توسعه تلاشى با تحکیم خانواده ، دو گزینه متفاوت

رفیع افتخار

از چه منظرى به ((توسعه)) مى نگریم؟ در جهت سست شدن بنیان خانواده یا تحکیم آن؟ شاخصه هاى هر یک چیست؟ چه دستاوردى دارند؟ عوامل محورى توسعه, آنگاه که در راستاى تحکیم خانواده قرار مى گیرد چیست؟ فهرستى از نکات یاد شده را در این مقاله مى خوانیم.

امروزه توسعه از اساسى ترین مقوله هاى مورد بحث در جهان است که مطمح نظر بسیارى از کشورها و اندیشمندان بوده و در قرون اخیر نقد و نظرهاى فراوانى را با خود به همراه آورده است.
رشد و جهش شگفت انگیز علم و تکنولوژى و پیشى گرفتن تعدادى از کشورها ـ موسوم به کشورهاى صنعتى ـ مردم دیگر کشورها را ناگزیر ساخته تا نگاهى جدى به وضعیت موجود خود و عقب ماندگى ناگزیرشان از قافله پیشرو علم و صنعت داشته باشند. آنان بلافاصله اما دستپاچه و شتابزده به منظور پر کردن فاصله خود با این قافله چاره کار را در ((کپى سازى توسعه)) یافتند اما دیرى نپایید مشکلات ناشى از تفاوتهاى ساختارى و مناسبات اجتماعى کشورهاى مورد بحث با کشورهاى الگو با شدت و حدت هر چه تمامتر, خود را در تناقضات ناشى از بى هویتى و مسخ ارزشهاى قومى و بومى به منصه ظهور رسانید. برخى از این کشورها در میانه راه به بازنگرى اهداف استراتژى توسعه پرداختند و راه را در جستجوى ((توسعه اى مبتنى بر ارزشهاى خودى)) دانستند و اما برخى دیگر از کشورها غافلا یا عامدا راه نجات را در ((پیروى بدون قید و شرط و مستحیل شدن همه جانبه)) یافتند.
در این میان, مباحثى همچون توسعه انسانى, تساوى زنان و مردان, انحطاط اخلاقى فردى و جمعى, ابزارى شدن انسانها و توسعه مبانى مادىگرایى, مصرف زدگى و ... به عنوان پىآمدهاى ناگزیر و به عنوان مسائل قابل توجهى که گریبانگیر جوامع بود, به بحثهاى روز و داغ تبدیل شد.
طرح مسإله زنان و حقوق ضایع شده آنان در راستاى اهداف و بینش تئورسینهاى کشورهاى صنعتى,, داراى چارچوب خاص خود مى باشد که تفاوتهاى بسیارى با جایگاه و نقش زنان در جوامع دیگر و بخصوص جوامع شرقى دارد. این نوشتار با طرح این دو دیدگاه در قالب دو سناریوى اصلى به طرح نقطه نظرها و نتایج حاصل مى پردازد. بر خوانندگان گرامى لازم است با توجه به واقعیتهاى موجود و غیر قابل انکار در جامعه جهانى و وضعیت زنان و نوع نگرش به آنان در جوامع مختلف; حکم به برترى و سلامت یکى از گزینه هاى مطروحه را بدهند.

گزینه اول:
تساوى زن و مرد به رغم دیدگاههاى پذیرفته شده در کشورهاى صنعتى
محور :1 تساوى زنان و مردان به لحاظ رشد روزافزون سرمایه و تبدیل زنان به مهره هاى اقتصادى

نتایج:
1 ـ 1 ـ زن تابعى از ابزار
2 ـ 1 ـ حاکمیت اخلاقى مادى
3 ـ 1 ـ رشد شهرنشینى و فروپاشى روستاها به عنوان مراکز تولیدى
نکته: سپرى شدن بیشتر اوقات زنان در خارج از خانه
نکته: سپردن تربیت فرزندان به دیگران (مهدکودکها, پانسیونها و ...) و تسامح والدین نسبت به تربیت فرزندان
نکته: دورى عاطفى میان والدین و میان والدین و فرزندان
نکته: گذران زندگى در آپارتمانها و اماکن موقتى
نکته: اتکإ خانواده بر استفاده هر چه بیشتر از امکانات رفاهى عمومى عمدتا خارج از خانه
نکته: گسترش رستورانها, هتلها, سوپرمارکتها, مراکز بهداشتى و ...

