)
پرونده ویژه
زنان در حوزه تصمیم‌سازی ورود پیدا کنند
چرا آرمان‌های زنان، فهم نشده؟
فهیمه فرهمندپور
رییس شورای فرهنگی اجتماعی زنان
تمدن چیست و زاویه نگاه تمدنی به چه معنی است؟ نسبت تمدن و نگاه تمدنی با هنر، علم و فناوری، ورزش و دیگر اجزای جامعه چیست؟ تمدن یا به عبارت دیگر نگاه تمدنی، به معنی نگاه به دست‌آوردهای جمعی، تدریجی و مبتنی‌بر یک دالّ گفتمانی است. اگر این سه کنار هم باشند، جریان تمدنی شکل می‌گیرد. برای این‌که یک جریان تمدنی شکل بگیرد باید جمعی، بر محور یک دالّ گفتمانی، فعالیتی منسجم، هماهنگ و هم‌گرا را شکل دهند که به‌تدریج به دست‌آورد تمدنی برسند. تمدن، یک جریان تدریجی، جمعی و محصول یک جریان همه‌جانبه جمعی است. تمام این فعالیت‌های منسجم باید در راستای یک دالّ گفتمانی مرکزی باشند. اجزای یک جامعه در راستای یک محور گفتمانی باید بتوانند نقش هماهنگ داشته باشند.
چرا تمدن غربی در دوره‌ای از تاریخ، موفق شده اثرگذاری بیشتری داشته باشد؟ زیرا تمدن غربی در حوزه‌های مختلف، توانسته جریان همه‌جانبه‌ای که از همه جهات همدیگر را پوشش می‌دهند، ایجاد کند تا دالّ گفتمانی خود را پیش ببرد.
این سوال مطرح است که آیا در حوزه تفکر دینی موفق شدیم اجزای متنوع نظام اجتماعی و زیرنظام‌های اجتماعی یکدیگر را پوشش دهیم؟ اقتصاد ما ملغمه‌ای از اقتصاد سرمایه‌داری با شکل و پوسته اسلامی است. نظام اجتماعی ما ملغمه‌ای از سنت و مدرنیته با پوسته اسلامی است. ما نتوانستیم این جریان درهم‌تنیده را در راستای دالّ گفتمانی‌مان که دین و تعالی انسان در بستر تفکر دینی است، پوشش بدهیم. در این صورت اگر بگوییم هنر برای هنر، یا علم برای علم، یک شوخی است!
غربی‌ها به ما علم منهای ایدئولوژی را القا کردند، اما علم‌شان کاملا مبتنی‌بر ایدئولوژی بود. به ما علم برای علم را القا کردند، درحالی‌که برای آن‌ها، علم در راستای دالّ گفتمانی‌شان بود. در هنر و ورزش هم همین‌طور بودند. غربی‌ها متمرکز بر یک دالّ گفتمانی‌اند و ما را فریب داده‌اند. آن‌ها تلاش کردند علم، هنر و ورزش ما را تهی از گفتمان کنند.
در سال‌های اخیر، هرجا که ورزشکاران ایرانی با ورزشکاران رژیم صهیونیستی مبارزه نمی‌کردند، حامیان شعار «ورزش، منهای سیاست»، ادعا می‌کردند نباید ورزش را با سیاست یکی کرد و جای سیاست در ورزش نیست، اما نگاه و تفکر خود را در جنگ اوکراین و روسیه نشان دادند.
اگر می‌خواهیم دو نظام تمدنی را با هم مقایسه کنیم، باید در دالّ گفتمانی این اتفاق بیفتد. اگر بخواهیم تمدن غربی را با تمدن اسلامی مقایسه کنیم نباید اقتصادش را با اقتصاد مقایسه کنیم، بلکه باید گفتمان را با گفتمان قیاس کنیم.
مضمون بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار با بانوان این بود که نظام اجتماعی غرب بر مبنای سود و لذت است. این یک دالّ گفتمانی و زیرنظام گفتمانی است. حال که دالّ گفتمانی، سود و لذت است بنابراین اقتصاد، هنر، ورزش و... هم بر مبنای سود و لذت است.
