نوع مقاله : گزارش
نگاهی به جایگاه علمی و فرهنگی زنان در دوران بعد از انقلاب
پرنیان بخشوده
پس از انقلاب اسلامی، با توجه به نگرشی که از سوی مردم و مسئولان درباره‌ی جایگاه و حقوق زنان در جامعه وجود داشت، تحولات بزرگی در ارائه‌ی خدمات به بانوان و در پی آن، پیشرفت هرچه بیشتر آن‌ها در عرصه‌های مختلف اتفاق افتاد. جهش در عرصه‌های علمی و فرهنگی نیز، بخشی از همین پیشرفت‌ها بود. امروزه زنان ایرانی با خودباوری و اتکا بر توانمندی‌های خود، آن‌قدر در عرصه‌های مختلف خوش درخشیده‌اند که می‌توان نام آن‌ها را در میان نخبگان دنیا جست‌وجو کرد؛ اتفاقی که در بستر انقلاب اسلامی به وقوع پیوست و ارزش زنان را بیش از پیش نمایان کرد.
- در سال 1357، تنها 35درصد زنان کشور باسواد بودند؛ اما براساس اطلاعات مرکز آمار ایران، در سال 90 میزان باسوادی زنان و دختران بالای 6 سال، به 1/81درصد و میزان باسوادی زنان 15 تا 24 سال، به 1/96درصد رسیده است که این رقم، به‌معنای ریشه‌کنی بی‌سوادی‌ست.
- پیش از انقلاب، تنها ۱۰درصد از دانشجویان دانشگاه‌ها را دختران تشکیل می‌دادند؛ در حالی که اکنون، ۶۷درصد ورودی دانشگاه‌ها در اختیار زنان است. همچنین پیشرفت‌های مطالعاتی و پژوهشی زنان در شاخه‌های مختلف علوم عملی، نظری و مهارتی، از دیگر نمونه‌های رشد زنان پس از پیروزی انقلاب است.
- تأسیس ده‌ها دانشگاه، دانشکده و پژوهشگاه ویژه‌ی بانوان که قبلاً هرگز وجود نداشتند، از مهم‌ترین دست‌آورد انقلاب اسلامی‌ست. تعداد مؤسسات مردم‌نهاد خاص بانوان، از 5 مورد در قبل از انقلاب، به 2000 مورد در شرایط کنونی رسیده است که این، نشان از توجه ویژه به بانوان دارد.
- در سال تحصیلی 95-96، تعداد 275749 نفر، در مؤسسات آموزش عالی کشور به تدریس مشغول بوده‌اند که از این تعداد کادر آموزشی، 2/33درصد زن و 8/66درصد را مردان تشکیل می‌داده‌اند. همچنین در سال فوق، 91553 عضو هیأت علمی زن، با مرتبه‌های مختلف به تدریس اشتغال داشته‌اند.
- درحال حاضر حدود 228 ایرانی، 1درصد کل دانشمندان برتر جهان را تشکیل می‌دهند که حضور زنان میان آن‌ها، قابل توجه و درخور تقدیر است و نام حدود 20 دانشمند زن ایرانی، در جدیدترین جدول آماری آورده شده است. البته علاوه بر این دانشمندان، نام دیگر زنان نخبه‌ی ایران نیز، در سطوح جهانی می‌درخشد.
- طبق گزارش مرکز آمار ایران، در سال 94 از مجموع 191301 پژوهشگری که در کارگاه‌های تحقیق و توسعه کار می‌کنند، 127342 نفر مرد و 63969 نفر زن هستند؛ به عبارت دیگر، زنان حدود 5/33درصد محققان حوزه‌ی تحقیق و توسعه در کشور را تشکیل می‌دهند.
- درصد پژوهشگران زن ایران در مقایسه با کشورهای منطقه، رقم قابل توجهی‌ست و حتی با برخی کشورهای پیشرفته برابری می‌کند. آمار پژوهشگران زن در عربستان 2درصد، در کره‌ی جنوبی 18درصد، در اتحادیه‌ی اروپا 33درصد و در ایران 17درصد است که این رقم، نشان از شرایط مساعد میهن عزیز ما دارد.
- مشارکت زنان در امور سیاسی، از حد ناچیز و غیرقابل شمارش قبل از انقلاب، به رشد قابل توجهی در دوران بعد از انقلاب رسیده است. همچنین مشارکت عمومی زنان در عرصه‌ی تصمیم گیری‌های سیاسی، به‌حدی رسیده است که بیشترین آمار (قریب ۶۰درصد) شرکت در انتخابات مختلف کشور را تشکیل می‌دهد.
