مهمانداران آسمان گفتگو

مریم حقیقت گو

عصرى که در آن به سر مى بریم عصر سرعت در کار و انتقال است و هواپیما به عنوان یکى از ابزار سرعت بخشیدن به امور, نقش مهمى در این زمینه دارد.
از سال 1304 که فعالیتهاى صنعت هواپیمایى در ایران آغاز شد, فقط 9 فروند هواپیما در شرکت هواپیمایى هما فعالیت داشت و در سال 1344 بود که نخستین پرواز بین المللى صورت گرفت و همزمان با توسعه این پروازها بود که توسعه آموزش نیروى انسانى نیز آغاز گردید و این سرآغازى بود براى شروع به کار مهمانداران; آنانى که با ایثار و گذشت خود همواره مى کوشند تا بیش از پیش ارائه خدمت کنند و مهماندارى را از یک شغل و راه درآمد به حد یک حماسه برسانند, حماسه ایثار, گذشت و فداکارى.
مهمانداران جمهورى اسلامى ایران در حال حاضر مشتمل بر 2000 نفر هستند که با 7 شرکت هوایى ایران ایر(هما), آسمان, ساها(نیروى هوایى), ماهان, ایران ایرتور, کیش ایر, بن ایر و کاسپین همکارى دارند و از این تعداد بیش از 13 مهمانداران را بانوان تشکیل داده اند. به انگیزه آگاهى بیشتر از تلاش این عزیزان و آشنایى با برخى مشکلات آنان گفتگویى را با چند تن از بانوان مهماندار به انجام رسانده ایم که ضمن سپاسگزارى از شرکت کنندگان و دست اندرکاران این گفتگو, توجه شما را به آن جلب مى کنیم.

ـ خانم افشارى, لطفا بفرمایید کار مهمانداران در هر پرواز از کجا آغاز مى شود و به چه مراحلى طى مى شود؟
کار مهمانداران در واقع 1 تا 2 ساعت قبل از پرواز شروع مى شود. یعنى حدود 2 ساعت قبل از ساعت پرواز, مهمانداران از منزل خارج مى شود و پس از ورود به فرودگاه در محل مخصوصى که بریفینگ (یا محل توجیه مهمانداران) نامیده مى شود حضور مى یابند و پس از معرفى خود به مسوول بریفینگ که پاسخگوى نیازهاى اطلاعاتى خدمه پروازى است, در سالن بزرگى به انتظار سرمهماندار پرواز مى مانند. سرمهماندار هنگام ورود به بریفینگ فرم مخصوصى که اطلاعات مربوط به پرواز در آن درج شده است را دریافت مى کند. این فرم, اطلاعاتى نظیر نوع هواپیما, مسیر پرواز, نام خلبان, تعداد مسافران, نوع غذا, محل دقیق پارک هواپیما و اگر پرواز بین المللى باشد, اطلاعات مربوط به کشور مقصد را در اختیار سرمهماندار پرواز قرار مى دهد. پس از دریافت فرم فوق, سرمهماندار پرواز با اطلاع از حضور همه مهمانداران آنها را به اتاق خاص هواپیمایى که قرار است پرواز با آن انجام گیرد فرا مى خواند و ضمن انتقال اطلاعات مربوطه, محل مخصوصى از هواپیما را به هر یک از آنها اختصاص مى دهد که موظف هستند در طول پرواز در آن محل به ارائه سرویس بپردازند. در طول پرواز نیز علاوه بر پذیرایى از مسافران, توجه به نیازهاى روحى و جسمى مسافران, توجه به بیماران, کودکان و سالخوردگان و خلاصه تلاش در جهت راضى نگه داشتن مسافر و توجه به نیازهاى او بخصوص نیاز به فوریتهاى پزشکى یا دلجویى از آنان, از وظایف اصلى مهمانداران است.

