متن مذاکرات مجلس شوراى اسلامى در خصوص طرح محاسبه مهریه بانوان به نرخ روز

اشاره:
طرح محاسبه مهریه بانوان به نرخ روز در روزهاى 20 و 21 آذرماه 75 در صحن علنى مجلس مطرح شد. با توجه به اهمیت مباحث مطرح شده نگاههاى زیادى به سوى این طرح و مذاکرات انجام شده جلب شد. از آنجا که دیدگاههاى مطرح شده در زمینه طرح مذکور و مسایل زنان گویاى اندیشه هاى موجود در باره زنان و مسایل آنان است و متن کامل این مذاکرات تنها در روزنامه رسمى جمهورى اسلامى در سطحى بسیار محدود منتشر شده است بسیار مناسب دیدیم که متن کامل آن را طى چند قسمت و در اختیار علاقه مندان این دست مباحث بگذاریم. آنچه مى خوانید دومین بخش این مذاکرات است.

نایب رئیس ـ متشکر, مخالف بعدى را دعوت بفرمایید.
منشى (باهنر) ـ آقاى خیرخواه بفرمایید.
کامل خیرخواه ـ بسم الله الرحمن الرحیم
بحمدالله نمایندگان محترم توجه لازم را به این طرح دارند و سخن موافقین محترم و همچنین مخالفین را گوش مى دهند.
اما من علاوه بر این خواهش دارم که نمایندگان محترم بذل توجه بیشترى بکنند, چون بحث واقعابحث دقیق و فقهى است. چیزى را تصویب نکنیم که به شوراى محترم نگهبان برود و فقهاى محترم شوراى نگهبان رد بکنند, عنایت بفرمایید که رد شوراى محترم نگهبان بار سیاسى خاصى دارد. من اول جواب نقضى را (به قول ما طلاب) عرض بکنم و بعد به جواب حلى آن بپردازیم.
موافقین محترم از جمله خانم فرمودند که اگر ما مهریه زنانى که ازدواجشان (20) سال, (30) سال, (40) سال قبل صورت گرفته و به قیمت آن روز, گرچه مناسب بوده و با شوون زوجه آن مرد قطعا پذیرفته شده, ولى امروز وقتى ملاحظه مى کنیم و با توجه به تورم و گرانى ارزش آن روز پول در مقایسه با امروز بسیار ناچیز است, اگر این را بالا ببریم جلو طلاقها را خواهیم گرفت و جلو جداییها سد خواهد شد و نکته اى را هم من خواهش مى کنم خواهر محترم توجه بکنند! در اینجا ادعا کردند (که به نظر من یک ادعاى فاقد دلیل است) اکثر طلاقهایى که صورت مى گیرد مربوط به زوجهایى است که مهریه کافى ندارند! این خواهر این سخن را با کدام آمار فرموده اند؟! آمار را خوب بود که نشان مى دادند. طبق آمار موجود اگر درصد طلاقهاى انجام گرفته مربوط به زنانى بوده که مهرشان کمتر بود, قابل قبول بود, اما به نظر مىآید طلاقهایى که الان صورت مى گیرد بیشتر در ازدواجهاى تازه است. ازدواجهاى (40) ساله و (30) ساله و (20) ساله و حتى پایین تر از آن هم کمتر انجام مى گیرد. تقریبا یک عمرى زن و مرد با هم زندگى کرده اند و به خوى و خلق یکدیگر آشنا شده اند, جدایى در این سنین بسیار بسیار کمتر است. طلاقهایى که صورت مى گیرد اکثرا ازدواجهاى تازه است, دو ساله, یک ساله, چهار ساله, شش ساله و اینها هم آن مهرشان با زمان حاضر فاصله ارزشى بسیار زیادى ندارد.
من خواهش مى کنم نمایندگان محترم, خواهران و برادران به این نکات عنایت بکنند. اصلا در دنیاى غرب طلاقها به خاطر اینکه مهر و آن حقى که باید به زوجه بپردازند کم است صورت مى گیرد یا در همین ایران واقعا این طورى است؟! این واقعا یک حرف بى دلیلى است که ایشان فرمودند و بایستى توجه داشت, هر چند ما از لحاظ شرعى این نکته را داریم مهر را زیادتر بکنیم اتفاقا شوم است و مشومت دارد و بالاخره مصلحت نیست, بلکه در روایات هست که هر زنى مهرش کمتر است به سعادت و خوشبختى هم نزدیک تر است.
اما نکته دومى که این خواهر اشاره داشتند این بود که اگر ما بخواهیم این مهریه ها را که به قیمت روز محاسبه مى کنیم بالا ببریم در نتیجه طلاق هم صورت نمى گیرد. این هم قابل قبول نیست, این هم یک ادعاى بى دلیل است. همان طورى که برادرمان جناب معلمى گفتند, آنهایى که در صدد طلاق و جدایى هستند هر اندازه مهر آنها را سنگین هم بکنید و قیمت مهر (30) سال قبل را به روز دربیاورید (3) هزار تومان را بگویید بایستى (30) میلیون پرداخت بکند, اما چون تصمیم به جدایى گرفته, خواه ناخواه جدا مى شود و با قسطبندى و بالاخره با استفاده از راههاى قانونى, هم طلاقش را مى دهد و هم مهر را بالاخره به شکل مقبول هم بخواهد پرداخت بکند با یک زمان بسیار طولانى پرداخت مى کند و زن را از خودش جدا مى کند و من در اینجا مى خواهم توجه نمایندگان محترم را به این مطلب جلب بکنم که عزیزان من! ما با مسایلى از این قبیل نیاییم بنیان محکم و مقدس خانواده را متزلزل بکنیم. گرچه مجمع تشخیص مصلحت در مورد طلاق زن این مطلب را مصوب کرده که اگر مردى بخواهد بدون دلیل و بر مبناى هواى نفس و شهوات شیطانى, زن را از خودش جدا بکند و طلاق بدهد, در آنجا آمده است (من الان از وزیر محترم دادگسترى پرسیدم ایشان اشاره داشتند که در مصوبه مجمع تشخیص مصلحت نظام آمده است) که دادگاه حق دارد ... اموال موجود, آنچه که زن و مرد در زندگى مشترک جمعآورى کرده اند مقدارى از آن, نصفى از آن, مال این زوجه خواهد بود. وقتى که ما در مورد طلاق یک مسایلى این طورى را داریم چرا بیاییم یک بحثى را مطرح بکنیم که اصلا به نظر من نیازى به طرح این قانون نبود.
