گفتگو با دکتر مرضیه وحید دستجردى قسمت دوم

فریبا شیرازى

اشاره:
آنچه مى خوانید دومین بخش گفتگو با خانم دکتر دستجردى, نماینده محترم مجلس شوراى اسلامى است که دیدگاههاى خویش در باره پرسشهاى مطرح شده, از جمله مسائل زنان در مجلس, موقعیت زنان در دستگاه اجرایى کشور, عدالت اجتماعى و زنان, و نیز هفتمین دوره انتخابات ریاست جمهورى را بازگو نموده اند. ضمن سپاسگزارى مجدد از ایشان, شما را به خواندن بخش پایانى این گفتگو دعوت مى کنیم.

پیام زن ـ شما در مجلس چهارم و پنجم نماینده مردم بوده اید. فضاى این دو دوره براى طرح مباحث مربوط به زنان را چگونه ارزیابى مى کنید و چه تفاوتى با یکدیگر داشته است؟
در دوره چهارم, 14 طرح و لایحه براى زنان به تصویب رسید که از کل تعداد طرحها و لوایح دوره هاى قبل بیشتر بود. البته مواردى هم بود که مطرح شد, ولى به تصویب نرسید. مجلس پنجم نیز از نظر دیدگاههاى مثبت در این زمینه و همدلى نمایندگان, بهتر از دوره چهارم بوده است. زمینه براى طرح این مباحث آماده تر است. زنان به میدان آمده اند و نمایندگان مى دانند که براى کسب آرإ باید به نیازهاى زنان توجه بیشترى کنند و به طور کلى این وضعیت از روند رو به رشدى برخوردار بوده است. در دوره پنجم تا کنون هفت طرح و لایحه به تصویب رسیده که با توجه به فاصله آغاز کار مجلس تاکنون آمار بالایى است. همچنین تعداد نمایندگان زن که اکنون به 13 تن رسیده و نسبت به هشت سال گذشته 32% افزایش داشته است, حائز اهمیت مى باشد. این در حالى است که آمار تعداد نمایندگان زن در مجالس دنیا, کاهش داشته و میانگین جهانى از 13% به 11% افت نشان مى دهد. این موضوعى است که آن را در کنفرانس بین المجالس در سئول نیز طرح کردیم و در سند مربوطه به ثبت رساندیم.

ـ لطفا موضوعات مطرح و مصوبات دوره پنجم مجلس در خصوص زنان را نام ببرید.
تشکیل دادگاههاى خاص خانواده, تصویب خدمت پاره وقت زنان که بتوانند 34 ساعت خدمت نمایند, احتساب مهریه به نرخ روز, تشکیل کمیسیون زنان, خانواده و جوانان, طرح مربوط به پرداخت مستمرى به بازماندگان زن که شوهرشان زنده است و بازنشستگى کارگران زن با 20 سال سابقه, مصوبات مجلس پنجم بوده اند.
همچنین اصلاحیه مربوط به حضانت فرزندان توسط مادر در صورت اعتیاد, سوء رفتار, فساد اخلاق, خشونت, بیمارى روانى و محکومیت بیش از یکسال شوهر, که در شور اول به تصویب رسیده است. طرح دیگرى هم در دست داریم که در کمیسیون مربوطه رد شده, ولى امیدوارم در مجلس رإى بیاورد. این طرح در مورد اجرت المثل است که جزو دیون مرد بعد از فوت قرار مى گیرد و باید مثل مهریه جزء ارث زن محسوب شود.

ـ فکر مى کنید فرمایشات مقام معظم رهبرى در خصوص زنان, تا چه حد در تسریع حرکت مجلس براى بهبود وضعیت زنان موثر بوده است؟
مقام معظم رهبرى در واقع برنامه عمل را مشخص کردند. سخنان ایشان در روحیه زنان, حرکت ارگانهاى مربوطه و همچنین روحیه نمایندگان, کاملا موثر بوده است و علت عمده رإى آوردن مصوبات مذکور, همین فرمایشات است. بخصوص که ایشان به دست اندرکاران و نمایندگان مجلس تکلیف کردند که باید در این زمینه تلاش کنند و خوشبختانه نمایندگان نیز این پیام را درک کرده و عمل مى کنند.