ـ خانم یوسفى, شما با 18 سال سابقه کار, لطفا در مورد نقش مهمانداران در 8 سال دفاع مقدس توضیح دهید؟
مهمانداران علاوه بر اینکه وظیفه پذیرایى از مسافران در طول پرواز را به عهده دارند در مواقع نیاز به عنوان یک مددکار یا پرستار نیز ارائه خدمت مى کنند و در طول 8 سال دفاع مقدس در حالى که آسمان ایران بسیار خطرناک بود و مواقعى که بسیارى از هموطنان در پناهگاه به سر مى بردند, مهمانداران همچنان به کارهاى خود ادامه مى دادند و بارها توسط میگهاى عراقى در آسمان محاصره مى شدند اما به خاطر علاقه اى که به کار داشتند و با توکل به خدا, همچنان به کار خود ادامه مى دادند. اما نقش اصلى آنان اولا در حمل و نقل مجروحین شیمیایى بود و بعد هم کمک رسانى به رزمندگان. یکى از حماسى ترین وقایع تاریخ را این قشر بود که به ثبت رساند, و خوب است در اینجا یادى شود از شهداى ایرباس که در سال 1367 مورد حمله ناوگان آمریکا قرار گرفتند و در آسمان خلیج فارس به شهادت رسیدند. البته جامعه مهمانداران تماما در حین کار فراتر از شغل و حرفه به مهماندارى نگاه مى کنند و آن را به حد ایثار مى رسانند. خاطراتى که ما و همه مهمانداران از حضور مجروحین و جانبازان در هواپیما داریم بسیار جالب و شنیدنى است. زمانى که گروهى از مجروحین شیمیایى براى درمان به کشورهاى اروپایى اعزام مى شدند بسیارى از آنان با کمبود اکسیژن دچار مى شدند و اینجا بود که مهمانداران حتى بهتر از یک پرستار به آنان کمک مى کردند و بارها پیش مىآمد مجروحى که مى گفتند با نشستن در هواپیما به احتمال زیاد شهید مى شود با تلاش فراوان مهمانداران زنده ماند و هنوز هم در قید حیات است.
خود من خاطره خاصى که از حضور این عزیزان دارم زمانى است که گروه زیادى از جانبازان براى زیارت امام رضا(ع) به مشهد مشرف مى شدند و زمان پذیرایى از آنان در هواپیما به علت معلولیت جسمى آنان, همه مهماندارانى که در هواپیما بودند به تک تک این عزیزان جهت صرف غذا کمک مى کردند. البته در واقع مهمانداران وظیفه اخلاقى خود را انجام دادند بخصوص در جمهورى اسلامى ایران که با الهام گرفتن از آیات شریفه قرآن کریم در میان کل مهمانداران جهان, ما مهمانداران جمهورى اسلامى ایران به ایثار و گذشت معروف هستیم.

ـ خانم افشارى, شما که از سال 1355 در شغل مهماندارى مشغول کار هستید, لطفا از زمان انقلاب و ورود حضرت امام چنانچه خاطره اى دارید بفرمایید؟
مهمانداران هواپیمایى از اولین گروههایى بودند که در اوج انقلاب اعتصاب کردند و در زمان ورود حضرت امام, هواپیمایى جمهورى اسلامى ایران که آن موقع به هواپیمایى ملى ایران معروف بود, تمام تلاش خود را کرد که با یک هواپیماى ایرانى حضرت امام را وارد ایران کنند اما با مخالفتهاى رژیم طاغوت و ساواک نشد. خاطره اى که از آن زمان به یادم هست شور و شوق مردم, کارکنان و مهمانداران جمهورى اسلامى ایران (ملى سابق) بود که در زمان ورود حضرت امام در میانشان بود و حتى باند فرودگاه پر از انسانهاى مشتاق دیدن حضرت امام(ره) بود و چند روز پس از ورود حضرت امام به دستور ایشان اعتصابها شکسته شد و ما مجددا مشغول کار شدیم.