متإسفانه خواهران این مطلب را آوردند و برادران محترم هم احساسشان گویا بر این بوده که زن در جامعه اسلامى ایران واقعا تحت سلطه و استعمار است و وجود زن دارد استثمار مى شود و این بارهاى سیاسى را متإسفانه لحاظ نکرده اند و در واقع داریم یک غذاى تبلیغاتى هم به دشمنانمان مى دهیم. به هر حال من مى خواهم عرض بکنم که نیازى به این طرح نبوده و به هر حال نکته اى که برادرمان جناب آقاى انصارى اشاره داشتند, یکى مسإله حق مرد و حق زن مطرح است و ما در مورد حق مرد حساسیت داریم اما در مورد حق زن چرا بى تفاوت هستیم؟ این جواب هم عینا همانى است که عرض کردم. واقعا کجا به حقوق زن خداى ناکرده تجاوز شده و ساکت نشسته ایم؟! البته نمى شود گفت هیچ مردى بر خلاف عواطف و دستورات دینى به زن زور نمى گوید و یا حق او را ضایع نمى کند, اما جلوگیرى از تضییع حقوق زن راهش این نیست که ما بیاییم یک قانونى را تصویب بکنیم که واقعا به نظر من نظام ارتباطات اقتصادى را به هم مى ریزد.
نمایندگان محترم ببینید! شما این ارزش را فقط در مورد مهریه زنان مى خواهید لحاظ بکنید یا در همه موارد باید لحاظ بشود؟ اگر یک شخص بدهکارى ده سال قبل بایستى (10) هزار تومان به یک شخصى مى داد و نتوانست بدهد تا امسال که مرد ... (نایب رئیس ـ جناب آقاى خیرخواه! وقتتان تمام است) عنایت کنید اگر واقعا آمد گفت طلبکار محترم! به من فرصت دادى و متشکرم و این (10) هزار تومان شما, اگر این قانون باشد آن طلبکار نخواهد گفت که شما ده سال پیش (10) هزار تومان از من گرفتید, امروز اگر آن (10) هزار تومان را حساب بکنید با (10) سال قبل چیزى بالاى مثلا فرض کنید (100) هزار تومان مى شود و بنابراین بایستى (100) هزار تومان به من بدهید؟! و این محاسبات را چه کسى خواهد کرد؟ این نظام به هم ریخته اقتصادى را که در آینده به وجود خواهد آمد چه کسى باید جمع و جور بکند؟ اینها مطالبى است که من معتقدم که حتما بایستى رعایت بشود.
و اما مطلب حلى را عرض کنم, نمایندگان محترم ببینید! آقایان و خانمها! این مطلب به نظر من یک بحث مبنایى است, فقهى است, ما نیاییم در امورى که خیلى مربوط به ما نیست حتما جعل قانون بکنیم. شما مى توانید قانون وضع بکنید, اگر یک کسى روزه خورده چقدر بایستى بابت کفاره بدهد؟ نه, این را بایستى مرجع تقلید, هر کسى که از هر مرجع تقلیدى, تقلید مى کند از او این نظریه را بخواهد. من معتقدم که وارد شدن در این قضیه بر مبناى فقهى نیاز به کار کارشناسى عمیق اجتهادى دارد و بنابراین هر کس که تابع هر مجتهدى هست, همین فتاوایى که شاید الان دم دست شماست و جناب انصارى به آن اشاره کردند, چرا به فتواى برخى از مراجع دیگر که فرمودند ((فقط مهر مشخص همان زمان را بدهکار است و باید پرداخت بکند)) چرا این را قرائت نکردند؟ چرا نظر آن مرجع دیگرى که عالمانه اظهار نظر کردند و فرمودند اگر همسر در هر زمانى ادعاى مهر کرد و شوهر نپرداخت بدهکار است به ارزش روز, ولى اگر همسر ادعاى مهر نکرد, ولو (30) سال گذشته, بایستى که همان مهر زمان انعقاد عقد را پرداخت بکند.
به هر حال من معتقدم که تصویب این طرح مشکلات زیادى را به وجود مىآورد و به دنبال دارد و من خواهش مى کنم که آقایان و خانمها عنایت لازم را داشته باشند و به بار سیاسى قضیه هم توجه بفرمایند. والسلام
نایب رئیس ـ متشکر, قبل از اینکه ما موافق بعدى را دعوت کنیم که طبق آیین نامه مجموعا پنج نفر دیگر فرصت دارند صحبت کنند, چون پیشنهاد کفایت مذاکرات رسیده ابتدإ ناچاریم این پیشنهاد را مطرح بکنیم. یکى از پیشنهاد دهندگان توضیح بدهند.
محمد شاهى عربلو ـ بسم الله الرحمن الرحیم
خدمت برادران و خواهران عزیز در مورد این طرح عرض کنم که تعدادى از برادران موافق و مخالف خصوصا علماى بزرگوار آن مسایل فقهى و لازم را خدمت مجلس محترم توضیح دادند. منتها بالاخره این طرح از ابعاد گوناگون قابل طرح و بررسى است. به همین جهت هر چه در مورد آن صحبت بشود, ابعاد دیگرى را باز خواهد کرد. چون هم مسإله اجتماعى است و هم مسإله حقوقى است و هم مسإله فقهى است.
بنابراین مسایل را از هر بعد هر کدام از برادران بنگرند و فکر کنند قابل تشریح است. منتها عمده مسایلى که در اینجا اشاره شد مسإله طلاق است که برادران و مخالفین اشاره داشتند که این کار (اضافه شدن مهریه) نه تنها جلو طلاق را نمى گیرد بلکه جلو ازدواج را مى گیرد. در حالى که اینجا مسإله اضافه شدن مهریه مطرح نیست. اصلا ... (نایب رئیس ـ آقاى شاهى عربلو! شما راجع به کفایت مذاکرات صحبت بفرمایید) بله حاجآقا! همین را مى خواهم اشاره کنم که ... (نایب رئیس ـ آخر مقدماتتان خیلى مقدمات بعیده است تحمل نمى کنند, بفرمایید) اینجا اظهار عدالت و حفظ عدالت اجتماعى است که یک حقوقى که قبلا یکى بدهکار بوده حالا چطورى آن پرداخت بشود, مسإله این است که برادران و خواهران هم بالاخره در رإى دادن مختارند ان شإالله رإى مى دهند و وضعیت مشخص مى شود.
والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته
نایب رئیس ـ متشکر, مخالف را دعوت بفرمایید.
منشى (غفورىفرد) ـ آقاى باهنر بفرمایید.
محمدرضا باهنر ـ بسم الله الرحمن الرحیم
من به ذهنم مى رسد دیگر با جوى که در مجلس هست نیازى به مخالفت ندارد و رإى نمىآورد. به نظر من این کفایت مذاکرات شاید از آن موارد معدود و استثنایى باشد که حتى حق باشد ما درخواست ادامه مذاکرات را طبق آیین نامه بکنیم به بیش از موارد معین! مسإله بسیار مهم است, مسإله بسیار حساس است, هم از بعد فقهى و هم از بعد اقتصادى و هم از بعد اجتماعى و ما باید واقع قضیه بتوانیم این مسإله را حسابى به غور بگذاریم, استدلالهاى مخالفین, موافقین را بشنویم, البته خوب, ان شإالله محبت هم مى کنند و مخالفین و موافقین استدلالهاى تکرارى را نمى گویند, بحثهاى بعدى را بکنند تا ان شإالله مسإله شکافته بشود و واقع قضیه اینکه تصمیم, تصمیم مهمى است. یعنى ما اعم از اینکه قانع بشویم مخالف رإى بدهیم یا قانع بشویم موافق رإى بدهیم, مسإله بسیار مهم است و باید دقت زیادى در قضیه کرد.
نایب رئیس ـ متشکر, حضار 183 نفر, نمایندگان محترمى که با کفایت مذاکرات موافق هستند قیام بفرمایند (عده کمى برخاستند) تصویب نشد. موافق بعدى را دعوت بفرمایید.
مرضیه وحیددستجردى ـ بسم الله الرحمن الرحیم
من در ابتدإ لازم است به بخشى از سخنان برادر محترممان جناب آقاى خیرخواه پاسخ بدهم.
بحث ایشان اولا نیاز به تذکر و مسإله داشت که من در آن موقع صلاح ندیدم, گفتم به عنوان موافق در همین جا صحبت مى کنم, از قول خانمهاى نماینده و طراح مطلب خلاف واقعى را مطرح کردند و گفتند که این خانمها این طور عنوان مى کنند که زن در جامعه اسلامى ایران تحت سلطه است و استثمار مى شود. برادر محترم و سایر نمایندگان محترم توجه داشته باشند! قطعا و به هیچ وجه این نظر, نظر خانمهاى نماینده نیست. ما معتقدیم امروز در جمهورى اسلامى ایران زنان آن قدرت و توان و حقوقى را به دست آورده اند که در هیچ کجاى دنیا و هیچ کجاى تاریخ مثل آن نظیر نداشته. بنابراین مطلبى که ایشان فرمودند شاید نظر شخصى خود ایشان هست که بایستى حتما نظرشان را پس بگیرند. آنچه که ما در این انقلاب شاهد هستیم, حضرت امام راحل, آن کسى که بزرگترین حق را به گمان ما در قرن اخیر بر گردن زنان در تمام عالم دارد, ایشان این طور فرمودند که ((من تحول بسیار عجیبى را در زنها مى بینم و این تحولى که امروز در جامعه اسلامى ما در زنان است بیش از تحولى است که در مردان اتفاق افتاده)). واقعا ما این تحول و این آزادى و این حقوقى را که امروز به زنان داده شده در جامعه خودمان که موجب شده زنان ما امروز در تمام عرصه ها و میدانهاى سیاسى و اجتماعى و فرهنگى و علمى فعالند اینها را مدیون نظام جمهورى اسلامى هستیم و تمام آنچه که مورد نظر ماست و مقصد و ایده ما هم این است که به آن ایدهآلهاى اسلامى خودمان برسیم. بنابراین اگر ما خلاهاى قانونى را که در قانون ما و شاید در قانون مدنى ما وجود دارد, اگر مشکلاتى را که بر اساس مسایل روز اتفاق مى افتد و بایستى اینها را قانون ما پاسخگو باشد و بخصوص مجلس شوراى اسلامى به آن پاسخگو باشد, به عنوان قوه اى که در رإس قواست, ما این را هم از حقوق اسلامى مردم کشورمان و بخصوص حقوق زنان مى دانیم. این میدانى که اسلام براى زنان باز کرده تا در این میدان مشکلات جامعه و مشکلات زنان و مردان حل بشود. ایشان فرمودند ما بگذاریم بر اساس اینکه آقایان فقهإ و مجتهدین عظام نظراتشان با هم متفاوت هست هر کسى بر مبناى نظر مجتهد مقلد خودش رفتار بکند. ولى آنچه که من مى خواهم خدمت آقاى خیرخواه عنوان بکنم ...
نایب رئیس ـ خانم وحید ببخشید! ...
خیرخواه ـ تذکر آیین نامه اى دارم.
وحیددستجردى ـ حاجآقا! صحبت ایشان را جزو وقت من منظور نفرمایید.
خیرخواه ـ ایشان به ما چیزى را نسبت دادند, من مى خواهم جواب بدهم.
وحیددستجردى ـ حاجآقا! دقیقا ایشان فرمودند, من همان زمان یادداشت کردم ((خانمهاى نماینده این طور عنوان مى کنند که زن در جامعه اسلامى ایران تحت سلطه است و استثمار مى شود)). این دقیقا عین همین چیزى بود که من واقعا مو به مو یادداشت کردم. البته ایشان مى فرمایند که نظرشان این نبوده

نایب رئیس ـ آقاى خیرخواه! طبع مذاکرات مجلس و مخالف و موافق این است, مگر صحبت شما تحریف شده؟
خیرخواه ـ بله, تحریف شده!
نایب رئیس ـ خیلى خوب, حالا ما نوار را مى گیریم اگر این جمله اى که ایشان نقل کردند تحریف شده بود, به شما وقت مى دهیم. سرکار خانم وحید بفرمایید.