ـ در آینده فکر مى کنید مهمترین مواردى که مجلس باید در زمینه حقوق زنان بدان بپردازد, چیست؟
در مورد قوانین طلاق و پرداخت حقوق زن مثل مهریه و اجرت المثل باید پیگیریهایى صورت گیرد. البته در این زمینه قوانینى وجود دارد, ولى چون خوب اجرا نمى شوند نیازمند شروطى هستند. باید وارد ریز مسایل خانوادگى زنان شویم که تصور مى کنم جایگاه اصلى طرح آن در کمیسیون زنان, خانواده و جوانان است. ترکیب این کمیسیون 15 نفر از بانوان نماینده و 7 نفر از آقایان خواهد بود که به عنوان یک جایگاه خاص در قوه مقننه از موفق ترین مصوبات ما بوده و حتى قابل ارائه به محافل جهانى است. چنانچه در کنفرانس سئول آن را به عنوان یک پیشنهاد مطرح کرده و درخواست کردیم تا سال 2000 در کلیه مجالس دنیا چنین کمیسیونى تشکیل شود. به هر حال امیدواریم از طریق این کمیسیون با مسوولین و همچنین رسانه ها,بویژه مطبوعات زنان, ارتباط خوبى برقرار کرده و بتوانیم بسیارى از مسایل را حل کنیم.

ـ خانم دستجردى, به نظر سرکار چه خلإهایى براى پیشبرد وضعیت زنان در دستگاه اجرایى کشور مشاهده مى شود. به عنوان مثال, آیا فکر مى کنید دستگاههاى اجرایى مربوط به زنان از توانایى لازم به لحاظ جایگاه تشکیلاتى برخوردارند؟
در واقع ما دستگاه اجرایى در بخش زنان نداریم. بالاترین جایگاه در این مورد, دفتر مشاورت است که این نوع دفاتر نه از پرسنل, نه از قدرت و نه از بودجه کافى براى اهداف مطلوبى که دارند, برخوردارند. مثلا دفتر مشاورت رئیس جمهور, در عین همه تلاشهاى مثبتى که انجام داد و توانست مشکلات زنان را مطرح کند و حرکتهایى را موجب شود, از ابزار کافى برخوردار نبود.
به نظر مى رسد در نظام مدیریتى کشور باید بیش از اینها به زنان توجه شود. مثلا در آموزش و پرورش در حالى که نیمى از کارکنان آن را زنان تشکیل مى دهند و زنان مدیر و مدبر در میان کارکنان آن کم نبوده اند, چقدر از وجودشان در سطوح بالا استفاده شده است؟ در حالى که کار زنان دقیقتر و ظریفتر است و سوءاستفاده و ارتشإ را کمتر در میان آنان مى توان دید. بیش از 95% تخلفات در کار, از سوى مردان است. در کار بویژه در امور اقتصادى, زنان, سالم کار مى کنند و هر جا نیاز باشد, حضور مى یابند. چندى پیش گروهى از بانوان از وزارت امور اقتصادى و دارایى با سوابق خوب تحصیلى و مدیریتى مراجعه کرده بودند و گله داشتند که آنها باید در سطوح پایین کار کنند و شاگردان آنها با شایستگیهاى کمتر, پستهاى حساس تر را در دست گیرند. در حالى که در این امور نباید جنسیت مطرح باشد, بلکه شایستگیها و تواناییها باید مد نظر قرار گیرد. باید در وزارتخانه ها شرایطى فراهم آید که زنان, تجربیات لازم را براى احراز جایگاههاى مدیریتى کسب کنند. از دیدگاه اسلام, کار, انسان را مى سازد. کار, صیقلى است که به سنگ مى خورد و آن را به جواهر تبدیل مى کند. تا از زنان متعهد و تحصیلکرده ما در این جایگاهها استفاده نشود, تواناییهاى لازم به قدر کافى کسب نمى شود. باید این امکان را به زنان داد و سپس از استعدادهاى بالقوه آنان در جهت اصلاح امور و پیشبرد اهداف دستگاههاى اجرایى استفاده کرد.