- خانم کرمى, شما از سال 1368 وارد این شغل شده اید. لطفا براى ما در باره مشکلات و دشواریهاى جایگاه بانوان مهماندار صحبت کنید.
با توجه به اینکه بانوان مهماندار بیش از 13 کل مهمانداران را تشکیل داده اند و همچنین وظیفه اصلى یعنى تربیت فرزند را به عهده دارند, قلبا با عشق و علاقه وارد این شغل شده اند و با توجه به مشکلات خاصى که شغل مهماندارى در مقایسه با سایر شغلها دارد طبیعتا باید امکاناتى مثل مهدکودکهاى مطمئن براى آنان فراهم باشد تا بتوانند فرزندانشان را به آنجا بسپارند و با خیال راحت پرواز کنند اما مشکل کمبود یا نبود مهدکودک براى ما هم مثل سایر زنان شاغل وجود دارد و ما مجبور هستیم در ساعاتى که سر کار هستیم فرزندانمان را یا به مادر و یا به همسر بسپاریم و اینجاست که عاطفه مادرى نمود پیدا مى کند. مادرى که فرزند شیرخوار دارد برایش بسیار سخت است که به طور معمول 14 ساعت از او دور باشد اما وجود همسرى مهربان و همفکر با بانوان مشکلات را کمى راحت تر مى کند. همچنین بانوان با توجه به موقعیت فیزیکى و جسمى شان باید بیشتر مورد توجه قرار گیرند و مسوولین باید فکرى به حال ما کنند تابتوانیم زودتر بازنشسته شویم. به عنوان مثال سر و کار داشتن مدام با اشعه رادیو اکتیویته در ارتفاع, ایستادنهاى مداوم, تکانهاى شدید, سر و صداى زیاد از جمله عواملى است که کار مهماندارى را یک کار سخت و مشکل مى کند. بنابراین مسوولین باید تسهیلات شاغل بودن در یک شغل سخت را براى مهمانداران فراهم کنند. ولى متإسفانه هنوز به این شغل به دیده یک شغل لوکس نگاه مى کنند در حالى که سخت و سنگین است و باید به آن بهاى کافى داده شود.

ـ خانم رستگارزاده, اگر ممکن است در مورد تنوع شغلى و مشکلات شغلى بانوان مهماندار بیشتر توضیح دهید؟
مهمترین تنوع شغلى این است که کار ما ساعت مشخصى ندارد. یک روز صبح سر کار مى رویم و دفعه بعدى نیمه شب به فرودگاه مى رویم. همچنین در طول پرواز با آدمهاى مختلف و فرهنگهاى مختلف سر و کار داریم. مثل آدمهاى شاد, غمگین, عصبى, بیمار, نیازمند و ... همچنین در طول هر پرواز کادر پروازى و همکاران پروازى متفاوت هستند. مهمتر از همه, محیط دربسته هواپیما و منفک بودن از زمین, تنوع بیشترى براى این شغل ایجاد کرده است. اما مشکلات شغلى بانوان مهماندار بیشتر در رابطه با مسائل پزشکى و عدم برخوردارى از امکانات خاص است; مثل کمردرد, دیسک, آرتروز و واریس به دلیل ایستادنهاى مدام و فشارهایى که به ستون مهره ها مىآید. همچنین به علت نامنظم بودن ساعت کار و اینکه گاهى نیمه شبها و گاهى صبح یا بعدازظهر از خانه خارج مى شویم سیستم متابولیسم بدن به هم مى خورد و این نامنظمى در زنان مهماندار حالت عصبانیت و افسردگى ایجاد مى کند. علاوه بر این, مهمترین مسإله مورد توجه خدمه پروازى, تشعشعاتى است که زیان جسمى فراوان براى جنین خانمهاى مهماندار دارد. به گفته پزشکان خارجى در کروموزومهاى افرادى که در ارتفاع بیش از 10 هزار متر پرواز مى کنند, ناهنجارى دیده مى شود. احتمال ابتلإ به سرطان خدمه پروازى نسبت به افرادى که در معرض مواد رادیواکتیو هستند 5 برابر بیشتر است. به نظر متخصصان فنلاندى, ابتلإ به سرطان سینه در میان زنان مهماندار بعد از 15 سال کار آنان در هواپیما احتمال دارد.
البته لازم به ذکر است بانوان مهماندار در طول باردارى به عنوان کارمند زمینى مشغول به کار هستند و پس از زایمان از 3 ماه مرخصى برخوردارند.

