نوع مقاله : پزشکی
نگاهی نزدیک به ناباروری
مستانه تابش
از هر چهار زوجی که برای بارداری اقدام می‌کنند، یک زوج ممکن است بعد از یک سال همچنان نتیجه‌ای نگیرند و با مشکل نازایی مواجه شوند. براساس آمار و ارقام موجود، تقریباً یک ـ سوم مشکلات نازایی مربوط به خانم‌هاست که می‌تواند به دلایل مختلف به وجود آمده باشد. در ادامه بخشی از این دلایل زنانه را با هم مرور می‌کنیم.
ناباروری چه علائمی دارد؟
مهم‌ترین علامت ناباروری در خانم‌ها، این است که نمی‌توانند حامله شوند. اگر سیکل ماهانۀ شما بیش از حد طولانی‌ست (35 روز یا بیشتر)، یا خیلی کوتاه است (کمتر از 21 روز)، اگر سیکل‌تان غیرطبیعی‌ست یا اصلاً پریود نمی‌شوید، احتمالاً معنایش این است که تخمک‌گذاری ندارید. در غیر این صورت، ناباروری ممکن است هیچ علامت بیرونی دیگری برای شما نداشته باشد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
این‌که یک خانم مشکل ناباروری دارد یا نه، یا این‌که چه زمانی باید دنبال درمان تخصصی این مشکل باشد، در بعضی موارد به سن و سال او بستگی دارد:
اگر کمتر از 35 سال دارید، اغلب پزشکان توصیه می‌کنند که حداقل یک سال برای بارداری اقدام کنید و اگر نتیجه نگرفتید، برای انجام آزمایش‌ها و بررسی‌های مورد نیاز مراجعه کنید.
اگر سن شما بین 35 تا 40 سال است و از زمانی که اقدام به بارداری کرده‌اید، شش ماه گذشته و هنوز حامله نشده‌اید، به پزشک فوق تخصص نازایی مراجعه کنید.
اگر بیش از 40 سال سن داشته و قصد بارداری دارید، بهتر است از همین حالا برای انجام تست‌ها و بررسی‌های مورد نیاز اقدام کنید.
البته در بعضی موارد اگر خانمی سابقه پریودهای نامرتب یا دردناک، بیماری‌های التهابی لگن، سقط‌های مکرر، تاریخچۀ ابتلا به سرطان یا اندومتریوز داشته باشد، بررسی‌های لازم برای بارداری او از همان ابتدا شروع می‌شود و نیازی نیست که حتماً یک سال گذشته باشد از زمانی که برای بچه‌دارشدن اقدام کرده است.
چه عواملی باعث نازایی در زنان می‌شود؟
1. اختلالات تخمک‌گذاری
اختلال در تخمک‌گذاری، یعنی یا این اتفاق به‌صورت نامرتب در بدن شما می‌افتد یا اصلاً تخمک‌گذاری ندارید. از هر چهار زوجی که دچار مشکل ناباروری هستند، یک زوج به دلیل تخمک‌گذاری در بدن خانم نمی‌توانند بچه‌دار شوند. این مشکل زمانی به وجود می‌آید که ترشح هورمون‌های تولید مثل از هیپوتالاموس یا غدۀ هیپوفیز به هم می‌خورد یا مشکلاتی در تخم‌دان به وجود می‌آید و باعث مهار تخمک‌گذاری می‌شود.
2. سندرم تخم‌دان پلی‌کیستیک
سندرم تخم‌دان پلی‌کیستیک که آن را تنبلی تخم‌دان نیز یاد می‌کنند، یکی دیگر از علل شایع نازایی در خانم‌ها و شاید بشود گفت که شایع‌ترین علت نازایی زنانه است! سندرم تخم‌دان پلی‌کیستیک، باعث ایجاد نوعی عدم تعادل هورمونی در بدن می‌شود که نتیجۀ آن، مهار تخمک‌گذاری است. این سندرم با چاقی و مقاومت به انسولین، رشد غیرطبیعی موهای زائد روی صورت یا بدن و جوش ارتباط دارد.
3. اختلال عمل‌کرد هیپوتالاموس
دو هورمونی که توسط غدد هیپوفیز ترشح می‌شوند، یعنی هورمون FSH و LH، مسئول تحریک تخمک‌گذاری در هر ماه هستند. استرس‌های فیزیکی و عاطفی بیش از حد، وزن بسیار زیاد یا بسیار کم، افزایش یا کاهش وزن قابل توجه که در چند ماه اخیر اتفاق افتاده باشد و... می‌تواند تولید این هورمون‌ها را مختل کرده و بر تخمک‌گذاری تأثیر منفی داشته باشد. دوره‌های نامنظم یا به‌طور کلی قطع دورۀ عادت ماهانه، شایع‌ترین نشانۀ این اختلال است.
4. نارسایی زودرس تخم‌دان
نارسایی زودرس تخم‌دان که به آن نارسایی تخم‌دان اولیه گفته می‌شود، یکی دیگر از دلایل نازایی در خانم‌هاست. بروز این اختلال یعنی بدن شما زودتر از موعد مقرر (احتمالاً به دلایل ژنتیکی یا قرارگرفتن در معرض شیمی‌درمانی) توانایی تولید تخمک را از دست می‌دهد و در نتیجه، تولید استروژن در بدن زنان زیر 40 سال کاهش پیدا می‌کند.