وحیددستجردى ـ ایشان مى فرمایند که هر کسى بر مبناى نظر مجتهدى که از او تقلید مى کند رفتار بکند. قوه قضاییه ما (جناب آقاى خیرخواه! برادران محترم!) بر مبناى فقه حکومتى بایستى رفتار بکنند. ما بایستى یک وحدت رویه در همه دستگاههاى کشورمان و بخصوص بر دستگاه قضایى مان حاکم باشد. ما نمى توانیم بر اساس نظریات متفاوت فقهإ و مجتهدین بیاییم اینجا عمل بکنیم و این وحدت رویه را به هم بریزیم. آن چیزى که بر دستگاه قضایى ما حاکم است بایستى یک نظر واحد باشد و آن هم همان مطلبى باشد که بایستى در فقه حکومتى ما مد نظر هست. بنابراین اگر این مطلب به عنوان یکى از دردهاى امروز جامعه به مجلس آورده شده که روى آن بحث بشود, این یکى از معضلات جامعه ماست. من نظر شما برادران و خواهران محترم را به این سخنان رهبر معظم انقلاب که اخیرا در جمع خانمها بیان فرمودند جلب مى کنم, ایشان این طور فرمودند ((چیزى که توصیه ما به همه دست اندرکاران است چه آنهایى که در مجلس هستند و چه آنهایى که در دستگاه دولتى هستند, چه آنها که بر منابر خطابه و وعاظ هستند, چه به خود زنها, این است که باید حمایت اخلاقى و قانونى از زن صورت گیرد)). بخشى از مهمترین گره ها در خانواده است. لذا بروید ببینید در خانواده ها چه خبر است! ببینید چه چیز این نابسامانیها را به وجود مىآورد؟ در اسلام به مرد اجازه داده نشده است که به زن زور بگوید و چیزى را بر زن تحمیل بکند. براى مرد حقوق محدودى در خانواده قرار داده شده است که از روى کمال مصلحت و حکمت است. اگر قانون از زن دفاع نکند (من نظر برادران محترم را به این مطلب جلب مى کنم. ایشان مى فرمایند اگر قانون از زن دفاع نکند) مرد به او تعرض مى کند. باید حمایت اخلاقى و قانونى از زن بشود تا مرد در محیط خانواده نتواند زورگویى کند.
برادران, آن کسانى که در موافقت با این طرح صحبت کردند بیان فرمودند, مهریه یک دینى است بر گردن مرد, حق زن هست. ما آن را در آیه قرآن داریم که قرآن مى فرماید که ((و اتوا النسإ صدقاتهن نحله)) آیه قرآن است که مى گوید حتما باید عندالمطالبه و عندالاستطاعه اگر زن تقاضا کرد, مهریه او که در حقیقت نشانه صداقت مرد هست و هدیه اى است براى زن به او داده بشود. حالا شما در نظر بگیرید. یک خانمى آمده, از روى صفا, از روى صداقت در تمام طول زندگى مشترک براى اینکه بنیان خانواده اش استحکام لازم خود را داشته باشد مهر خودش را مطالبه نکرده, مهریه اش را مطالبه نکرده, مرد هم به او نپرداخته, بعد از (30) سال, (40) سال زندگى, وقتى که این زن شادابى و جوانى خودش را از دست داده, وقتى که یک زنى فرسوده و تکیده شده حالا این آقا آمده و مى خواهد این خانم را طلاق بدهد مهریه این خانم در (40, 30) سال پیش همان طورى که فرمودند ممکن است (1000) تومان تا (2000) باشد. آیا شما و ما به عنوان یک انسان, به عنوان یک مسلمان, به عنوان نمایندگان مجلس شوراى اسلامى, به عنوان کسانى که باید قوانینى وضع بکنیم که در خانواده ها از زنها, از مردها, از اجتماع و بخصوص از بنیان خانواده در حقیقت حمایت بکند, ما باید به خودمان این اجازه را بدهیم که آن مرد به این زن (1000) تومان و (2000) تومان به عنوان مهریه بپردازد و برود؟ آیا این حمایت از زن و حمایت از بنیان خانواده است؟ ما واقعا این را همان طور که خواهران و برادران محترم فرمودند یک کار خلاف عدالت اجتماعى مى دانیم. آن برادرانى که مى فرمایند این ربح و ربا است واقعا این طور نیست, قطعا این مهریه در زمانهاى سابق قدرت خرید خاصى داشته و امروز قدرت خرید آن تفاوت کرده, چون سکه و مسکوکات در زمان پیامبر گرامى اسلام طلا و نقره بوده, یعنى خود سکه در صدر اسلام جنبه مالیت داشته, خود پول رایج آن زمان طلا و نقره بوده که جنبه مالیت و ارزش مالى داشته, بعد از آن ما اسکناس و سکه هاى دیگرى را براى تسهیل روابط تجارى و براى اینکه بتوانیم با هم قرارداد ببندیم و تجارت بکنیم با راحتى به عنوان نشانه اى بر قدرت خرید انتخاب کرده ایم, شما بیشتر از من استحضار دارید, واقعا اسکناس چه ارزشى دارد؟ اگر ارزش داشت وقتى حکومتها تغییر مى کردند, نمىآمدند اسکناسها را بردارند و یک اسکناس دیگرى به جاى آن به جریان و به اعتبار بیندازند. بنابراین, این به عنوان یک مظهرى است بر قدرت خرید, به هیچ وجه معناى ربا یا سود را مطرح نمى کند. قدرت خرید یک پول در (30) سال, یک کارمند (70) تومان حقوق مى گرفت, با (70) تومان اجاره خانه اش را مى پرداخت و زندگى اش را هم مى چرخاند, حتى پس انداز هم مى کرد, ولى امروز با (70) تومان حتى نان خودش را هم نمى تواند تإمین بکند! این نشانه این است که قدرت خرید پول در طى زمان تغییر مى کند و ما باید اگر الان مى خواهیم واقعا از حقوق خانواده ها, از متلاشى نشدن خانواده ها و اینکه حقوق قانونى زنان در خانواده به آنها داده بشود (که مد نظر رهبر معظم انقلاب است) دفاع بکنیم باید این مطلب را مد نظر داشته باشیم.