اگر گفتمان ما تعالی انسان است؛ باید اقتصاد، هنر، ورزش و... در راستای تعالی انسان باشد. آیا این جریان گفتمانی را تولید کرده‌ایم؟ خیر، نتوانسته‌ایم این پوشش را ایجاد کنیم. اگر قرار است یک جریان تمدنی شکل بگیرد؛ اولا باید محور گفتمانی شناسایی شود. دوم این‌که تعهد جمعی داشته باشیم و نقش خود را در مجموعه دستگاه گفتمانی پیدا کنیم.
تمدن‌سازی نیازمند محور گفتمانی
در یکی از دیدارهای رهبر معظم انقلاب با بانوان، ایشان فرآیندی را برای تحقق مطالبات به‌حق زنان تعریف کردند. ایشان فرمودند نیاز به محتوایی داریم که در شرع اسلام، منابع دین، قرآن و سیره اهل‌بیت (علیهم السلام) وجود دارد. افرادی باید باشند که این‌ها را از منابع استخراج کنند و آن‌ها را تبدیل به قانون کنند. سپس قانون را به برنامه تبدیل کنند تا خروجی که مد نظر است، اتفاق بیفتد. مضمون فرمایش آقا این بود که در این فرآیند، بانوان بتوانند در حوزه زنان و خانواده، براساس محتوای منابع و معارف دینی، گفتمان‌سازی کنند. مقام معظم رهبری جمله معروفی قریب به این مضمون دارند که گفتمان مانند هواست، وقتی تولید شود، همه آن را تنفس می‌کنند. این جمله در حوزه فرهنگ‌سازی است. اگر گفتمان باید به‌گونه‌ای تولید شود که همه آن را تنفس کنند، نقش جریان‌های موثر بر گفتمان‌سازی که هنر، یکی از آن‌هاست؛ در این فرآیند تمدنی چگونه است؟ اگر قرار است تمدنی شکل بگیرد، تمدن‌سازی به محور گفتمانی نیاز دارد. اگر این گفتمان شکل نگیرد، جریان تمدنی، شکل نمی‌گیرد، یا به مقصود نمی‌رسد.
رهبر معظم انقلاب، در بحث بیانیه گام دوم می‌فرماید به چند چیز توجه کنید؛ اولا عظمت راه طی شده، دوم امتداد راه باقیمانده. ایشان فرمود مراقب باشید نگاه و تمرکز روی هیچ‌یک از این دو، شما را از دیگری غافل نکند.
جوانان چون آرمانگرا، پیشگام و پیشران هستند به امتداد راه باقیمانده نگاه می‌کنند، اما نباید از عظمت راه طی شده غافل شوند. پیشکسوتان، چون می‌دانند چه راهی طی شده، باید مراقب باشند که از امتداد راه باقیمانده غافل نشوند.
اگر قرار است هنرمند، میدان‌دار گفتمان‌سازی باشد و این گفتمان‌سازی، تمرکزدهنده به جریان‌های تمدن‌ساز باشد باید به هر دو نگاه کند. متاسفانه عظمت راه طی شده، به‌ویژه در تولیدات هنری حوزه زنان و خانواده دیده نمی‌شود، یا بسیار کم است. عظمت راه طی شده نباید ما را از امتداد راهی که باقیمانده غافل کند. هنرمندان باید به این دو نکته توجه کنند. هنرمند قرار است به تولید یک جریان گفتمانی کمک کند که مطابق فرموده حضرت آقا مانند هوا همه باید آن را تنفس کنند. این جریان باید سراسر آگاهی، افتخار و عظمت راه پشت سر گذاشته و امید به راه پیشِ رو باشد.
هنرمندان، باورآفرین و مسئولیت‌آفرین هستند. متاسفانه ایده‌آل‌ها و آرمان‌های حوزه زنان، فهم نشده است. زمانی که درباره زن تراز اسلامی صحبت می‌کنیم، درواقع صحبت از یک خانواده متعادل در میان است. به‌هیچ عنوان دنبال قدرت بیشتر زنان نسبت به مردان نیستیم. دنبال زنی قوی هستیم که تراز خانواده خود را افزایش دهد. دنبال زن و مرد متعادل و قوی هستیم که در کنار هم، خانواده تراز را تشکیل دهند. باید زنان در حوزه تصمیم‌سازی ورود پیدا کنند. باید مطالبه‌گری‌ها هدفمند و جهت‌دار داشته باشد.
)