارۀ تأثیرات مثبت استفاده از این گیاه دارویی، در پیش‌گیری و درمان بعضی سرطان‌ها از جمله مری، پستان و... منتشر شده است. خرخیار از تیرۀ کدوییان است و در طب سنتی، اغلب عصارۀ میوۀ آن که کمی درشت‌تر از زیتون است، استفاده می‌شود.
براساس تحقیقات انجام شده، به نظر می‌رسد که استفاده از عصارۀ این گیاه، می‌تواند ردۀ خاصی از سلول‌های سرطانی پستان (MCF7) را مسموم و آن‌ها را از بین ببرد؛ با این حال، مطالعات در این زمینه همچنان ادامه دارد.
4. شبدر قرمز
«شبدر قرمز»، یکی از گیاهان دارویی پرطرفدار و پرمصرف است که خیلی‌ها آن را آبی بر آتش یائسگی می‌دانند؛ چراکه حاوی نوعی ترکیب شیمیایی، به‌نام «ایزوفلاون» است که از نظر ساختاری، شبیه هورمون زنانۀ استروژن است و درست به همین دلیل است که گیاه شبدر قرمز را فیتو استروژن یا همان استروژن گیاهی نیز می‌نامند. استفاده از عصارۀ ایزوفلاون این گیاه، می‌تواند عوارض ناشی از منوپوز از جمله گرگرفتگی و تعریق، احساس گزگز یا بی‌حسی اندام‌ها، بی‌خوابی، عصبانیت، افسردگی، سرگیجه، ضعف و خستگی، دردهای مفصلی و عضلانی، سردرد، تپش قلب و احساس مورمورشدن را از زنان دور کند؛ اما یکی دیگر از خواص مهم این گیاه که هم به‌صورت جوشانده و هم به‌صورت دم‌کرده استفاده می‌شود، خاصیت ضدسرطانی آن است. براساس نتایج مطالعات انجام‌شده در آمریکا، این گیاه می‌تواند در پیش‌گیری و درمان سرطان سینۀ استروژن محور مؤثر باشد. براساس اعلام انجمن سرطان آمریکا، مصرف داروهای هورمونی پس از یائسگی (به‌ویژه در دوره‌های طولانی ده‌ساله و بیشتر)، می‌تواند خطر ابتلا به برخی انواع سرطان‌ها، از جمله سرطان سینه را افزایش دهد و به همین دلیل گیاه شبدر قرمز با داشتن خواص ویژه، می‌تواند به‌نوعی جایگزین این داروها شود؛ هرچند که مطالعه در این باره آن‌قدرها کافی نیست.
در ضمن به یاد داشته باشید که زنان باردار و شیرده و آن‌هایی که به شبدر حساسیت دارند، نباید از این گیاه دارویی استفاده کنند.
5. چاپارل
«چاپارل» که مزۀ بسیار تلخی هم دارد، یکی از گیاهان بومی آمریکاست که به‌تازگی مورد توجه محققان سرطان قرار گرفته است. مطالعات انجام‌شده در این کشور، نشان می‌دهد که استفاده از این گیاه دارویی، می‌تواند سیستم ایمنی فرد را تقویت کرده و اندازۀ تومورهای سرطانی را کاهش دهد؛ از طرف دیگر، مانع متاستاز شود. چاپارل یک گیاه آنتی‌اکسیدان قوی است؛ اما مصرف بی‌رویۀ آن، می‌تواند باعث مشکلات کبدی شود و بد نیست بدانید که مصرف آن برای زنان باردار ممنوع است.
6. شیرین‌بیان
لازم نیست طرفدار یا مشتری گیاهان دارویی باشید تا نام «شیرین‌بیان» به گوشتان خورده باشد. این گیاه به دلیل تأثیرات مثبتی که بر مشکلات معده دارد، به‌شدت شناخته شده است و نه فقط در طب سنتی ایران، بلکه در چین نیز به شکل گسترده‌ای استفاده می‌شود. تا پیش از این شیرین‌بیان، در آسیای جنوب شرقی یکی از گیاهان مؤثر در مبارزه با سرطان پروستات شناخته می‌شد؛ ولی تحقیقات جدید نشان می‌دهد که استفاده از عصارۀ این گیاه، می‌تواند به‌شکل مؤثری سرطان تهاجمی پستان را نیز مهار کند.
7. رزماری
آشپزها رزماری را برای یک ادویۀ معطر به‌خوبی می‌شناسند؛ اما این گیاه برای مبتلایان به میگرن و سوء هاضمه نیز، با تأثیرات کم‌نظیر آن در تخفیف درد آشنا هستند. این گیاه دارویی که گل‌های ریز و سوزنی‌شکل آبی، بنفش و صورتی دارد، به‌شکل گسترده‌ای در طب سنتی، طب نوین و صنایع غذایی استفاده می‌شود. از تأثیر رزماری بر کاهش التهاب، تسکین درد، هضم غذا و... که بگذریم، مطالعات تازه نشان داده است که استفاده از این گیاه دارویی، می‌تواند مانع رشد سلول‌های سرطانی سینه در مراحل اولیه شود. از طرف دیگر رزماری، تأثیر داروهایی شیمیایی مهارکنندۀ سرطان سینه را نیز بهبود می‌بخشد.
)