من به عنوان نمونه و مثال این را خدمت شما عرض مى کنم, از حضرت امام صادق ـ سلام الله علیه ـ سوال مى شود چرا براى زنان, ارثى نصف ارث مردان قرار داده شده است؟ ایشان مى فرمایند این به این خاطر است که به زنان مهریه و نفقه تعلق مى گیرد. حالا وقتى قضیه مهریه مطرح مى شود آقایان این طور عنوان مى فرمایند, مهریه در حقیقت یک پشتوانه اقتصادى و سرمایه اى براى زن است. ما در اینجا که مهریه اش را نپردازیم, ارثش هم که نصف باشد, پس این زن چگونه زندگى بکند؟! یک خانمى بعد از (40, 30) سال زندگى اگر از خانه شوهر بیرونش کردند, همین اخیرا من در دفتر نمایندگان تهران موردى را داشتم. یک خانم جوانى با سه بچه آمده بود, شوهرش زندانى بود. این بنده خدا در یک مدرسه سرایدارى مى کرد تحت پوشش کمیته امداد, در دو ماه هم (5000) تومان به او مى دادند و مى گفت مدت یک سال هم است که پدرم بعد از (30) سال زندگى, مادرم را طلاق داد و الان این مادر پیرزن هم آمده و با من زندگى مى کند, ما باید از این زنها حمایت بکنیم. اگر قضیه ارث آنها, اگر قضایاى مختلف مطرح است و ما این احادیث را داریم که قطعا مسإله مهریه به عنوان پشتوانه اقتصادى و سرمایه اى براى خانمها مطرح است, حالا شما واقعا قبول مى کنید این سرمایه زن بعد از (40, 30) سال زندگى (1000) تومان باشد؟ یا (2000) تومان به او پرداخت بشود؟ همان طور که خواهران و برادران محترم فرمودند آن چیزى که مطرح مى شود دقیقا در جهت جلوگیرى از مسإله طلاق است. یعنى آن کسانى که امروز قانون مدنى ما در این خصوص به آنها اجازه مى دهد, شما هم مستحضر هستید ماده (1133) قانون مدنى این طور مى گوید ((مرد مى تواند هر وقت که بخواهد زن خود را طلاق بدهد)) حالا ما کار نداریم که آیا این ماده مشکلى ایجاد کرده یا نکرده (واقعا من نمى خواهم وارد این مبحث الان بشوم) ولى وقتى این ماده بدون هیچ گونه پیش شرطى دست مردان را باز گذاشته که زنان خودشان را طلاق بدهند, اگر ما از نظر قوانین, برخى از مسایل را در جلو پاى آنها نگذاریم, خوب همین مطلبى اتفاق مى افتد که امروز مى بینیم در نظام جمهورى اسلامى برخى از این موارد اتفاق مى افتد, ما نمى گوییم اینها زیاد هستند, اینها مواردى هستند که ما به عنوان یک نماینده مجلس باید در مقابل آنها موضع گیرى بکنیم, باید این مشکلات قانون را از بین ببریم.
شما ببینید! امیرالمومنین على ـ علیه السلام ـ وقتى که خلخال را از پاى یک زن یهودى کشیدند گفت ((اگر کسى از شدت ناراحتى این مسإله از بین برود بر او حرجى نیست)) یعنى از یک مشکل در کشور خودشان و در حکومت تحت لواى خودشان این قدر ناراحت شدند. ما چطور اجازه بدهیم که در جمهورى اسلامى در نظامى که ما امروز مى خواهیم خودمان را الگو و ایدهآلى براى همه عالم قرار بدهیم و واقعا هم این طور هستیم, این مسایل و این ظلمها در برخى از موارد نسبت به زنها اتفاق بیفتد؟
من از برادران و خواهران محترم مى خواهم با توجه به همه مسایلى که عرض شد و اینکه واقعا مهریه مسإله قدرت خرید پول است, توان خرید است با توجه به شاخصهاى قیمت و با توجه به نرخ تورم, آن چیزى که این طرح آن را بیان کرده که بانک مرکزى جمهورى اسلامى پول و قدرت خرید پول را در سالهاى مختلف و بر اساس شاخصهاى قیمت روز برآورد کند و بعد اگر مردى خواست همسرش را بر اساس ماده (1133) قانون مدنى طلاق بدهد, خوب طلاق بدهد ولى حقوق قانونى زنش را (این زنى که بایستى سرپناهى هم داشته باشد) بدهد.
من نظر برادران و خواهران را به یک مطلبى از زندگانى حضرت امام راحل جلب مى کنم, واقعا ما به ایشان افتخار مى کنیم, ما زنان ایران افتخار مى کنیم که وجود ایشان را درک کردیم و ایشان زنان را احیإ کردند و ما زنان, زنده به دست ایشان شدیم. این چیزى که اطرافیان ایشان, نزدیکان ایشان, همسرشان و فرزندانشان از قول ایشان در مورد قضیه مهریه نقل مى کنند که من این را از کتاب ((پا به پاى آفتاب)) یادداشت کردم و خدمت برادران و خواهران محترم قرائت بکنم و از قول ایشان نقل شده, امام مقید بودند که دختر حتما باید مهریه داشته باشد. عروس ایشان خانم طباطبایى که خانم فاضله اى هستند مى فرمایند ایشان به مهریه توجه و اعتقاد خاصى داشتند و اعتقادشان بر این بود که دختر باید حتما مهریه داشته باشد. در مورد تعیین مهریه نیز به عرف توجه مى کردند. مهریه هر یک از ما یک دانگ خانه تعیین شد, چون نظر ایشان این بود که دختر باید مسکن داشته باشد تا بتواند از آینده خود مطمئن باشد. ما حالا نمى گوییم که مهریه زنها بیاید مسکن و ملک تعیین بشود, ولى اگر واقعا یک مهریه اى بر اساس زمان گذشته ارزش خاص خودش را داشته, امروز (نایب رئیس ـ وقت شما تمام است) هم همچنان که نظر حضرت امام بوده, همچنان که نظر بسیارى از مجتهدین عظام بوده که کمیسیون قضایى از آنها استفتإ کردند, از خواهران و برادران محترم تقاضا مى کنیم که این نظریات را لحاظ بکنند و بدانند این به عنوان یک پشتوانه اقتصادى و در حقیقت حمایت از زنانى است که ممکن است بعد از طلاق اینها بى سرپرست باشند, مشکلات حکومتى و کشورى را براى ما فراهم بکنند, بنابراین واقعا به عنوان یک وظیفه حکومتى, یک وظیفه کشورى, یک وظیفه اى که جنبه شرعى و انسانى و جلوگیرى از تبعیض و ظلم را هم دارد, از خواهران و برادران مى خواهم که به این طرح رإى مثبت بدهند.
و السلام علیکم و رحمه الله
(عده اى از نمایندگان ـ احسنت, احسنت)
نایب رئیس ـ متشکر, خوب ما از اطاق کنترل نتوانستیم متن صحبت را تا به حال بگیریم. جناب آقاى خیرخواه! اگر شما معتقدید صحبت جناب عالى تحریف شده بفرمایید, آن جمله اى که فرموده بودید تکرار بفرمایید.