- از سال 57 به بعد، رشد حضور زنان در عرصه‌های سیاسی، بسیار محسوس و با نرخ ۱۲ برابری، نسبت به ۳ دهه‌ی پیش از آن همراه بوده است. همچنین در عرصه‌ی مدیریت و کارکنان عالی‌رتبه، با نرخ رشد ۲۵/3درصدی و در زمینه‌ی اعضای زن شورای اسلامی شهر و روستا، با نرخ ۶۷/۷۹درصدی مواجه بوده‌ایم.
- ایجاد بیمارستان‌های مخصوص بانوان و تربیت نیروهای متخصص زن، از اقدامات مهم و برجسته‌ی نظام اسلامی‌ست. طبق آمارهای جهانی، تعداد مرگ‌ومیر مادران هنگام زایمان، نسبت به قبل از انقلاب 90درصد کاهش یافته است که این آمار به‌خودی‌خود، نشان از انقلابی بزرگ در راستای سلامت زنان است.
- قبل از انقلاب، کارآفرین زن نداشتیم؛ اما تأسیس تعاونی‌های زنان که جلوه‌ای از کارآفرینی آنان است، رشد 1000درصدی داشته است؛ طوری که هم‌اکنون در سطوح مدیریت کارخانه‌ها و زنان کارآفرین دارای کارت بازرگانی، بانوان ایرانی میان کارآفرینان برتر جهان قرار دارند و نقش مهمی در مسائل اقتصادی کشور ایفا می‌کنند.
-------------------
نمودار 1:
پیشرفت کشور در حوزه‌ی سواد و تحصیلات زنان در چهل سال گذشته
شاخص ها سال 57 سال 97
درصد سوادآموزی زنان 35درصد 90درصد
دانش‌آموزان دختر 2میلیون نفر 6میلیون نفر
دانش‌آموختگان دانشگاهی زن 6درصد 44درصد
طلاب زن چند ده نفر 80هزار طلبه و 40هزار دانش‌آموخته
درصد اساتید زن دانشگاه‌ها 4/1درصد 20درصد
تعداد اساتید دانشگاه زن 100 21000
تعداد اساتید حوزه‌ی علمیه‌ی زن _ 2700
------------------
نمودار 2:
رشد حضور زنان در مقاطع مختلف پزشکی طی 40 سال گذشته
زنان در حوزه‌های مختلف پزشکی سال 1355 سال 1395 میزان رشد
پزشکان عمومی زن 3500 نفر 60000 نفر ۱۶ برابر
بانوان پزشک متخصص 597 نفر 30000 نفر بیش از 5 برابر
پزشکان فوق تخصص زن _ 5300 نفر _
---------------
ستون
نگرش امام راحل و مقام رهبری درباره‌ی جایگاه علمی زنان
در دوران پس از انقلاب، امام خمینی(ره) و سپس مقام رهبری(مد ظله)، نقش مهمی در اصلاح نگرش درباره‌ی زنان و ایجاد شأن واقعی آنان در خانواده و اجتماع داشته‌اند. حضرت امام می‌فرمودند: «علوم مطلقاً، خصوصاً علوم اسلامی اختصاص به قشری دون قشری ندارد و بانوان محترم ایران در طول انقلاب، ثابت نمودند که هم‌دوش مردان، می‌توانند حتی در فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی، خدمات ارزشمندی به اسلام و مسلمانان نمایند و در تربیت و تعلیم، جامعه‌ی بزرگوار بانوان پیشتاز باشند.»
مقام رهبری هم می‌فرمایند: «ما معتقدیم زنان در هر جامعه‌ی سالم بشری، قادرند و باید فرصت پیدا کنند که در حد سهم خود، تلاش و مسابقه‌ی خویش را در پیشرفت‌های علمی، اجتماعی و سازندگی و اداره‌ی این جهان برعهده بگیرند. از این جهت، میان زن و مرد هیچ تفاوتی نیست. هدف از آفرینش هر فرد انسان، عبارت از همان هدف آفرینش بشریت است؛ یعنی رسیدن به کمال بشری و بهره‌بردن از بیشترین فضایلی که یک انسان، می‌تواند به آن فضایل آراسته بشود؛ فرقی هم بین زن و مرد نیست. نشانه‌اش در درجه‌ی اول، حضرت فاطمه زهرا(س) و در درجه‌ی بعد، دیگر زنان بزرگ تاریخ است.»
)