ـ خانم یوسفى, با توجه به نوع پوششى که مهمانداران جمهورى اسلامى دارند و با توجه به اینکه این عزیزان با اقشار مختلف بخصوص مردم کشورهاى دیگر برخورد دارند لطفا براى خوانندگان در مورد حجاب بانوان ایران توضیح دهید؟
البته با گذشت 19 سال از پیروزى انقلاب اسلامى این نوع حجاب در تمام کشورها جا افتاده حتى در انگلستان و آلمان; اما در کشورهاى آسیاى شرقى مثل ژاپن هنوز ملموس نیست. وظیفه اصلى که ما داریم این است که در عمل بتوانیم تبلیغات مثبتى داشته باشیم چرا که زنان ایران قبل از انقلاب معمولا حجاب نداشتند ولى پس از انقلاب, حجاب به عنوان رکن اصلى به حساب آمد و متإسفانه به دلایل مختلفى تبلیغات سوء در این زمینه در کشورهاى خارجى زیاد شده و ما باید با حفظ حجابمان به طور کامل تبلیغ مثبتى داشته باشیم. اما در کنارش باید زنان مسلمان و محجبه و فعال ما هم عنوان شوند. مثلا چند سال پیش تصویر شهید بهشتى به همراه دخترشان که با چادر بودند از تلویزیون آلمان پخش شد و این خیلى موثر بود که بدانند چنین افرادى با این تفکر و با حفظ حجاب در همه زمینه ها پیشرفت دارند و حجاب عامل رکود و عقب ماندگى نیست.
مسإله دیگرى که باعث شده حجاب مهمانداران در میان برخى از خارجیها مطلوب نباشد این است که آنان فکر مى کنند چنانچه نیاز به کمک رسانى بانوان مهماندار به آقایان مسافر و یا بالعکس باشد به دلیل رعایت مسإله محرم و نامحرمى نمى توانند کمکى به او کنند; در حالى که کار ما دقیقا مثل کار پرستاران و پزشکان است و به طور کلى بر حسب نیاز و فوریت پزشکى مسإله با توجه به اینکه در قرآن مجید هم از نجات جان انسان به نجات کل جامعه بشرى یاد شده است فرقى نمى کند که مهمانداران مرد یا زن این کار را انجام دهند. مهم این است که مصدوم نجات پیدا کند.

ـ خانم رستگارزاده, اگر ممکن است در باره فرایض دینى اتان در طول پرواز نیز صحبت کنید.
ما مهمانداران همواره با رعایت موازین شرعى سعى مى کنیم سفیران خوبى باشیم. طبق فتواى حضرت امام(ره) و سایر مراجع تقلید نماز ما کامل است, روزه ها نیز صحیح مى باشد. بنابراین در طول پرواز علاوه بر اینکه در هر شرایطى باشیم نماز را مى خوانیم حتى در هواپیما و حتى به حالت نشسته در ایام ماه مبارک رمضان نیز خوردن سحرى و افطارى را در هواپیما انجام مى دهیم و ما در عین حال به عنوان یک مسلمان وظیفه نوعدوستى و گذشت خود را هرگز فراموش نمى کنیم.

ـ خانم یوسفى به نظر شما مشکلات هر پرواز و مشکلات کار مهماندارى چیست؟
مشکلات پروازى که معمولا به خاطر کمبودهاى شرکت است یعنى کمبود پتو, روزنامه, غذا و ... اما مشکلات شغلى مهماندارى عبارتند از:
1ـ با اینکه این شغل, شغل جوانى است و نیروهاى جوان باید وارد این شغل شوند اما به دلیل عدم جذب کافى نیرو, بازنشستگى مثل شغلهاى دیگر براى آن وجود ندارد.
2ـ با توجه به جمعیت کل مهمانداران (2 هزار نفر) در واقع این تعداد خدمتگزار جامعه 60 میلیونى کشور هستند و باید به رفع مشکلات آنها پرداخت چرا که آنان در ارتباط مستقیم با مردم قرار دارند.
3ـ خطرات فراوانى که در شغل مهماندارى وجود دارد یکى از مسائلى است که باید این شغل را به عنوان یک شغل سخت بشناساند, ولى هنوز هیچ قانونى در این زمینه تصویب نشده است.