کامل خیرخواه ـ من متإسفانه در بیان خانم دکتر دستجردى دیدم که در تعبیر من ایشان خلاف فرمودند, یعنى من نگفتم که طراحان نظرشان این بوده که غذاى سوء سیاسى به بیگانگان بدهند. بنده گفتم که بایستى بازتاب و بار سیاسى این طرح هم لحاظ بشود. ما الان داریم صحبت مى کنیم دنیا گمان مى کند که حقوق زن در ایران اسلامى واقعا مورد احترام و قبول نیست و این یک واقعیتى است و ما بایستى سعى بکنیم که مسایل را متعقلانه ببینیم با احساسات مشکل حل نمى شود. و السلام
نایب رئیس ـ متشکر, قبل از اینکه ما مخالف بعدى را دعوت بکنیم طرحى به دست ما رسیده براى مسکوت ماندن این طرح به مدت شش ماه. یکى از برادرانى که این تقاضا را به عنوان پیشنهاد کرده اند مطرح بفرمایند. جناب آقاى موحدى بفرمایید.
محمدعلى موحدى کرمانى ـ بسم الله الرحمن الرحیم
نمایندگان محترم از اولى که این طرح مطرح شد عنایت به بحثها داشتند (بحث مخالفین و موافقین) واقع قضیه این است که این بحث از نظر فقهى هنوز کاملا روشن و شفاف نیست. نظر بعضى از فقهاى عالیقدر را شما شنیدید که با یک تذکراتى و حواشى موافق بودند. از طرفى ما اطلاع داریم که بعضى از فقهاى بزرگوار و مراجع هم مخالف هستند. معناى این, این است که این بحث هنوز از نظر فقهى تنقیح نشده, شما عنایت دارید که یک طرف قضیه این است که اگر مثلا خانمى در (50) سال قبل ازدواج کرده و حالا بحث طلاقش مطرح است این با یک مبلغ ناچیزى جدا بشود که این که واقعیت است و باید فکرى براى این کار کرد که این طور چیزى اتفاق نیفتد, کسى که مثلا مهریه اش در دهها سال قبل (1000) تومان بوده الان (1000) تومان به او دادن یک امر شوخى است. این در واقع مهرش ادإ نشده, این یک طرف قضیه است که ما کاملا موافق با این معنا هستیم, باید براى اینکه این افراد به حقشان برسند یک فکرى کرد, ولى تنها این طرف قضیه نیست, آن طرف قضیه هم این است که اگر مجلس محترم چنین چیزى را تصویب کرد و بر اساس شاخص قیمتها و تورم و نرخ روز بنا باشد بدهیها پرداخت بشود, تنها مسإله مهر نیست, مسإله دیون هم هست. به قول همان تعبیرى که بعضى داشتند مزد کارگر هم هست. اگر مثلا شما سال قبل (10) هزار تومان به یک نفر قرض دادید ...
قمى ـ حاجآقا! این در مخالفت صحبت کردن است.
موحدى کرمانى ـ خیر, عرض مى کنم دو طرف قضیه, من مخالف نیستم, عرض کردم موافق هستم آن طرف موافق را هم عرض کردم.
نایب رئیس ـ خوب اگر یک کسى مى خواهد بگوید که باید مسکوت بماند باید دلیل مشکل را بیان کند, به هر حال ایشان مشکل را بیان مى کند که دلیلشان براى اینکه باید مسکوت بماند جناب آقاى موحدى بفرمایید.
موحدى کرمانى ـ مى گویم دو طرف قضیه مشکل است و حتما نیاز دارد به اینکه اقلا شش ماه ما مجال را بدهیم به حوزه هاى علمیه, به فقهإ, به صاحبنظران, به نمایندگان بنشینند روى این قضیه فکر بیشترى بکنند, در کار عجله نفرمایید, این مسإله, مسإله بسیار مهمى است. این مسإله رد بشود مصلحت نیست, براى اینکه مى گویند مجلس در مقام حمایت از زنان نیست, این در مجلس تصویب بشود مقدمه اى مى شود. بسم الله! شما سال قبل هم اگر چنانچه (1000) تومان به یک نفر قرض دادید, خوب بر اساس تورم شاخص قیمتها که (30%) مثلا تورم است مى گوید آقا چرا الان (1000) تومان به من مى دهید؟ (1300) تومان مثلا به من بدهید. دیگرى هم همین را مى گوید, مشکلات زیاد اجتماعى به وجود خواهد آمد براى دادگاهها معضل مى شود, طرف مى رود مطالبه مى کند مى گوید حق من بیش از این مقدار هست, من ربا نمى خواهم من حقم را مى خواهم و سال قبل که من (1000) تومان دادم الان حق امسال من مثلا (1300) تومان است, شکایت هم مى کند و باید دادگاهها برسند, مسإله بسیار وسیع و دامنه دار است.
بنده معتقد هستم روى این قضیه عجله نکنیم و یک مجال شش ماه و حتى به حوزه هاى علمیه و به فقهإ بدهیم که بنشینند روى قضیه تإمل بیشتر بکنند بعد از شش ماه این مجلس است, این اختیار شماست که مى توانید مجددا به مجلس بیاورید با فکر بیشترى, با فکر پخته اى و دقت زیادتر ان شإالله مجلس تصمیم بگیرد. والسلام
نایب رئیس ـ مخالف را دعوت بفرمایید.
منشى (غفورىفرد) ـ آقاى انصارى بفرمایید.