ـ بحث ((عدالت اجتماعى)) از مباحث داغ و مطرح روز است. در این زمینه ما تصور مى کنیم که موضوع ((زن و عدالت اجتماعى)) خود محور مهمى است که باید بدان پرداخت. بدین معنا که اگر بخواهیم عدالت اجتماعى به معنى حقیقى کلمه پیاده شود, نباید در برنامه ریزیها و سیاستگزاریهاى کلان, زن و مرد را با یک دید بنگریم, بلکه باید به زن به عنوان یک زن, بااستعداد و نیازهاى زنانه اش توجه کنیم. بدین منظور به نظر مى رسد باید مباحث زنان به سطوح عالى سیاستگزارى راه یابد. نظر و پیشنهاد شما در این زمینه چیست؟
در فرهنگ اسلامى عنایت و توجه خاصى به زنان شده و در مقایسه با مردان, ارفاقهایى صورت است. امام راحل (قدس سره الشریف) نیز فرمودند: توجهى که اسلام به زنان دارد, بیشتر از مردان است. پیامبر اکرم(ص) دست دخترشان را مى بوسیدند. در حدیث آمده است که اگر مردى هدایایى براى اهل خانه خود مى خرد, اول براى دخترش بخرد و در توجه کردن به آنها دختران را مقدم بدارد.
در اسلام کار اقتصادى بر زن تحمیل نشده و او آزاد است که کار اقتصادى انجام دهد یا نه, ولى موظف نشده است. در حالى که توصیه شده با او به عنوان موجودى مقدس و خانم خانه رفتار شود. مرد وسایل راحتى او را فراهم کند و با او به عنوان یک موجود لطیف, برخوردهاى حساب شده و ظریف داشته باشد.
حجاب نیز خود عاملى براى احترام بیشتر به زن است تا او سهل الوصول و در دسترس نباشد. مرد باید به خواستگارى زن بیاید, از او درخواست کند و صداقت خود را با قرار دادن صداق و مهریه ثابت کند. همه این امور توصیه شده تا کرامت زن حفظ شود. جامعه نیز باید به این مسایل توجه داشته باشد. امروزه ثابت شده است که زنان و کودکان جزو آسیب پذیرترین اقشار هستند و دولتها باید بدانها توجه خاص نمایند و اسلام با همین دیدگاه نظامهاى حمایتى خاصى را براى زنان قرار داده است. زنان باید تحت پوشش حمایتهاى دولتى قرار گیرند و از دسترسى برابر با مردان نسبت به امکانات برخوردار باشند. علاوه بر این, تإمین اجتماعى زنان باید مدنظر قرار گیرد, بویژه براى زنان مطلقه یا زنانى که شوهرانشان فوت کرده اند و براى فرزندان آنها حمایتهاى دولتى حتما باید منظور شود. طورى نباشد که یک زن تنها به خاطر تإمین خود مجبور به ازدواج دوم شود که اگر انگیزه روابط زن و مرد بر اساس اجبار و از مسایل اقتصادى نشإت گیرد, دون شإن زن و مرد مسلمان است. البته این بدان معنا نیست که زنان مستمرىبگیر دولت بوده و بر آن تحمیل شوند; بلکه باید شرایط و امکانات کار و زندگى سالم براى آنان فراهم شود. باید در این زمینه سرمایه گذاریهاى لازم صورت گیرد تا این گونه زنان در استضعاف نمانند, و از جمله توجه به بودجه مراکزى چون کمیته امداد امام خمینى(ره) مهم است.
از سوى دیگر یکى از مهمترین کارها, تلاش جمعى زنان اندیشمند و دردآشناى ما است. جامعه زنان باید با اعتقاد به کار جمعى و به دور از تکروى و منیتها, جایگاه خود را ارتقإ دهند و به نحوى حرکت نکنند که متهم به اختلاف و تشتت و برترىطلبى نسبت به یکدیگر شوند. اگر تلاش شود از همه افراد متعهد با سلیقه ها و اندیشه هاى مختلف استفاده شود, مى توان مشارکتهاى اجتماعى زنان را جذب کرد و در این رهگذر با تقویت یکدیگر مى توان به امکانات دسترسى بهترى یافته و برنامه ریزى دقیق ترى کرد تا بسیارى از گره ها گشوده شود. صرف نظر از این موارد, به هر حال ما امیدواریم به زودى در کابینه, شاهد حضور وزراى زن و بالطبع طرح و توجه به مسایل زنان در سطوح عالى سیاستگزارى باشیم.