5. ترشح بیش از حد پرولاکتین از غدۀ هیپوفیز
ترشح بیش از حد پرولاکتین از غدۀ هیپوفیز یا شرایطی که به آن پرولاکتینما گفته می‌شود، تولید استروژن را در بدن کاهش می‌دهد و باعث نازایی می‌شود. این مشکل معمولاً ناشی از اختلال در غدۀ هیپوفیز است و ممکن است به‌علت مصرف داروهایی باشد که احتمالاً به دلیل بیماری دیگری مصرف کرده‌اید.
6. آسیب به لوله‌های فالوپ
لوله‌های فالوپ آسیب‌دیده یا مسدودشده، اجازه نمی‌دهد که اسپرم به تخمک برسد یا مانع از رسیدن تخمک بارورشده به رحم می‌شود. از علل اصلی آسیب دیدن لوله‌های فالوپ، می‌توان به بیماری‌های التهابی لگن، عفونت رحم و لوله‌ها فالوپی به‌علت میکروب کلامیدیا و دیگر عفونت‌های منتقله از راه جنسی اشاره کرد.
7. اندومتریوز
اندومتریوز زمانی اتفاق می‌افتد که بافتی در رحم به‌طور غیرطبیعی شروع به رشد و تکثیر در دیگر نقاط می‌کند. این رشد بافت اضافی ـ یا انجام جراحی برای ازبین‌بردن آن ـ می‌تواند باعث بروز زخم شده یا به لوله‌های فالوپ آسیب بزند که نتیجه‌اش، جدایی تخمک از اسپرم و عدم باروری‌ست. اندومتریوز، همچنین می‌تواند تخمک‌گذاری را مختل کند.
8. علل مربوط به رحم یا گردن رحم
چندین علت مربوط به رحم یا گردن رحم وجود دارد که می‌تواند با دخالت در لانه‌گزینی یا افزایش احتمال سقط جنین، روی توانایی شما برای باردارشدن اثر منفی داشته باشد؛ از جمله پولیپ‌های خوش‌خیم یا تومورها (فیبروئید یا میوم) در رحم که جزو رایج‌ترین این علت‌ها هستند. برخی از این پولیپ‌ها، می‌توانند لوله‌های فالوپ را مسدود کنند یا باعث اختلال در لانه‌گزینی شوند. با این حال، بسیاری از زنان مبتلا به فیبروئید یا پولیپ هم می‌توانند باردار شوند. ناهنجاری‌های رحمی که از هنگام تولد اتفاق می‌افتد، تنگی دهانۀ رحم، محدودشدن دهانۀ رحم که می‌تواند ناشی از ناهنجاری‌های ارثی یا آسیب به گردن رحم باشد، از دیگر علل نازایی در زنان است.
9. ناباروری غیرقابل توضیح
در بعضی موارد علت ناباروری یک زن، هرگز پیدا نمی‌شود. ترکیبی از چند عامل جزئی در هر دو طرف (زن یا مرد) می‌تواند باعث بروز مشکلات باروری ناشناخته شود. این مسئله تا حدی ناامیدکننده است؛ اما شاید با درمان و گذشت زمان برطرف شود! پس باید درمان‌تان را پی‌گیری کنید و آن را تا گرفتن نتیجه قطع ننمایید.
کدام خانم‌ها بیشتر در معرض خطر هستند؟
بعضی عوامل ممکن است شما را بیش از دیگران در معرض خطر ناباروری قرار دهد، از جمله:
سن: کیفیت و کمیت تخمک‌های یک زن، با افزایش سن کاهش پیدا می‌کند. در اواسط دهۀ سی، تخمک‌ها کمتر و کم‌بازده‌تر می‌شوند که این مسئله سخت باردارشدن یا افزایش احتمال سقط را به دنبال دارد.
سیگارکشیدن: علاوه بر آسیب‌رساندن به دهانۀ رحم و فالوپ، سیگارکشیدن خطر بروز سقط جنین را نیز افزایش می‌دهد؛ همچنین تخمین زده شده است که سیگار، باعث شود تخمک‌ها قبل از موعد دفع شوند.
وزن: چاقی و اضافه‌وزن یا کمبود بیش از حد آن، هر دو می‌تواند روی توانایی شما برای بارداری طبیعی اثر منفی داشته باشد؛ در حالی که داشتن وزن طبیعی، تخمک‌گذاری را منظم می‌کند و باعث افزایش احتمال بارداری می‌شود.
سابقۀ ابتلا به عفونت‌های منتقله از راه جنسی، مانند کلامیدیا، ممکن است به لوله‌های فالوپ آسیب برساند. داشتن رابطۀ جنسی محافظت‌نشده با شرکای متعدد، خطر ابتلا به عفونت منتقله از راه جنسی را افزایش می‌دهد و ممکن است باعث مشکلات باروری شود.
)