ـ خانم رستگارزاده, به نظر شما بهترین و بدترین خاطره در کار مهمانداران و در کل چیست؟
به طور کلى زیباترین و بهترین خاطره این است که ما اولین گروهى هستیم که با زائران خانه خدا روبه رو مى شویم و بدترین خاطرات نیز خاطره بیمارى, ناراحتى و احیانا مرگ یک مسافر در هواپیما است.

ـ خانم کرمى, در طول سالهایى که شما در شغل مهماندارى خدمت مى کنید چنانچه خاطره اى به یاد دارید بیان کنید؟
خاطره اى که برایم خیلى شیرین است علاوه بر خاطرات کلى که همکارم بیان کرد خاطره ورود آزادگان در مرداد 1369 به میهن بود که براى من نیز بسیار خوش و زیبا بود, و تلخ ترین خاطره ام نیز مربوط به آخر خرداد همان سال است که زلزله رودبار و منجیل روى داده بود و فرودگاه رشت مملو بود از مجروحین و مصدومین کوچک و بزرگى که از زیر آوار بیرون آورده شده بودند.

ـ خانم یوسفى, وظیفه یک مهماندار در هنگام بروز حادثه چیست؟
وظیفه او اولا کمک رسانى به مسافران بویژه به پیران, بیماران, زنان و کودکان است و در کل حفظ خونسردى در میان مسافران و کمکهاى فورى به آنان, به منظور پیاده شدن از سرسره هاى نجات و بالهاى هواپیما که راههاى خروج اضطرارى است و یا استفاده از جلیقه و قایق نجات در مواقعى که فرود هواپیما بر روى آب باشد. لازم به ذکر است طبق استانداردهاى جهانى باید کلیه مسافران در هر نوع هواپیما با استفاده از کلیه راههاى خروجى ظرف مدت 90 ثانیه از هواپیما خارج شوند که این رکورد در کشور به 70 ثانیه تقلیل یافته و در آخرین حادثه اى که در کشور ما رخ داد مهمانداران توانستند با تلاش خود کلیه مسافران را در 70 ثانیه از هواپیما خارج کنند.
هر چند این مصاحبه را به گفتگو با چهار تن از بانوان مهماندار اختصاص دادیم لیکن نباید تلاش و کمکهاى بى دریغ آقایان اقتدارى, رامش و نظامى را از یاد ببریم به این منظور گفتگوى کوتاهى با ایشان نیز ترتیب دادیم.

ـ آقاى اقتدارى, آیا مشکل خاصى در طول پروازهایى که مسافران خارجى نیز حضور دارند پیش مىآید؟
این موارد و مشکلات کم است; چون معمولا افرادى که قصد سفر به ایران را دارند بخصوص خانمها, خودشان ایران و فرهنگ اسلامى را مى شناسند و رعایت مى کنند. اما اگر گاهى مشکلاتى نیز در نوع حجاب پیش آید با راهنمایى و تذکرات صحیح و ارزنده مشکل حل مى شود. در اینجا پیشنهادى هم دارم که خوب است عملى شود. یعنى هواپیمایى جمهورى اسلامى همان طور که به اطفال در طول پرواز اسباب بازیهاى بى خطر و ساده هدیه مى دهد خوب است در پروازهایى که احتمال وجود بانوان کم حجاب خارجى مى رود تعدادى روسرى مناسب و ساده را در نظر بگیرند که در صورت نیاز به آنان هدیه کنیم و با این کار علاوه بر تذکر عمومى, هدیه دادن روسرى جنبه تبلیغاتى بسیار خوبى براى آنان خواهد داشت و باعث مى شود که آنان با آغوش باز فرهنگ اسلامى را پذیرا باشند.

