نوع مقاله : پزشکی
سندرم تخمدان پلی‌کیستیک
متخصص زنان: دکتر کتایون برجیس
سندرم تخمدان پلی‌کیستیک، مشکلی زنانه است که به‌دلیل به‌هم‌خوردن تعادل هورمونی به وجود می‌آید و می‌تواند سیکل ماهانه را دچار مشکل کرده، فرد را دچار تأخیر در بارداری کند؛ علاوه بر این می‌تواند مشکلاتی را در ظاهر فرد به وجود آورد و اگر درمان نشود، می‌تواند به‌شدت سلامتی فرد تحت تأثیر قرار داده و او را مستعد بروز بیماری‌هایی مانند دیابت و مشکلات قلبی و عروقی کند. در تخمدان زنانی که دچار سندرم تخمدان پلی‌کیستیک هستند، کیست‌های ریزی به وجود می‌آید که به خودی خود آسیب‌رسان نیستند؛ اما می‌توانند به برهم‌خوردن تعادل هورمونی در بدن منجرشوند. مهم‌ترین عامل برای پیش‌گیری از عوارض طولانی‌مدت سندرم تخمدان پلی‌کیستیک، تشخیص زودرس و کنترل علائم آن است.
تغییرات هورمونی در زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک
هورمون‌ها درواقع پیغام‌برهای شیمیایی هستند که باعث تحریک آغاز بسیاری از فرآیندهای بدن از جمله رشد و نمو و تولید انرژی می‌شوند؛ درضمن بعضی از هورمون‌ها هستند که عمل‌کرد اصلی‌شان تحریک ترشح دیگر هورمون‌های بدن است. این‌که به چه دلیلی در بدن زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک، تعادل هورمونی به هم می‌خورد نامشخص است؛ اما به هر حال این اتفاق می‌افتد و با توجه به نقش هورمون‌ها در بدن، می‌تواند روی ترشخ دیگر هورمون‌ها نیز اثر منفی داشته باشد. برای مثال تعادل هورمون‌های جنسی در بدن به هم می‌خورد. در حالت طبیعی، تخمدان‌ها مقدار کمی هورمون جنسی مردانه یا آندروژن نیز می‌سازند. در مبتلایان به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک، تولید آندروژن در تخمدان‌ها کمی بیش‌تر می‌شود. بدن ممکن است در نتیجه‌ی عدم تعادل در سطح هورمون آندروژن، نتواند به‌درستی از هورمون انسولین استفاده کند و زمانی که این اتفاق می‌افتد، قند خون شروع به افزایش می‌کند و این تغییرات، به‌مرور زمان فرد را مستعد ابتلا به دیابت می‌‌سازد.
چه عواملی باعث ایجاد سندرم تخمدان پلی‌کیستیک می‌شود؟
علت اصلی بروز این سندرم در خانم‌ها ناشناخته است؛ اما شواهد مختلف نشان می‌دهد که ژنتیک، می‌تواند در این زمینه مؤثر باشد و معمولاً این بیماری، به‌صورت موروثی در خانواده منتقل می‌شود؛ بنابراین اگر مادر یا مادربزرگ دچار دیابت بوده یا سیکل عادت ماهانه‌شان نامنظم باشد، احتمال بیش‌تری وجود دارد که شما دچار سندرم تخمدان پلی‌کیستیک شوید. یادتان باشد که این سندرم نه فقط از طرف خانواده‌ی مادری، بلکه از طرف خانواده‌ی پدری هم قابل انتقال خواهد بود.
سندرم تخمدان پلی‌کیستیک چه علائمی دارد؟
علائم سندرم تخمدان پلی‌کیستیک، ابتدا خفیف است و شاید هر کدام از مبتلایان، فقط تعدادی از این علائم را تجربه کنند! از شایع‌ترین علائم این سندرم، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
ـ آکنه؛
ـ افزایش وزن و به سختی وزن کم‌کردن؛
ـ افزایش موهای زائد در ناحیه‌ی صورت و بدن (زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک، معمولاً موهای ضخیم‌تر و تیره‌تری روی صورت و بدنشان دارند و روی سینه، شکم و پشتشان هم مو دیده می‌شود)؛
ـ نازک‌شدن موهای سر؛
ـ به‌هم‌خوردن نظم عادت ماهانه (افراد مبتلا در طی سال، کم‌تر از نُه‌بار پریود می‌شوند. در بعضی، عادت ماهانه به‌طور کامل قطع شده و گروهی دیگر، ممکن است خون‌ریزی‌های شدیدی را تجربه کنند)؛
ـ اختلال در باروری و ناباروری؛
ـ افسردگی.
