انتخابات هفتمین دوره ریاست جمهورى اسلامى ایران به گواهى تمامى صاحب نظران و اندیشمندان, نقطه اى درخشان در تاریخ سیاسى و فرهنگى کشور اسلامى بود و برگ زرینى بر دفتر افتخارات ملت شریف و مبارز ایران اسلامى افزود و خاطره حضور قشرهاى مختلف ملت در عرصه مبارزات و مجاهدات انقلاب و جنگ تحمیلى را در اذهان ناظران زنده کرد. ملت مسلمان و انقلابى ایران که به فرموده رهبر معظم انقلاب, این بار از آزمایشى دیگر موفق و سرفراز بیرون آمده و دوران تازه اى در تاریخ درخشان جمهورى اسلامى آغاز کرد, در واقع بهترین عملکرد را از خود نشان داده و با انتخاب خود و حضور در صحنه مشارکت سیاسى, یک بار دیگر نشان داد که فریب هیاهوها و تبلیغات مسموم دشمنان اسلام و انقلاب را نخواهد خورد. ملتى که بار دیگر این گونه سپاسگزارى صمیمانه رهبرى معظم را متوجه خویش ساخت:
((ملت عزیز ما باید در دل از خداوند متعال شاکر باشد که او را به این حرکت افتخارآمیز هدایت کرد و دشمنان او را ناکام ساخت. اینجانب پس از سپاس خاضعانه از ساحت مقدس پروردگار که در لحظه لحظه این آزمایش بزرگ, شما ملت انقلابى و مومن و این بنده ناتوان را از هدایت و کمک و دستگیرى خود محروم نساخت از همه آحاد ملت که در این حماسه بزرگ شرکت کردند ... صمیمانه و با همه وجود تشکر مى کنم.))
یکى از محورهاى قابل توجه در دیدگاههاى رئیس جمهور منتخب, جناب حجت الاسلام و المسلمین آقاى خاتمى که بویژه در روزهاى تبلیغات انتخاباتى از طرف ایشان مورد تإکید قرار مى گرفت, موضوع زنان و مسائل اجتماعى, فرهنگى و سیاسى مرتبط به آنان بود. مواضع روشن و ارزشمند جناب آقاى خاتمى و تإکیدى که ایشان بر پى گیرى این دیدگاهها دارند, انگیزه اى بود که به صورتى گزیده, اجمالى از نقطه نظرهاى ایشان را در چند محور مربوط به بانوان بازگو کنیم. آرزو مى کنیم در آینده توفیق بیشترى براى پرداختن به این مسائل داشته باشیم.
حضور اجتماعى, سیاسى زنان
حضور زنان در صحنه هاى مختلف انقلاب اسلامى و نقش موثر آنان در به بار نشستن نهال انقلاب, حقیقت کاملا روشنى است که با شکل گیرى حکومت اسلامى در عرصه هاى مختلف, پویایى و تإثیر خود را به نمایش گذاشت. بعد از پیروزى انقلاب اسلامى حرکت جامعه اسلامى به سوى قانونمندى و ضابطه مند شدن حرکتهاى اجتماعى و سیاسى در قالب احزاب, جمعیتها و نهادهاى سیاسى, فرهنگى و اجتماعى, وجود تشکلها و ارگانهاى حمایتى را براى قشر عظیم بانوان ضرورىتر از گذشته نشان مى دهد. دیدگاه رئیس جمهور منتخب در این زمینه بیانگر اهمیت و ارزشى است که ایشان براى تسریع در این حرکتها قائلند:
((زنان نیمى از جامعه ما را تشکیل مى دهند, هر تصمیمى که براى کل جامعه گرفته شود باید این نصف جامعه هم در آن لحاظ شوند. برنامه هاى سیاسى, اقتصادى, اجتماعى, فرهنگى, علمى و هنرى ما باید طورى تنظیم شود که هم نگاه به مرد داشته باشد و هم نگاه به زن. یعنى یکى را بر دیگرى برتر نداند. کل برنامه هاى ما باید به نحوى باشد که فضیلت, موقعیت و نقشى را که زنان در جامعه مى توانند داشته باشند, مورد توجه قرار دهد و براى همه آنها برنامه ریزى کند, منتها براى زنان باید برنامه ریزى مضاعفى انجام دهیم, چون زنان ما در جامعه مظلوم بوده اند, بسیارى از حقوقى که اسلام هم برایشان در نظر گرفته, اجرا نشده و امکانات و زمینه هاى اجتماعى و خارجى هم به اندازه مردان در اختیارشان نبوده است. ما باید کارى کنیم که آن ستم و کمبود تاریخى جبران شود و در عین حال در وضعیت فعلى هم زنان به حقوقشان برسند. زنان ما بحمدالله رشد خودشان را در انقلاب و پس از انقلاب به خوبى نشان داده اند. در عرصه انقلاب پا به پاىمردان حضور داشتند و پس از انقلاب نیز در عرصه هاى مختلف اقتصادى, علمى, فرهنگى, هنرى و آموزشى حضور خیلى خوبى داشته اند و نشان داده اند که استعدادهاى بزرگى دارند. ما باید این امر را جدى بگیریم. تإکید مى کنم که ما متولى زنان نیستیم, اما کارى که مى توانیم بکنیم و باید بکنیم رفع موانع براى پیشرفت این قشر است, خود آنها پیشرفت خواهند کرد, هم زنان باید خودشان را باور کنند و هم جامعه و نظام آنها را بیشتر باور کند و با اطمینان خاطر از آنها در مناصب و مسوولیتهاى بزرگتر و خطیرتر استفاده کند, البته با حفظ موازین اسلامى, رعایت مصالح جامعه و حفظ حیثیت, وقار و شخصیت زن. به هر حال باید زمینه هاى رشد انسانى زنان را هم مانند مردان فراهم کرد و پس از آن خود زنان رشد خواهند کرد.))
ایشان ضمن اینکه نادیده گرفتن نیازهاى زنان را دور از انصاف دانسته اند در بیانى دیگر بر لزوم مشارکت زنان در عرصه هاى مختلف تإکید مى کنند:
((نباید به خاطر پاره اى محدودیتها, از مشارکت گسترده زنان در عرصه هاى مدیریت, سیاسى و اجتماعى جلوگیرى شود.))
زنان و قانون در جامعه مدنى
حکومت قانون در جامعه مدنى که سدى در برابر خودکامگیهاست و حافظ حقوق شهروندان مى باشد, به معنى محدود شدن قدرت است. استوارى جامعه اى مدنى بر پایه قانون براى زن و مرد به یک اندازه مفید است. ایشان در باره قوانین موجود و مواردى که در سالهاى اخیر مورد تصویب قرار گرفته است مى گویند:
((بدون تردید در این سالها قانونهاى خوبى به منظور حمایت از حقوق زنان به تصویب رسیده است. از سوى دیگر مى دانیم که انقلاب خدمت در خور توجهى به زنان کرده است و در جمهورى اسلامى مشارکت آنان در حوزه هاى مختلف علمى, آموزشى, فرهنگى, ورزشى, اقتصادى, اجتماعى و سیاسى جلب و بعضا تضمین شده است. شاید در هیچ انقلاب و کشورى چنین تحول بزرگى در کسب حقوق زنان در مدتى کوتاه یعنى در کمتر از دو دهه, دیده نشده باشد. در هر حال, زنان اگر خواسته اى دارند اولا باید بکوشند تا هر چه بیشتر آن را منطقى تر مطرح کنند; ثانیا با پشتکار, آن را پى گیرى کنند و تاکنون هم چنین کرده اند و اغلب به نتیجه رسیده اند. من معتقدم با تغییر دید در باره جهان و انسان از جمله مقام و منزلت زن, مى توان به قوانین بهتر رسید. البته در همه حال مسلمانیم و رعایت ضوابط اسلامى لازم است; هر چند با دیدگاههاى مختلف مى توان برداشتهاى گوناگونى از متون و منابع دینى داشت.))