ـ به موضوع زنان و کودکان بى سرپرست اشاره کردید. چنانچه مطلعید قانون حمایت از این قشر چند سالى است که به تصویب مجلس رسیده, اما ظاهرا هنوز فاقد ردیف بودجه اى است. علت این امر چه بوده است؟
قانون حمایت از زنان و کودکان بى سرپرست در سال 1371 در مجلس به تصویب رسید, اما براى اختصاص بودجه به آن, دچار مشکلاتى شد. وزارت بهداشت باید در این زمینه اقدام مى کرد. چندین بار به هیإت دولت رفت و برگشت, اما همچنان مشکل حل نشد. در این میان سازمان برنامه و بودجه مى توانست بیش از اینها بدان توجه کند که نکرد. ما هم دو سال تلاش کردیم, به طورى که در کمیسیون بهدارى, موضوع بودجه تصویب مى شد, اما در کمیسیون برنامه و بودجه رد مى شد, تا اینکه امسال, یعنى براى سال 76, خوشبختانه در کمیسیون بهدارى, یک ردیف بودجه اى ذیل ردیف سازمان بهزیستى قرار گرفته و 5 میلیارد تومان به این امر اختصاص یافت. اما براى سالهاى بعد این موضوع توجه ویژه رئیس جمهور و سازمان برنامه و بودجه را مى طلبد. به هر حال هم اکنون 7/5% از سرپرست خانوارها, زنان هستند که باید حمایت لازم از آنها صورت بگیرد.

ـ اشاره اى به حضور در کنفرانس بین المجالس در سئول داشتید. هیإت ایرانى موفقیتهایى در این سفر داشته است. لطفا در این زمینه توضیح دهید.
بله, سفر به کره جنوبى بسیار موفقیتآمیز بوده و پیشنهادات هیإت ایرانى در قطعنامه پایانى مورد قبول واقع شد, و درج گردید. موضوع لزوم اصلاح نگرش رسانه ها نسبت به زنان و ایجاد کمیسیون زنان در مجالس کشورهاى مختلف جهان از جمله این پیشنهادات بود, که با استقبال روبه رو شد.
موفقیت دیگر هیإت اعزامى موضوع پیشنهاد ماده الحاقى در مورد مسإله پناهندگان بود که به خاطر حمایت از پیشنهادى که در مخالفت با تحرکات رژیم صهیونیستى علیه هویت بیت المقدس مطرح بود, تصمیم گرفته شد پیشنهاد ایران به نفع پیشنهاد مذکور دنبال نشود. لذا در سخنرانى که در جمع نمایندگان داشتم, هم ماده پیشنهادى هیإت ایرانى و هم علت عدم پى گیرى آن را عنوان کردم که خداوند به مصداق آیه کریمه ((ما رمیت اذ رمیت و لکن الله رمى)) این سخنان را بسیار موثر قرار داد. به طورى که حضار از آن استقبال قابل توجهى کردند و در مقابل, نماینده اسرائیل مورد کم توجهى قرار گرفته و ماده اى که در مخالفت با رژیم صهیونیستى بود, رإى لازم را آورد. این براى اولین بار در تاریخ کنفرانس بین المجالس بود که ماده اى در مخالفت با رژیم اشغالگر قدس به تصویب رسید و بسیارى از نمایندگان کشورها ابراز کردند که اگر دفاع خوب شما نبود, این ماده رإى نمىآورد.