مجید انصارى ـ بسم الله الرحمن الرحیم
با تشکر از نایب رئیس محترم مجلس جناب آقاى موحدى کرمانى که اعلان فرمودند که با اصل قضیه موافق هستند, اما به ادله اى که توضیح فرمودند, درخواست مسکوت ماندن را داشتند. من, هم از حضور ایشان خواهش مى کنم و هم از دیگر نمایندگان محترم عنایت بفرمایند مسکوت ماندن چه مشکلى را مى تواند حل بکند و آیا ضرورت دارد یا نه؟
اولا بخش عمده اى از وقت مجلس امروز به صحبتهاى موافق و مخالف گرفته شده, ظاهرا طبق آیین نامه یکى دو نفر دیگر بیشتر فرصت صحبت کردن ندارند و طبق آیین نامه چیزى که مسکوت مى ماند بعد از پایان مهلت مسکوت ماندن بدون هیچ گونه تغییرى عینا باید در دستور مجلس قرار بگیرد. پس از نو همین وقت گرفته خواهد شد. اگر حضرت آقاى موحدى دنبال این هستند که مى فرمایند در این شش ماه وفاقى بین همه علمإ و مراجع در نظر فقهى به وجود بیاید, این امر محالى است. در اکثر فروع فقهى نظر فقهإ ـ سلمهم الله ـ با هم متفاوت است. تا به حال هم مرسوم نبوده که مجلس اگر خواست قانونى وضع کند اول صبر کند تمام مراجع و علمإ قم و بلاد اسلامى در آن موضوع به وحدت نظر برسند بعد قانون بگذارد. تا به حال بیش از (2000) ماده قانونى, حقوقى و قضایى از دور اول تا امروز در کمیسیون محترم امور قضایى تصویب شده. من سوال مى کنم در کدام یک از این قوانین مجلس اول صبر کرد تا نظر فقهإ در آن موضوع یکى باشد بعد وضع قانون بکند؟ من از الان عرض مى کنم شش ماه که هیچ, شصت سال هم اگر این قانون مسکوت باشد امکان اینکه نظرات همه فقهإ در یک موضوع مهم مالى و اقتصادى یکى بشود نیست و ما هم دنبال این نیستیم, ما در کشور قرار نیست که هر مقلدى در قوانین حقوقى و مدنى و جزایى به فتواى مقلد خودش عمل بکند. ما شوراى محترم نگهبان را داریم. این قانون اگر ان شإالله تصویب بشود به شوراى نگهبان مى رود, اگر شوراى محترم نگهبان آن را خلاف شرع تشخیص دادند مواردش را اعلام مى کنند, مجلس اصلاح مى کند. مبناى شوراى محترم نگهبان هم روشن است, فتواى حضرت امام ـ رضوان الله تعالى علیه ـ در گذشته بوده و امروز چون بسیارى از مقلدین کشور بقإ بر امام هستند و نظرات مقام معظم رهبرى و یا آرإ نزدیک فقهإ مبناى نظر فقهى شوراى محترم نگهبان است, بنابراین ما از حیث مسایل شرعى هیچ مشکلى نداریم, شوراى نگهبان را بحمدالله داریم, آنها تشخیص مى دهند و این نکته را هم عرض کنم حضرت آقاى موحدى که خودشان مسوول امور کمیسیونهاى مجلس شوراى اسلامى هستند به خوبى مى دانند که ما الان در پایان سال هستیم, به زودى لایحه بودجه به مجلس شوراى اسلامى مىآید و لایحه بودجه عملا تا پایان سال طول مى کشد بعد هم تعطیلات نوروزى خواهد بود, دستورات زیادى در دستور کار مجلس و خصوصا کمیسیون قضایى برخى دستورات را دارند که دهها ماده دارد و من به طور طبیعى عرض مى کنم نوبت شور دوم این طرح بیش از شش ماه طول خواهد کشید و از هم اکنون, از همین امروز حضرت آقاى موحدى به قم, به علمإ مراجع اعلام بفرمایند که شور اول این ان شإالله تصویب شده تا شور دوم فرصت زیادى هست, آقایان بحث مى کنند ما هم که نمى خواهیم یک مبانى جدید فقهى تإسیس بکنیم. الحمدلله فقهاى ما بر مبانى مسلط هستند, اگر موضوع به قم منتقل بشود... (نایب رئیس ـ وقتتان تمام است) چشم, خیلى راحت مى توانند ظرف یک هفته, دو هفته نظر را بدهند, ضمن اینکه خوشبختانه کمیسیون قضایى قبلا این کار را کرده یعنى در دو ماه گذشته کمیسیون قضایى موضوع را به قم منعکس کرده و تاکنون نظر بیش از شش نفر یا ده نفر از مراجع و فقهإ را گرفته اند. لذا من فکر مى کنم مسکوت ماندن جز اینکه وقت مجلس را تلف کند و جز اینکه در بیرون انعکاس سوء داشته باشد ... و عملا هم جناب آقاى موحدى به خواسته شان مى رسند چون خود به خود رسیدگى به این طرح طولانى خواهد بود.
لذا من خواهش مى کنم مسکوت نماند, ان شإالله کلیاتش تصویب مى شود در شور دوم از نظرات جناب آقاى موحدى و دیگر فقهإ, بزرگان مجلس هم استفاده خواهد شد. والسلام
نایب رئیس ـ متشکر, حضار 195 نفر, نمایندگان محترمى که با مسکوت ماندن این طرح به مدت شش ماه موافق هستند قیام بفرمایند (عده کمى برخاستند) تصویب نشد. مخالف بعدى را دعوت بفرمایید.
ادب ـ پیشنهاد کفایت مذاکرات شود.
نایب رئیس ـ کفایت مذاکرات یک بار مطرح کردید رإى نیاورد.
منشى (باهنر) ـ آقاى عباسى بفرمایید.
عباس عباسى ـ بسم الله الرحمن الرحیم
من توجه همه نمایندگان محترم را ابتدائا به بینش اسلام در سهولت امر ازدواج جلب مى کنم بعد مواردى که دارم خدمتتان عرض مى کنم. ضمن اینکه باید حقوق آحاد ملت اعم از مرد و زن حفظ بشود.