رئیس جمهور منتخب در خصوص رفع ظلمها و مشکلات قانونى که در پیش پاى فعالیت بانوان است معتقدند:
((باید در جامعه زمینه اى ایجاد کنیم که همه شایستگان اعم از زن و مرد بتوانند به حقوق و امتیازاتى که درخور هستند برسند. البته در جامعه ما زنان مظلوم تر هستند.))
ایشان مسوولیت حرکت درونى زنان براى رسیدن به حقوق خود را چنین یادآور مى شوند:
((اصولا تثبیت جامعه مدنى که از طریق قانون ممکن مى شود کمکى است به شکل گیرى و رعایت خواسته هاى گروههاى مختلف جامعه, از جمله زنان. آنان نیز اگر بتوانند با افزایش وزن اجتماعى خود خواسته هایشان را مشخص و مطرح کنند در نهایت مى توانند انتظارات بحق خود را به قانون تبدیل کرده, جایگزین قوانین تبعیضآمیز کنند.))
زنان و مسوولیت پذیرى
جناب آقاى خاتمى لزوم استفاده از نیروى عظیم فرهنگى زنان در عرصه هاى مختلف اجتماعى را لازم مى شمارند و شاهد آن را عملکرد خود در گذشته مى دانند:
((من از سال 61 در وزارت ارشاد با مدیرکل زن, همکارى داشتم. کسانى که مرا از دور و نزدیک مى شناسند با عقایدم آشنایند. این عقاید مربوط به امروز و انتخابات نیست. بارى, در گفتار هر گونه ادعایى مى توان داشت و بازار ادعا هم گرم است; بگذارید حقیقت در مقام عمل آشکار شود.))
ایشان ارتقإ زنان در مناصب اجرایى را منوط به شایستگیهاى آنان و نیازهاى جامعه دانسته و در خصوص مسوولیت وزارت براى زنان مى گویند:
((بنده شخصا براى وزیر شدن زنان, منعى نمى بینم و تفاوتى در این باب میان زن و مرد وجود ندارد.)) و ((مبناى توزیع مسوولیتهاى اجتماعى ـ سیاسى در یک نظام اسلامى, شایستگى است نه جنسیت. خطابم بیشتر به جانب کسانى است که به خاطر جنسیت, صلاحیت زنان را نادیده مى گیرند. به نظر من شایستگى زنان کشور ما بیش از موقعیت فعلى آنان است. به زنان باید فرصت داده شود تا در سطوح مدیریت حضور به هم رسانند و اگر هم در مواردى برخى از آنان با مشکلاتى مواجه شده و یا حتى اگر تجربه موفقى کسب نکنند, نباید این موضوع را تعمیم داد و آن را وسیله اى براى نفى صلاحیت زنان قرار داد.))
مهمترین مسإله زنان
حجت الاسلام والمسلمین خاتمى, رئیس جمهور منتخب, مهمترین مسإله زنان جامعه را ضعف خودباورى دانسته و مى گویند:
((مهمترین مسإله زنان ما ضعف خودباورى و اتکإ به نفس آنان از یک سو و استیلاى فرهنگ مردسالارى از سوى دیگر بوده است که در همه شوون در اطوار زندگى ما رسوخ کرده است. براى رسیدن به راه حل علمى, دینى و منطقى که زن در عین حال که زن است وظایف سنگین و بسیارى را که به عنوان مادر و همسر دارد انجام دهد و در همان حال بتواند نقش اجتماعى, سیاسى و علمى خود را نیز در جامعه ایفا کند, در میان راه حلهاى افراطى و تفریطى باید راه میانه را برگزید. امید دارم زن مسلمان ایرانى الگویى براى همه زنان باشد.))
فمینیسم
حرکتهاى متشکل در جهت کسب حقوق زنان و مبارزه براى حقوق برابر با مردان, گاه شکل افراطى و انحرافى به خود گرفته اند.
حجت الاسلام والمسلمین خاتمى در توضیح فمینیسم (زن گرایى) مى گویند:
((فمینیسم در دیدگاه کلى عبارت است از اعتراض اجتماعى زنان در جوامعى که حقوق زنان را نادیده گرفته اند. این جنبش در شکل افراطى و ارتجاعى خود یک واکنش انفعالى و انتقام جویانه نسبت به جامعه مردسالار است. زنان ما براى حل مشکلات خود نیازى به الگوگیرى از فمینیسم ندارند که در بسیارى موارد از دایره دفاع از حقوق زنان در گذشته و به وادى زن سالارى فرو غلطیده است.))