محور :2 تساوى (عدم محدودیت) در مسائل اخلاقى و اجتماعى
نتایج:
1 ـ 2 ـ توسعه لذتهاى فردى
2 ـ 2 ـ حاکمیت تلذذ در مناسبات
3 ـ 2 ـ عدم محدودیت در روابط اجتماعى
نکته: زن چون کالایى براى عرضه و وسیله اى براى سرگرمى
نکته: عدم وجود محدودیتهاى اخلاقى و گسترش فساد
نکته: بالا رفتن سن ازدواج
نکته: سست شدن بنیانهاى خانواده
نکته: بى توجهى به پوشش و از بین رفتن حریم عفاف
نکته: بالا رفتن آمار طلاق و تولد کودکان نامشروع و بى سرپرست در سطحى وسیع
نکته: سرخوردگى عاطفى بچه ها و جوانان و گریزانى آنان از جامعه و خانواده
نکته: افزایش آمار جرم و جنایت

محور :3 توسعه مصرف
نتایج:
1 ـ 3 ـ زن به عنوان نیمى از جمعیت جامعه مترف و لذت گرا
2 ـ 3 ـ زن وسیله اى جهت تبلیغ و تشویق به مصرف بیشتر
3 ـ 3 ـ شخصیت زن دستخوش تغییرات مد و کالا در جامعه
نکته: زیاده خواهى, برترىطلبى و ریخت و پاش و اسراف به منزله یک ارزش
نکته: استفاده از زن در فروشگاهها, نشریات, پوسترها, تلویزیون و سینما و مراکز تفریحى و ... جهت تحریض و تحریک به خرید و فروش و مصرف بیشتر
نکته: زن در سیطره تجملات و ترادف ((زن بهتر)) در ((تجمل بیشتر))

گزینه دوم:
خانواده واحد بنیادین جامعه و زن مدیر خانواده
محور :1 نگاه غیر ابزارى به زن و نقش اساسى زن در توسعه اخلاق و معنویات در جامعه
عوامل محورى:
1 ـ 1 ـ انسان بودن زن
2 ـ 1 ـ واگذارى آزادانه و اختیارى مشاغل اجتماعى, مدیریتى, فرهنگى و ... به زنان
3 ـ 1 ـ سلامت نفس جامعه و حاکمیت اخلاق معنوى
4 ـ 1 ـ تحکیم پیوندهاى عاطفى و رشته هاى معنوى در میان اعضاى خانواده

محور :2 مساوى بودن زن و مرد و عدم تشابه آنان
عوامل محورى:
1 ـ 2 ـ حقوق انسانى برابر با مرد
2 ـ 2 ـ احتیاجات و حقوق خاص زنان (نقشهاى جنسى)
3 ـ 2 ـ فرایند ((باز تولید)) نیروى انسانى
نکته: حق برخوردارى از تسهیلات بهداشتى, آموزشى و ... مساوى
نکته: امتیازات و حقوق خاص زنان در ارتباط با نقشهاى جنسى (باردارى, شیر دادن, ...)
نکته: توجه به شرایط اجتماعى و فرهنگى زنان در بازتولید نیروى انسانى (پرورش کودکان, پرستارى از بیماران و ...)

محور :3 شرایط کار و فعالیت و حضور زنان در جامعه
عوامل متداخل در تصمیم گیرى:
1 ـ 3 ـ مصلحت جامعه و فرد
2 ـ 3 ـ اولویتها
نکته: پیامد و تإثیر کار زنان در جامعه (مثبت, منفى)
نکته: توجه به توانمندى و قابلیت در تصدى (مثبت, منفى)
مصالح خانواده (تزلزل یا تقویت)

محور :4 زن, حافظ اصلى سلامت نسل
عوامل محورى:
1 ـ 4 ـ خلقت زن و انسان سازى او
2 ـ 4 ـ عفاف و حجاب زن در جامعه
3 ـ 4 ـ زن, بستر و حامل و ناقل تقوا در جامعه
نکته: ظرافت و لطافت فکر و روح زن
نکته: پوشش زن, تدبیرى براى حفظ موقعیت او
نکته: عدم انزواى روحى زن و عدم رواج فساد در جامعه