همه نمایندگان محترم توجه دارند که اسلام عزیز در خصوص امر ازدواج نظر تسهیلاتى دارد یعنى هم تشویق مى کند و هم اینکه قائل و معتقد به این است که امر ازدواج هر چه سهل تر صورت بگیرد, من از همه نمایندگان محترم, از همه عزیزان درخواست مى کنم, از همه بزرگواران که اصلا فلسفه ازدواج و زوجیت از نظر اسلام مجددا در ذهنشان مرور بدهند و یک بررسى ذهنى بکنند. فلسفه زوجیت در اسلام و در فرهنگ اسلام, فلسفه دین, طلبکارى, بستانکارى و بدهکارى نیست, اسلام که مهریه قرار داده فلسفه خاص خودش را دارد, اما مهریه به عنوان مبناى ازدواج نیست. همه عزیزان مى دانند که در عقد دائم اگر مهریه هم ذکر نشود عقد صحیح است, فقط در عقد منقطع است که باید مهریه ذکر بشود و بعد از طرفى براى مرد اسلام قائل به ملک یمین است و ملک یمین هم در بخش نه اقتصاد, نه مهریه, نه طلبکارى, نه بستانکارى مى گنجد و این هم که از بین نرفته, نسخ هم نشده. آیات کریمه قرآن در رابطه با زوجیت چه در دنیا و چه در عقبى و آخرت نظرات خاصى دارد و نظرات حساسى ندارد ((نساوکم حرث لکم فإتوا حرثکم انى شئتم)) ((ان للمتقین مفازا حدائق و اعنابا و کواعب اترابا)) این آیات قرآن است که منسوخه هم نیست که ما بیاییم با شعار, مشکل مقطعى و زمانى را معیار و ملاک تصویب قانون قرار بدهیم. من تقاضا مى کنم براى یک بار دیگر هم که شده فلسفه زوجیت در اسلام را از نظر بگذرانند, اما دلایل مخالفت بنده:
1ـ عدم انحصار به موضوع مورد بحث. مهریه را همه قبول دارند که دین است, اگر ما بگوییم بحث ما فقط مهریه است و سایر دیون نه, این خودش یک تبعیض است. وقتى دین است وقتى طلبکارى بدهکارى و بستانکارى است, چه فرقى بین این و سایر دیون مى باشد؟ اگر بفرمایند جزء دیون نیست و به اصطلاح در بخش و تیتر مالیاتى و یا بدهکارى نمىآید, باز در این قسمت قرار نمى گیرد که به ارزش روز باید پرداخت بشود.
موضوع دوم, اگر ما بخواهیم این را تعمیم به همه بخشهاى دیون بدهیم به هر شکل شما حساب پیامدهاى مربوطه را دارید, بعضى از آقایان دیگر فرمودند (مخصوصا جناب آقاى موحدىکرمانى) فردا دعاوى مختلفى که اقامه خواهد شد چه مى شود؟ چه کسى پاسخگو خواهد بود؟ فردا آیا کسى مى تواند قراردادى را به مبلغ مقطوع با پیمانکارى با سازمانى با طرفى منعقد بکند؟ نه, مى گوید قانون این گونه تصویب شده, بنابراین قرارداد ما طبق ارزش روز, یعنى پیمان قطعى منعقد نخواهد شد.
موضوع سوم, اگر قضیه برعکس شد, طراحان حاضرند بپذیرند؟ یعنى اگر ارزش پول آن قدر بالا رفت که از ارزش زمان وقوع عقد و قرار مهریه بیشتر شد حاضرند کمتر بگویند؟ امروز گفته هزار تومان, ارزش پول بالا رفت ده برابر شد, حاضرند بگویند خیلى خوب به نرخ روز هزار تومان باید به او بدهند, این را مى پذیرند!؟ این را قبول مى کنند؟ اگر این را مى پذیرند باز یک بحثى است.
موضوع چهارم, این یک دین قطعى است, فرق است بین دیون قطعى و معاملات قطعى و طلبهاى قطعى با سلف. سلف مى تواند ادعا بکند یا عین جنس یا جنس به نرخ روز, اما اینکه دین قطعى است گفته (10) هزار تومان, این گفته یک میلیون تومان اسم برده است و اینکه سلف نیست.
موضوع پنجم, زن حق دارد مطالبه بکند, به مجردى که عقد منعقد شد خانم ادعا بکند به آقا بگوید اول مهرم را بده بعد من را خانه ببر, تا مهرم را ندادى من خانه نمىآیم, حق دارد و مى تواند سند به اجرإ بگذارد و قانون هم از او حمایت مى کند. در هر مرحله اى که خواست مى تواند سند را به اجرإ بگذارد و همین هم فتواى آقایان است که مى گویند مهریه هاى سنگینى که امروز منعقد و بسته مى شود موجب وجوب حج مى شود از همین بابت است. خوب برود و ادعا بکند, همان موقع که عقد خوانده شد (10) میلیون تومان است, (100) میلیون تومان است, یک میلیون ریال است هر چه هست همان موقع مطالبه بکند. این ارزش زمان و ارزش روز یعنى چه؟
موضوع ششم, مرا ببخشید این بحثى است فقهى, ثمن برابر مثمن است و این را همه قبول دارند, خانمها و آقایان, طراحان محترم مى گویند ارزش آن زمان این بوده و امروز این است و این به عنوان دین است. وقتى ما دین را حساب مى کنیم یعنى ثمن و مثمن, مى گوید آن ثمن برابر آن مثمن در آن زمان است و این را باید پذیرفت. مگر مثمن ارزش پیدا کرده؟ اگر مثمن ارزش پیدا کرده و اضافه شده آن یک بحث دیگرى است.
موضوع هفتم, نظر اسلام عزیز, عزیزان! سهولت در امر تشکیل خانوادگى و در امر زوجیت است. حقوقى را خدا به ... (آن دیگر مربوط به خود خداست) حقوقى را دین مقدس اسلام و همه ادیان الهى (دیگر منحصر به اسلام هم نیست) همه ادیان الهى حقوقى را براى مرد و حقوقى را هم براى زن قائلند و زن و مرد باید حقوق خودشان را برابر دین مطالبه کنند و حقوقى در ادیان الهى براى مرد قائل است که این حقوق را به زن قائل نشده است, با شرع که نمى شود برخورد کرد. شما بگردید از این همه حقوقى که اسلام در امر زوجیت است ببینید چند تاى آن مربوط به مرد است و چندتاى آن مربوط به زن است. آیات قرآن را ببینید که شما از بنده استحضار بیشترى دارید, احادیث را ببینید, ابواب فقهى را ببینید (نایب رئیس ـ آقاى عباسى وقت شما تمام است) حتى در کیفرها و در مجازاتها بین زن و مرد, اسلام فرق قائل است. در بعضى از موارد مجازاتى براى مرد قائل است که براى زن قائل نیست و یک مجازات دیگرى است.
بنابراین عزیزان اگر این طرح تصویب بشود نظر بنده است و سایر مخالفین نظر خودشان را گفتند و موافقین هم نظر خودشان را هم دادند. اگر این طرح تصویب بشود بنیان اقتصادى کشور حداقل, براى یک مدتى به هم مى ریزد و اختلاف و اختلال حقوقى, اجتماعى, قانونى, سیاسى, فرهنگى به وجود خواهد آورد.
والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته
نایب رئیس ـ متشکر, ما چون سه نفر دیگر از برادران و خواهران باید به عنوان موافق و مخالف صحبت کنند, بنابراین ادامه بحث را براى جلسه آینده مى گذاریم.
ادامه دارد.