حجاب و روابط بین دختر و پسر
حجت الاسلام والمسلمین خاتمى رئیس جمهور منتخب, با تإکید بر ضرورت حفظ حجاب, آن را محدود به شکلى خاص نمى دانند:
((حجاب یک اصل پذیرفته شده در اسلام است و بدیهى است در نظام جمهورى اسلامى باید رعایت شود. البته شکل و فرم خاص براى حجاب در نظر گرفته نشده, فقط رعایت آن جنبه هاى شرعى قضیه است.))
البته با این ملاک که
((موازین شرعى رعایت شود و وقار زن مسلمان تإمین شود.))
نظر جناب آقاى خاتمى در باره مشکلات جنبى فعالیت اجتماعى جوانان, از جمله روابط دختران و پسران با یکدیگر که برخورد غیر منطقى با آن به یکى از
مشکلات بر سر راه پویایى جامعه جوان ما تبدیل شده است را چنین مى خوانیم:
((ما در این زمینه دچار مشکلاتى هستیم. جمعیت ما جوان است. سن ازدواج جوانان ما بالا رفته, فاصله بین سن بلوغ جنسى و تشکیل خانواده, دوره اى بحران خیز و مشکل زا است. حل این مشکلات به بررسیهاى فقهى, علمى, قانونى, اجتماعى, فرهنگى و حتى سیاسى پیچیده اى نیاز دارد. مطمئنا این مشکلات صرفا با وضع قوانین قابل حل نیست. پیش از آن باید زمینه هاى فرهنگى و اجتماعى لازم فراهم شود و این کار وظیفه روحانیان روشن بین و عالمان متعهد و اندیشمندان دردآشناى جامعه است. متإسفانه ما با عدم رعایت کامل ضوابط و معیارهاى دینى و تن ندادن به مسامحه هاى پیش بینى شده شرعى, راه را براى فاجعه باز مى گذاریم.))
زنان و ورزش
تقویت حضور فرهنگى, اجتماعى زنان در جامعه اسلامى و نیازى که از جمله در زمینه ورزش و تربیت بدنى دارند از جمله مباحثى است که اذهان را متوجه خود ساخته است و در بسیارى موارد به افراط و تفریط کشانده شده است. وضعیت موجود و شرایط مطلوب براى ورزش بانوان در باور رئیس جمهور منتخب این گونه است:
((متإسفانه ورزش زنان اکنون به ابزارى براى تسویه حسابهاى سیاسى بدل شده است. ورزش زنان باید قبل از هر چیز ((ورزش)) باشد. و به همین علت باید سالم و پویا و بانشاط و البته سازگار با موازین شرع و اخلاق باشد.))
یکى از مشکلات بر سر راه ورزش بانوان در نظر ایشان کمبود امکانات است:
((وظیفه همه است که بکوشیم تا به حد کافى امکانات براى خانمها اختصاص داده شود تا از نظر کمى به حد آقایان برسد. نیمى از جمعیت کشور زنان هستند در حالى که امکانات ورزشى بانوان چندین بار کمتر از آقایان است. در این راه باید تلاش مضاعفى کرد تا اولا از نظر کمى امکانات کافى و برابر در دسترس خانمها قرار گیرد. ثانیا از نظر کیفى ورزش بانوان را به حد مطلوب رساند, مثل تربیت مربیان و آموزش لازم. نکته موکد این است که در هر حال باید حدود شرعى رعایت شود و از هر شائبه خلاف شرع پرهیز شود که به نظر مى رسد اگر امکانات کافى تإمین گردد هیچ خلاف شرعى پدید نخواهد آمد و زنان مى توانند در تمامى ورزشها فعالانه شرکت کنند)).
منابع:
1ـ ویژه نامه روزنامه سلام.
2ـ مجله زنان, شماره 34.
3ـ ویژه نامه روزنامه همشهرى.
)