ـ آقاى رامش, شما با 20 سال سابقه کار, سه مقطع حساس پیروزى انقلاب, آغاز جنگ و ورود آزادگان را شاهد بودید; اگر نکته خاصى براى بیان دارید بفرمایید؟
نکته مورد نظر در واقع همان ایثار و گذشتى است که در عمل از مهمانداران دیده مى شود; چه زمان ورود حضرت امام که بسیار خوشحال بودند و چه حضورشان در 8 سال دفاع مقدس و زمانى که تمامى مردم در پناهگاهها بودند ما در آسمان پرخطر ایران انجام وظیفه مى کردیم و در حمل و نقل رزمندگان, رساندن آذوقه به آنان, حمل و نقل مجروحین شیمیایى و جانبازان نیز کمک مى کردیم و تنها صحبتى که دارم یادى است از همکاران ما که در حادثه 12 تیر 1367 به شهادت رسیدند. آنان واقعا مظلومانه شهید شدند و با شهادت آنها در واقع به پاره اى از بدن همه ما مهمانداران ضربه خورد و همه ما افتخار مى کنیم که همواره در همه مشکلات ایستاده بودیم و ایستاده ایم و با الهام از دستورات حضرت امام خمینى و اتکإ بر فرهنگ اسلام ناب محمدى, همواره سعى داریم سفیر خوبى براى انقلاب اسلامى باشیم و بتوانیم این سخن مقام معظم رهبرى را در عمل پیاده کنیم که فرمودند ((شما مهمانداران سفیران سیار انقلاب اسلامى هستید. ))

ـ آقاى نظامى, شما چه توصیه هایى را براى مسافران هواپیما دارید؟
از مسافران محترم تقاضا داریم:
1ـ به دستوراتى که توسط مهمانداران در پرواز اعلام مى شود توجه کنند و اجرا نمایند.
2ـ در مواقع لزوم که اعلام مى شود; کمربندها را ببندند.
3ـ از کشیدن سیگار به طور آشکار و پنهانى در هواپیما خوددارى کنند.
4ـ از درخواستهاى غیر ضرورى در موقع بسته بودن کمربندها بپرهیزند, زیرا در آن هنگام مهمانداران نیز در صندلى خود نشسته و کمربند خود را بسته اند و در صورت حرکت در این مواقع صدمات جسمى مثل فشار بر ستون فقرات و عوارض ناشى از آن براى مهمانداران ایجاد مى شود.
5ـ به دستوراتى که در ابتداى ورود به هواپیما در مورد مسائل ایمنى و اضطرارى داده مى شود با دقت توجه کنند.
6ـ در طول پرواز به نوزادان تا زیر 2 سال به جهت استفاده آنان از شیر مادر هیچ نوع تغذیه اى تعلق نمى گیرد و مسافران 2 تا 12 سال که کودک نامیده مى شوند نیز باید به همراه اولیإ خود پرواز کنند و در آن صورت یک صندلى مثل سایرین داشته و از سرویس غذایى نیز برخوردارند.
7ـ نوزادان و کودکان نباید در کنار پنجره و درهاى خروجى اضطرارى بنشینند.
8ـ در پروازهاى کوتاه مدت (کمتر از 50 دقیقه) از درخواستهاى غیر ضرورى بپرهیزند.
9ـ زنان باردارى که قصد عزیمت با هواپیما را دارند توجه کنند که به علت خطرات احتمالى ناشى از سفر با هواپیما, در صورتى که زمان باردارى آنها از 32 هفته (7 ماهگى) گذشته باشد حتما گواهى پزشکى که به تإیید قسمت پزشکى هواپیمایى رسیده باشد, به همراه داشته باشند. در غیر این صورت به علت احتمال خطر براى مادر و جنین از پرواز آنان جلوگیرى به عمل خواهد آمد. ناگفته نماند که تاکنون چندین مورد زایمان در پرواز مشاهده شده که به علت پنهان نگه داشتن موضوع توسط مادران بوده و این امرى بسیار خطرناک است.
10ـ در صورت داشتن بیماریهاى مسرى و خطرناک مانند مننژیت, مسلولیت و ... که احتمال سرایت آن به دیگر مسافران و کادر پرواز وجود دارد حتما به پزشکى هواپیمایى مراجعه کنند.