ـ حضور بى سابقه مردم در هفتمین دوره انتخابات ریاست جمهورى و موفقیت بزرگ حجت الاسلام والمسلمین آقاى خاتمى مى تواند آغازگر فصل جدیدى از فعالیتها براى دوران سازندگى باشد و طبیعى است که باید در این راه از پشتیبانى مردم حتى کسانى که به ایشان رإى ندادند, برخوردار باشند. شما به عنوان یک نماینده و یک شهروند, از رئیس جمهور محترم چه انتظارى دارید و فکر مى کنید در جایگاه مجلس چه کمکى به دولت آینده مى توانید ارائه نمایید؟
ابتدا باید به ایشان تبریک بگویم و به عنوان رئیس جمهورى که با رإى خوب و بالا و مشارکت توده مردم به این عرصه راه یافتند برایشان آرزوى موفقیت نمایم. همچنین به مردم به خاطر حضور مجدد آنها در صحنه تبریک مى گویم. مردمى که على رغم تبلیغات سوء دشمنان, بهترین نمونه دموکراسى را در معرض قضاوت جهانى قرار دادند و ثابت کردند که مردمى انقلابى و پیرو مقام معظم رهبرى هستند و با آغوش باز به خواست ایشان مبنى بر حضور گسترده در صحنه لبیک مى گویند.
به هر حال هم اکنون جناب آقاى خاتمى رئیس جمهور 60 میلیون نفر هستند, و 20 میلیون نفر و امانتدار این امانت الهى که امید است با کمال صداقت و سلامت آن را به سرمنزل مقصود برسانند. انتظار ما حفظ و اعتلاى ارزشهاى اسلام است که جوانانمان خونشان را به پاى آن ریختند. انتظار تجلى بخشیدن و به منصه ظهور گذاردن این ارزشها در قالب سازندگى, آبادانى و عزت کشور است.
آنچه رئیس جمهور به عنوان برنامه ها و اهدافشان مطرح کردند, الحمدالله همه نشإت گرفته از فرهنگ اسلامى بوده است و من آرزو مى کنم که آقاى خاتمى در مقام ریاست قوه اجرایى کشور رسالت خود را در حفظ فرهنگ و ارزشهاى انقلاب به خوبى ایفا نموده و بتوانند به برنامه هایشان در زمینه هاى مختلف از جمله ایجاد اشتغال و مبارزه با بیکارى, تورم و گرانى و جذب مشارکت جدىتر مردم در امور نظارتى جامه عمل بپوشانند.
مجلس نیز که به گفته حضرت امام(ره) در رإس امور و عصاره فضایل ملت است, براى همکارى با رئیس جمهور محترم به عنوان رئیس قوه مجریه آماده است و به وظیفه خود به عنوان همکار و شریک دولت ان شإالله عمل خواهد کرد. امید است مجلس و دولت در کنار یکدیگر بازوهایى قوى براى تحقق رهنمودهاى مقام معظم رهبرى باشد.
به هر حال نمایندگان مجلس, نمایندگان ملت هستند و با رإى بیش از 25 میلیون نفر از آحاد ملت از شهرها و روستاها وارد مجلس شدند. بدون شک با حفظ استقلال رإى خود و اصالت مجلس, آماده همه گونه معاضدت و همکارى با دولت هستیم و من یک بار دیگر براى ایشان آرزوى موفقیت مى کنم.

ـ مجددا از فرصتى که در اختیار ما گذاشتید تشکر مى کنم. ان شإالله موفق و موید باشید.