سندرم تخمدان پلی‌کیستیک چه‌طور تشخیص داده می‌شود؟
برای تشخیص این مشکل، پزشک معالج سؤالاتی درباره‌ی وضعیت سلامتی‌تان در گذشته، علائمی که قبلاً داشتید یا در حال حاضر تجربه می‌کنید و چرخه‌ی قاعدگی می‌پرسد و ممکن است برای بررسی بعضی از علائم (مانند رشد موی زائد یا فشارخون بالا)، معاینه‌ی جسمانی نیز انجام دهد؛ علاوه بر این، ممکن است قد و وزنتان را نیز اندازه‌گیری کند تا ببیند که آیا در محدوده‌ی وزن طبیعی قرار دارید یا دچار اضافه‌وزن و چاقی هستید. انجام آزمایش خون برای بررسی وضعیت قند، سطح هورمون انسولین و دیگر هورمون‌ها، مرحله‌ی بعدی تشخیص سندرم تخمدان پلی‌کیستیک است. بررسی وضعیت هورمونی به پزشک کمک می‌کند، احتمال برهم‌خوردن تعادل هورمون تیروئید یا دیگر هورمون‌های بدن را رد کند که می‌تواند علائم مشابهی ایجاد نماید. یکی دیگر از روش‌های تکمیلی برای تشخیص این سندرم، انجام سونوگرافی از تخمدان‌هاست تا احتمال وجود کیست‌های ریز در این ناحیه بررسی شود؛ البته بدون انجام سونوگرافی هم، پزشک می‌تواند به شما بگوید که آیا دچار این سندرم هستید یا خیر؛ ولی انجام این کار، می‌تواند احتمال وجود دیگر مشکلات را رد کرده و به تشخیص دقیق‌تر کمک کند.
سندرم تخمدان پلی‌کیستیک چه‌طور درمان می‌شود؟
این سندرم درمان قطعی ندارد؛ اما ورزش منظم، خوردن غذاهای سالم و کنترل وزن، سه عامل اصلی درمان سندرم تخمدان پلی‌کیستیک است. این عادت‌های سالم، شدت علائم ناخوش‌آیند بیماری را کاهش می‌دهد و مانع از بروز مشکلات سلامتی بلندمدت می‌شود. افزایش مصرف سبزیجات و میوه‌های تازه، از جمله تغییرات رژیم غذایی است که می‌تواند شدت علائم این عارضه را کاهش دهد. خانم‌هایی هم که دچار سندرم تخمدان پلی‌کیستیک هستند، باید مصرف گوشت‌های سفید، از جمله ماهی را در برنامه‌ی غذایی هفتگی‌شان افزایش داده و از مصرف بیش از حد گوشت قرمز اجتناب کنند. مصرف نوشیدنی‌ها و اسنک‌های پرشکر نیز، می‌تواند عاملی برای تشدید علائم این سندرم باشد.
سندرم تخمدان پلی‌کیستیک و تأخیر در بارداری
برهم‌خوردن تعادل هورمونی ناشی از این سندرم، می‌تواند باعث بروز مشکلات جدی برای شما شود که یکی از ناخوش‌آیند‌ترین‌هایش، تأخیر در بارداری است. علتش هم این است که در خانم‌های مبتلا، آزادشدن ماهانه‌ی تخمک اتفاق نمی‌افتد و در نتیجه خانمی که به این بیماری مبتلاست، ممکن است نتواند باردار شود؛ علاوه بر این سندرم تخمدان پلی‌کیستیک، یکی از دلایل سقط‌های مداوم است. یکی دیگر از مشکلات جدی خانم‌هایی که دچار این سندرم بوده و باردار می‌شوند، افزایش فشار خون در طی دوران حاملگی یا زمان زایمان است. این خانم‌ها ممکن است کودکی با وزن بیش‌تر یا کم‌تر از حد طبیعی و یا نارس به دنیا بیاورند. شاید بد نباشد بدانید که ریسک بروز سرطان آندومتر رحم، در دوران باروری در خانم‌های مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک، سه‌برابر بیش‌تر از خانم‌هایی است که هر ماه تخمک‌گذاری دارند!
)